1, 2. Ne̱ni Yehova a mabolane̱no̱ mabe̱ne̱ mao na sanga la mulema e?

YEHOVA e nde Loba di sangi mulema. Nje ye̱se̱ di be̱nno̱ e mawa nde na mo̱. Yehova nde a be̱n gol na silba ńe̱se̱ name̱ne̱ pe̱ na mane̱ mańe̱nguńe̱ngu me̱se̱ ma wase; a mabolane̱ pe̱ mo̱ o bongwa longe̱ la bewekedi bao. (Mye. 104:13-15; Hag. 2:8) Bibe̱l e bambe̱ myango jita ma ne̱ni Yehova a bolane̱no̱ mabe̱ne̱ mao o mbad’a betańsedi o bongwa tumba lao.

² Yehova a boli tumba la Israel mana na madiba 40 ma mbu niponda ba tano̱ o eyaṅ. (Bbu. 16:35) Ka nje te̱ di bino̱, “ba si taki lambo.” (Neh. 9:20, 21) Tongwea na muto̱ped’a mudī Elisa, Yehova a boli betańsedi ná a to̱nde̱le̱ mula ma mukusa ma muto ma jemea. Di jabea la Loba longwane̱ mo̱ o sawa beto̱m bao, a petane̱ pe̱ mo̱ni mu ta mu dongame̱n o bongwa mo̱me̱ne̱ na mun’ao. (2 Ki. 4:1-7) Na jongwane̱ la Yehova, Yesu a boli da na mo̱ni o mbad’a betańsedi ponda e pulino̱ nika.​—Mat. 15:35-38; 17:27.

3. Nje di me̱nde̱no̱ jombwea o din jokwa e?

³ Yehova e ná a bolane̱ to̱ njika lambo a wekino̱ o bwam ba bongwa bewekedi bao be o wase. Nde, a mabaise̱ baboledi  bao ná ba bolane̱ mabe̱ne̱ mabu o sue̱le̱ ebol’a bebokedi bao. (Bbu. 36:3-7; langa Minia 3:9.) Ońola nje Yehova a mengane̱no̱ biso̱ ná di timbise̱le̱ mo̱ mambo ma tiki di kusanno̱ mo̱ e? Ne̱ni bato ba jemea ba pond’a kwaṅ ba bolane̱no̱ mo̱ni mabu o sue̱le̱ bebolo ba ba bena ba ta ba to̱po̱ o dina la Yehova e? Ne̱ni bebokedi be mabolane̱no̱ mabea ma mo̱ni ma mabolabe̱ nin we̱nge̱ e? Di mala kwalea malabe̱ ma min myuedi o din jokwa.

4. Nje di malee̱no̱ Yehova ke̱ di masue̱le̱ ebol’ao e?

⁴ Di mabola nde Yehova mabea ońolana di to̱ndi mo̱ di matimbise̱le̱ pe̱ mo̱ masoma. Di londi na muńe̱nge̱ ke̱ di me̱ne̱ nje ye̱se̱ Yehova a bolino̱ ońol’asu. O pond’a kwalea lao la nje e mapule̱ ońol’ebol’a longa la tempe̱l, Kiṅe̱ David embi ná nje ye̱se̱ di makusano̱ e mawa nde na Yehova, na ná nje ye̱se̱ di mabolano̱ Yehova ye nde nje di kusane̱no̱ mo̱.​—Langa 1 Myango 29:11-14.

5. Ne̱ni Betiledi be malee̱no̱ ná mabea ma sanga la mulema me nde dongo diwo̱ la mweńa la jowe̱ lasu e?

⁵ Bola le nde mbadi po̱ ńa jowe̱ Yehova. Ńamuloloma Yohane a ta a senga o je̱ne̱ a kusino̱ baboledi ba Yehova be o kwala o mo̱ń ná: “Wa, a Sango asu na Loba lasu, o dongame̱n o kusa sesa n’edube na ngińa; ebanja wa nde o weki mambo me̱se̱, ońola jemea lo̱ngo̱ nde meno̱, ma wekabe̱no̱ pe̱.” (Bbī. 4:11) Mo̱ o si memba ná e te̱nge̱n ná jabeye Yehova nje ye̱se̱ di be̱nno̱ ya mpete̱ ebanja a dongame̱n o kusa sesa n’edube e? Yehova a ta anea tongwea na Mose ná tumba la Israel di bolise̱ mińa minde̱ne̱ milalo mbu te̱. O mi mińa minde̱ne̱ milalo, Bonaisrael ba si ta bangame̱n “po̱ oboso ba Yehova mā tete,” nik’e ta nde dongo diwo̱ la jowe̱ labu.” (Ndim. 16:16) Mulemlem pe̱ nin we̱nge̱, bola la mabea na sanga la mulema o timbise̱le̱ masoma na o sue̱le̱ ebol’a dongo la wase la bebokedi ba Yehova, le nde dongo diwo̱ la mweńa la jowe̱ lasu.

