1. Nje baboledi ba Loba be̱se̱ ba mapulano̱ bola e, na ońola nje pe̱ e? (Ombwa duta la dipapa laboso.)

KRISTO YESU a boli bokwedi bao ben byanedi ná, “bińo̱ ala, . . . timbise̱ matumba me̱se̱ bokwedi bam.” (Mat. 28:19) Baboledi ba Loba ba jemea be̱se̱ ba mapula jokwa ne̱ni beno̱ ná ba “londise̱ . . . mbom” yen ebol’a dikalo e bakabe̱ babo̱. (2 Tim. 4:5) Yen ebolo nde ye mweńa, muse̱ṅ na musunga jita buka to̱ njika pat’ebolo o longe̱. Nde, ye ná e be̱ biso̱ ndutu o te̱ dikalo jita ka nje te̱ di mapulano̱.

2. Njika mitakisan di malembe̱no̱ ke̱ di malondise̱ ebol’asu ya dikalo e?

² Bebolo ba mweńa bepe̱pe̱ be, bena be mano̱ngo̱ne̱ biso̱ pond’asu na ngud’asu. Ye ná e pula ná di bole ebolo hawa jita ońola buńa o bwam ba sombwea biso̱me̱ne̱ na mbia masu mambo ma mweńa ma longe̱. Ye ná e be̱ biso̱ ndutu o londise̱ m’bē̱ masu me̱se̱ ma mbia, to̱ yen ebe o janane̱ diboa la mo̱nge̱le̱, to̱ diboa dipe̱pe̱. Bodun pe̱ bwe ná bo wanea biso̱ take na sese ipe̱pe̱. Ne̱ni jeno̱ ná di londise̱ bolea lasu la Loba mbom ke̱ di malembe̱ yin ńai a mitakisan e?

3. Nje jeno̱ ná di busane̱ o byala ba Yesu be maso̱be̱ o Mateo 13:23 e?

³ Yete̱na bete̱medi basu be si mabola biso̱ epolo o te̱ dikalo jita, di s’angame̱n bo̱bo̱. Yesu a ta a bia ná biso̱ be̱se̱ di si me̱nde̱ we̱le̱ ya mulemlem ma dime̱ne̱ l’epum’a Janea. (Langa Mateo 13:23.) Yehova a do̱lisan nje ye̱se̱ di mabolano̱ o ebol’ao etum te̱ di mawe̱no̱ na ngud’asu ńe̱se̱. (Bon. 6:10-12) O mune̱ mudi, je ná je̱ne̱ ná bete̱medi basu be mabola biso̱ epolo o bola jita. O din jokwa, di me̱nde̱ jombwea ne̱ni jeno̱ ná di we̱le̱ ebol’a dikalo o epol’a boso  o longe̱ lasu, di wamse̱ longe̱ lasu, na ńaka pe̱ o mbad’asu ńa lee̱ na ńa te̱ dikalo. Di se̱le̱ so̱ bia nje londise̱ l’ebol’asu mbom di mapulano̱ kwala.

4. Londise̱ l’ebol’asu mbom, nje nika e mapulano̱ kwala e?

⁴ O pe̱m n’esungu, londise̱ l’ebol’asu mbom nika e mapula nde kwala ná jangame̱n te̱ dikalo na jokwe̱le̱ pe̱ bane̱ na ngud’asu ńe̱se̱. Nde nika e si mombwea buka te̱ ponda di matombise̱no̱ o te̱ dikalo. Njo̱m ońola nje di mate̱no̱ dikalo pe̱ ńe Yehova mweńa jita. Kana di to̱ndino̱ Yehova na munasango asu, di mabola y’ebolo na ngud’asu ńe̱se̱. * (Marko 12:30, 31; Kol. 3:23) Bolea la Loba na ngudi ńe̱se̱ nika e mapula nde kwala we̱le̱ la biso̱me̱ne̱ mususu, na bolane̱ la ngiń’asu ńe̱se̱ o ebol’ao. Di so̱ṅtane̱ te̱ ná ye nde biso̱ edube o te̱ dikalo, di me̱nde̱ bola me̱se̱ o langwea jita la bato myango ma bwam.

