Skip to content

Skip to table of contents

A TOLI DI SIKIIFI A FESISE | I SA FUSUTAN A BEIBEL

Wan buku di u sa fusutan

Wan buku di u sa fusutan

A Beibel gaandi moo iniiwan taa buku di de. On langa a Beibel de kaba? Den bigin sikiifi a Beibel wan sani fu 3.500 yali pasa. Dati na a ten di a famii fu Shang be e tii China. A baka wan dunsu yali di den bigin sikiifi a Beibel neen a Buda biibi bigin aini India. ​—Luku a faki di den e kai „ Wantu sani fu a Beibel.”

A Beibel e piki omen akisi di e gi libisama booko-ede

Wan buku di mu yeepi sama anga di mu tii den, mu sikiifi a wan makiliki fasi fu den sama sa fusutan san den e leisi. Boiti dati, den sani di sikiifi aini mu de sani di den abi fanowdu. A so a Beibel sikiifi. A Beibel e piki omen akisi di e gi libisama booko-ede.

Yu akisi iseefi wan leisi kaba saide u de a goontapu? A dunsudunsu yali kaba sama wani sabi a sani ya. Te enke now den wani sabi a sani ya ete. Ma a fosi buku fu a Beibel di den e kai Genesesi e piki a akisi ya. A Beibel buku ya e soi fa Gadu bigin meke sani miliyunmiliyun yali pasa. Ai soi fa Gadu meke hemel, goontapu anga ala den sitali (Genesesi 1:1). Ai soi fa Gadu seeka a goontapu gi libisama. Boiti dati, ai soi fa Gadu meke libisama, anga ala den sani di e libi. Ma ai soi tu, saide Gadu meke ala den sani ya.

A BEIBEL SIKIIFI FU U SA FUSUTAN EN

Den leli fu Beibel e yeepi u fu sabi san u mu du te wi abi polobelema. Den leli ya á taanga fu fusutan. Tu sani e soi u saide a á taanga fu fusutan.

A fosi sani di meke a Beibel á taanga fu fusutan, na a fasi fa a sikiifi. Den sani di sikiifi aini a sani di u sabi. Den sikiifi en a wan fasi di e yeepi u fusutan den pisi di taanga fu fusutan.

Te Yesesi be e gi ageisitoli fu leli sama wan sani, a be e taki fu sani di sama sabi. Neen meke a leli be e doo den ati. Omen fu den ageisitoli ya sikiifi aini Mateyesi kapitel 5-7. Wan sabiman taki, ala sama sa fende wini fu den sani di Yesesi taki aini a pisi ya. A taki Yesesi á taigi u den „sani ya fu weli wi ati, ma a taigi u den fu di a wani soi u fa u mu tyai useefi.” Aini 15 efuso 20 miniti i sa leisi den kapitel ya, tokuso yu o foondoo fu si sowtu kaakiti den sani di Yesesi taki abi, winsi fa a wan makiliki fasi a taki den.

Wan taa sani di meke a Beibel á taanga fu fusutan, a den toli di sikiifi aini. A ná wan buku di e taki fu anainsitoli efuso sani di á pasa tuutuu. Ma leti enke fa wan buku taki (The World Book Encyclopedia), da a Beibel e taki fu sama di be abi balinen anga sama di á be abi balinen. Ai taki san be e miti den, san den be e biibi, anga den gaan sani di den be e du. Den toli ya á taanga fu fusutan, bika den e taki fu sama di be de a libi tuutuu. A omen sani den toli ya sa leli u tu.​—Romesama 15:4.

ALA SAMA SA FENDE WAN BEIBEL

Efi i wani fusutan wan buku, a mu de aini wan tongo di yu e fusutan. Winsi pe yu e tan, winsi sama a yu, yu o fende wan Beibel namo aini wan tongo di yu e fusutan. Luku sowtu moiti sama meke fu ala sama fende a Beibel aini wan tongo di den e fusutan.

Den e puu a Beibel poti aini taa tongo. Di den bigin sikiifi Beibel, den sikiifi en aini Hebrewtongo, Arameisitongo anga Giikitongo. Neen meke a ná ala sama be poi leisi en. A omen sama meke moiti fu poti a Beibel aini taa tongo fu sama be sa fusutan en. Nownow a hii Beibel efuso son pisi fi en de aini wan sani fu 2.700 tongo. Neen meke efi i teke 10 fu ala den sama di de a goontapu, 9 fu den poi leisi son pisi fu a Beibel aini den mamabee tongo.

Den e doloki Beibel. Di den bigin sikiifi Beibel, den be e sikiifi en a meti buba efuso wan sowtu pampila di den be meke anga papirus. Ma baka wan pisiten den sani ya be e poli. Efu den be wani den bakapikin fende a Beibel leisi, da na ala yuu den be mu e sikiifi en poti a taa pampila. A ná ala sama be poi bai den Beibel ya. Ma aini a yali 1450, neen wan man di den e kai Gutenberg be meke wan masini di be e doloki buku. A so meke den bigin doloki omen Beibel. A moo enke 5000 miliyun Beibel efuso son pisi fi en den doloki kaba a hii goontapu.

Den sani di u luku ya e soi taki nawan keliki buku de enke a Beibel. Den e soi tu taki a Beibel a wan buku di i sa fusutan. Ma efu ai taanga gi i fu fusutan Beibel, i sa fende yeepi. Pe i sa go fu fende yeepi? Sowtu wini yu o fende? Wi o luku den toli de aini a taa artikel.