Skip to content

Skip to table of contents

SUTUDI-ARTIKEL 22

Fa i sa sutudeli moo bun?

Fa i sa sutudeli moo bun?

„Sabi san a den moo pelensipali sani.”—FILIP. 1:10.

SINGI 35 Sabi san de taanga fanowdu

SAN WI O LELI *

1. San sa meke a taanga gi son sama fu sutudeli?

A LIBI taanga aini a ten ya. A omen baala anga sisa abi fu wooko taanga ala dei fu man solugu den osufamii. A omen yuu ai teke fosi son wan fu den doo pe den e wooko. Son wan e du wan wooko di e meke den sikin weli. Te den baala anga sisa ya doo osu, den e weli te da den nai abi koso fu sutudeli.

2. On ten yu e sutudeli?

2 Winsi a á makiliki, tokuso u mu meke ten fu sutudeli a Wowtu fu Gadu anga den buku fu a olikanisâsi. A sani ya o yeepi u fu wi anga Yehofa á poli. A o yeepi u tu fu fende teego libi (1 Tim. 4:15). Son sama e sutudeli a fuuku mamanten fosi den taa sama weki. A sani ya e yeepi den fu moo fusutan san den e leli. Taawan e sutudeli a neti, da den e teke ten pakisei san den leli.

3-4. Sowtu sani den baala di e tii a wooko kengi? Saide den du a sani ya?

3 Wi e fusutan taki a pelensipali fu meke ten fu sutudeli. Ma san u mu sutudeli? Kande yu e pakisei taki: ’A omen sani de fu leisi, mi á poi sutudeli ala den sani ya.’ Son baala anga sisa e leisi ala den buku fu a olikanisâsi. Den e luku ala den felon. Ma a omen baala anga sisa ai taanga gi fu fende ten fu du ala den sani ya. Den baala di e tii a wooko e fusutan u. Neen meke den nai meke tyaipi buku anga taa sani moo.

4 Wan fu den sani di u nai meke moo na a Jaarboek, bika a omen ondoofenitoli e kon a jw.org® anga JW Broadcasting®. Nownow aini wan yali a dii Wakititolen anga Ontwaakt! namo wi e meke fu paati aini a peleikiwooko. Den kengi ya a ná fu yeepi u fu fende moo ten fu du taa sani, ma a fu yeepi u fu poti pakisei a „den moo pelensipali sani” (Filip. 1:10). Wi o luku wantu sani di o yeepi u fu sabi san a den moo pelensipali sani, anga fa u sa fende wini fu a sutudeli di wi e sutudeli Beibel.

POTI DEN MOO PELENSIPALI SANI A FESI

5-6. San a wantu pelensipali sani di u mu sutudeli?

5 San a den moo pelensipali sani di u mu sutudeli? U mu meke ten ala dei fu sutudeli a Wowtu fu Gadu. Nownow a pisi fu Beibel di wi e leisi ala wiki gi a mindiiwiki komakandaa á langa, neen meke wi abi moo ten fu sutudeli den pisi ya finifini. Wi abi moo ten fu sidon pakisei san u leli tu. A ná leisi namo u mu leisi den pisi ya, ma u mu meke moiti fu den sani di wi e leisi doo wi ati. Den mu yeepi u tu fu wi anga Yehofa toon moo bun mati.—Ps. 19:14.

6 San a wantu taa sani di u mu sutudeli? U mu e seeka gi a Wakititolen-sutudi, a kemeente Beibelsutudi anga den taa sani di wi e luku na a mindiiwiki komakandaa. Boiti dati u mu e leisi ala den Wakititolen anga Ontwaakt! di wi e paati aini a peleikiwooko.

7. Saide wi á mu lasi-ati te wi á poi luku ala den felon efuso leisi ala den sani di de a jw.org anga JW Broadcasting?

7 Ma kande yu e akisi iseefi fa yu o man fende ten fu leisi ala den artikel efuso luku ala den felon di e kon a jw.org anga JW Broadcasting, bika den ipi. Ma pakisei a sani ya: Meke u taki i go wan fesa neen den sete wan tafaa anga omen sowtu nyanyan. Winsi fa wan sama e nyan ipi, a ná o poi nyan ala den nyanyan ya. A san i poi yu o nyan, ná so noh? Neen meke efi yu á poi luku ala den felon efuso leisi ala den artikel di de a jw.org yu á mu lasi-ati. Luku efuso leisi san i poi. Meke u luku san a wani taki fu sutudeli anga fa u sa fende wini fu a sutudeli di wi e sutudeli.

