Skip to content

Skip to table of contents

„Mi Kownukondee a ná fu a goontapu ya”

„Mi Kownukondee a ná fu a goontapu ya”

„A fu a sani ya ede mi kon a goontapu, fu meke sama kon sabi a tuu.”​—YOHANISI 18:37.

SINGI: 15, 74

1, 2. (a) Fa wi e si taki dei fu dei sama nai libi na a wan aini a goontapu ya? (b) Sowtu akisi wi o luku aini a artikel ya?

WAN sisa di e tan a Europa taki: „Senten di mi e goo e kon neen mi e si fa sama nai libi bun anga taawan. Mi á be e holibaka gi a politiki palitei di be e tii a kondee. Ma mi be e holibaka gi wan kulu sama di be wani puu den tiiman fu a kondee. A omen yali langa mi be e libi anga wan terrorist.” Wan baala fu Afiikan taki saide a be lobi feti. A taki: „Mi be e si a lo fu mi enke a moo bun wan, neen meke mi go aini wan politiki palitei. Den be e leli u taki u mu kii den sama di nai holibaka gi wi anga lansi. Winsi a wan sama fu a lo fu u ma a nai holibaka gi u, u be mu kii en tu.” Wan taa sisa di e tan a Europa taki: „Mi be e buuse taa kondee sama, anga sama di á be e go na a keliki pe mi be e go.”

2 Tide na a dei, moo anga moo sama e denki enke fa den sama ya be e denki. A omen politiki palitei e si feti enke wan fasi fa den sa fende moo makiti fu du san den wani. Politiki e meke omen sama á poi libi na a wan. Aini omen kondee sama nai libi bun anga sama di komoto a taa kondee. Aini a ten ya, sama nai wani „meke kuudei” leti enke fa Beibel be taki (2 Timotiyesi 3:1, 3). Fa Kelesten sa libi na a wan aini wan goontapu pe sama e paati bee? Yesesi soi u fa u sa du a sani ya. Den sama aini a ten fi en á be e holibaka gi aseefi politiki palitei, neen meke den á be e libi na a wan. Wi o luku den dii akisi ya aini a artikel ya: Saide Yesesi á be e mumui anga politiki? Fa Yesesi soi taki tuu Kelesten á mu mumui anga politiki? Fa Yesesi soi u taki wi á mu e feti?

YESESI BE E HOLIBAKA GI DEN SAMA DI Á BE E SAKA DENSEEFI A ROME ONDOO?

3, 4. (a) San omen Dyu aini a ten fu Yesesi be e angii fu si? (b) Fa den bakaman fu Yesesi be e denki fu a toli ya?

3 A omen fu den Dyu di Yesesi be e peleiki gi, á be wani den Romesama tii den moo. Wan kulu Dyu be de aini a kondee di be e gi sama taanga-sikin fu den á saka denseefi a Rome ondoo. A fesiman fu a kulu ya a be wan man fu Galileya den e kai Yudasi. A man ya be e libi na a ten fu Yesesi. A be koli omen sama taki neen na a mesiyas. Wan Dyu sikiifiman di den e kai Josephus taki Yudasi be e gi sama taanga-sikin fu den á saka denseefi a Rome ondoo. A be e kai den sama di be e pai lantimoni „wisiwasiman”. Den Romesama kii Yudasi bakaten (Toli 5:37). Son wan fu den sama di be e holibaka gi Yudasi be e du ogii anga taawan soso fu fende san den be wani.

4 Gaanse fu den Dyu be e angii fu a ten di a Mesiyas be o kon. Den be denki a Mesiyas be o puu den a den Romesama ondoo, da Islayeli be o toon wan makiti kondee baka (Lukasi 2:38; 3:15). A omen fu den be e denki taki a Mesiyas be o tii enke kownu a Islayeli, da ala den Dyu di be paati go na ala se fu goontapu be o daai go a Islayeli baka. Yohanisi a dopuman seefi be akisi Yesesi taki: „A yu na a sama di be mu kon efuso wan taa sama o kon baka yu?” (Mateyesi 11:2, 3) Kande Yohanisi be denki wan taa sama be o kon fu fii den Dyu. Di Yesesi weki baka, a miti tu bakaman fi en di be de a pasi e go a Emayesi. Den be taki den be e howpu taki a Yesesi a be a sama di be o fii Islayeli. (Leisi Lukasi 24:21.) A á langa baka dati neen den apostel akisi Yesesi taki: „Masaa, aini a ten ya yu o sete a Kownukondee gi Islayeli baka?”​—Toli 1:6.

