1, 2. (a) Saide a fasi fa Nowa, Daniyeli anga Yopu tyai denseefi sa gi u taanga-sikin? (b) San be pasa na a ten di Eseikiyeli sikiifi Eseikiyeli 14:14?

YU ABI moni polobelema? I siki? Sama e du ogii anga i? Ai taanga gi i fu dini Yehofa anga piisii son yuu? Efu a so yu e fii, a toli fu Nowa, Daniyeli, anga Yopu o gi i taanga-sikin. Den man ya be abi sondu leti enke wi. Den sani di e miti wi aini a ten ya, be miti den tu. Son leisi sani di be sa tyai dede gi den be e miti den. Ma toku den á gwe fika Yehofa. Neen meke Yehofa e si den sama ya enke sama di u sa waka a den baka, fu di den biibi be taanga anga fu di den aliki en.​—Leisi Eseikiyeli 14:12-14.

 ² A Eseikiyeli sikiifi a tekisi di de na a bigin fu a artikel ya, di a be de a Babilon aini a yali 612 Fosi Kelestesi. * (Luku a maiki a ondoo.) (Eseikiyeli 1:1; 8:1). Baka wantu yali di a sikiifi a tekisi ya, neen Yelusalem poli aini a yali 607 Fosi Kelestesi. A wantu sama aini Yelusalem namo be e aliki Yehofa enke Nowa, Daniyeli, anga Yopu, neen meke a den sama ya namo be tan a libi (Eseikiyeli 9:1-5). Yelemiya, Baruk, Ebed-Meilek anga den Rekabsama a be wantu fu den sama di be tan a libi.

3. San wi o luku aini a artikel ya?

³ Di Yehofa o poli a goontapu ya, a o kibii den sama di e libi a wan leti fasi enke Nowa, Daniyeli, anga Yopu (Openbaring 7:9, 14). Wi o luku saide Yehofa be e si den dii man ya enke sama di be e libi a wan leti fasi. Wi o luku (1) sowtu tesi be miti den anga (2) san o yeepi u fu u biibi taanga enke den anga fa u sa aliki Yehofa enke den.

4, 5. San be miti Nowa? San wi e leli fu Nowa?

⁴ San be miti Nowa? A ten di Nowa afo Heinok be de a libi, sama be e du omen ogii kaba. Den be e taki omen „ogii” fu Yehofa (Yudasi 14, 15). Dei fu dei a goontapu be e moo ogii. A ten fu Nowa, ’ogii be lai a goontapu’. Ogii engel be kon a goontapu, neen den teke libisama sikin. Den teke uman neen den meke pikin. A soso ogii-ati sani den pikin fu den be e du (Genesesi 6:2-4, 11, 12). Ma Nowa á be de enke den sama ya. Beibel taki „Nowa be e du san Yehofa lobi”. Winsi fa den sama fu a ten de be e du omen ogii, tokuso Nowa be e libi enke fa Gadu wani. „Nowa be e waka anga a tuu Gadu.”​—Genesesi 6:8, 9.

⁵ San den wowtu ya e leli u fu Nowa? Pakisei o langa Nowa dini Yehofa aini a ogii goontapu de fosi a Fuudu kon. A ná 70 efuso 80 yali namo, ma a wan sani fu 600 yali (Genesesi 7:11). Boiti dati, Nowa á be abi kemeente fu gi en taanga-sikin enke wi aini a ten ya. A gei enke den baala anga sisa fi en seefi á be e holibaka gi en. *​—Luku a maiki a ondoo.

6. Fa Nowa soi taki a be abi deki-ati?

⁶ Nowa be e libi a wan leti fasi, ma a be sabi taki dati á sai. A be abi deki-ati, neen meke a be e paati a bun nyunsu tu. Beibel kai en wan „peleikiman fu leti-du” (2 Peitilisi 2:5). Apostel Pawlesi taki, ’Nowa kuutu goontapu anga a biibi fi en’ (Hebrewsama 11:7). Sama be e du ala moiti fu tapu Nowa. Den be e soso en. Kande taawan be wani du ogii anga en tu. Ma Nowa á be e feele libisama (Odo 29:25). Nowa biibi be taanga, neen meke Yehofa yeepi en fu  a abi deki-ati. Aini a ten ya, Yehofa e yeepi den sama di e dini en fu abi deki-ati tu.