5-6. Bola eyembilan a ne̱ni moto nu si be̱n ponda ndongo eno̱ ná a we̱le̱ dikalo o epol’a boso.

⁵ Dutea te̱ ońol’eso̱mb’a moto yena e to̱ndi jobe̱ ndinga. Ye muńe̱nge̱ o joba ndinga ponda te̱ yeno̱ ná e we̱le̱ bola nika. E kusi ebol’a joba la ndinga o epol’a longe̱le̱ la ńolo su la woki. Nde kana musawedi mao mu titino̱ ndongo, y’eso̱mbe̱ e botedi bola ebolo ka mot’a kasi o sapi ninde̱ne̱ Mo̱su nate̱na Done̱su. To̱ná e matombise̱no̱ ponda jita o ni sapi, mulema mao mwe̱se̱ mwe nde o musiki. E be̱n ńo̱ngi ninde̱ne̱ o jokwa joba ndinga bwam ná ebol’a musiki nde e be̱ mo̱ k’ebolo. To̱ na nika, ye muńe̱nge̱ ponda te̱ e be̱nno̱ epolo o joba ndinga, to̱ e be̱ nde ońola son a ponda.

⁶ Mulemlem pe̱ nde yeno̱ ná e be̱ ná o si be̱n ponda ndongo ońola dikalo. Nde mo̱ nde o to̱ndino̱ bola. We o we̱ ná o ńake o mbad’ango̱ ńa te̱ dikalo ná o tape milema ma bato ke̱ o malangwa myango ma bwam. Kana wangame̱nno̱ jombwea mambo jita, we ná o baise̱ na wame̱ne̱ ne̱ni weno̱ ná o bola ná ebol’a dikalo nde e be̱ wa lambo la mweńa buka me̱se̱.

7-8. Ne̱ni jeno̱ ná di bupe̱ eyembilan a Yesu ya we̱le̱ dikalo o epol’a boso e?

⁷ Yesu a boli eyembilan e peti ya we̱le̱ dikalo o epol’a boso. A boli ná langwa la myango ma bwam ma Janea la Loba nde di be̱ mo̱ lambo le mweńa buka me̱se̱ o longe̱. (Yohane 4:34, 35) A dango bebwea ba kilometa ná a we̱le̱ te̱ye̱ jita la bato dikalo. A ta be̱ a kwalisane̱ bato to̱ we̱ni a tano̱ a dongame̱n babo̱, o mpoma na o mandabo mabu. Yesu a ta nde a te̱se̱ dikalo ka lambo laboso o longe̱ lao.

⁸ Je ná jembilane̱ Kristo tongwea na wasa ne̱ni jeno̱ ná di langwea bato myango ma bwam o to̱ njika ponda na to̱ we̱ni. Di le̱le̱m o jese̱le̱ longe̱ la m’bwe̱njē̱ ná di te̱ dikalo. (Marko 6:31-34; 1 Pet. 2:21) Bonasango na bonańango bō̱ oteten a mwemba be ná ba we̱le̱ bolea ka paonia ya tobotobo, ya pond’a mususu to̱ y’epas’a ponda. Bape̱pe̱ ba mokwa to̱po̱ eyem’a bwambo epe̱pe̱ to̱ wala owe̱ni ńo̱ng’a bate̱ dikalo ńeno̱ bonde̱ne̱. Nde dongo dinde̱ne̱ l’ebol’a dikalo di mabolabe̱ nde na bane̱ bate̱ dikalo la Janea be̱se̱ bena ba mabole̱ na ngud’abu ńe̱se̱. E be̱ ná di mabola jita to̱ bosadi, Yehova a si mabaise̱ biso̱ buka nje jeno̱ ná di we̱le̱ bola. A mapula ná biso̱ be̱se̱ di bwane̱ bolea la mo̱ muńe̱nge̱ niponda jeno̱ o langwa “myango ma bwam ma bosangi ma Loba la bonam.”​—1 Tim. 1:11; Ndim. 30:11.

