Maria ńa Magdala e o tuta miso̱di me o suleye̱ mo̱ o miso̱, nde ombwa pe̱ o mo̱ń. Sango ao ńa ndolo a panabe̱ o ebongo. Be nde o loe̱, o pond’a mwese pe̱, nde “mwititi mu [máko̱] o ekombo ye̱se̱”! (Lukas 23:44, 45) Maria ńa Magdala a mam mbo̱t’ao la makata mao, na mo̱ a batame̱ pe̱te̱ bwam na muto ńe mo̱ mbasan. Seto̱ mo̱di nde mu keṅ wei, ońolana e be̱ te̱ nika, mwititi mu wusa nde be̱ ońola minuti to̱ maninga, seto̱ ońola hawa ilalo. Yen ebe, Maria na bato bape̱pe̱ ba ta ba te̱me̱ be̱be̱ na Yesu ba kumo o senga misea ńama i mate̱no̱ bulu seto̱ mwese. Na bato bō̱ “ba bwa bo̱ngo̱ bwambi, ba kwala na: Na mbale̱, nun a ta nde Mun’a Loba.” (Mateo 27:54) Yen ebe Bokwedi ba Yesu na bato bape̱pe̱ be nde jo̱nge̱le̱ ná Yehova mo̱me̱ne̱ nde e o lee̱ ndutu ninde̱ne̱ eno̱ senga na malinga mao ońola nje beno̱ bolane̱ Mun’ao.

Nje Maria ńa Magdala eno̱ je̱ne̱ ye o bwese̱ mo̱ ndutu jita, nde a titi ná ala. (Yohane 19:25, 26) Yesu e o taka jita. Ńango a Yesu pe̱ a be̱n ńo̱ngi ná ba lo̱ke mo̱, nde ná ba sue̱le̱ pe̱ mo̱.

Ombusa nje ye̱se̱ Yesu a boledino̱ Maria, mo̱ pe̱ e o pula bola nje ye̱se̱ ngud’ao e madie̱le̱no̱ mo̱ o jongwane̱ Yesu. Jongwane̱ lena Yesu a wanedino̱ mo̱ ke̱ e o bete̱medi ba bobedi tuko longe̱ lao. Ongwane̱ mo̱ o be̱ne̱ pe̱te̱ edube a tano̱ a bo̱lo̱ne̱, longe̱ lao pe̱ di timba be̱ne̱ janda. Tatan e nde muto nu be̱n dube̱ dinde̱ne̱. Ne̱ni nika e we̱lino̱ bolane̱ e? Nje pe̱ dube̱ lao leno̱ ná lokwe̱le̱ biso̱ we̱nge̱ e?

O Bibe̱l, myango ma Maria ńa Magdala mi mabotea nde na jabea. Yesu a te̱se̱ mo̱ wonja na bete̱medi bō̱ bena be ta bobe jita. O ni ponda, midī ma bobe mi ta mi takise̱ bato jita, mi ta na mo̱me̱ne̱ mingea o mańolo ma bato nde manea pe̱ babo̱. Di si bi njika ngińa mi midī ma bobe mi tano̱ mi be̱ne̱ omo̱ń a mutuedi Maria ńa Madgala; nje di bino̱ ye nde ná a ta a be̱ne̱ midī ma bobe ma njo samba. Nde Yesu a busise̱ mo̱ me̱se̱!—Lukas 8:2.

Maria ńa Magdala a te̱se̱be̱no̱ wonja, a wusa so̱ tatan be̱ne̱ longe̱ la bwam. Ne̱ni a wusano̱ lee̱le̱ masoma mao e? A timbi nde mokwed’a Yesu ńa jemea. A wana pe̱ jongwane̱ lao ponda e tano̱ e pula. Yesu na bokwedi bao ba ta ba be̱ne̱ ńo̱ng’a mambo ka da, mbo̱ti, na wum’a benangedi. Ba si ta bato ba m’bwaṅ, ba si ta pe̱ to̱ ba be̱ne̱ ebol’a musawedi o niponda. O bwam ná ba we̱le̱ babo̱me̱ne̱ mususu o ebol’a dikalo na ya belēdi, e ta e pula ná ba sue̱le̱ babo̱ o mbad’eyobo.