7. San be miti Nowa di a be e meke a ark?

⁷ Nowa be e dini Yehofa moo enke 500 yali kaba di Yehofa akisi en fu meke wan ark. A ark be o kibii libisama anga meti te a Fuudu be o kon (Genesesi 5:32; 6:14). A á be makiliki gi Nowa fu meke a ark. A be sabi taki sama be o moo soso en. Den be o du sani fu tapu a wooko fi en tu. Ma Nowa biibi be taanga. Neen meke a aliki Yehofa. Beibel taki a ’du ala’ san Yehofa taigi en.​—Genesesi 6:22.

8. Fa Nowa soi taki a be e biibi taki Yehofa be o solugu en anga en osufamii?

⁸ Nowa be abi ete wan booko-ede. A be mu solugu en uman anga en pikin. A sani ya á be makiliki, bika fosi a Fuudu Yehofa be fuuku a doti (Genesesi 5:28, 29). Ma Nowa á be e si a sani ya enke a moo pelensipali sani. Nowa be e si a dini fu Yehofa enke a moo pelensipali sani. Winsi fa Nowa be mu meke a ark 40 efuso 50 yali langa, tokuso a tan poti pakisei na a dini fu Yehofa. Baka a Fuudu seefi Nowa dini Yehofa anga en hii ati ete 350 yali (Genesesi 9:28). U sa waka a Nowa baka. En biibi be taanga. A be e aliki Yehofa tu.

9, 10. (a) Fa u sa waka a Nowa baka, te u luku fa en biibi be taanga anga fa a aliki Yehofa? (b) San Yehofa o du gi wi efu wi e du san a taki?

⁹ Fa u sa waka a Nowa baka, te u luku fa en biibi be taanga anga fa a aliki Yehofa? A te wi e du sani a wan leti fasi. Wi á mu libi enke den sama fu a goontapu fu Saatan. U mu poti Yehofa na a fosi peesi aini u libi (Mateyesi 6:33; Yohanisi 15:19). A di wi e tyai useefi so meke den sama fu a goontapu ya á lobi u. Sama e poli u nen a tv efuso laadiyow, fu di wi e holi den weiti fu Yehofa, di e taki fu a toowlibi anga fa u mu tyai useefi na a se fu man anga uman libi. (Leisi Maleyaki 3:17, 18.) Leti enke fa Nowa á be e feele sama, a so useefi nai feele sama. Fu di wi e lesipeki Yehofa, meke wi e du san a taki. U sabi taki neen wawan poi meke u libi fu teego.​—Lukasi 12:4, 5.

¹⁰ Akisi iseefi a sani ya: ’Mi e du san Yehofa wani winsi sama e soso mi efuso e kuutu mi? Mi e biibi taki Yehofa poi solugu mi anga mi osufamii efu mi abi moni polobelema efuso wan taa nowtu?’ Efu yu e biibi Yehofa, da i du san a taki enke Nowa, a o solugu i, a ná abi misi.​—Filipisama 4:6, 7.

11. San miti Daniyeli anga den dii mati fi en a Babilon? (Luku a fowtow na a bigin.)

¹¹ San be miti Daniyeli? Den be dwengi Daniyeli fu tan aini Babilon, wan kondee pe sama be e dini falisi gadu. Den be e bonu aini a kondee tu. Den sama fu Babilon be e wisiwasi den Dyu. Den be e wisiwasi Yehofa tu (Psalm 137:1, 3). A sani ya be musu hati Daniyeli anga den taa Dyu di be e dini Yehofa. Sama be e luku san Daniyeli anga den mati fi en, Hananiya,  Misayeli anga Asariya be e du, bika den be e leli den fu wooko gi a kownu. Den be wani den nyan den nyanyan di a kownu be e nyan. Ma Yehofa á be wani en foluku nyan son wan fu den sani ya. Daniyeli á „tyobo enseefi anga den switi nyanyan fu a kownu”.​—Daniyeli 1:5-8, 14-17.

12. (a) San Beibel taki fu Daniyeli? (b) Fa Yehofa be e si Daniyeli?