9. (a) Ne̱ni Paulo a we̱le̱no̱ ebol’a dikalo o epol’a boso to̱ ponda e tano̱ e pula ná a sombweye mo̱me̱ne̱ e? (b) Ne̱ni kalat’a Bebolo 28:16, 30, 31 e malee̱no̱ ná Paulo a ta nde a we̱le̱ dikalo o epol’a boso e?

⁹ Ńamuloloma Paulo a dī eyembilan a bwam ya we̱le̱ ebol’a dikalo o epol’a boso o longe̱ lao. Ponda a tano̱ o Korinto o lo̱ndo̱ lao di londise̱ maba ka ńamuloloma, a si ta pe̱ a be̱ne̱ bekusedi ndongo, a ta so̱ angame̱n bola ebol’a longa la mabato ma mino̱ko̱. Nde Paulo a si no̱ngi y’ebolo k’ewo̱ e ta mo̱ mweńa buka be̱se̱. A boli nde yen ebolo o sue̱le̱ mo̱me̱ne̱ o dikalo ná a we̱le̱ langwea bato ba Korinto myango ma bwam “tete,” nika ńe nde ná esibe̱ be̱ babo̱ mūna. (2 Kor. 11:7) To̱ná Paulo a tano̱ angame̱n sombwea mo̱me̱ne̱, a bengi we̱le̱ dikalo o epol’a boso, a te̱ pe̱ dikalo o mińa ma Wumse̱ me̱se̱. Ponda bete̱medi bao be tukono̱, Paulo a we̱li we̱le̱ mo̱me̱ne̱ mususu o ebol’a dikalo. A botedi “bola mulema mwe̱se̱ o langwa l’eyala, a bola Bonayuda mboṅ ná Yesu e nde Kristo.” (Bebolo 18:3-5; 2 Kor. 11:9) Ombusa ponda, ke̱ e o beboa o ndabo ao ńa mo̱me̱ne̱ o Roma ońola mimbu miba, Paulo a te̱ye̱ bape̱pe̱le̱ mo̱ dikalo, a tila pe̱ maleta. (Langa Bebolo 28:16, 30, 31.) A ta a domse̱ ná a si mese̱le̱ ná to̱ lambo di be̱ mweńa buka ebol’ao ya dikalo. A tili ná: “Kana di be̱nno̱ yen ebolo . . . , di si mabo̱bo̱.” (2 Kor. 4:1) Kana Paulo, to̱ e be̱ nde ná muwaso ma tambu la buńa mu mano̱ngo̱ne̱ biso̱ ponda jita, je te̱ nde ná di bola ná ebol’a Janea nde e be̱ biso̱ lambo la mweńa buka me̱se̱ o longe̱.

10-11. Ne̱ni jeno̱ ná di londise̱ ebol’asu ya dikalo mbom to̱ e be̱ nde ná di si be̱n ja la bwam e?

¹⁰ Yete̱na di titi pe̱ ná di we̱le̱ te̱ dikalo la jo̱mbe̱ na jo̱mbe̱ ka nje te̱ di mapulano̱ ońolana di máduna to̱ ná di si be̱n ja la bwam, je te̱ nde ná di bwane̱ mbad’a te̱ dikalo ipe̱pe̱ muńe̱nge̱. Kriste̱n a ebwe’a mbu yaboso i ta be̱ i te̱ye̱ bato dikalo to̱ owe̱ni ba tano̱. I ta be̱ i langwa mbal’eyala​—o mandabo, o mpoma na o mbad’a m’bengu​—to̱ owe̱ni ba ‘tano̱ ba dongame̱ne̱’ bato. (Bebolo 17:17; 20:20)  Yete̱na di titi ná di we̱le̱ dangwa jita, je ná di ja o wuma bato ba matombano̱ jita ná di te̱ye̱ babo̱ dikalo. Je pe̱ to̱ ná di te̱ dikalo la m’bengu, la maleta, to̱ la telefon. Jita la bate̱ dikalo bena ba si be̱n ja la bwam ba mabwane̱ yin mbad’a te̱ la dikalo muńe̱nge̱ na mutam.