A NÁ ALA YUU A MAKILIKI FU SUTUDELI

8. San u mu du te wi e seeka gi a Wakititolen-sutudi? Sowtu wini yu o fende te yu e seeka na a fasi ya?

8 Te yu e sutudeli, i mu e poti pakisei na a sani di yu e leisi fi i sa fusutan en bun. Te yu e sutudeli a ná leisi i mu e leisi gawgaw da i maiki a piki. Te yu e seeka gi a Wakititolen-sutudi, i mu leisi a pisi di de na a bigin fu A Wakititolen di e soi san wi o leli aini a artikel. Baka dati, da i luku a nen fu a artikel anga den toli di wi o luku aini a artikel. Leisi den akisi di de na a kaba fu a artikel tu. Baka dati, teke i ten leisi a artikel. Gaanse leisi a fosi pisi fu a paragraaf e taigi i kaba sowtu toli a paragraaf o taki. Te yu e leisi a artikel, meke moiti fu si fa den paragraaf e holibaka gi a nen fu a artikel anga den toli di wi o luku aini a artikel. Luku san i nai kaba fusutan, da i go ondoosuku en moo fini.

9. (a) Saide u mu e poti pakisei a den tekisi di de aini den paragraaf te wi e sutudeli A Wakititolen? (b) Enke fa Yowsuwa 1:8 e soi, da san u mu du te wi e leisi wan tekisi?

9 Te wi e luku a Wakititolen-sutudi a komakandaa, ai yeepi u fu fusutan a Beibel moo bun. Neen meke u mu e poti pakisei a den Beibeltekisi, moomoo den wan di u mu leisi te a Wakititolen-sutudi e holi. Meke moiti fu si fa den tekisi e holibaka gi a paragraaf. Boiti dati, te i leisi wan tekisi, teke ten pakisei san i leli. Meke moiti fu si fa i sa wooko anga a sani di i leli tu.—Leisi Yowsuwa 1:8.

Mma anga dda, leli u pikin fa den mu sutudeli (Luku paragraaf 10) *

10. Enke fa Hebrewsama 5:14 e soi, da saide mma anga dda mu leli den pikin fa den mu sutudeli te den e holi a osufamii anbegi?

10 Mma anga dda wani den pikin fu den piisii te den e holi a osufamii anbegi. Neen meke den e luku a fesi san den o du ala wiki. Ma a ná ala wiki den abi fu suku kofaliki sani enke dalaama fu du na a osufamii anbegi. Den sa luku a JW Broadcasting di e kon ala mun. Den sa meke a ark fu Nowa efuso du wan taa sani. Ma te den e holi a osufamii anbegi, den mu leli den pikin fa den mu sutudeli tu. Den mu soi den pikin fa den mu seeka gi den komakandaa, anga fa den mu ondoosuku wan toli te sama akisi den wan sani a sikoo efuso taa peesi. (Leisi Hebrewsama 5:14.) Efu u gwenti sutudeli Beibel a osu, a o moo makiliki gi den pikin fu poti pakisei te den de a komakandaa, kelen komakandaa efuso konkelesi, bika a ná ala yuu den e daai felon a den komakandaa ya. Mma anga dda mu luku on langa den o holi a osufamii anbegi. Te den e du a sani ya den mu e holi a yali fu den pikin a pakisei anga on langa den o man poti pakisei.

11. Saide u mu leli den Beibel sutudi fu u fa den mu sutudeli?

11 Den Beibel sutudi fu u mu sabi fa den mu sutudeli tu. Te u bigin sutudeli anga wan sama, wi e piisii te den e seeka gi a sutudi anga den komakandaa. Ma u mu leli den Beibel sutudi fu u fa den mu ondoosuku sani anga fa den mu sutudeli anga denseefi. Da te den abi polobelema den ná o lon go akisi wan sama aini a kemeente fa den mu losi a polobelema, ma den o sabi fa denseefi mu ondoosuku sani aini den buku fu a olikanisâsi.

I MU SABI SAIDE YU E SUTUDELI

12. Saide wi e sutudeli?

12 Efi yu a ná wan sama di lobi sutudeli, kande yu e si enke noiti sutudeli sa switi gi i. Ma i sa kon lobi en. Biginbigin i ná abi fu sutudeli langa. Ma te i kon gwenti sutudeli kaba, i sa sutudeli pikinso moo langa. Fosi i bigin sutudeli i mu sabi saide yu o ondoosuku wan toli. A moo pelensipali sani di meke wi e sutudeli a fu toon Yehofa mati. I sa ondoosuku tu fa yu o piki wan akisi di wan sama poti gi yu aini a peleikiwooko. Boiti dati i sa ondoosuku fa i sa losi wan polobelema.

