Skip to content

Skip to table of contents

Asa, Yowsafat, Heskiya, Yosiya

Dini Yehofa anga i hii ati!

Dini Yehofa anga i hii ati!

„Yehofa mi e begi i baa, gaantangi ná feegete fa mi aliki i anga wan kiin-ati, anga fa mi dini i anga mi hii ati.”2 KOWNU 20:3.

SINGI:52, 65

1-3. San a wani taki fu dini Yehofa anga u hii ati? Sowtu toli e tyai a sani ya kon a kiin?

ALA wi a sondu sama, neen meke wi e meke fowtu. Ma ai bigi gi u taki Yehofa de kabakaba fu gi u paadon fu di a meke en manpikin dede gi u. Neen meke efu wi abi sakafasi neen u soi en taki den sondu di u du e hati u, u sa begi en fu a gi u paadon. Te u du so, u sa biibi taki Yehofa „ná o meke u pai fu ala den fowtu di u meke” (Psalm 103:10). Ma winsi fa a o gi u paadon, a wani u „dini en anga u hii ati” (1 Koloniki 28:9). San o yeepi u fu dini en anga u hii ati winsi fa wi e meke fowtu?

2 Wan sani di o yeepi u fu dini Yehofa anga u hii ati, a te wi e luku a libi fu Kownu Asa anga Amasiya. Den tu kownu ya a be bun kownu. Ma fu di den be abi sondu meke denseefi be e meke fowtu. Tokuso Beibel taki: „Asa dini Gadu anga en hii ati en hii libi” (2 Koloniki 15:16, 17; 25:1, 2; Odo 17:3). A be e meke moiti ala yuu fu du san Yehofa lobi. Anga en „hii ati a be e dini en” (1 Koloniki 28:9). Ma Amasiya á be e dini Yehofa anga en hii ati. Baka di a wini den feyanti fu Yehofa, a teke den gadu fu den, neen a tyai den go neen kondee go dini.2 Koloniki 25:11-16.

3 Wan sama di e dini Yehofa anga en hii ati lobi en. A wani dini en fu teego. Son leisi te Beibel e taki fu a ati, da a wani taki a fasi fa wan sama de tuutuu. A fasi fa ai denki, den sani di a lobi, den sani di a wani du aini a libi, anga saide ai du son sani. Winsi fa wi e meke fowtu, tokuso u man dini Yehofa anga u hii ati. Yehofa nai dwengi u fu dini en. A ná di u ná abi sani fu du meke wi e dini en tu. Ma a wiseefi wani dini en.2 Koloniki 19:9.

4. San wi o luku aini a artikel ya?

4 Wi o fusutan moo bun san a wani taki fu dini Yehofa anga u hii ati te u luku a libi fu Asa anga dii taa kownu fu Yuda di be e dini Yehofa. Den kownu ya na Yowsafat, Heskiya anga Yosiya. Winsi fa den fo kownu ya be e meke fowtu, toku den be e libi enke fa Yehofa wani. Yehofa be e si taki den kownu ya be e dini en anga den hii ati. Saide meke Gadu be e si den so? Fa u sa waka a den kownu ya baka?

„ASA BE E DINI YEHOFA ANGA EN HII ATI”

5. San Asa du di a toon kownu?

5 Asa a be du fu dii kownu fu Yuda baka di den Islayelisama naki paati. Na a wan se, i be abi a tin-lo kownukondee fu Islayeli. Na a taa se, i be abi a tu-lo kownukondee fu Yuda. Di Asa toon kownu a du ala san a be man fu puu afokodeei anga hululibi aini a kondee. A puu ala den falisi gadu di sama be e dini aini a kownukondee. A puu den sama di be e libi wan hululibi na a tempel tu. Boiti dati Asa puu en gaanmma „enke uman-kownu, bika a be meke wan takuu pobiki gadu” (1 Kownu 15:11-13). Asa be gi a foluku taanga-sikin fu ’dini Yehofa’ anga fu wooko anga den „weiti” fi en. A be du ala san a be man fu yeepi a foluku fu dini Yehofa.2 Koloniki 14:4.

