1, 2. Saide Beibel taki faya anga den sani di wi e taki na aseefi?

AINI a yali 1871 neen a busi fu Wisconsin foto be boon. A foto ya de aini Ameekankondee. A wan sani fu tu dunsu miliyun bon a faya boon. Moo enke 1200 sama dede. Fositoon wan gaan faya kii so ipi sama aini Ameekankondee. A gei enke na a faya di e koti a den loko futu di e lei pasa, boon a gaan busi de. A sani ya e meke u denki wan tekisi di de aini Beibel. A tekisi de taki: „A wan pikin faya namo de fanowdu fu boon wan gaan busi!” (Yakowbesi 3:5) Saide a apostel Yakowbesi taki a sani ya?

² A taki: „A tongo a wan faya tu” (Yakowbesi 3:6). A tongo na a taki di u poi taki. Leti enke faya, den sani di wi e taki sa tyai ogii gi u efuso gi taawan. Beibel e soi taki den sani di wi e taki sa tyai dede efuso libi gi sama (Odo 18:21). Ma a sani de wani taki wi á mu taki nawan sani fu di u sa taki sani di á bun? Nono. Faya sa boon u, ma dati á wani taki wi á mu wooko anga en. A luku u mu luku bun fa wi e wooko anga en. Anga faya wi e boli efuso waan u sikin. Ai yeepi u fu si tu te a peesi dunguu. A so den sani di wi e taki de tu. U sa gafa Yehofa  anga den sani di wi e taki. U sa taki sani di e tyai wini gi taawan tu.​—Psalm 19:14.

3. San a den dii sani di o yeepi u fu gi taawan taanga-sikin te wi e taki?

³ U poi taigi taawan san wi e denki efuso fa wi e fii, bika a so Yehofa meke u. U poi taki anga mofu efuso anga ana. Fa u sa gi taawan taanga-sikin te wi e taki? (Leisi Yakowbesi 3:9, 10.) U mu sabi on ten u mu taki, san wi o taki anga fa u mu taki.

4. On ten u mu tan pii?

⁴ Son leisi a bun fu u de pii. Beibel taki wan ten de di „u mu de pii” (Peleikiman 3:7). Te wan taa sama e taki, da wi e de pii. A so wi e soi den taki wi e lesipeki den (Yopu 6:24). U nai paati sama toli di taawan á mu sabi (Odo 20:19). Te wan sama meke wi ati boon, a moo bun fu holi useefi da u tan pii.​—Psalm 4:4.

5. Fa u sa soi Yehofa taki ai bigi gi u taki u poi taki?

⁵ Ma son leisi a bun fu u taki (Peleikiman 3:7). Wan ten de fu gafa Yehofa, fu gi taawan taanga-sikin, fu taigi den san wi e denki, anga fu taigi den san wi abi fanowdu (Psalm 51:15). Efu a so wi e taki, wi e soi Yehofa taki ai bigi gi u taki u poi taki. A leti enke te wan bun mati gi i wan moin sani. Yu o meke moiti fu koboloiki en bun, na so noh?

6. Saide a pelensipali fu luku on ten u mu taki?

⁶ Saide a pelensipali fu luku on ten u mu taki? Odo 25:11 taki: „Te wan sama taki wan sani na a bun yuu, da a sani di a taki de enke gowtu apaa aini wan solufu beenki.” Gowtu apaa moin, ma a moo moin te a de aini wan solufu sani. A leti so den bun sani di u wani taigi taawan de. Efu wi e luku on ten wi e taki, wi o man yeepi taawan moo bun. San o yeepi u fu du a sani ya?

7, 8. Fa den baala aini Yapan waka a Yesesi baka?

⁷ A bun fu luku on ten a fiti fu taki wan sani, bika efu wi á taki en na a bun yuu, da kande sama ná o fusutan wi. Kande den ná o teke a taki fu u tu. (Leisi Odo 15:23.) Aini maart 2011 wan seke doti be meke wataa sungu omen foto aini Yapan. Moo enke 15.000 sama dede. Winsi fa omen Kotoigi be lasi famii anga mati, tokuso den be e koboloiki Beibel fu yeepi den sama di be lasi famii anga mati tu. Ma den be sabi taki gaanse fu den sama de aini a Buda biibi. A omen sani fu Beibel den sama ya á be sabi. Neen meke den Kotoigi á taki fu a opobaka anga den, ma den soi den saide ogii e miti bun sama.