¹¹ To̱ na si ja lo̱ngo̱ la bwam, we ná o londise̱ ebol’ango̱ ya dikalo mbom. Ombwea pe̱te̱ eyembilan a ńamuloloma Paulo. A kwali ná: “Na malembe̱ me̱se̱ ońola nu nu membe̱ mba.” (Fil. 4:13) E ta e pula Paulo ni ngińa ponda a kwedino̱ diboa o lo̱ndo̱ lao diwo̱ la muloloma. A teleye̱ bato ba Galatia ná: “O njo̱m a ebok’a ńolo nde na tano̱ na langwea bińo̱ myango ma bwam nged’a boso.” (Gal. 4:13) Mulemlem pe̱ nde si ja lo̱ngo̱ la bwam leno̱ ná di bola wa epolo o langwea bato ka mado̱kita na baboledi ba do̱kita myango ma bwam. Jita la ban bato ba yo̱ki nde be̱ o wum’ebolo ke̱ bate̱ dikalo ba mape̱pe̱le̱ babo̱ o mamboa mabu.

12. Be̱ne̱ la ‘diso̱ di jai bwam,’ nje nika e mapulano̱ kwala e?

¹² Yesu a kwali ná: “Diso̱ nde le mwe̱ne̱n ma ńolo. Diso̱ lo̱ngo̱ di jai te̱ bwam, ńol’ango̱ ńe̱se̱ e mabe̱ mwe̱ne̱n.” (Mat. 6:22) Nje a tano̱ a pula kwala e? A ta nde a pula kwala ná e mapula ná di wamse̱ longe̱ lasu to̱ we̱le̱ biso̱me̱ne̱ mususu o bupe̱ lambo diwo̱ to̱ mwano di te̱se̱no̱ oboso, esibe̱ lo̱ndo̱be̱ to̱ dengabe̱le̱ na dipe̱pe̱. Yesu mo̱me̱ne̱ a boli eyembilan ninka ná a ta a we̱le̱ longe̱ lao mususu o dikalo, a lee̱ pe̱ bokwedi bao ná ba soke̱ babo̱me̱ne̱ o bolea la Yehova  na Janea lao. Di membilane̱ Yesu ninka ná di mabola ná ebol’a dikalo nde e be̱ lambo la mweńa buka me̱se̱ o longe̱ lasu, nika ńe nde “pulise̱ [la] janea la Loba na te̱me̱ lao la sim.”​—Mat. 6:33.

13. Nje ye ná yongwane̱ biso̱ o we̱le̱ biso̱me̱ne̱ mususu o ebol’asu ya dikalo e?

¹³ Mbadi po̱ ńa we̱le̱ biso̱me̱ne̱ mususu o dikalo ńe nde tongwea na wamse̱ longe̱ lasu ná di bate be̱ne̱ ponda o jongwane̱ bane̱ o bia na to̱ndo̱ pe̱ Yehova. * K’eyembilan, mo̱ je ná di po̱ngulane̱ pond’asu ń’ebol’a musawedi ná di bate be̱ne̱ ponda ońola dikalo oteten a woki e? Mo̱ je ná di wutise̱ hawa di matombise̱no̱ o longe̱le̱ la ńolo di mano̱ngo̱ne̱ biso̱ eyeka ponda e?

14. Njika mawengisan babaedi bō̱ ba po̱ngino̱ ná ba bate be̱ne̱ ponda o te̱ dikalo e?

¹⁴ Nje mutudu mō̱, nu belabe̱ ná Elias, na munj’ao ba bolino̱ yen. A mateleye̱ ná: “Di si wusa botea ebol’a paonia dibokime̱ne̱, nde mambo mō̱ ma ta mena di wusano̱ bola ná di be̱ne̱ ponda eyeka ońola dikalo. K’eyembilan, di wutise̱ mabusise̱ masu, jese̱le̱ longe̱le̱ la ńolo lena di ta di no̱ngo̱ne̱ biso̱ ponda jita, di baise̱ pe̱ basango basu b’ebolo ná ba wutise̱ haw’asu y’ebolo. Na nika di we̱li botea te̱ dikalo bebiamu bō̱, tombise̱ mokwa ma Bibe̱l jita, na te̱ pe̱ dikalo oteten a woki na mwemba ngedi iba mo̱di. E se̱ muńe̱nge̱ e!”