Maria na bito bape̱pe̱ bongwane̱ o bola babo̱ nje e ta e pula. Ba bito “bongwane̱ na bema babu.” (Lukas 8:1, 3) Yen ebe bito bō̱ ba ta ba be̱ne̱ bekusedi. Bibe̱l e si makwala nga ba ta nde bipe̱ da, bowa mbo̱ti, to̱ wasa we̱ni ban ba me̱nde̱no̱ ja o wuma te̱ ba tano̱ bala. Nde ba bito ba ta ba le̱le̱me̱ o sue̱le̱ Yesu na bokwedi bao na mulema mwe̱se̱, bena ba ta lambo ka mwaba ma bato. Ye̱kei te̱ miwe̱n mabu mongwane̱ Yesu na bokwedi bao o we̱le̱ babo̱me̱ne̱ mususu o ebol’a dikalo. Ye mbale̱ ná Maria a ta a bia ná a si me̱nde̱ sawea Yesu ońola nje a boledino̱ mo̱ to̱ buńa; nde a ta muńe̱nge̱ jita o bola nje ngud’ao e tano̱ e die̱le̱ mo̱!

O nin we̱nge̱, ba maye̱use̱ bato bena ba mabole̱ye̱ bape̱pe̱. Nde seto̱ nika nde Loba a me̱ne̱no̱ mambo. Keka te̱ dutea ne̱ni a tano̱ muńe̱nge̱ o je̱ne̱ Maria a mabola nje ye̱se̱ eno̱ ná a bola o sue̱le̱ Yesu na bokwedi bao! We̱nge̱ pe̱, kriste̱n a jemea ye muńe̱nge̱ o bolea bane̱. Ponda iwo̱, ye bwam jita o bolea moto lambo to̱ langwea mo̱ eyal’a muyao. Yehova a to̱ndi yi ńai a mabea.—Minia 19:17; Bonahebe̱r 13:16.

Maria ńa Magdala a ta nde mō̱ ńa bito bena ba ta na Yesu o Yerusalem ońola Pasa o mbu 33 P.A. (Mateo 27:55, 56) Ye̱ke̱i te̱ ponda a sengino̱ ná Yesu a damabe̱le̱ a kaisabe̱ pe̱ bo bulu, a bo ndutu jita. Nje pe̱ e tombi ombusa nika e si ta bwam. Owas’a mińakisan ma badiedi ba Bonayuda, go̱bina Pontio Pilato a busise̱ mbako ná Yesu a bwabe̱ kwed’a konjo o ebongo. Yen ebe Maria e̱n ne̱ni maya ma londino̱ Sango ao o ńolo, na ne̱ni to̱ na wo̱lo̱, eno̱ duta ebongo owe̱ni a me̱nde̱no̱ bwabe̱.—Yohane 19:6, 12, 15-17.

Ponda mwititi mu kwedino̱ mu mwese o epolo Yesu a bwabe̱no̱, Maria ńa Magdala na bito bape̱pe̱ ba ta ba te̱me̱ “be̱be̱ na ebongo a konjo ya Yesu.” (Yohane 19:25, nwt-F) Maria ńena nu ta wa nate̱n’o su, e̱n a senga pe̱ ne̱ni Yesu eno̱ a kwalane̱ diko̱m lao Yohane ná ombweye ńango ao. A sengi ne̱ni Yesu a kwalisane̱no̱ Sango ao na musea munde̱ne̱. A sengi pe̱ byala besukan Yesu a kwalino̱ obiana a mawo̱ ná: “Me̱se̱ ma dom.” Na mo̱ a bwa ndutu jita. Nde to̱ná Yesu a máwo̱no̱, a dia te̱ nde wa. Ombusa ponda, a te̱m pe̱ pond’a bwaba be̱be̱ na so̱ngo̱ a peńa we̱ni Yosef ńa Aritmatia mot’a m’bwaṅ mō̱, a we̱le̱no̱ mbimba ma Yesu.—Yohane 19:30; Mateo 27:45, 46, 57-61.

