Skip to content

Skip to table of contents

I be sabi a sani ya?

I be sabi a sani ya?

Boiti den sani di sikiifi aini Beibel, sowtu taa buweisi de di e soi taki den Islayelisama be de enke saafu a Egepte?

Beibel e soi taki baka di den Midiyansama tyai Yowsefu go a Egepte, Yakopu anga en osufamii foloisi komoto a Kaana-an go a Egepte. Den go tan a Gosen, di de koosube fu a Nijl-liba (Gen. 47:1, 6). Den Islayelisama „be e meke tyaipi pikin. Den be e kon moo taanga”. A sani ya meke den Egeptesama bigin feele den, neen meke den poti den enke saafu.​—Ek. 1:7-14.

Son sama di e ondoosuku den sani di sikiifi aini Beibel fu luku efu a tuu, be taki a toli ya na anainsitoli. Ma buweisi de di e soi taki den bakapikin fu Sem * be de enke saafu a Egepte wan pisiten.

Sama di e ondoosuku fositen sani kon fende wantu booko kampu aini Egepte. Wan Beibel ondoosukuman den e kai John Bimson taki den fende sani di e soi taki bakapikin fu Sem be e tan a wan sani fu 20 fu den kampu ya. Wan taa sabiman di e ondoosuku fositen sani fu Egepte den e kai James Karl Hoffmeier taki: „A pisiten fu a yali 1800 te enke a yali 1540 Fosi Kelestesi, a omen sama fu a west-se fu Asiya [pe a famii fu Yakopu be e tan] foloisi go a Egepte.” A taki tu: „Na aseefi pisiten ya Abalaham, Isaki anga Yakopu be go a Egepte enke fa wi e leisi aini a Beibel buku Genesesi.”

Den fende buweisi na a zuid-se fu Egepte tu di e soi taki bakapikin fu Sem be e tan a Egepte. Den fende wan pisi papirus fu a pisiten fu a yali 2000 te anga a yali 1600 Fosi Kelestesi pe a nen fu wantu saafu sikiifi. Den saafu ya be e wooko aini wan osu na a zuid-se fu Egepte. Moo enke 40 fu den nen ya a be bakapikin fu Sem. Den saafu ya be e boli, den be e meke koosi, ma den be e du taanga wooko tu. Hoffmeier taki: „Efu aini wan kodo osu moo enke 40 bakapikin fu Sem be de, da u sa biibi taki den bakapikin fu Sem be lai a Egepte, moomoo na a se fu a Nijl-liba.”

David Rohl, wan man di e ondoosuku fositen sani sikiifi taki den nen fu den saafu e gei den nen di sikiifi aini Beibel. A pisi papirus abi nen enke Isaskar, Aser anga Sifra (Ek. 1:3, 4, 15). Rohl taki „den sani ya e soi kiin taki den Islayelisama be de enke saafu a Egepte”.

Bimson taki: „A omen buweisi de di e soi taki den Islayelisama be de saafu a Egepte. Buweisi de di e soi tu taki den komoto a Egepte, leti enke fa Beibel taki.”

^ paragraaf 4 Sem a be wan fu den boi fu Nowa. A gei enke den Elamsama, den Asiriyasama, den fosi Kaldeyasama, den Hebrewsama, den Siriyasama, anga wantu lo fu den Alabili a be bakapikin fu Sem.