¹² Daniyeli be koni, neen meke a kownu be e gi en omen faantiwowtu. A sani ya be sa de wan tesi gi en (Daniyeli 1:19, 20). Winsi fa Daniyeli be koni, tokuso a á be abi heimembee. Daniyeli á be e du enke a sabi ala sani tu. A be e gi Yehofa a gaandi fu ala den sani di a be e du (Daniyeli 2:30). Pakisei a sani ya: Yehofa taki Daniyeli, Nowa anga Yopu a sama di u sa waka a den baka. A ten di Yehofa taki a sani ya, Nowa anga Yopu be dede omen yali kaba, ma Daniyeli be yonkuu ete. I si enke Yehofa be abi leti di a taki u sa waka a Daniyeli baka? Eeye, bika Daniyeli dini Yehofa en hii libi langa. Di Daniyeli be pasa 90 yali, wan engel taigi en taki: „Daniyeli, yu a wan man di Gadu lobi tuutuu.”​—Daniyeli 10:11.

13. Saide Yehofa be meke Daniyeli fende makiti?

¹³ Yehofa be de anga Daniyeli, neen ede a meke den tiiman fu Babilon, Mediya anga Persiya gi en makiti (Daniyeli 1:21; 6:1, 2). Kande Yehofa meke a fende makiti fu a be sa yeepi en foluku, leti enke Yowsefu, Esite anga Mordekai * (Luku a maiki a ondoo.) (Daniyeli 2:48). Eseikiyeli anga den taa Dyu be musu piisii di den si fa Yehofa meke Daniyeli yeepi den di den be de a katibo. A sani ya be musu gi den taanga-sikin.

14, 15. (a) Saide u sa taki a ten di wi e libi de enke a ten fu Daniyeli? (b) San mma anga dda sa leli fu den gaansama fu Daniyeli?

¹⁴ Fa u sa waka a Daniyeli baka, te u luku fa en biibi be taanga anga fa a aliki Yehofa? Ná pikin ogii a goontapu  ogii nownow. Sama e dini falisi gadu. Den e libi wan tyobo libi tu. Ala den falisi keliki di Beibel e kai a Gaan Babilon, e koli omen sama. Beibel taki na ape „ogii yeye e tan” (Openbaring 18:2). U de enke taa kondee sama aini a goontapu ya. Sama e soso u, bika den e si taki u de taa fasi (Malikisi 13:13). Neen meke u mu du ala san u poi fu kon moo koosube a Yehofa leti enke Daniyeli. Te wi abi sakafasi, te wi e fitoow Yehofa anga te wi e aliki en, Yehofa o lobi u tu.​—Hakai 2:7.

¹⁵ Mma anga dda sa leli wan sani fu den gaansama fu Daniyeli. Di Daniyeli be yonkuu, a omen ogii sama be e du a Yuda, ma toku Daniyeli be lobi Yehofa. San yeepi Daniyeli? Neen mma anga en dda yeepi en fu sabi Yehofa (Odo 22:6). A nen di den gi Daniyeli seefi e soi taki den be lobi Gadu. A nen fi en wani taki ’Gadu e koti kuutu gi mi’ (Daniyeli 1:6). Mma anga dda, u mu pasensi anga u pikin te wi e yeepi den fu sabi Yehofa. Wi á mu gi abaa (Efeisesama 6:4). U begi anga den pikin fu u. U begi gi den tu. Du ala san u poi fu yeepi den fu lobi den weiti fu Yehofa, da Yehofa o belesi a moiti di wi e meke.​—Psalm 37:5.

16, 17. San be miti Yopu?

¹⁶ San be miti Yopu? A omen sani miti Yopu. Yopu „be abi balinen moo ala den sama na a se fu a goontapu pe a san e opo” (Yopu 1:3). Yopu be gudu. A omen sama be sabi en. Den be e lesipeki en tu (Yopu 29:7-16). Winsi fa Yopu be abi den sani ya, tokuso noiti a be e si enke a bun moo taawan. A á be e si enke a na á abi Gadu fanowdu tu. U sabi a sani ya fu di Yehofa be e kai en „mi futuboi”. Yehofa be taki Yopu „a wan bun man. Ai libi a wan leti fasi. Ai lesipeki Gadu. A nai du ogii”.​—Yopu 1:8.

¹⁷ Wanboowanboo Yopu hii libi kengi. A lasi ala den sani di a be abi. Yopu be lasi-ati te a be wani dede. Ma u sabi taki a Saatan be meke ala den sani ya miti Yopu. A taki, a di Yopu be e fende wini meke a be e dini Yehofa. (Leisi Yopu 1:9, 10.) San Yehofa du fu soi taki a lei Saatan lei? Yehofa gi Yopu a okasi fu soi taki a di a lobi en meke ai dini en.