5. (a) Saide den sama fu Galileya be wani Yesesi toon kownu? (b) Fa Yesesi yeepi den fu kengi a fasi fa den be e denki?

5 Den Dyu be denki taki a Mesiyas be o puu den polobelema fu den. Kande neen meke den sama fu Galileya be wani Yesesi toon den kownu. Den be denki taki a be musu fu de a moo bun tiiman, bika a be sabi taki. A be poi deesi siki sama. Boiti dati, a be e gi sama nyanyan te angii be e kii den. Den sama foondoo di den si taki Yesesi gi moo enke 5000 sama nyanyan. Yesesi be sabi san den be wani du. Beibel taki: „Yesesi be sabi taki den be o kisi en poti enke kownu, neen meke en wawan go baka na a mongo” (Yohanisi 6:10-15). A taa dei di den sama á be e ligei so moo, Yesesi taigi den taki a á be kon a goontapu fu puu den polobelema fu den, ma a be kon fu leli den fu Gadu Kownukondee. A taigi den tu taki: „Ná wooko gi a nyanyan di e poli, ma wooko gi a nyanyan di e gi sama teego libi.”​—Yohanisi 6:25-27.

6. Fa Yesesi soi taki a á be e mumui anga politiki? (Luku a fosi fowtow na a bigin.)

6 Fosi Yesesi dede, a be fusutan taki a omen fu den bakaman fi en be denki taki a be o toon kownu a Yelusalem. Yesesi gi den a ageisitoli fu den solufu moni fu soi den taki a á be o toon kownu a Yelusalem. A ageisitoli ya e taki fu wan „bigiman” di be o gwe wan pisiten. A „bigiman” ya a be Yesesi (Lukasi 19:11-13, 15). Yesesi be taigi Pontiyus Pilatesi taki a nai holibaka gi politiki. Pilatesi akisi Yesesi taki: „Yu na a Kownu fu den Dyu?” (Yohanisi 18:33). Kande Pilatesi be e feele taki Yesesi be o meke den Dyu opo denseefi. Ma Yesesi piki en taki: „Mi Kownukondee a ná fu a goontapu ya” (Yohanisi 18:36). Yesesi á be wani mumui anga politiki, bika a hemel en Kownukondee be o de. A taki a wooko di a kon du a goontapu, a fu „meke sama kon sabi a tuu”.​—Leisi Yohanisi 18:37.

Yu e poti pakisei a den ogii di e pasa a goontapu, efuso a Gadu Kownukondee? (Luku paragraaf 7)

7. Sowtu sani sa meke u lobi wan politiki palitei aini wi ati efu wi á luku bun?

7 Yesesi be sabi sowtu wooko a be kon du a goontapu. Efu u sabi sowtu wooko u mu du, dati o yeepi u fu wi á holibaka gi politiki palitei. U ná o lobi den aini wi ati tu. A sani ya á makiliki. Wan kelen-owluman taki den sama fu a pisi pe ai tan e kon moo ogii. Den lobi a kondee fu den, neen meke den e denki taki efu wan sama fu den kondee tii den, sani o moo go bun. A kelen-owluman taki: „Ai bigi gi mi taki den baala anga sisa e libi na a wan. Den e poti den pakisei na a paati di den mu paati a bun nyunsu fu a Kownukondee. A Gadu den e si enke a sama di man puu den ogii di e pasa a goontapu, anga den taa polobelema di e miti u.”

FA YESESI SOI TAKI A Á BE E MUMUI ANGA POLITIKI?

8. San be e miti den Dyu aini a ten fu Yesesi?

8 Gaanse leisi a den ogii di e pasa a goontapu, e meke sama e mumui anga politiki. Aini a ten fu Yesesi, a di lanti be wani den sama pai lantimoni meke den sama be e holibaka gi son politiki palitei. Den tiiman fu Rome be e poti a buku sama mu pai lantimoni. A fu a sani ya ede Yudasi, a man fu Galileya á be wani saka enseefi a Rome ondoo. A omen sani den be mu pai lantimoni gi. Den be mu pai fu sani enke doti anga osu. San be e meke a moo ogii, a den sama di be e piki a moni. Den be e bidiigi sama. Den be e pai lantiman fu fende moo makiti, da den be e koboloiki a makiti fu den fu meke moni. Sakeyesi a be fesiman fu den sama di be e piki lantimoni a Yerikow. A be kon gudu fu di a be e meke den sama pai moo a moni di lanti be e akisi.​—Lukasi 19:2, 8.

