1-2. Nje ye diko̱ti e, ońola nje pe̱ di be̱nno̱ ńo̱ng’ao e?

PONDA Adam nu ta ke̱nge̱nge̱ a bolino̱ bobe, a bo̱lo̱ne̱ longe̱ la bwindea a wusano̱ be̱ne̱, seto̱ ońola mo̱me̱ne̱ mō̱ buka te̱, nde na ońola bana a wusano̱ be̱ne̱. Adam a si ta a be̱ne̱ njo̱m to̱ po̱ ni masue̱le̱ nje a bolino̱. A boli nde bobe na m’boṅsan. Nde bana bao pe̱ so̱ e? Ba si ta ba máyabe̱ ponda Adam a bolino̱ bobe. (Rom. 5:12, 14) Kana Adam na Eva ba tano̱ bangame̱n wo̱ ońola nje ba bolino̱, mwano mu wusa so̱be̱ ońola bana babu ná ba sungabe̱ na kwedi ná ba we̱le̱ be̱ne̱ longe̱ la bwindea e? E! Ombusa bobe ba Adam, Yehova a botedi o bīse̱ son na son ne̱ni a me̱nde̱no̱ sunga lodun la bato na bobe na kwedi. (Bbot. 3:15) O ponda ni te̱nge̱n, Yehova a wusa loma Mun’ao “o bola . . . longe̱ lao ka diko̱ti ońola jita.”—Marko 10:45; Yohane 6:51.

² Nje ye diko̱ti e? Bupisane̱ Betiledi ba Grikia, diko̱ti le nde mususedi Yesu a sawono̱ o ko̱to̱ nje Adam a bo̱lo̱ne̱no̱. (1 Kor. 15:22) Ońola nje di be̱nno̱ ńo̱ng’a diko̱ti e? Ońolana bete̱sedi ba Yehova ba te̱me̱ la sim be o Mbenda be mabaise̱ ná longe̱ di bolabe̱ ońola longe̱. (Bbu. 21:23, 24) Adam a bo̱lo̱ne̱ longe̱ lao la ke̱nge̱nge̱. Ná Yesu a londise̱ te̱me̱ la sim la Loba, a boli nde longe̱ lao la ke̱nge̱nge̱. (Rom. 5:17) Na nika nde a timbino̱ “Tete̱ ńa bwindea” ońola be̱se̱ ba dube̱ diko̱ti.—Yes. 9:5; Rom. 3:23, 24.

3. Bupisane̱ Yohane 14:31 na 15:13, ońola nje Yesu a tano̱ be̱be̱ o bola longe̱ lao la ke̱nge̱nge̱ ka diko̱ti e?

³ Ndolo ninde̱ne̱ Yesu a be̱nedino̱ Sango ao ńe o mo̱ń na bato ba benama e tute̱le̱ mo̱ o bola longe̱ lao ka diko̱ti. (Langa Yohane 14:31; 15:13.) Ni ndolo pe̱ nde e boli ná  a no̱nge bedomsedi ba benga be̱ jemea nate̱n’o su, na londise̱ pe̱ jemea la Sango ao. Yesu lee̱le̱ tingame̱ nate̱n’o kwedi. Na nika, mwano ma Yehova ma bebaedi ońola mbel’a moto na ońola wase mu me̱nde̱ londa. O din jokwa, di me̱nde̱ kwalea ońola nje Yehova ese̱le̱no̱ ná Yesu a take jita obiana a mawo̱. Di me̱nde̱ pe̱ kwalea ońola ńamuloloma Yohane nu lee̱le̱ ná diko̱ti di ta mo̱ tiki jita. O sukan di me̱nde̱ je̱ne̱ ne̱ni jeno̱ ná di lee̱le̱ masoma ońola diko̱ti, na ne̱ni jeno̱ ná di lee̱le̱ ná di jabea Yehova na Yesu ba bolino̱ le biso̱ tiki jita.