Eyembilan a Maria e mo̱nge̱le̱ biso̱ nje jeno̱ ná di bola ke̱ munasango asu mō̱ e o bete̱medi ba ndutu. Yen ebe di titi ná jeka mbeu a ńolo, to̱so̱ di titi ná di bo̱le̱ ndutu ńena ba ba kusi mo̱ ba mabwano̱. Nde je ná di lee̱le̱ babo̱ ndedi, jembe̱ pe̱ babo̱. Moto e te̱ o bete̱medi ba bobe nde diko̱m lao di be̱ mo̱ be̱be̱, nik’e mongwane̱ jita. Bola la nika di malee̱ ná di be̱n dube̱ dinde̱ne̱, nika ńe pe̱ ná e lo̱ko̱ jita.—Minia 17:17.

Ponda mbimba ma Yesu mu we̱le̱no̱ o so̱ngo̱, Maria ńa Maglada a ta o muso̱ngi ma bito bena bandi benumba bepe̱pe̱ ba wusano̱ jo̱kise̱ mo̱ ombus’a ponda. (Marko 16:1, 2; Lukas 23:54-56) Buńa ba wumse̱ bo tombino̱, na Maria a te̱me̱ o mbat’a idiba iwo̱. Keka te̱ je̱ne̱ ne̱ni mo̱ na bito bape̱pe̱ beno̱ dangwa o ngea ni dia mwititi, wala o songo a Yesu. Nika beno̱ dangwa o ngea, be o baise̱ babo̱me̱ne̱ ne̱ni ba me̱nde̱no̱ sumwa di dale dinde̱ne̱ le o byingedi. (Mateo 28:1; Marko 16:1-3) Nde to̱ na nika, ba titi timba na mbusa. Dube̱ labu di tute̱le̱ babo̱ o bola nje beno̱ ná ba we̱le̱ bola, na lakisane̱ Yehova ońola nje ye̱se̱ e male̱ tombe̱.

Yen ebe Maria nde e mot’a boso o po̱ o so̱ngo. A po̱ino oboso ba so̱ngo̱, na mo̱ a te̱me̱, a ńaka. Dale di másumwabe̱—so̱ngo̱ ńe ewolo! Nu mut’a makwasi a ńī nde mīla o wala langwea Petro na Yohane nje e̱nno̱. Keka te̱ je̱ne̱ ne̱ni eno̱ koma we̱i niponda eno̱ langwea babo̱ ná: “Ba sumo Sango o so̱ngo̱, nde di si bi wuma ba ne̱nge̱no̱ mo̱”! Na Petro na Yohane bala o so̱ngo̱, ba bakise̱ ná ńe ewolo, nde ba timba omboa. *—Yohane 20:1-10.

Maria a timbino̱ o so̱ngo̱, na mo̱ a ja owo mo̱me̱ne̱ mō̱. Y’idiba, wuma ye̱se̱ ye ná pī, so̱ngo̱ ńe ewolo, to̱ moto a titi, na Maria a botea jeya mbembe. Eno̱ pe̱te̱ wala jombwa so̱ngo̱ ońolana a titi we̱le̱ dube̱ ná mbimba ma Sango ao mu titi, na mo̱ a tańa. Ange̱l iba i jai oteten wo! Na mo̱ i baise̱ mo̱ ná: “Nje o meyano̱ e?” O mańaka mao me̱se̱, na mo̱ a timbise̱le̱ nje yena a kwalane̱no̱ bokwedi: “Ba sumo sango am, nde na si bi wuma ba ne̱nge̱no̱ mo̱.”—Yohane 20:11-13.

A yo̱mbino̱, na mo̱ e̱ne̱ moto mō̱ a te̱m mo̱ ombusa. A s’embi nu moto, na mo̱ o̱nge̱le̱ ná mo̱ nde e mutated’a y’epolo. Nu moto a baise̱ mo̱ na muyao ná: “A muto, nje o meyano e? Nja o mapulise̱no̱ e? Na Maria alabe̱ ná: “A Sango, yete̱na wa nde o sumo mo̱, langwea mba wuma o ne̱nge̱no̱ mo̱, na mala no̱ngo̱ mo̱.” (Yohane 20:14, 15) Dutea te̱ nje eno̱ kwala. Mo̱ mo̱me̱ne̱ mō̱ e ná a bambe̱ mbimba ma Yesu Kristo na mbale̱, nu ta nde posom a moto, na nu ta pe̱ ngińa e? Maria a si be̱n ponda o baise̱ mo̱me̱ne̱ mi myuedi. Nje ye mo̱ mweńa ye nde ná a bole nje ye o ngud’ao.