Asa be de namonamo fu puu afokodeei aini a kownukondee

6. San Asa du di den Etiyopiyasama be kon feti anga Yuda?

6 Den fosi tin yali di Asa be e tii enke kownu, a kownukondee fu Yuda á be feti anga nawan kondee. Ma di den tin yali de pasa, neen den sama fu Etiyopiyakondee kon anga wan miliyun suudati anga dii ondoo asiwagi fu feti anga Yuda (2 Koloniki 14:1, 6, 9, 10). San Asa du? A á be e feele. A be e biibi taki Yehofa poi yeepi en foluku. Neen meke a begi Yehofa fu a yeepi den fu wini a feti. (Leisi 2 Koloniki 14:11.) Son leisi Yehofa be e meke den Islayelisama wini den feyanti fu den winsi a kownu á be e tyai enseefi bun. Yehofa be e du a sani ya fu di a be wani soi den feyanti taki neen na a tuu Gadu (1 Kownu 20:13, 26-30). Ma a leisi ya, a di Asa be e fitoow Yehofa meke a yeepi den. Yehofa aliki a begi fu Asa, bika a meke Asa wini a feti (2 Koloniki 14:12, 13). Ma bakaten Asa meke wan gaan fowtu. Di a be de a nowtu a á begi Yehofa, ma a begi a Kownu fu Siriya fu yeepi en (1 Kownu 15:16-22). Anga ala fa Asa be du a sani ya, toku Yehofa be e si taki Asa lobi en. A „dini Yehofa anga en hii ati te enke a dede”. Fa u sa waka a Asa baka?1 Kownu 15:14.

7, 8. Fa u sa waka a Asa baka?

7 San o yeepi u fu sabi efu wi e dini Yehofa anga u hii ati? U mu akisi useefi taki: ’Mi e du san Yehofa taki winsi a á makiliki? Mi e du ala san mi man fu meke a kemeente tan kiin? Pakisei Asa. Efu a á be abi deki-ati a á be o puu en gaanmma enke uman-kownu. Son leisi useefi mu soi taki wi abi deki-ati enke Asa. Kon u taki den puu wan famii fi i na a kemeente fu di a du wan gaan sondu, ma a á wani kengi. Yu o mumui anga en ete? San i be o du?

8 Leti enke Asa, son leisi wi e si enke ala sama e buuse u. Kande den pikin di yu anga den e go na a wan sikoo efuso den sama di e leli i, e poti i wisiwasi fu di yu e dini Yehofa. Kande sama a wookope nai kaba fusutan saide yu e puu wooko dei fu go a konkelesi efuso saide yu á wani wooko moo langa fu meke moo moni. Te den sowtu sani ya miti i, i mu fitoow Gadu leti enke Asa. Begi Yehofa, abi deki-ati, da i meke moiti fu du san bun. Ná feegete taki Gadu be gi Asa taanga-sikin. A o gi i taanga-sikin tu.

9. Fa Yehofa e fii te wi e yeepi taawan fu sabi en?

9 Asa á be e suku wini fi en wawan. A be e gi taawan taanga-sikin tu fu „suku Yehofa”. Useefi e yeepi sama fu dini Yehofa. Yehofa e si te wi e yeepi taawan fu sabi en. Ai piisii te a si taki a di u lobi en anga fu di u wani sani waka bun anga taawan aini a ten di e kon meke wi e yeepi den fu sabi en.

YOWSAFAT BE E SUKU YEHOFA

10, 11. Fa u sa waka a Yowsafat baka?

10 Yowsafat a manpikin fu Asa, „waka neen dda Asa baka” (2 Koloniki 20:31, 32). Saide Beibel taki a sani ya? Bika leti enke Asa, Yowsafat gi a foluku taanga-sikin fu den á gwe fika Yehofa. A sende man go a den foto fu Yuda fu go leli den sama san sikiifi aini ’a Weiti fu Yehofa’ (2 Koloniki 17:7-10). A go a den mongo fu Efrayim wan pisi fu a tin-lo kownukondee fu Islayeli, fu yeepi den sama fu ’dini Yehofa baka’ (2 Koloniki 19:4). Yowsafat a be wan kownu di be e „dini Yehofa anga en hii ati”.2 Koloniki 22:9.

Yowsafat gi a foluku taanga-sikin fu dini Yehofa

11 Aini a ten ya Yehofa wani ala sama a goontapu sabi en. Ala u sa meke moiti fu yeepi taawan fu sabi Yehofa. Yu e meke moiti fu du a wooko ya ala mun? I lobi leli sama san sikiifi aini Beibel fu denseefi bigin dini Yehofa? Yu e begi Yehofa fu a yeepi i? Efi i meke moiti Yehofa o yeepi i fu fende wan Beibelsutudi. I de kabakaba fu sutudeli anga wan sama winsi i mu fika wantu sani di i lobi du? Leti enke fa Yowsafat be yeepi taawan fu dini Yehofa baka, a so useefi mu meke moiti fu yeepi den sama di saka gwe. Den owluman e seeka sani fu yeepi den sama di wani kon dini Yehofa baka. Den e meke moiti fu miti ala den sama ya.