4. Tele̱ye̱ ne̱ni Yesu a wedino̱.

⁴ Keka te̱ dutea ne̱ni buńa bosukan ba Yesu o wase bo tano̱. Toná a wusano̱ bele̱ milo̱ṅ ma ange̱l ná mi tate mo̱, ese̱le̱ ná sonj’a Roma i dameye mo̱, nde i dipe pe̱ mo̱ mbe̱ti ninde̱ne̱. (Mat. 26:52-54; Yohane 18:3; 19:1) I bolane̱ nde diwopi di ke̱ mo̱ bebango o ńolo. Ombusa nika, na babo̱ ba bambe̱le̱ mo̱ ebongo e dili o mu mo̱ngo̱ me̱ne̱ mu ta mu be̱ne̱ bebango. Na Yesu a botea jo̱ngo̱ y’ebongo wala o wuma a tano̱ angame̱n bwabe̱; nde ombusa ponda, sonj’a Roma i ta i kwalane̱ moto nupe̱pe̱ ná ongwane̱ mo̱ o bambe̱ mo̱. (Mat. 27:32) Ponda Yesu a tunge̱no̱ o wuma a tano̱ angame̱n bwabe̱, na sonja i bome̱le̱ mo̱ myende na mā o ebongo. Nde bodilo ba ńol’a Yesu bo ta bo bola ná to̱no̱ i ńawe mo̱ mison. Mako̱m mao ma ta ma bwa ndutu, ńango pe̱ eya mbembe, nde banedi ba Bonayuda ba ta nde ba yo̱ye̱ Yesu. (Lukas 23:32-38; Yohane 19:25) Yesu a taki hawa jita. Mulema mao mu kumo jumba na ngińa, besaosao bao pe̱ be kakame̱ kańena e ta mo̱ ndutu o soa we̱i. Na mo̱ a bolane̱ we̱i ao isukan o kane̱ muka mao musukan, a yo̱le̱ mulopo, a patea. (Marko 15:37; Lukas 23:46; Yohane 10:17, 18; 19:30) Na mbale̱ kwed’ao e ta muńo̱ngo̱, sese, na iso̱n bwambi!

5. Nje e ta e bwese̱ Yesu ndutu tobotobo e?

⁵ Seto̱ mbadi Yesu a wedino̱ nde e ta e bwese̱ mo̱ ndutu tobotobo, nde njo̱m ba numno̱ mo̱ ná a bwabe̱. Ba bake̱le̱ mo̱ ná e nde muto̱pe̱ dibena, nika ńe nde moto nu si mabole̱ Loba to̱ dina lao edube. (Mat. 26:64-66) Nik’e takise̱ mo̱ jita o dikala lena a pulino̱ ná Sango ao a bole ná a se̱mbe̱ iso̱n nik’e me̱nde̱no̱ wana. (Mat. 26:38, 39, 42) Ońola nje Yehova ese̱le̱no̱ ná Mun’ao ńa ndolo a take nde a bwabe̱ pe̱ e? Jombweye njo̱m ilalo.

6. Ońola nje Yesu a tano̱ angame̱n panabe̱ o ebongo a konjo e?

⁶ Njo̱m a boso ńe nde ná Yesu a ta angame̱n panabe̱ o ebongo ná a te̱se̱ Bonayuda wonja na lou. (Gal. 3:10, 13) Bonayuda ba ta ba bola kakane̱ ná ba me̱nde̱ bupe̱ Mbend’a Loba, nde ba si boli pe̱ nika. O sumo te̱ kwedi ba tano̱ ba sangwa na Adam, din lou pe̱ di ta nde njo̱m nipe̱pe̱ ońola nje ba tano̱ bangame̱n wo̱. (Rom. 5:12) Mbenda Loba a tano̱ a bola Bonaisrael e ta e kwala ná, moto nu boli bobe bwangame̱n kwedi, angame̱n bwabe̱. Ombusa ponda, ngedi iwo̱ pe̱ ba ta pe̱ ba pane̱ mbimba mao o ebongo. * (Ndim. 21:22, 23; 27:26) Panabe̱ la Yesu o ebongo di boli so̱ tumba lena di to̱bi mo̱ epolo o tombwane̱ jabea lao.