⁸ Den baala ya be waka a Yesesi baka. Yesesi be sabi on ten a mu de pii anga on ten a be mu taki (Yohanisi 18:33-37; 19:8-11). A be e luku san na a moo bun yuu fu leli den disipel son sani (Yohanisi 16:12). Den baala aini Yapan be sabi san na a moo bun yuu fu taki anga den sama fu a opobaka. Baka tu anga afu yali di a ogii ya pasa aini a kondee, neen den paati a talakitaati di den e kai A tuu taki dedesama o libi baka? Omen sama teke a talakitaati. Den be fende taanga-sikin di den leisi en. Useefi mu sidon denki san den sama di e tan na a pisi pe wi e peleiki e biibi efuso san den lobi. A so wi o sabi on ten u mu taki son sani anga den.

9. On ten a be o bun tu fu luku san na a moo bun yuu fu taki wan sani?

⁹ On ten u mu luku tu san na a moo bun  yuu fu taki? Kon u taki wan sama taki wan sani di hati u. Pe fu u piki en wanten, a moo bun fu sidon denki, da u akisi useefi taki: „A wani a be wani taigi mi wan hati sani tuutuu? Mi mu taki anga en fu a sani di a taki?” Son leisi a á de fu u piki. Ma efu a de fanowdu fu taki anga en, da u mu wakiti te wi ati koo. (Leisi Odo 15:28.) Te u wani gi den famii fu u di á de Kotoigi taanga-sikin fu meke moiti fu leli sabi Yehofa, da u mu abi pasensi. U mu pakisei bun san wi o taki tu, da u taki anga den a wan yuu di u sabi taki den o aliki u.

10. (a) Saide u mu luku bun san wi e taki? (b) San wi á mu du te wi e taki anga taawan?

¹⁰ Den sani di wi e taki sa gi taawan taanga-sikin, ma den sa meke den á fii bun tu. (Leisi Odo 12:18.) A omen sama aini a goontapu fu Saatan e taki „ogii-ati sani” di de enke „ga” efuso „feti-how”, fu di den e taki sani di e hati sama (Psalm 64:3). Son wan fu den a den sani di den e luku a tv meke den e taigi taawan hati sani. Ma Kelesten á mu taki sani di e hati taawan. Boiti dati, den á mu gi lafutoli di á fiti tu. Sama lobi te wi e taki sani di sa meke den lafu. Ma noiti u mu taki sani di sa booko taawan efuso soso taawan fu di u wani sama lafu. Beibel e gi Kelesten taanga-sikin fu den á „kosi” taawan. Beibel e taki tu taki: „Wi á mu taki sani di á fiti, ma u mu taki sani di e gi sama taanga-sikin te a de fanowdu. Da den sama di e aliki, o yee sani di e tyai wini gi den.”​—Efeisesama 4:29, 31.

11. San o yeepi u fu taki bun anga sama?

¹¹ Yesesi be taki „a san de a wan sama ati, a dati ai taki” (Mateyesi 12:34). A sani ya e soi taki den sani di wi e taki e soi fa wi e denki tuutuu. Neen meke efu u lobi taawan efuso e booko wi ede anga den, da wi o taki bun anga den. Den sani di wi o taki o gi den taanga-sikin.

12. Sowtu taa sani o yeepi u fu sabi san u mu taki?

¹² A moiti wan sama mu meke fu taki bun anga taawan. Winsi fa Kownu Salomo be koni, tokuso a be e „teke ten pakisei” sani. A be e „ondoosuku sani finifini” fu di a be wani sikiifi sani di tuu efuso sani di switi fu leisi (Peleikiman 12:9, 10). San o yeepi u fu sabi san u mu taki? U sa luku aini Beibel anga den buku fu u fu sabi fa u mu taki anga taawan. Meke moiti fu fusutan den wowtu efuso nongo di yu á sabi. U sa luku fa Yesesi be e taki anga sama, da u waka neen baka. Ala yuu a be sabi san a mu taki bika a Yehofa seefi be leli en ’san a mu taigi den sama di weli’ (Yesaya 50:4). A de taanga fanowdu tu fu sidon denki fa taawan o fii fosi u taki wan sani (Yakowbesi 1:19). U sa akisi useefi taki: „Efu mi taki a sani ya, a sama o fusutan san mi wani taigi en? Fa a o fii?”

13. Saide u mu taki kiin efu u wani taawan fusutan u?

¹³ Den be e boo tutu aini Islayeli fu taki anga a foluku. Son leisi te den be boo tutu, a taigi den be e taigi a foluku fu kon miti a wan peesi. Taa leisi baka a den suudati be mu go feti. Pakisei san be o pasa efu den suudati á be fusutan a tutu di den boo! Beibel e soi taki te wi e taki kiin fu sama fusutan u, da a leti enke a fusutan di den suudati be e fusutan a tutu di den yee. Efu u nai taki kiin fu sama fusutan u, wi o buuya den. U sa meke den fusutan wan hii taa sani tu. Ma te wi e puubei fu taki kiin anga taawan, u mu luku bun fu  wi á taki goofu efuso a wan fasi di e soi taki u nai lesipeki taawan.​—Leisi 1 Korentesama 14:8, 9.

