1-3. (a) Fa u du sabi taki wi anga Gadu sa toon mati? (b) Fu sama wi o taki aini a artikel ya?

A DII peesi aini Beibel yu e leisi taki Abalaham a be Gadu mati (2 Koloniki 20:7; Yesaya 41:8; Yakowbesi 2:23). En na a wan enkii sama di Beibel e kai Gadu mati. Ma na Abalaham a be a wan enkii sama di toon Gadu mati? Nono. Beibel e soi taki ala u sa toon Gadu mati.

² Beibel lai toli fu man anga uman di be e lesipeki Yehofa. Fu di den be e biibi Yehofa meke den anga en be toon bun mati. (Leisi Psalm 25:14.) Pawlesi be sikiifi taki den de aini a kulu fu den somen Kotoigi di „lontu u enke wan gaan woluku”. Ala den sama ya a be Gadu mati.​—Hebrewsama 12:1.

³ Wi o luku a libi fu dii mati fu Yehofa aini Beibel: (1) Rut, a yonkuu uman fu Moabkondee di man be dede, (2) Heskiya, a kownu fu Yuda, anga (3) Maliya, a mma  fu Yesesi. San wi e leli te u luku fa den sama ya anga Gadu toon mati?

4, 5. Sowtu sani Rut be du di á be makiliki gi en? Saide a á be makiliki gi en? (Luku a fowtow na a bigin.)

⁴ Naomi anga den tu main fi en Rut anga Orpa, be de a pasi e go a Islayeli. Den be komoto a Moab. Di den waka te wan pisi, neen Orpa daai go a Moab baka. Ma Naomi be wani go a Islayeli namonamo, bika na ape a meke. San Rut be o du? A be o daai go a den sama fi en a Moab? A be o go a Betelehem anga en main Naomi? A á be makiliki gi en.​—Rut 1:1-8, 14.

⁵ Rut famii be e tan a Moab. A be sa daai go a den famii fi en baka. Den be o solugu en. A be sabi den sama fu a kondee de. A be sabi a tongo anga den gwenti fu den Moabsama. Naomi á be poi paamisi Rut taki a o fende a libi de a Betelehem. A be e si enke a á be o fende wan man efuso wan osu gi Rut. Neen meke a taigi en fu a go a Moab baka. Enke fa u sabi, da Orpa „go a den sama fi en anga den gadu fi en baka” (Rut 1:9-15). Ma Rut á be wani daai go neen foluku anga den falisi gadu fu den.

6. (a) Sowtu koni sani Rut du? (b) Saide Boas taki Rut si Yehofa enke ’a sama pe a kon suku wan kibiipeesi’?

⁶ Kande a Rut man efuso en main Naomi meke a kon sabi Yehofa. Rut be kon fusutan taki Yehofa á be de enke den gadu fu den Moabsama. A be lobi Yehofa. A be sabi tu taki a Yehofa a mu dini. Neen meke a taigi Naomi taki: „A foluku fi i o de mi foluku, a Gadu fi i o de mi Gadu” (Rut 1:16). Rut be lobi Naomi tuutuu. Ma a sama di Rut be moo lobi a Yehofa. A sani ya be bigi gi Boas tu, bika a be gafa Rut bakaten taki a Yehofa na ’a sama pe a kon suku wan kibiipeesi’. (Leisi Rut 2:12.) A sani di Boas taki e meke u denki wan pikin foo di e go kibii neen mma mapaapi ondoo (Psalm 36:7; 91:1-4). Na aseefi fasi Yehofa kibii Rut. A meke sani waka bun anga en tu fu di a be e biibi. A á be hati Rut taki a go dini Yehofa.

7. San o yeepi den sama di e daaidaai fu paamisi Yehofa taki den o libi enke fa a wani?

⁷ A omen sama e leli sabi Yehofa, ma den nai dini en. Den e daaidaai fu paamisi Yehofa taki den o libi enke fa a wani. Den e daaidaai fu dopu tu. Efu a so iseefi e denki, da i mu sidon pakisei san meke yu e daaidaai. Ala sama e dini wan gadu (Yowsuwa 24:15). Ma a moo bun sani di i sa du, a fu dini Yehofa. Te i paamisi Yehofa taki yu o libi enke fa a wani, da yu e soi taki yu e biibi taki a o kibii yu. A o yeepi i fu tan dini en, winsi sowtu polobelema e miti i. Na a sani de Gadu be du gi Rut.