6. Ońola nje bola leno̱ bwam ońol’asu e? (Ombwa duta la bebotedi ba jokwa.)

⁶ Bola le bwam ońol’asu. Be̱ la moto nu mabole̱ na sanga la mulema le biso̱ ja la bwam buka be̱ la mukusedi. (Langa Bebolo 20:35.) Di duteye te̱ jombwea muna nu mabolane̱ mo̱ni bayedi bao ba mabolano̱ mo̱ o jandea babo̱ jabea. Bayedi bao ba me̱nde̱ to̱ndo̱ di jabea bwambi! To̱ dutea ná, muna mome to̱ ńa muto ńe paonia na nu maje̱ na bayedi bao a boli babo̱ son a mo̱ni o jongwane̱ ońola nje e mapule̱ o mboa. To̱ná bayedi ba si mengane̱no̱ mo̱ nika, ba me̱nde̱ jemea di jabea ebanja tongwea na mo̱ nde muna a matimbise̱le̱no̱ babo̱ masoma ońola nje ye̱se̱ ba maboleano̱ mo̱. Mulemlem pe̱ nde Yehova a bino̱ ná bola la mambo masu ma tiki le biso̱ bwam.

7, 8. Ne̱ni baboledi ba Yehova o pond’a Bibe̱l ba dīno̱ eyembilan a bwam ya bola la mabea (a) ońola bebolo ba tobotobo e? (b) ońola sue̱le̱ l’ebolo ye̱se̱ o mususu e?

⁷ Betiledi be mato̱pea ońola din bola la mabea ma mambo ma tiki. Ngedi iwo̱, baboledi ba Yehova ba boli mabea o sue̱le̱ bebolo bō̱ ba tobotobo. K’eyembilan, Mose a baise̱ mabea ońola ebol’a longa la muno̱ko̱, ka nje te̱ Kiṅe̱ David a bolino̱ ońola longa la tempe̱l. (Bbu. 35:5; 1 Myan. 29:5-9) O mińa ma janea la Kiṅe̱ Yoas, prisi i bolane̱ mo̱ni mu ta mu sangabe̱ o bwam ba po̱ngise̱ ndabo a Yehova. (2 Ki. 12: 4, 5) Ponda e bīsabe̱le̱no̱ bonasango o mwemba ma Kriste̱n a ńo̱ṅo̱n a boso ońola njai ninde̱ne̱ ni ta o Yudea, ba “domse̱ ná ba malomea bonasango ba jai o Yudea jongwane̱, moto te̱ kaponda ngud’ao.”​—Bebolo 11:27-30.

⁸ O ngedi ipe̱pe̱, baboledi ba Yehova ba boli mo̱ni o sue̱le̱ ba ba madie̱le̱ ebolo. Owas’a Mbend’a Mose, Bonalevi ba si ta ba be̱ne̱ dongo to̱ diwo̱ la sango ka mane̱ matumba. Ońola nika, Bonaisrael ba ta be̱ ba bola babo̱ dongo diwo̱ la dom, ná nika ńongwane̱ Bonalevi o we̱le̱ babo̱me̱ne̱ mususu o ebol’abu o muno̱ko̱. (Mis. 18:21) Mulemlem pe̱ nde e tombino̱ na Yesu na bokwedi bao bena bito ba sanga la mulema ‘bongwane̱no̱ na bema babu.’​—Lukas 8:1-3.

9. Owe̱ni mabea mō̱ ma bolabe̱ o pond’a kwaṅ ma wuno̱ e?

⁹ Ye mbale̱ ná ma mabea ma ta ńai na ńai. Ponda ba bolino̱ mabea ońol’ebol’a longa la muno̱ko̱ o eyaṅ, nje Bonaisrael ba bolino̱ yen ebe e ta nde nje ba wanno̱ o Egipto. (Bbu. 3:21, 22; 35:22-24) O ńo̱ṅo̱n a boso, Kriste̱n iwo̱ i ta yandise̱ bema babu, ka milongi to̱ mińangadu, na babo̱ ba bola bamuloloma mu mo̱ni. Bamuloloma pe̱ babane̱ mo̱ batuedi. (Bebolo 4:34, 35) Bape̱pe̱ pe̱ ba ta ba ne̱nge̱ mo̱ni o mbasan, ná ba bole mabea ponda te̱ o sue̱le̱ bebolo ba jowe̱ la Yehova. (1 Kor. 16:2) Pat’a bato ye̱se̱ so̱​—bam’bwaṅ na batue​—ba ta so̱ ba bola mabea.​—Lukas 21:1-4.