12, 13. (a) San Yowsafat du di a be e feele? (b) Saide u mu waka a Yowsafat baka?

12 Leti enke Asa, a so Yowsafat be e fitoow Yehofa di wan gaan kulu suudati kon feti anga Yuda. (Leisi 2 Koloniki 20:2-4.) Yowsafat be e feele, neen meke a begi Yehofa fu a yeepi en. Di a begi Yehofa, a taigi en taki efu a feti anga den feyanti a ná o poi wini den. A taigi Yehofa tu taki en anga a foluku á sabi san den mu du. Ma Yowsafat be e biibi taki Yehofa be o yeepi den. A taigi Yehofa taki: „A yu wi e luku fu yeepi u.”2 Koloniki 20:12.

13 Leti enke Yowsafat, son leisi u nai sabi san u mu du te wi abi polobelema, wi e feele (2 Korentesama 4:8, 9). Ma wi á mu feegete san Yowsafat be du. Leti na ala sama fesi a begi Yehofa, neen a taigi Yehofa fa den e fii (2 Koloniki 20:5). Dada fu osu sa waka a Yowsafat baka. Den mu akisi Yehofa fu a yeepi den te den abi polobelema. Begi en fu a yeepi i fu sabi san i mu du. Sen á mu kisi i fu begi fu yu osufamii yee. Te den e yee fa yu e begi Yehofa, den o si taki yu e fitoow en. Leti enke fa Yehofa be yeepi Yowsafat, a so a o yeepi i tu.

HESKIYA BE E DU BUN ALA YUU

14, 15. Fa Heskiya soi taki a be e fitoow Yehofa anga en hii ati?

14 Heskiya a wan fu den kownu di á be gwe fika Yehofa. Winsi fa Heskiya dda á be e tyai enseefi bun, winsi fa a be e dini falisi gadu, tokuso Heskiya á gwe fika Yehofa. „A be puu ala den hei peesi pe sama be e dini falisi gadu aini a kondee. A booko den santa ponsu di sama be e dini. A koti a santa ponsu puu. A poli a kopoo sineki di Mosesi be meke tu”, bika den Islayelisama be e dini en. Heskiya be e dini Yehofa anga en hii ati. „A be e du san sikiifi aini den weiti di Yehofa be gi Mosesi.”2 Kownu 18:1-6.

15 Di Heskiya be e tii enke kownu, den Asiriya suudati be booko kon aini Yuda. Den be de namonamo fu poli Yelusalem. Sanherib, a kownu fu Asiriya be e wisiwasi Yehofa. A du ala sowtu sani fu meke Heskiya gi abaa. Heskiya be e fitoow Yehofa anga en hii ati winsi a á be makiliki, neen meke a begi en fu a yeepi en. A be sabi taki Yehofa taanga dyow moo den Asiriya suudati. A be sabi tu taki Yehofa poi yeepi en foluku. (Leisi Yesaya 37:15-20.) Gadu aliki a begi fu Heskiya. A meke wan engel kii 185.000 Asiriya suudati.Yesaya 37:36, 37.

16, 17. Fa i sa waka a Heskiya baka?

16 Bakaten Heskiya siki tokotoko, pikinmoo en boo koti. Ma di a siki a begi Yehofa fu a yeepi en. A begi Yehofa fu a á feegete a fasi fa a be e aliki en. (Leisi 2 Kownu 20:1-3.) Yehofa aliki a begi fu Heskiya, neen a deesi en. Beibel e soi taki aini a ten ya Yehofa nai du wonduu fu deesi u te u siki. A nai du wonduu fu meke u libi moo langa tu. Ma leti enke Heskiya u sa biibi taki Yehofa o yeepi u. Te wi e begi Yehofa u sa taigi en taki: „Yehofa mi e begi i baa, gaantangi ná feegete fa mi aliki i anga wan kiin-ati, anga fa mi dini i anga mi hii ati.” Yu e biibi taki Yehofa ná o gwe fika i winsi i siki?Psalm 41:3.