7. Njika njo̱m ni londe̱ iba ni tute̱le̱ Loba o jese̱le̱ ná Mun’ao a take e?

 ⁷ Njo̱m ni londe̱ ilalo ońola nje Loba ese̱le̱no̱ ná Mun’ao a take ńe nde ná a ta nde a longa Yesu ońola ebol’ao ya Prisi Ninde̱ne̱ e ta yenge̱le̱ mo̱. Yesu oko ne̱ni yeno̱ ndutu o lee̱le̱ Loba sengane̱ owas’a mitakisan ma ngińa. A taki jita kańena a baise̱ jongwane̱ o muka “na musea munde̱ne̱ na miso̱di.” Nje ye mbale̱ ye nde ná, kana Yesu a takino̱ o eyobo, a maso̱ṅtane̱ ńo̱ng’asu, e pe̱ ná a “we̱le̱ jongwane̱” biso̱ ke̱ je o “kekisabe̱.” E se̱ muńe̱nge̱ jeno̱ ná Yehova a boli biso̱ Prisi Ninde̱ne̱ ńena ni “mawe̱le̱ bwe̱ biso̱ sese ońola bo̱bo̱ lasu” e!—Bon. 2:17, 18; 4:14-16; 5:7-10.

8. Njika njo̱m ni londe̱ ilalo ni boli ná Yehova ese̱le̱ ná Yesu a kekisabe̱ o di dikala e?

⁸ Njo̱m ni londe̱ ilalo ńe nde ná Yehova ese̱le̱ nde ná Yesu a take o di dikala ná min myuedi ma mweńa mi kuse jalabe̱: Mo̱ mot’a benama, e ná a benga be̱ Yehova jemea to̱ owas’a makekisan ma ngińa e? Satan mo̱ ná ke̱m! A kwali ná bato ba benama ba mabolea nde Loba buka te̱ ońola muse̱ṅ ba makusane̱no̱ mo̱. A dube̱ pe̱ ná ka mbamb’abu Adam, ba si to̱ndi Yehova. (Hiob 1:9-11; 2:4, 5) Kana Yehova a tano̱ a be̱ne̱ye̱ Mun’ao lakisane̱, ese̱le̱ so̱ ná Yesu a kekisabe̱ o dime̱ne̱ mot’a benama eno̱ ná a we̱le̱ lembe̱. Yesu a bengi be̱ jemea, na mo̱ a lee̱le̱ ná Satan e nde ńalobango.

9. Njik’eyembilan a bwam ńamuloloma Yohane a die̱le̱no̱ biso̱ e?

⁹ Diko̱ti lembe̱ dube̱ la jita la kriste̱n. Ba bengi o te̱ dikalo to̱ na mitakisan ma ngińa, ba lembe̱ pe̱ ńai na ńai a makekisan o longe̱ labu le̱se̱. Jombweye eyembilan a ńamuloloma Yohane. Na jemea, a boli mboṅ ońola mbale̱ jombwea Kristo na diko̱ti buka lambo ka 60 mbu. Ponda a po̱ino̱ 100 mbu, bato ba Roma ba ta ba bwa mo̱ bo̱ngo̱, na babo̱ ba loma mo̱ o beboa o eyond’a Patmos. Ońola nje e? “Ońol’eyal’a Loba na ońola mboṅ a Yesu Kristo.” (Bbī. 1:9) E se̱ eyembilan a bwam ya dube̱ na ya titimbe̱ e!

10. Ne̱ni betiledi ba Yohane̱ be malee̱no̱ ná diko̱ti di ta mo̱ tiki jita e?

¹⁰ O kalati a tilino̱ Yohane a lee̱le̱ ná a to̱ndi Yesu, a lee̱le̱ pe̱ masoma ońola jabea lao la diko̱ti. A kwaledi ońola diko̱ti to̱ ońola minam di jabea di mawanano̱ lambo ka 100 ngedi. K’eyembilan Yohane a tili ná: “Yete̱na moto a boli bobe, di be̱n muto̱peye̱ biso̱ oboso ba Tete̱, Yesu Kristo, Nute̱m na sim.” (1 Yohane 2:1, 2) Betiledi ba Yohane be kiki pe̱ mweńa ma “bola la mboṅ ońola Yesu.” (Bbī. 19:10) Na mbale̱ diko̱ti di ta Yohane tiki jita. Ne̱ni biso̱ pe̱ jeno̱ ná di lee̱le̱ ná le biso̱ tiki e?