10, 11. (a) Ne̱ni jeno̱ ná jembilane̱ baboledi ba sanga la mulema ba Yehova ba pond’a kwaṅ e? (b) Ne̱ni o masengano̱ jombwea edube o be̱nno̱ o sue̱le̱ ebol’a Janea e?

¹⁰ Ye pe̱ ná e baisabe̱le̱ biso̱ we̱nge̱ ná di bole mabea ońola ebolo ewo̱ ya tobotobo. K’eyembilan, Ndabo a Janea ńa peńa mwemba mo̱ngo̱ mu me̱nde̱no̱ bolane̱ ńangame̱n o longabe̱ e? To̱so̱ be o po̱ngulane̱ Ndabo Janea mwemba mo̱ngo̱ mweno̱ o bolane̱ tatan e? Ye ná e pula ná di bole jabea la mo̱ni o po̱ngulane̱ mukanjo masu m’ebolo, o sue̱le̱ jako̱to̱ne̱ dinde̱ne̱ di mukeano̱, to̱ jongwane̱ bonasango asu bena mbeu a ńolo e kweledino̱. Di mabola pe̱ mabea o sue̱le̱ ba bena ba mabole̱ ebolo o mulopo m’ebolo na o mikanjo m’ebolo ma wase ńe̱se̱. Mabea masu ma masue̱le̱ bamuloloma, paonia ya tobotobo, na ba bena be o ebol’ebondo. Ye̱ke̱i te̱, mwemba mo̱ngo̱ pe̱ mu be̱n mususedi ma mo̱ni mu te̱se̱no̱ ońol’ebol’a longa la Mandabo ma Janea na ma mako̱to̱ne̱ mande̱ne̱, mena bonasango asu ba me̱nde̱no̱ bolane̱ o wase ńe̱se̱.

¹¹ Biso̱ be̱se̱ je ná di bola mabea o sue̱le̱ ebolo yena Yehova eno̱ o bola o min mińa misukan. Jita la mabea ma mabolabe̱ ma si malangwabe̱. Di mawe̱le̱ mabea o elimb’a mabea ma wonja ye o Ndabo a Janea esibe̱ bane̱ bia mwaninga to̱ njika ponda di we̱le̱no̱, je pe̱ ná di bola mabea o musinga o jw.org. Je ná jo̱nge̱le̱ ná ngus’asu ya mabea i titi to̱ lambo. Dongo dinde̱ne̱ la mabea we̱nge̱ di mawa nde na jita la ngus’a mabea, buka na mabea mande̱ne̱. Nate̱na mo̱me̱ne̱ bonasango asu bena be tue ba membilane̱ bato ba Makedonia, bena ba ta oteten a ‘tue dinde̱ne̱,’ nde bena bakwan ná bese̱le̱ ná babo̱ pe̱ ba bole jabea, nde ba bola pe̱ nika na sanga la mulema.​—2 Kor. 8:1-4.