8. Fa a libi fu Heskiya be de di a be nyoni?

⁸ Heskiya anga Rut á kiya na aseefi fasi. A foluku fu Heskiya be paamisi Yehofa taki den o libi enke fa a wani. Ma a ná ala den Islayelisama be e libi enke fa Gadu wani. Heskiya dda di den  e kai Kownu Akas be ogii. A á be e lesipeki a tempel fu Gadu. A be meke a foluku go dini falisi gadu. A boon wantu fu den baala fu Heskiya seefi enke ofaandi gi wan falisi gadu. Sani á be waka bun seefiseefi di Heskiya be nyoni!​—2 Kownu 16:2-4, 10-17; 2 Koloniki 28:1-3.

9, 10. (a) Saide Heskiya be sa buuse Yehofa? (b) Saide wi ati á mu boon a Yehofa? (c) Saide wi á mu si enke a wi famii e meke u toon bun sama efuso sama di ogii?

⁹ A fasi fa Akas be e libi be sa meke Heskiya buuse Yehofa. Gaanse fu den sani di miti Heskiya á miti son sama aini a ten ya. Ma tokuso „a Yehofa den ati e boon” efuso a olikanisâsi fi en (Odo 19:3). Taawan e si enke den libi ná o waka bun, fu di den mma anga dda á kiya den bun. Den e si enke den o meke den seefi fowtu di den mma anga dda meke (Eseikiyeli 18:2, 3). Ma a so a de tuu?

¹⁰ A libi fu Heskiya e soi taki winsi wan sama á kiya bun, tokuso a poi toon bunbun sama. Noiti wi ati á mu boon a Yehofa, bika á neen e meke ogii e miti libisama (Yopu 34:10). A tuu taki mma anga dda sa leli den pikin bun sani efuso sani di á bun (Odo 22:6; Kolosesama 3:21). Ma a sani ya á wani taki na a fasi fa u famii e libi o meke u toon bun sama efuso sama di ogii. Saide? Bika Yehofa meke libisama fu den taki gi denseefi san den wani du. Useefi sa luku efu wi o du bun efuso ogii (Deitolonomi 30:19). Fa Heskiya soi taki a fusutan a sani ya?

11. Saide Heskiya be de wan fu den moo bun kownu fu Yuda?

¹¹ Winsi fa Heskiya dda be de wan fu den moo ogii kownu fu Yuda, tokuso Heskiya toon wan fu den moo bun kownu fu Yuda. (Leisi 2 Kownu 18:5, 6.) A á be wani waka neen dda baka. Ma a be e aliki te Yesaya, Mika anga Hoseya be e taki anga en. A be e aliki tu te den polofeiti ya be e poti en a  pasi. A sani ya gi en taanga-sikin fu seeka omen fu den sani di en dda be poli. A kiin a tempel, a akisi Gadu fu gi a foluku paadon, neen a booko ala den falisi gadu di be de aini a kondee (2 Koloniki 29:1-11, 18-24; 31:1). Di Sanherib, a kownu fu Asiriya be wani kon feti anga Yelusalem, neen Heskiya soi taki a abi deki-ati. A be e biibi taki Yehofa o kibii den, neen meke a gi a foluku taanga-sikin (2 Koloniki 32:7, 8). Wan leisi Heskiya du wan sani fu di a be abi heimembee. Ma di Yehofa kaasi en, neen a soi sakafasi (2 Koloniki 32:24-26). Heskiya a wan bun sama di u sa waka neen baka. A á meke a fasi fa en dda be e libi poli en libi. Ma a be soi taki en anga Yehofa a mati.

12. Fa omen Kelesten aini a ten ya meke moiti fu toon Yehofa mati, leti enke Heskiya?

¹² A goontapu fu a ten ya ogii. Sama á lobi taawan. Neen meke a omen pikin de di nai fende a lobi anga a solugu di wan mma anga dda mu gi wan pikin (2 Timotiyesi 3:1-5). Winsi fa sani á be e waka bun anga omen Kelesten di den be moo yonkuu, tokuso den meke moiti fu toon Yehofa mati. Leti enke Heskiya, den soi taki a ná a fasi fa i kiya e meke i toon wan bun sama efuso wan sama di ogii. Gadu gi wi a okasi fu taki gi useefi san u wani du anga u libi. Neen meke leti enke Heskiya, useefi sa dini Yehofa efu u wani.

13, 14. Saide a wooko di Gadu be gi Maliya á be makiliki? Ma san a taigi a engel Gabiliyeli?