13. (a) San o yeepi wan yonkuuwan fu taigi taawan a sikoo san ai biibi? (b) Fa i sa wooko anga san sikiifi a Kolosesama 4:6?

13 Yu a wan yonkuuwan di e go a sikoo? Kande ala den pikin fi i kalasi e fii fuuyali. Kande i wani soi den saide i nai fii fuuyali, ma yu á sabi fa i mu soi den. Fu man du a sani ya i mu ondoosuku sani fosi. Puubei fu du den tu sani ya: (1) Meke moiti fu fusutan moo bun saide Gadu á lobi a fii di sama e fii fuuyali. (2) Meke moiti fu sabi fa i mu soi taawan san yu e biibi (Mat. 14:6-11; 1 Peit. 3:15). I sa akisi iseefi taki: ’Saide den pikin fu mi kalasi e fii fuuyali?’ Te i sabi a sani ya, da luku san den baala taki fu fuuyali aini den buku fu u. Yu o si taki a á taanga so fu soi den san yu e biibi. Gaanse sama e fii fuuyali fu di ala sama e du en. Efi i soi den wan efuso tu sani fu fuuyali di i leli, yu o man yeepi wan sama di wani sabi a tuu.—Leisi Kolosesama 4:6.

SAN O YEEPI I FU LOBI SUTUDELI?

14-16. (a) San o yeepi i fu sabi moo fu wan Beibel buku? (b) Fa den Beibel tekisi di sikiifi a paragraaf 16 sa yeepi i fu sabi moo fu a Beibel buku Amos? (Luku a faki „ Meke moiti fu sabi den sama aini Beibel moo bun!”)

14 Meke u taki wi o taki fu wan fu den satu Beibel buku di den polofeiti sikiifi a komakandaa. Den Beibel buku ya a Hoseya te anga Maleyaki. Kande yu á kaba sabi sani fu a Beibel buku ya. A fosi sani di i sa du, a fu meke moiti fu sabi moo fu a polofeiti di sikiifi a Beibel buku. Fa i sa du a sani ya?

15 Akisi iseefi taki: ’San mi sabi fu a polofeiti di sikiifi a Beibel buku ya? Fa a be de? Pe a be e tan? Sowtu wooko a be e du?’ Te i sabi den sani ya, yu o moo fusutan saide a koboloiki son ageisitoli. Te yu e leisi wan Beibel buku, meke moiti fu fusutan fa a Beibel sikiifiman be e denki.

16 Wan sani di o yeepi i tu, a te i sabi on ten a Beibel buku sikiifi. Efi i wani sabi a sani ya, i sa luku a pisi di den e kai „Moro sani fu den Buku fu Bijbel” aini a Nyun-Grontapuvertaling. Boiti dati, i sa luku pisi 3-A anga 3-B fu a pikin bolosilo di den e kai Studeri Gado Wortu moro fini di e soi aini sowtu pisiten den kownu anga den polofeiti fu Yuda anga Islayeli be de a libi. Efu a wan fu den buku fu den polofeiti yu e leisi, a be o bun fu sabi fa sani be de a ten di a sikiifi a buku. Saide Yehofa be sende a polofeiti fu wasikoi a foluku? Sama be de a libi a pisiten di a polofeiti be e du en wooko? Efi i wani sabi moo fu a toli, kande yu abi fu luku taa Beibel buku. Pakisei polofeiti Amos. Efi i wani sabi fa sani be de aini a ten fi en, i sa leisi son tekisi aini den Beibel buku 2 Kownu anga 2 Koloniki. Efi i wani sabi sowtu vers i mu leisi, i sa luku den tekisi di de a den maiki a Amos 1:1. Kande i mu leisi a Beibel buku Hoseya tu. A gei a polofeiti ya be e libi na a ten fu Amos. Efi i leisi ala den Beibel buku ya, yu o moo fusutan bun fa sani be de na a ten fu polofeiti Amos.—2 Kow. 14:25-28; 2 Kolon. 26:1-15; Hos. 1:1-11; Am. 1:1.

POTI PAKISEI A DEN PIKINPIKIN SANI

17-18. Te i luku den toli di kai aini den paragraaf, da fa a poti di wi e poti pakisei a den pikinpikin sani aini wan tekisi, sa yeepi u fu moo lobi sutudeli? I sa taki fu wan toli di iseefi be sutudeli tu.