12. Ne̱ni bebokedi be mawe̱no̱ o bolane̱ mo̱ni ma mabea o mbad’a bwam e?

¹² Dibe̱le̱ di Madie̱le̱ di makane̱ ná di we̱le̱ be̱ jemea na jangwa jombwea ne̱ni bolane̱ mo̱ni ma bebokedi. (Mat. 24:45) Mo̱ nde di mate̱se̱ ne̱ni bolane̱ mo̱ni, na jombwea pe̱ ná mu bolane̱ nde  ońola nje e te̱se̱be̱. (Lukas 14:28) O mińa ma Bibe̱l, bakombe̱ mo̱ni ba ta ba bupe̱ bete̱sedi o be̱ mbaki ná mabea ma mabolane̱ nde buka te̱ ońola jowe̱ la Yehova. K’eyembilan, Esra a ta a timbane̱ o Yerusalem mabea mena Kiṅ’a Persia e bolino̱​—gol, silba, na mane̱ mambo mape̱pe̱ mena mususedi mao mu buki 100 lodun, o mo̱ni ma Bekombo be Lati ba Amerika nin we̱nge̱. Esra a so̱nge̱le̱ nde be belongisan be̱se̱ ka mabea ma jemea la wonja ma bolabe̱ Yehova, na mo̱ a bola bediedi ná be tatabe̱ bwam na basingedi na baso̱medi o ngea. (Esra 8:24-34) Ńamuloloma Paulo a ta a ko̱te̱le̱ mo̱ni o jongwane̱ bonasango o Yudea. A boli me̱se̱ ná a be̱ mbaki ná ba bena ba mabusise̱ mo̱ni bombweye mambo me̱se̱ “bwam, seto̱ buka te̱ oboso ba [Yehova] mo̱me̱ne̱, nde oboso ba bato pe̱.” (Langa 2 Korinto 8:18-21.) O bwam ba jembilane̱ Esra na Paulo, bebokedi basu pe̱ we̱nge̱ be mabupe̱ bediedi be te̱se̱be̱ ke̱ be mabolane̱ na busise̱ mo̱ni ma mabea ma wonja.

13. Ne̱ni jangame̱nno̱ je̱ne̱ mawengisan bebokedi be wanno̱ min mińa mi tombi e?

¹³ Ndabo a mbia ńe ná e po̱ngulane̱ mbad’ao ńa bolane̱ mo̱ni o bwam ba bola ná e si busise̱ mo̱ni buka nje e makusano̱, to̱ jombwea ne̱ni wamse̱ longe̱ labu, na wutise̱ pe̱ busise̱ labu o bwam ba bata bola Yehova. Mulemlem pe̱ nde yeno̱ ońola bebokedi ba Yehova. Mimbu mi tombi, jita la bebolo ba peńa be ta bangame̱n o bolabe̱. Oteten a pambo a ponda po̱, e po̱i ponda iwo̱ ná mo̱ni mu busisabe̱ jita buka na nje e ta yingea. Bebokedi be mawasa so̱ mbad’a wutise̱ busisabe̱ la mo̱ni, na wamse̱ pe̱ ebolo ná be we̱le̱ bolane̱ mabea ma jemea la wonja ńai a bwam.

14-16. (a) Njika mambo mō̱ mabea mo̱ngo̱ mongwane̱no̱ o bola e? (b) O njika mbadi ma mambo ma wanedino̱ wa tombwane̱ e?

¹⁴ Jita la baboledi ba Yehova b’etum a ponda ba yo̱ki kwala ná ba si ta ba máje̱ne̱ ninka jita la da la mudī ka nje te̱ jeno̱ o nin pond’asu. Dutea te̱! Mbu mi tombi, je̱n bebotedi ba jw.org na JW Elimb’a bedinge̱dinge̱. Les Saintes Écritures. Traduction du Monde Nouveau e busisabe̱ o jita la leme̱ lope̱pe̱. O mbu má 2014/2015, Jako̱to̱ne̱ la bekombo lena di ta di be̱ne̱ tema ná “Cherchez d’abord le Royaume ! (Se̱le̱ nde pulise̱ Janea!)” di tombi o yal’a bo̱l inde̱ne̱, o 14 la mindi o wase ńe̱se̱. Bukedi be̱se̱ ba ta muńe̱nge̱ o be̱ oten.

 ¹⁵ Jita ba timbise̱le̱ masoma ońola man mabea ma ndo̱n ba makusane̱no̱ bebokedi ba Yehova. K’eyembilan, ońola din jabea la JW Elimb’a bedinge̱dinge̱, babaedi bō̱ ba maboleye̱ o mundi ma Asia ba tili ná: “Di mabola nde ebolo o son a mundi iwo̱. Nika e mabola ná ponda iwo̱ di be̱ eso̱diso̱di, di pomane̱ pe̱ o dimbea ná ebol’a Yehova e mabolabe̱ o wase ńe̱se̱. Nde dibokime̱ne̱ di mombwano̱ JW Elimb’a bedinge̱dinge̱, di mo̱nge̱le̱ ná biso̱ pe̱ je nde belongi ba mbia munde̱ne̱ ma wase ńe̱se̱ ma bonasango. Bonasango na bonańango be o wuma jeno̱ ba mabwane̱ JW Elimb’a bedinge̱dinge̱ jita la muńe̱nge̱. Di yo̱ki senga babo̱ ba makwala ná ombusa babo̱ jombwa bekwali ba mo̱di te̱, ba masenga na babo̱me̱ne̱ ná be be̱be̱ na belongi ba Dibe̱le̱ di Madie̱le̱. Ba londi na kumba nin we̱nge̱ buka o mińa mi tombi o be̱ o bebokedi ba Loba.”