15-16. Bupisane̱ 1 Timoteo 4:13, 15, ne̱ni jeno̱ ná di benga ńaka ka bate̱ dikalo e? (Ombwa pe̱ edinge̱le̱ “ Mambo ma bupe̱ o londise̱ ebol’am ya dikalo mbom.”)

¹⁵ Mbadi nipe̱pe̱ ńa londise̱ ebol’asu ya dikalo mbom ńe nde ná di ńake o  mbad’asu ńa te̱ dikalo. O bebolo bō̱, baboledi ba yo̱ki kusa belongedi ońol’ebolo ponda te̱ ná ba benge bia mo̱ na bola pe̱ mo̱ bwam. Nika ńe pe̱ mbale̱ ońola bate̱ dikalo la Janea. E mapula biso̱ ná di benge jokwa ne̱ni bata ńaka o ebol’asu ya dikalo.​—Min. 1:5; langa 1 Timoteo 4:13, 15.

¹⁶ Ne̱ni so̱ jeno̱ ná di benga ńaka o ebol’asu ya dikalo e? Tongwea na lambe̱ toi o so̱ṅtane̱ bediedi be mabolabe̱ woki te̱ o ndongame̱n a Longe̱ la kriste̱n n’ebol’a dikalo. Nin ndongame̱n e mawanea biso̱ belongedi ba mweńa o jongwane̱ biso̱ o ńaka son na son o dikalo. K’eyembilan, niponda dikonge̱ la ndongame̱n leno̱ o bola bautu ba tombi o esukulu malea, je ná di maka mambo mena ma me̱nde̱ jongwane̱ biso̱ o bata ńaka o ebol’asu ya dikalo. Je ná di we̱le̱ ma malea o ebolo ngedi nipe̱pe̱ di me̱nde̱no̱ langwea moto myango ma bwam. Je ná di baise̱ mombwed’a dibo̱to̱ lasu la dikalo jongwane̱, to̱ busa na mo̱, na mute̱ dikalo nupe̱pe̱ ńou, na paonia, to̱ muboled’ebondo. Nika di mabatano̱ bia bolane̱ elongisan te̱ ya Mukoba masu ma belongisan ba belēdi, nika pe̱ nde di me̱nde̱no̱ bata bwane̱ ebol’asu ya dikalo na ya lee̱ muńe̱nge̱.

17. Nje o matombwane̱no̱ yete̱na o londise̱ dikalo lo̱ngo̱ mbom e?

¹⁷ E se̱ edube ende̱ne̱ di be̱nno̱ ná Yehova a mese̱le̱ biso̱ ná di be̱ “baboledi mwemba na [mo̱]” e! (1 Kor. 3:9) ‘Wembi te̱ ma me mweńa buka me̱se̱’ na we̱le̱ pe̱ wame̱ne̱ mususu o ebol’a dikalo, o me̱nde̱ “bolea Yehova na muńe̱nge̱.” (Fil. 1:10, NW; Mye. 100:2) Ka mō̱ ńa baboledi ba Loba, we ná o be̱ mbaki ná a me̱nde̱ bola wa ngińa ni mapule̱ wa o londise̱ dikalo lo̱ngo̱ mbom e be̱ to̱ njika mitakisan to̱ diboa o be̱nno̱. (2 Kor. 4:1, 7; 6:4) E be̱ ná bete̱medi bo̱ngo̱ be mabola wa epolo o te̱ dikalo son to̱ jita, we ná o “we̱le̱ sese̱” yete̱na o we̱le̱ wame̱ne̱ mususu o bolea lo̱ngo̱ la Loba. (Gal. 6:4) Londise̱ l’ebol’ango̱ ya dikalo mbom, di malee̱ ná o to̱ndi Yehova na munaso̱ngo̱. “O mabola te̱ nika, ke̱ o me̱nde̱ jongise̱ wame̱ne̱ na ba pe̱ ba masengane̱ wa.”​—1 Tim. 4:16.