Mo̱ je ná jembilane̱ Maria ńa Magdala ke̱ je o bete̱medi bō̱ bena be buki biso̱ e? Di soke̱ te̱ mo̱nge̱le̱ masu o mabo̱bo̱ na o myoyo masu, je ná di bwa bo̱ngo̱, nde di si bole pe̱ to̱ lambo. O diwengisan di domse̱ te̱ ná di mabola nje̱ ye̱se̱ ngud’asu e madie̱le̱no̱ biso̱, nde di bake̱ mane̱ mambo me̱se̱ o mā ma Loba, di me̱nde̱ we̱le̱ bola buka nje di mo̱nge̱le̱no̱. (2 Korinto 12:10; Filipi 4:13) Di buki me̱se̱, di me̱nde̱ bwese̱ Yehova muńe̱nge̱. Ye̱ke̱i te̱ nika nde Maria a bolino̱, Yehova a namse̱ pe̱ mo̱ tobotobo.

Nu moto ńena nu te̱m Maria oboso a titi mutatedi. A se̱le̱ nde be̱ kapinta, denge mulēdi, ombusa ponda a timba be̱ Sango ńena Maria a to̱ndino̱. Nde Maria a pandi na mo̱ ońolana a titi jemba mo̱. Maria a si bi mbale̱: Yesu a pumbo, ā nde mudī mwe ngińa. A no̱ngi nde ńol’a mot’a benama, nde seto̱ ni ńena a bolino̱ ka jabea. Mińa mi bupe̱ ombusa bepumbwedi bao, to̱ ba bena ba ta ba bia mo̱ bwam ba s’embi mo̱.—Lukas 24:13-16; Yohane 21:4.

Ne̱ni Yesu a bolino̱ ná Maria embe mo̱ e? A pase̱le̱ nde buka te̱ dina lao ná: “Maria!” Na mo̱ a yo̱mbo̱, a te̱ misea ná “Rabuni!” dina la Bonahebe̱r lena ye̱n ebe a bolane̱no̱ ngedi jita. A ta nde Mulēd’ao a tano̱ a to̱ndo̱! A ta muńe̱nge̱ jita. Na mo̱ kwayame̱ mo̱ ońolo, a si pule pe̱ jese̱le̱ mo̱.—Yohane 20:16.

Yesu a bi mo̱nge̱le̱ mao. Na mo̱ a kwalane̱ mo̱ ná: “O si tapa mba.” Je ná di keka dutea ne̱ni eno̱ kwalane̱ mo̱ nika na muyao, yen ebe a ńamwe̱le̱ son a lo̱, niponda eno̱ sumwa mā mao ońol’ao ná yo̱, nde a kwala ná: “Na s’abo omboa Tete̱.” Ponda wala o mo̱ń e si bedi po̱. A diane̱ ebolo o wase, a ta pe̱ a pula ná Maria ongwane̱ mo̱. Ye̱ke̱i te̱ Maria e o lambe̱ye̱ mo̱ toi. Na mo̱ a kwalane̱ mo̱ ná: “Ala nde omboa bonasango am, o langweye babo̱ na: Na mabwa omboa Sango am na Sango ańu, omboa Loba lam na Loba lańu.”—Yohane 20:17.