11. Nje ye ná yongwane̱ biso̱ o janane̱ bobe e?

¹¹ Anane̱ bobe. Diko̱ti le te̱ tiki o miso̱ masu, di si me̱nde̱ kwala ná: ‘Na titi eto̱m o po̱ngo̱ miwe̱n ma tobotobo o janane̱ bobe ke̱ ne oboso ba makekisan. Ne ná na bola bobe nde ombusa ponda na baise̱ milakisan.’ O diwengisan je te̱ pula bola lambo la bobe, di me̱nde̱ nde kwala ná: ‘Ke̱m! Ne̱ni neno̱ ná na bola lambo la bobe ka din ombusa nje ye̱se̱ yena Yehova na Yesu ba bolino̱ ońol’am e?’ Je so̱ ná di baise̱ Yehova ngińa, di so̱so̱me̱ye̱ mo̱ ná: ‘O si die̱le̱ mba o makekisan.’—Mat. 6:13.

12. Ne̱ni jeno̱ ná di we̱le̱ o ebolo malea ma maso̱be̱ o 1 Yohane 3:16-18 e?

 ¹² To̱ndo̱ bonaso̱ngo̱ na bonańo̱ngo̱. Di to̱ndi te̱ bonasango na bonańango asu, ke̱ je nde lee̱le̱ masoma ońola diko̱ti. Ońola nje e? Ońolana Yesu a si boli longe̱ lao buka te̱ ońol’asu, nde a boli pe̱ mo̱ ońola bonasango na bonańango asu. Yete̱na Yesu a ta be̱be̱ o wo̱ ońol’abu, ke̱ ye nde ońolana be mo̱ tiki. (Langa 1 Yohane 3:16-18.) Mbadi di mombweano̱ bonasango na bonańango asu e malee̱le̱ ndolo di be̱nedino̱ babo̱. (Efe. 4:29, 31–5:2) K’eyembilan di mawanea babo̱ jongwane̱ ke̱ ba maboa, to̱ ke̱ be o lembe̱ mitakisan ma ngińa, name̱ne̱ pe̱ na ke̱ mbeu a ńolo e kweledi babo̱. Nde nje jangame̱nno̱ bola yete̱na munasango to̱ munańango asu a boli to̱so̱ a kwali lambo di lingise̱ biso̱ e?

13. Ońola nje jangame̱nno̱ lakise̱ e?

¹³ Mo̱ e yo̱ki be̱ wa ndutu ponda iwo̱ o lakise̱ munaso̱ngo̱ to̱ munańo̱ngo̱ e? (Lev. 19:18) Ye te̱ nika, bupe̱ man malea: “we̱lisane̱ mō̱ na nune̱, lakisane̱ pe̱ mō̱ na nune̱ mawuse̱, yete̱na mō̱ a be̱nedi nupe̱pe̱ njo̱m; kana [Yehova, nwt-F] a lakise̱no̱ bińo̱, bińo̱ pe̱ bola nikame̱ne̱.” (Kol. 3:13) Ponda te̱ di malakise̱no̱ munasango to̱ munańango asu, nje nde o lee̱le̱ Sango asu ńe o mo̱ń ná diko̱ti le biso̱ tiki na mbale̱. Ne̱ni jeno̱ ná di benga lee̱le̱ ná di jabea la Loba le biso̱ tiki jita e?

14. Ne̱ni jeno̱ ná di benga lee̱le̱ ná diko̱ti le biso̱ tiki e?

¹⁴ Timbise̱le̱ Yehova masoma ońola diko̱ti. Munańango Joanna, nu be̱n 83 ma mbu nu maje̱ o India mo̱ ná: “Na mo̱nge̱le̱ ná ye mweńa o kwalea ońola diko̱ti buńa te̱ o mika mam na timbise̱le̱ pe̱ Yehova masoma ońola nika.” O mika mo̱ngo̱, o̱nge̱le̱ mawuse̱ o po̱ngino̱ bo buńa bwe̱se̱, nde o baise̱ Yehova milakisan ońola nika. Nde o boli te̱ bobe bonde̱ne̱, wangame̱n baise̱ batudu jongwane̱. Ba me̱nde̱ lambe̱ye̱ wa toi, ba bola pe̱ wa malea ma se̱medi o Eyal’a Loba. Ba me̱nde̱ kane̱ na wa, nde ba baise̱ pe̱ Yehova ná a lakise̱ wa, ná o be̱ne̱ pe̱te̱ mulatako ma bwam na Yehova.—Yak. 5:14-16.