17 San a wan taa sani di u sa du fu waka a Heskiya baka? Kande u si taki wan sani e tapu u fu dini Yehofa enke fa a wani, efuso u si taki wi e du wan sani di e meke u ná abi ten fu dini Yehofa. Aini a ten ya a omen sama e si balinen man anga taa sama di den á sabi enke gadu. Den e lesipeki den sama ya pasa peesi. Den e luku fowtow efuso e leisi sani fu den sowtu sama ya omen yuu langa a Internet. A switi te wi e koboloiki u telefon, tablet efuso taa sani fu taki anga u famii anga mati. Ma u mu luku bun fu wi á lasi omen ten a den sani ya. Kande wi o bigin fii useefi te sama e taigi u taki den lobi den fowtow anga den taa sani di wi e poti a Internet. Ma te u fusutan taki den nai poti pakisei a den sani ya moo, da a sani de sa meke u fii booko-saka. U sa leli wan sani fu Pawlesi, Preskela anga Akwila. I si enke den be e meke moiti fu sabi ala den pikinpikin sani di sama be e du ala dei, moomoo sama di á be e dini Yehofa? Beibel taki Pawlesi „bigin peleiki a wowtu fu Gadu fayafaya”. Preskela anga Akwila be e peleiki a wowtu fu Gadu tu. Den be e yeepi sama fu fusutan „taki Yesesi a Kelestesi” (Toli 18:4, 5, 26). U mu akisi useefi taki: ’Mi e luku bun fu mi á si taawan enke gadu? Mi e meke moiti fu mi á koboloiki omen ten fu du sani di á de fanowdu?’Leisi Efeisesama 5:15, 16.

YOSIYA BE E DU SAN A WEITI FU YEHOFA TAKI

18, 19. Fa u sa waka a Yosiya baka?

18 Kownu Yosiya be e du san a weiti fu Yehofa taki anga en hii ati (2 Koloniki 34:31). Yosiya a be wan bakapikin fu Heskiya. A yonkuuyonkuu „a bigin dini a Gadu fi en afo David”. Di Yosiya be abi 20 yali, a bigin puu den falisi gadu aini Yuda. (Leisi 2 Koloniki 34:1-3.) Yosiya be e du ala san a be man fu du san Yehofa lobi. Te i luku en bun a du sani moo den taa kownu fu Yuda. Wan dei neen a edeman fu den pilisite fende a buku fu a Weiti fu Gadu aini a tempel. Kande a Mosesi seefi be sikiifi a buku ya. Di a seketasi leisi a buku gi Yosiya, a be fusutan taki efu a wani dini Yehofa anga en hii ati a mu du moo. A gi taawan taanga-sikin fu dini Yehofa anga den hii ati. Neen meke di a be de a libi, a foluku be e „du ala san Yehofa, a Gadu fu den afo fu den taigi den”.2 Koloniki 34:27, 33.

Yosiya be wani Yehofa piisii, neen meke a bigin du san sikiifi aini a Wowtu fu Gadu

19 Efi i yonkuu, i sa waka a Yosiya baka. Iseefi sa meke moiti fu sabi Yehofa moo bun, enke Yosiya. Te Yosiya be e pakisei en gaandda Manase, da a be musu fusutan taki Yehofa de kabakaba fu gi sama paadon. Iseefi poi leli omen sani a den gaandi wan di de aini a kemeente efuso fu yu osufamii. Den sa taigi i ala den bun sani di Yehofa du gi den. Ná feegete san Yosiya du di a fusutan san sikiifi aini a Wowtu fu Gadu. A be wani Yehofa piisii, neen meke a bigin du san sikiifi aini a Wowtu fu Gadu. Iseefi o fende taanga-sikin fu du san Yehofa taki efu yu e leisi a Wowtu fi en. A sani de o yeepi i fu yu anga Yehofa toon bun mati. A o yeepi i fi i de moo koloku tu. Boiti dati, yu o wani yeepi taawan fu den sabi en. (Leisi 2 Koloniki 34:18, 19.) Te yu e sutudeli Beibel, kande yu o fusutan taki sani de ete di i sa du gi Yehofa. Efi i fusutan a sani de, du ala san i man fu du san Yehofa wani leti enke Yosiya.

DINI YEHOFA ANGA I HII ATI

20, 21. (a) San u si fu den fo kownu di u taki fu den aini a artikel ya? (b) San wi o luku aini a taa artikel?

20 San u sa leli fu den fo kownu fu Yuda di be e dini Yehofa anga den hii ati? Den man ya be wani du san Yehofa lobi. Den be wani dini en den hii libi. Den be e biibi taki Yehofa poi yeepi den te feyanti be e kon feti anga den. A moo pelensipali sani, na a lobi di den man ya be lobi Yehofa meke den be e dini en.

21 Winsi fa den fo kownu ya be e meke fowtu, Yehofa be lobi den. A be e si taki den kownu ya lobi en tuutuu. Useefi e meke fowtu fu di wi a sondu sama. Ma Yehofa e piisii te ai si taki wi e dini en anga u hii ati. Aini a taa artikel wi o luku san u sa leli fu den fowtu di den fo kownu ya meke.