17 Te wi e leisi Beibel, ala yuu u mu e angii fu sabi moo. Meke u taki yu e leisi kapitel 12 fu a Beibel buku di polofeiti Sakaliya sikiifi. A pisi ya e taki fu a dede fu a Mesiyas (Sak. 12:10). Vers 12 sikiifi taki „den sama fu Natan” be o kee di a Mesiyas be o dede. Te yu e leisi a pisi ya, poti pakisei a den sani di sikiifi aini a tekisi. Sitopu, da i akisi iseefi taki: ’Den sama fu Natan anga a Mesiyas a be famii? Fa mi sa sabi moo fu a toli ya?’ Ondoosuku a toli moo fini. Wan fu den maiki di de a Sakaliya 12:12, e tyai i go a 2 Samuweli 5:13, 14. A tekisi ya e soi taki Natan a wan fu den manpikin fu Kownu David. Wan taa maiki e soi go a Lukasi 3:23, 31. A tekisi ya e soi taki Yesesi a be wan bakapikin fu Natan, bika Maliya a be wan bakapikin fu Natan (Luku A Wakititolen fu augustus 2017, blz. 32, par. 4.) Te i kon sabi den ya, yu e angii fu sabi moo. I be sabi kaba taki Yesesi a wan bakapikin fu David (Mat. 22:42). Ma David be abi moo enke 20 manpikin. A sani ya e soi kiin taki a ná fu soso Sakaliya sikiifi taki den sama fu Natan be o kee di Yesesi be o dede.

18 Meke u luku wan taa toli. Aini a fosi kapitel fu Lukasi, wi e leisi taki a engel Gabiliyeli be taigi Maliya fu a pikin di a be o meke taki: „A o abi makiti. Den o kai en a Manpikin fu a Moo Heiwan. Yehofa Gadu o gi en a kownusutuu fi en dda David. A o tii fu teego enke Kownu fu a famii fu Yakopu. A Kownukondee fi en o tan fu teego. Noiti a Kownukondee fi en o booko” (Lukasi 1:32, 33). Kande u gwenti poti pakisei na a fosi pisi fu a sani di Gabiliyeli taigi Maliya, di a taki den o kai Yesesi „Manpikin fu a Moo Heiwan”. Ma Gabiliyeli be taki Yesesi be o „tii enke Kownu” tu. Kande yu e pakisei san Maliya be e denki di Gabiliyeli taigi en a sani ya. I si enke Maliya be denki taki Gabiliyeli be wani taigi en taki Yesesi o toon kownu baka Herodes? Efu Yesesi be toon kownu aini a ten de, Maliya be o toon kownu mma. Den famii fi en be o tan aini kownu osu. Tokuso nawan peesi aini Beibel e soi taki Maliya be akisi Gabiliyeli den sowtu sani ya. U nai leisi taki Maliya be akisi Yesesi fu a gi en wan hei posisi aini hemel tu, enke fa tu fu den disipel fu Yesesi be akisi en (Mat. 20:20-23). Den sani ya e soi taki Maliya a be wan uman di be abi sakafasi tuutuu.

19-20. Enke fa Yakowbesi 1:22-25 anga 4:8 e soi, da saide wi e sutudeli?

19 U mu holi a pakisei taki a moo pelensipali sani di meke wi e sutudeli a Wowtu fu Gadu anga den buku fu a olikanisâsi, a di u wani toon Yehofa mati. U wani fusutan moo bun san de aini wi ati anga sowtu manii u mu kengi fu meke Gadu piisii. (Leisi Yakowbesi 1:22-25; 4:8.) U mu begi Yehofa fu a gi wi en santa yeye ala yuu te wi o bigin sutudeli. U mu akisi en fu a yeepi u fu fusutan den sani di wi o sutudeli. U mu akisi en tu fu a yeepi u fu kengi den manii fu u di a á lobi.

20 Ala u mu meke moiti fu de enke a man di a psalm sikiifiman e taki aini Psalm kapitel 1. A taki: „A lobi a weiti fu Yehofa. Ai leisi a Weiti fu Gadu saafi dei anga neti. . . . Ala san ai du o waka bun.”—Ps. 1:2, 3.

SINGI 88 Soi mi a pasi

^ paragraaf 5 Yehofa e koboloiki omen sani fu leli u. Ai gi u felon, buku anga taa sani fu sutudeli. A artikel ya o yeepi i fu luku sowtu wan fu den sani ya i sa koboloiki te yu e sutudeli. A o yeepi i tu fu si fa i sa fende wini fu a sutudeli di yu e sutudeli.

^ paragraaf 61 SAN WI E SI A DEN FOWTOW: Mma anga dda e leli den pikin fa den mu seeka gi a Wakititolen-sutudi.

^ paragraaf 63 SAN WI E SI A DEN FOWTOW: Wan baala e ondoosuku sama a be a Beibel sikiifiman Amos. Den fowtow e soi san a baala e sidon pakisei baka di a leisi Beibel.