¹³ Baka omen yali di Heskiya dede, neen wan yonkuu uman di den e kai Maliya toon bun mati anga Yehofa. Gadu be gi en wan gaan wooko. A be o de anga bee, da a be o meke a Manpikin fu Gadu. A be mu kiya en te enke a bigi. Yehofa be e fitoow Maliya. A be lobi en tu. Neen meke a be gi en a gaandi ya. Fa Maliya fii di a yee taki na a gaan wooko ya Gadu gi en?

¹⁴ U gwenti taki fu a gaandi di Gadu be gi Maliya. Ma kande Maliya be e feele pikinso di Gadu gi en a wooko ya. Saide u sa taki a sani de? A engel di den e kai Gabiliyeli be taigi en taki a o de anga bee sondee wan man siibi anga en. Ma Gabiliyeli á taigi den famii fi en efuso den biitisama, fa a be o du de anga bee. San den be o pakisei? Yowsefu be o biibi en di a be o taigi en taki a á waka gi en? Boiti dati, Maliya  be abi a gaan faantiwowtu fu kiya a Manpikin fu Gadu! Wi á sabi pilisisi san be e gi en booko-ede, ma u sabi san a du baka di Gabiliyeli taki anga en. Maliya taigi en taki: „Mi na a umansaafu fu Yehofa! Meke sani waka enke fa i taki.”​—Lukasi 1:26-38.

15. Fa Maliya be soi taki en biibi taanga?

¹⁵ Maliya biibi be taanga! A be de kabakaba fu du ala san Yehofa akisi en, leti enke wan saafu. A be e biibi taki Yehofa o solugu en. A be e biibi taki a o kibii en tu. San be taanga Maliya biibi? Nawan sama e meke anga biibi. Ma a moiti u mu meke fu u biibi taanga, da u akisi Gadu fu a yeepi u (Galasiyasama 5:22; Efeisesama 2:8). Maliya be e meke moiti fi en biibi taanga. Fa u du sabi a sani ya? Meke u luku fa a be e aliki, anga sowtu toli a be lobi taki.

16. Fa u du sabi taki Maliya be e aliki bun?

¹⁶ A fasi fa Maliya be e aliki. Beibel taki „i mu gaw fu aliki, ma yu á mu gaw fu taki” (Yakowbesi 1:19). Maliya be e aliki bun te sama e taki. Beibel e soi taki a be e teke ten aliki den sani di a be e yee, moomoo den sani di a be e leli fu Yehofa. A be e go sidon pakisei den sani ya. Di Maliya be meke Yesesi, wantu sikapuman be kon taigi en san wan engel be taigi den. Di Yesesi be abi 12 yali, a be taki wan sani di be foondoo Maliya. Ala den tu leisi ya Maliya aliki bun. A holi den sani de a ede. Boiti dati, a go sidon pakisei den sani de tu.​—Leisi Lukasi 2:16-19, 49, 51.

17. Fu sowtu sani Maliya be e taki?

¹⁷ Den sani di Maliya be e taki. A wantu peesi namo aini Beibel yu o leisi san Maliya taki. A moo langa sani di a taki sikiifi aini Lukasi 1:46-55. Den sani di a taki aini den tekisi ya e soi taki a be sabi den Hebrew buku fu Beibel bun. Fu saide u sa taki a sani ya? Den sani di Maliya taki e gei den sani di Hanna, a mma fu Samuweli be taki (1 Samuweli 2:1-10). Di Maliya taki a pisi ya, a moo enke 20 leisi a kai son pisi di sikiifi aini den Hebrew buku fu Beibel. Den sani ya e soi kiin taki Maliya be lobi taki fu den sani di a be sabi fu Yehofa.

18. Fa u sa waka a Maliya baka?

¹⁸ Leti enke Maliya, son leisi Yehofa e gi u wan wooko di u si enke u ná o poi du. Ma meke u teke a wooko di Yehofa gi u. Meke u fitoow taki a o holibaka gi u. Da a so wi e waka a Maliya baka. U sa soi biibi enke Maliya tu, te wi e aliki den sani di Yehofa taki, te wi e sidon pakisei den sani di ai leli u, anga den sani di a o du aini a ten di e kon. A sani de o meke u piisii fu taigi taawan den sani di u leli.​—Psalm 77:11, 12; Lukasi 8:18; Romesama 10:15.

19. Sowtu wini wi o fende te u waka a den mati fu Yehofa baka?

¹⁹ Rut, Heskiya anga Maliya a be Yehofa mati, leti enke Abalaham. Den a wantu fu den somen kotoigi di „lontu u enke wan gaan woluku”. Ala den be abi a gaandi fu de Yehofa mati. Meke u tan waka a den sama ya baka (Hebrewsama 6:11, 12). Efu u du a sani ya, da wi anga Yehofa o de mati fu teego!