9, 10. (a) Fa den feyanti fu Yesesi be wani koli en fu a mumui anga politiki? (b) San wi e leli fu a fasi fa Yesesi piki den? (Luku du fu tu fowtow na a bigin.)

9 Den feyanti fu Yesesi be wani koli en fu taki wan sani fu a pai di sama e pai lantimoni. Den akisi en efu a fiti fu pai „Gaankownu lanti moni”. Ala Dyu be mu pai 1 solufu moni. (Leisi Mateyesi 22:16-18.) Den Dyu á be e wani pai a moni ya, bika a be e membee den taki a den Romesama be e taki gi den. Den „bakaman fu Herodes” be wani Yesesi piki taki a á fiti fu pai a moni ya, da den be o fende taki a nai saka enseefi na a tiimakiti fu Rome ondoo. Ma efu Yesesi be taki a foluku mu pai a moni ya, da kande sama á be o waka neen baka moo. San Yesesi du?

10 Yesesi du sani anga koni. A á teke nawan sama se. A taki: „U mu pai a Gaankownu san a fu a Gaankownu, ma pai Gadu san a fu Gadu” (Mateyesi 22:21). Yesesi be sabi taki a omen fu den sama di be e piki lantimoni be e bidiigi sama, ma toku a á poti pakisei na a sani de. A poti pakisei na a Kownukondee fu Gadu, fu di a sabi taki na a Kownukondee ya wawan o man losi ala den polobelema fu libisama. Ala u sa waka a Yesesi baka. Wi á mu holibaka gi politiki palitei, winsi a gei enke wan fu den e du sani a wan letifasi. Kelesten e poti pakisei na a Kownukondee fu Gadu anga den leli fi en. Neen meke u nai holibaka gi nawan politiki palitei. U nai taigi taawan fa wi e denki fu den sani di den e du tu.​—Mateyesi 6:33.

11. Fa u sa yeepi taawan fu libi bun anga ala sama?

11 A omen sama di e dini Yehofa nownow be e holibaka fayafaya gi politiki. Ma nownow den kengi. Fosi wan sisa fu Ingiisikondee toon Kotoigi, a be go a wan sikoo pe a leli fa sani mu go aini a kondee. Neen meke a bigin buuse a fasi fa den tiiman be e tii a kondee. A sisa ya taki: „Mi be wani baakaman fende den leti, bika a omen ten sama e pina u kaba. Ala yuu te mi anga sama be sitee taki, mi be e wini. Ma toku mi ati á be e koo. Mi á be e fusutan taki a fu di sama e buuse taa nasi aini den ati, meke den e libi ogii anga den. A di mi bigin sutudeli Beibel fosi mi kon fusutan taki miseefi mu puu den sowtu fii ya aini mi ati.” A wan bakaa sisa yeepi en fu kengi a fasi fa a be e denki. A sisa taki: „Nownow, mi e du a pioniliwooko aini wan kemeente pe den e taki dofusama-tongo. Mi e leli taki mi mu libi bun anga ala sama.”

„POTI I FETI-HOW NEEN PEESI BAKA”

12. Anga sama Yesesi wasikoi den bakaman fi en taki den be mu luku bun?

12 Son keliki fesiman be e holibaka gi politiki palitei aini a ten fu Yesesi. Wan buku (Daily Life in Palestine at the Time of Christ) di e taki fu a ten fu Yesesi taki den Dyu be paati a omen kulu. Den kulu ya be sete enke politiki palitei. Neen meke Yesesi wasikoi den bakaman fi en taki: „U mu de na ain. U mu luku bun anga a sowda fu den Faliseiman anga a sowda fu Herodes” (Malikisi 8:15). Di Yesesi taigi den taki den mu luku bun anga Herodes, a den sama di be e holibaka gi a politiki palitei fu Herodes a be e taki. Den Faliseiman á be wani den Romesama tii den Dyu moo. A sikiifi aini a Beibel buku Mateyesi taki Yesesi be taigi den bakaman fi en taki den mu luku bun anga den Saduseiman tu. Den man ya be wani den Romesama tii go doo, bika den Romesama be gi den makiti. Yesesi taigi den bakaman fi en taki den mu luku bun anga a „sowda” efuso a leli fu den dii kulu ya (Mateyesi 16:6, 12). A baka di den be wani kisi Yesesi fu poti en enke kownu, neen a wasikoi den bakaman fi en fu luku bun anga den kulu ya.