14. Fa u du sabi taki den sani di Yesesi be e taki á be taanga fu fusutan?

¹⁴ Te i leisi Mateyesi kapitel 5 te go miti 7, da yu o si fa Yesesi e taki sani di á taanga fu fusutan. A á be e taki omen sowtu kofaliki sani fu soi sama taki a sabi taki. A á be e taigi den hati sani. Ma a leli a be e leli den pelensipali sani di be e meke den sidon denki. Ala sama be e fusutan san a be e leli den. Wan leisi neen Yesesi be wani soi den disipel fi en taki den á mu booko den ede anga san den o nyan te dei opo. Di a soi den fa Yehofa e solugu den foo, neen a akisi den taki: „Wi á bun moo den noh?” (Mateyesi 6:26) A so Yesesi yeepi den fu fusutan san a be wani leli den. A sani de gi den disipel taanga-sikin.

15. Saide u mu taki switi anga taawan?

¹⁵ Leti enke fa den sani di wi e taki pelensipali, a so a fasi fa wi e taki anga taawan pelensipali tu. Sama be lobi aliki Yesesi bika a be e taki „switi” anga den (Lukasi 4:22). Te wi e taki switi anga sama, da den o lobi aliki den sani di wi e taki. Den o go e teke san wi e taigi den tu (Odo 25:15). Efu wi e lesipeki taawan, efuso e booko wi ede anga fa den e fii, da a sani ya o yeepi u fu taki switi anga den. Na a sani de Yesesi be e du. Wan leisi di a si fa wan gaan kulu sama be e meke moiti fu yee san ai taki, neen a teke en ten leli den. Anga ala piisii a du a sani de (Malikisi 6:34). Winsi sama be e kosi en, a á be e kosi den baka.​—1 Peitilisi 2:23.

16, 17. (a) Fa u sa waka a Yesesi baka te wi e taki anga u famii efuso u mati? (Luku a fowtow na a bigin.) (b) Sowtu wini wan mma fende di a holi enseefi?

 ¹⁶ Winsi u lobi u famii anga u mati, tokuso son leisi wi e taigi den hati sani fu di wi anga den gwenti. Kande wi e pakisei taki a ná abi toobi fa wi e taki anga den. Ma noiti Yesesi be e taki goofu anga den mati fi en. Te den disipel be e kwali anga denseefi on du fu den a be a moo gaanwan, Yesesi ati á be e boon a den te a be e soi den taki den nai tyai denseefi bun. A be soi den taki den mu de enke pikinengee efu den wani kengi a fasi fa den e denki (Malikisi 9:33-37). Owluman sa waka a Yesesi baka, te den e soi den baala anga sisa fa den mu tyai denseefi. Den á mu taki goofu anga den.​—Galasiyasama 6:1.

¹⁷ Winsi wan sama taigi u wan hati sani, a abi wini te wi e taki switi anga en (Odo 15:1). Wan mma be abi wan boi di be e kibii e du ogii anga ala fa a be e du enke ai dini Yehofa. Wan sisa aini a kemeente taigi a mma taki: „A tyali taki yu á kiya i pikin bun.” A mma pakisei fosi a piki en, neen a taki: „A tuu taki sani nai go bun anga a boi nownow, ma a mu leli wantu sani ete. Wi o taki fu a toli ya baka Alimakedon, da wi o luku fa sani waka.” A mma anga a sisa ya á poli, fu di a mma holi enseefi. A boi seefi be yee san en mma taki, neen a fusutan taki en mma e biibi taki a poi kengi. Neen meke a á be e paa anga takuu mati moo. Bakaten a dopu, neen a go wooko a Betel. Winsi wi e taki anga u baala anga u sisa, u famii efuso sama di wi á sabi, u mu e „taki switi anga taawan ala yuu. Den sani di wi e taki mu abi sawtu.”​—Kolosesama 4:6.

18. Fa u sa waka a Yesesi baka te wi e taki anga taawan?

¹⁸ Ai bigi gi u taki Yehofa meke u poi taigi taawan fa wi e fii anga san wi e denki. Efu wi e waka a Yesesi baka, wi o luku san na a moo bun yuu fu taki wan sani, wi o luku bun san wi o taki. Wi o taki switi anga taawan tu. Neen meke i mu du san i poi fu taki sani di e gi taawan taanga-sikin. Meke moiti fu taki sani di e meke Yehofa piisii.