E se̱ edube nika ńeno̱ e! Maria a ta mō̱ ńa bokwedi baboso bena ba kusi edube ende̱ne̱ o je̱ne̱ Yesu nu pumbo, tatan pe̱, a kusi edube ende̱ne̱ ya wala langwea bape̱pe̱ mi myango ma bwam. Keka te̱ dutea ne̱ni a tano̱ muńe̱nge̱ na musunga o wala dongame̱ne̱ bokwedi. Keka je̱ne̱ ne̱ni eno̱ koma we̱i niponda eno̱ langwea babo̱ ná “e̱n Sango!” Ye̱ke̱i te̱ ba si me̱nde̱ pomane̱ dimbia be byala. Na mo̱ a kwalane̱ babo̱ na muńe̱nge̱ munde̱ne̱ nje ye̱se̱ Yesu a to̱pino̱. (Yohane 20:18) Myango mao me nde po̱ bata o nje yena bane̱ bito bena ba bomane̱ so̱ngo̱ ewolo ba kwalane̱no̱ bokwedi.—Lukas 24:1-3, 10.

Ne̱ni ba bome ba kasino̱ nika e? O bebotedi, seto̱ bwam. Di malanga ná: “Ben byala be ta nde babo̱ ka belangwe̱langwe̱ ba tete, ba si ta ba dube̱ ban bito.” (Lukas 24:11) To̱ e be̱ nde ná ba si be̱n mo̱nge̱le̱ ma bobe, ba bome ba kokedi nde owe̱ni bato ba si mapomane̱no̱ dube̱ bito; o bose̱di babu, ba si ta bemea mboṅ a bito o bekaisedi. Yen ebe, bose̱di bo be̱n ngińa omo̱ń a bokwedi buka nje ba mo̱nge̱le̱no̱. Nde Yesu na Sango ao ba titi ndado. E se̱ edube ende̱ne̱ ba bolino̱ nu mut’a jemea e!

Ye̱ke̱i te̱ Maria a s’ese̱le̱ ná ni mbad’abu ńa bola e lingise̱ mo̱. A bi ná Sango ao a lakisane̱ pe̱ mo̱, nik’e dongame̱n mo̱. Bokwedi ba Yesu be̱se̱ pe̱ ba be̱n m’bē̱ ma tombe̱le̱ mwe̱ndi mō̱. Bibe̱l e mabele̱ mu mwe̱ndi ná “myango ma bwam ma janea la Loba.” (Lukas 8:1) Yesu a si kakane̱ bokwedi bao ná bato be̱se̱ ba me̱nde̱ dube̱ babo̱ to̱ to̱ndo̱ ebol’abu. Diwengisan nde di me̱nde̱ je̱ne̱ne̱. (Yohane 15:20, 21) Kriste̱n yangame̱n so̱ jo̱nge̱le̱ Maria ńa Magdala. To̱ ponda bonasango ao ba si dube̱no̱ mo̱, nik’e si sumwane̱ mo̱ muńe̱nge̱ ma langwa myango ma bwam jombwea bepumbwedi ba Yesu!

Ombusa ponda, Yesu a po̱ye̱ pe̱ bamuloloma bao, name̱ne̱ pe̱ na bokwedi bao bape̱pe̱. Buńa bō̱, a po̱yedi buka bebwea betanu ba bato ngedi po̱! (1 Korinto 15:3-8) Ye̱ke̱i te̱ dube̱ la Maria di mabata nde ńaka ponda te̱ Yesu a mapo̱ye̱ bato, e be̱ ná mo̱me̱ne̱ e wa, to̱ná ba langwedi nde mo̱ myango. Yen ebe Maria e o muso̱ngi ma bito bena ba ta o ndongame̱n ni tombi o Yerusalem Buńa ba Mwatanu, ponda mudī musangi mu po̱ino̱ omo̱ń a bokwedi ba Yesu be̱se̱ ba ta ba ko̱to̱me̱.—Bebolo 1:14, 15; 2:1-4.

To̱ e be̱ nde ne̱ni, di be̱n njo̱m i bam o dube̱ ná: Maria ńa Magdala a bengi kombe̱ dube̱ lao nate̱n’o su. Mō̱ ńasu te̱ a no̱nge so̱ bedomsedi ba jembilane̱ mo̱! Di me̱nde̱ jembilane dube̱ la Maria ńa Magdala yete̱na di lee̱le̱ masoma ońola nje ye̱se̱ Yesu a boledino̱ biso̱, di bolea bane̱, nde di be̱ pe̱ mbaki ná Loba a me̱nde̱ jongwane̱ biso̱.