Yesesi leli den bakaman fi en taki den á mu mumui anga politiki seefiseefi

13, 14. (a) Sowtu takuu bakapisi a tyai di keliki wooko makandaa anga politiki? (b) Saide wi á mu feti winsi sama e du ogii anga u? (Luku du fu dii fowtow na a bigin.)

13 Te keliki e mumui anga politiki, gaanse leisi ai tyai feti. Yesesi leli den bakaman fi en taki den á mu mumui anga politiki seefiseefi. Disi a wan fu den sani di meke den edeman fu den pilisite anga den Faliseiman be wani kii Yesesi. Den man ya be e si enke a foluku be o aliki Yesesi, da den á be o wani holibaka gi den moo. Efu a sani ya be pasa, den be o lasi a makiti di den be abi aini den keliki fu den Dyu anga a makiti di den be abi aini politiki. Den taki: „Efu u fika en fu a du den sani ya go doo, den sama o biibi en. Da den Romesama o kon puu u tempel anga u foluku a wi ana” (Yohanisi 11:48). A so a Hei Pilisite di den e kai Kayafas seeka sani fu kii Yesesi.​—Yohanisi 11:49-53; 18:14.

14 Kayafas tan te neti tapu, neen a sende suudati go kisi Yesesi. Ma Yesesi be sabi taki den be e seeka sani fu kii en. Neen meke di a nyan fu a lasiti leisi anga den apostel, a sende den fu den go suku feti-how. Tu feti-how be sai fu leli den wan pelensipali sani (Lukasi 22:36-38). A neti de, wan kulu sama kon fu kisi Yesesi. Peitilisi ati boon te di á si a ogii di den be wani du, neen meke a teke en feti-how, neen a koti wan fu den man (Yohanisi 18:10). Ma Yesesi taigi Peitilisi taki: „Poti i feti-how neen peesi baka, bika a sama di e teke feti-how fu feti, a feti-how o kii en” (Mateyesi 26:52, 53). San na a pelensipali sani di Yesesi leli den bakaman fi en? A leli den taki den á mu de enke den sama fu a goontapu. Yesesi be begi fu a sani ya kaba aseefi neti de. (Leisi Yohanisi 17:16.) A Gadu wawan too abi a leti fu puu den ogii di e pasa a goontapu.

15, 16. (a) Fa a Wowtu fu Gadu e yeepi Kelesten fu libi na a wan? (b) San Yehofa e si te a luku den sama fu a goontapu anga a foluku fi en?

15 A sisa di e tan a Europa di u be taki fi en na a bigin be kon fusutan a sani ya. A taki: „Mi si taki feti, ná abi wini. Mi si fa omen sama dede, fu di den be e feti fu fende den leti. Taawan e holi sama na ati. Mi piisii di mi leli aini Beibel taki a Gadu wawan poi puu ogii a goontapu. A 25 yali kaba mi e paati a nyunsu ya.” A baala fu Afiikan fika en lansi, neen a teke „a feti-how fu a yeye”, dati na a Wowtu fu Gadu (Efeisesama 6:17). Nownow ai paati wan nyunsu fu freide gi ala sama, winsi sowtu lo den sama de. Baka di a sisa fu Europa toon Yehofa Kotoigi, a toow anga wan baala fu wan nasi di a be e buuse. A di den dii sama ya wani de enke Yesesi meke den kengi.

16 A de taanga fanowdu fu useefi kengi a fasi fa wi e denki. Beibel taki libisama e ligei enke den balon fu a se (Yesaya 17:12; 57:20, 21; Openbaring 13:1). Politiki e meke sama ati boon a taawan. Ai meke sama naki paati efuso kii taawan. Ma a foluku fu Yehofa e libi na a wan. Den nai du ogii anga taawan. Den sama fu a goontapu nai libi na a wan. Neen meke Yehofa e piisii te a si fa wi e libi na a wan.​—Leisi Sefanya 3:17.

17. (a) San a den dii sani di e yeepi u fu libi na a wan? (b) San wi o luku aini a taa artikel?

17 Aini a artikel ya, u si dii sani di o yeepi u fu u libi na a wan anga taawan: (1) Wi e biibi taki a Gadu wawan poi puu ogii a goontapu, (2) noiti wi o holibaka gi politiki, (3) u nai du ogii anga taawan. Ma wan taa sani di sa meke u nai libi na a wan anga taawan, a te u nai denki bun fu den. Aini a taa artikel wi o si san be yeepi den fositen Kelesten fu den á denki ogii fu taawan, anga fa u sa waka a den baka.