18. (a) San i lobi fu a fasi fa Yopu holidoo? (b) San wi e leli fu Yehofa te u luku fa a libi anga Yopu?

¹⁸ Saatan du omen ogii anga Yopu fu a sa denki taki a Gadu be e tesi en (Yopu 1:13-21). Baka dati dii man di be e du enke den anga Yopu a mati taigi en omen hati sani. Den taki a di Yopu be e du ogii meke Gadu be e sitaafu en (Yopu 2:11; 22:1, 5-10). Winsi fa ala den sani ya miti Yopu, tokuso a dini Yehofa anga en hii ati. Son leisi Yopu be e taki sani sondee fu a denki (Yopu 6:1-3). Ma Yehofa be e fusutan taki a den sani di be miti  Yopu meke a be e taki den sani ya. Yehofa be si taki winsi san be e miti Yopu, a á be e gwe fika en. Winsi fa Saatan du omen sani anga Yopu, toku noiti a gwe fika Yehofa. Baka di ala den sani ya miti Yopu, Yehofa gi en tu toon fu san a be abi. Yehofa meke a libi ete 140 yali tu (Yakowbesi 5:11). Yopu dini Yehofa anga en hii ati te enke en boo koti. Fa u du sabi a sani ya? Bika Yopu be dede omen ondoo yali kaba di Eseikiyeli sikiifi a tekisi di u luku aini a artikel ya.

19, 20. (a) Fa u sa soi taki u biibi taanga enke Yopu? Fa u sa soi taki wi e aliki Gadu enke fa Yopu be e aliki en? (b) Fa u sa soi taki tyali e kisi u gi taawan enke Yehofa?

¹⁹ Fa u sa waka a Yopu baka, te u luku fa en biibi be taanga anga fa a aliki Yehofa? Winsi san e pasa aini u libi, u mu poti Yehofa a fesi. U mu du ala san u poi fu aliki Yehofa anga fu fitoow en ala yuu. A mu moo makiliki gi u fu dini Yehofa anga u hii ati aini a ten ya, bika u sabi den sani di Saatan e du fu koli libisama (2 Korentesama 2:11). A Beibel e yeepi u fu sabi saide Gadu fika ogii fu e pasa, moomoo a buku Yopu. A polofeititoli fu Daniyeli e soi taki a Kownukondee fu Gadu a wan tuutuu tiimakiti. A Yesesi na a Kownu fu a Kownukondee (Daniyeli 7:13, 14). U sabi tu taki a Kownukondee ya o puu pina a hii goontapu.

²⁰ A toli fu Yopu e leli u tu taki u mu meke moiti fu fusutan den baala anga sisa fu u te nowtu miti den. Son leisi den sa taki sani sondee fu denki, leti enke Yopu (Peleikiman 7:7). Ma wi á mu denki ogii fu den, u mu meke moiti fu fusutan den. Te wi e du den sani ya, wi e soi taki u lobi taawan enke Yehofa. Wi e soi tu taki wi abi tyali-ati enke en.​—Psalm 103:8.

21. Fa 1 Peitilisi 5:10 e meke u pakisei a toli fu Nowa, Daniyeli anga Yopu?

²¹ Nowa, Daniyeli, anga Yopu á be e libi na aseefi ten. A ná aseefi sani be miti den tu. Ma ala den holidoo. A toli fu den dii man ya, e meke u pakisei san apostel Peitilisi be taki. A taki: „Baka te u pina wan satu pisiten, da a Gadu di e soi sama bun-ati na ala fasi . . .o leli wi ala san u mu sabi. A o meke u taampu gingin. A o meke u kon taanga.”​—1 Peitilisi 5:10.

22. San wi o luku aini a taa artikel?

²² A sani di sikiifi a 1 Peitilisi 5:10 e teli gi den sama di e dini Yehofa aini a ten ya tu. Yehofa paamisi u taki a o yeepi u fu taampu gingin. A o yeepi u fu wi á gi abaa te tesi e miti u. U wani Yehofa yeepi u. Wi á wani gwe fika en. Neen meke wi o meke moiti fu u biibi taanga enke Nowa, Daniyeli anga Yopu. U wani aliki Gadu enke den tu. Aini a taa artikel, wi o si taki na a sabi di den man ya be sabi Yehofa, yeepi den fu taanga den biibi. Den be sabi san den mu du fu meke Yehofa piisii (Odo 28:5). U seefi poi sabi den sani ya tu.