¹⁶ O wase ńe̱se̱, be̱be̱ na 2 500 la Mandabo ma Janea le o longabe̱ to̱ timbisabe̱ peńa. Ombusa babo̱ be̱ne̱ ńabu Ndabo a Janea, bonasango ba mwemba mō̱ o Honduras ba tili ná: “Je muńe̱nge̱ o be̱ belongi ba mbia ma Yehova ma misipo, di mabwane̱ pe̱ mbia ma bonasango ba wase ńe̱se̱ muńe̱nge̱, tongwea na mo̱ nde di londe̱no̱ ńo̱ng’asu ńa be̱ne̱ Ndabo a Janea o mundi masu.” Jita ba matimbise̱le̱ mulemlem ma masoma ke̱ ba kusi Bibe̱l to̱ kalati ipe̱pe̱ i tukwabe̱ na eyem’abu, ke̱ ba kusi jongwane̱ ombusa mbeu a ńolo ni kweledi babo̱, to̱ ombusa babo̱ je̱ne̱ bepuma ba dikalo l’ebamban to̱ la ngea o mindi mabu.

17. Ne̱ni mbadi bebokedi be madangwano̱ we̱nge̱ e mabolano̱ mboṅ ná Yehova nde a masue̱le̱ mo̱ e?

¹⁷ Jita la ba bena ba titi mboṅ a Yehova ba titi ná ba so̱ṅtane̱ ne̱ni man me̱se̱ meno̱ ná ma bolane̱ buka te̱ tongwea na mabea ma wonja. Ombusa mo̱ pe̱pe̱le̱ O̱fis asu po̱ we̱ni di mabusise̱no̱ kalati, mudie̱le̱ dio l’ebolo diwo̱ dinde̱ne̱ a ńaki o je̱ne̱ ná ebolo ye̱se̱ e mabolabe̱ nde na bate̱ mpuli, mabea ma wonja, esibe̱ pe̱ to̱ mwano to̱ mō̱ ma muwaso ma mo̱ni. Mo̱ ná nje di mabolano̱ e titi ná e bolane̱. Je mbombo na mo̱! Di bi ná nika ńe nde ná e bolane̱ buka te̱ ońolana Yehova a masue̱le̱ y’ebolo.​—Hiob 42:2.

18. (a) Njika minam di me̱nde̱no̱ kusa ke̱ di mabola mabea o bwam ba sue̱le̱ Janea e? (b) Ne̱ni jeno̱ ná di longa bana basu name̱ne̱ pe̱ na bapo̱i peńa ná babo̱ pe̱ ba no̱nge dongo oten e?

¹⁸ Yehova a londe̱ biso̱ n’edube ná a boli biso̱ epolo o sue̱le̱ ebolo ende̱ne̱ ye o bolabe̱ we̱nge̱. A mabola biso̱ mbaki ná di me̱nde̱ kusa minam ke̱ di boli mabea o sue̱le̱ Janea. (Mal. 3:10) Yehova a kakane̱ ná nu nu mabole̱ na sanga la mulema a me̱nde̱ tombwane̱. (Langa Minia 11:24, 25.) Bola di malonde̱ pe̱ biso̱ na muńe̱nge̱, ońolana “bola le bonam buka kusa.” (Bebolo 20:35) Di be̱n edube o longa o byala na o bebolo bana basu, na bapo̱i peńa, ná babo̱ pe̱ ba no̱nge dongo o y’ebolo, ba tombwane̱ pe̱ jita la minam.

19. Ne̱ni din jokwa jembe̱no̱ wa e?

¹⁹ Nje ye̱se̱ di be̱nno̱ e mawa nde na Yehova. Timbise̱le̱ la mo̱ nje di kusanno̱ mo̱ di malee̱le̱ ná di to̱ndi mo̱, na ná di matimbise̱le̱ mo̱ masoma ońola nje ye̱se̱ a boledino̱ biso̱. (1 Myan. 29:17) O pond’a bola la mabea ońola longa la tempe̱l, ‘bato ba bo muńe̱nge̱ ońola mabea mabu ma jemea la wonja, ebanja ba boli nde Yehova mo̱ na mulema mu telam.’ (1 Myan. 29:9) Di benge be̱ muńe̱nge̱ na mutam o timbise̱le̱ Yehova nje di kusanno̱ dia lao.