15. Ońola nje jangame̱nno̱ no̱ngo̱ ponda o langa na dutea ońola diko̱ti e?

¹⁵ Dutea ońola diko̱ti. Munańango Rajamani  nu be̱n mbu 73 mo̱ ná: “Ponda te̱ na malangano̱ mitakisan Yesu a kusino̱, miso̱di mi masulea nde mba o miso̱.” Wa pe̱ we ná o bwa ndutu ke̱ wo̱nge̱le̱ ne̱ni Mun’a Loba a takino̱ jita. Nde etum te̱ o me̱nde̱no̱ bata dutea ońola jabea la Yesu, ndolo o be̱nedino̱ mo̱ na Sango ao e me̱nde̱ nde bata o ńaka. We ná wombea tema ni makwaleye̱ ońola diko̱ti o jokwa lo̱ngo̱ la wame̱ne̱ ná nika e bate jongwane̱ wa o dutea ońol’ao.

16. Ne̱ni jokwe̱le̱ la bape̱pe̱ jombwea diko̱ti di mongwane̱no̱ biso̱ e? (Ombwa duta la dipapa laboso.)

¹⁶ Okwe̱le̱ bape̱pe̱ jombwea diko̱ti. Diko̱ti di mabata be̱ tiki o miso̱ masu ponda te̱ di mokwe̱le̱no̱ mo̱ bape̱pe̱. Di be̱n kalati na sinima jeno̱ ná di bolane̱ o lee̱ bape̱pe̱ ońola nje Yesu a wedino̱ ońol’asu. K’eyembilan, je ná di bolane̱ jokwa di londe̱ 4 la kalati nisadi Myango ma bwam mi mawe̱ na Loba! di be̱n tema ná “Nja ńe Yesu Kristo e?” Je pe̱ ná di bolane̱ jokwa di londe̱ 5 la kalati Nje Bibe̱l e mokwe̱le̱no̱ biso̱ e? di be̱n tema ná: “Diko̱ti—jabea la Loba di buki me̱se̱.” Mbu te̱ di malee̱le̱ pe̱ masoma masu ońola diko̱ti ke̱ di mukea o Jo̱nge̱le̱ la kwed’a Yesu, na ke̱ di mabele̱ bape̱pe̱ na ko̱di ńe̱se̱ o jukea na biso̱. E se̱ edube ende̱ne̱ Yehova a bolino̱ biso̱ o jokwe̱le̱ bape̱pe̱ jombwea Mun’ao e!

17. Ońola nje diko̱ti leno̱ jabea di buki me̱se̱ Loba a bolino̱ mbel’a moto e?

¹⁷ Na mbale̱, jangame̱n benga lee̱le̱ masoma ońola diko̱ti. Ońolana diko̱ti di mabola biso̱ epolo o be̱ne̱ mulatako ma bo̱ibo̱i na Yehova, to̱ná jeno̱ bato ba titi ke̱nge̱nge̱. Tongwea na diko̱ti nde bebolo ba Diabolo be me̱nde̱no̱ ńamsabe̱ ná bambam. (1 Yohane 3:8) Tongwea na diko̱ti pe̱ nde mwano̱ ma Yehova ma bebaedi ońola wase mu me̱nde̱no̱ londa. Wase ńe̱se̱ e me̱nde̱ timba paradisi. Bato be̱se̱ ba me̱nde̱ to̱ndo̱ Yehova, ba bolea pe̱ mo̱. Di lee̱le̱ so̱ masoma buńa te̱ ońola diko̱ti—jabea di buki me̱se̱ Loba a bolino̱ mbel’a moto!