1-2. (a) Bobe nika ńe nde nje e, ne̱ni pe̱ jeno̱ ná di buka mo̱ e? (Ombwa pe̱ “Beteledi b’eyala.” (b) Nje di me̱nde̱no̱ kwalea o din jokwa na mape̱pe̱ ma maso̱be̱ o nin Njongo a Betatedi e? (Ombwa pe̱ “Ońola balangedi” o nin Njongo a Betatedi.)

 MO̱ O mapula bia nate̱na njika dikala Yehova Loba a to̱ndino̱ wa e? Mbad’a bwam ńa bola nika ńe nde ná: Wokwe nje a bolino̱ o sunga wa o bobe na kwedi. Bobe a bwe nde musingedi nunde̱ne̱, ńena o titino̱ ná o buka na wame̱ne̱. Biso̱ be̱se̱ di mabola bobe buńa te̱, ońola nika nde di titino̱ ke̱nge̱nge̱ di mawo̱no̱ pe̱. (Rom. 5:12) Nde myango ma bwam me. Na jongwane̱ la Yehova, je ná di buka bobe. Na mbale̱, Yehova a me̱nde̱ sunga biso̱ na bobe na kwedi!

² Lambo ka 6000 la mbu we̱nge̱ nde Yehova Loba eno̱ jongwane̱ bato ba benama o buka bobe na timba mako̱m mao to̱ na si be̱ labu la ke̱nge̱nge̱. Ońola nje e? Ońolana a to̱ndi biso̱. Botea bebaedi a to̱ndi mbel’a moto. Kana a to̱ndino̱ biso̱ jita, a boli mambo jita o jongwane̱ biso̱ ke̱ di boli bobe. Loba a bi ná bobe bo mawana kwedi, nde a si mapula ná di wo̱. A mapula nde ná di be̱ longe̱ o bwindea. (Rom. 6:23) Ye nde nje a mapulano̱ ońol’asu. O din jokwa, di me̱nde̱ jalabe̱ myuedi milalo: (1) Njika dipita Yehova a bolino̱ mbel’a moto ni kwedi o bobe e? (2) O pond’a Bibe̱l, nje bato ba benama bena ba titi ke̱nge̱nge̱ ba bolino̱ o do̱lisane̱ Yehova e?  (3) Nje Yesu a bolino̱ o sunga mbel’a moto na bobe na kwedi e?

NE̱NI YEHOVA A BOLINO̱ MBEL’A MOTO DIPITA E?

3. Ne̱ni Adam na Eva ba kwedino̱ o bobe e ?

³ Ponda Yehova a wekino̱ mom’a boso na mut’a boso, ńo̱ng’ao e ta nde ná ba be̱ bonam. A boli babo̱ wum’a boja ya mpesa, jabea la diba, na ebolo e mabwesane̱ muńe̱nge̱. Ba ta bangame̱n londe̱ wase na mbot’abu, na timbise̱ mo̱ paradisi kapo̱ ka mōnda ma Ede̱n. A boli nde babo̱ mbenda po̱ buka te̱. Ome̱le̱ babo̱ ná ba buli te̱ ni mbenda, ba pamwa mo̱ na m’boṅsan, bobe babu bo me̱nde̱ lenea babo̱ kwedi. Di bi nje e tombi. Ange̱l a bobe po̱, ńena ni si ta ni to̱ndo̱ bato to̱ Loba, e lo̱ndi Adam na Eva ná ba bole bobe lingise̱ Loba. Adam na Eva ba boli so̱ nde nje Satan, ni ange̱l a bobe e tano̱ e pula. Ba si lakisane̱ Sango abu ńa ndolo, ba boli bobe. Ka nje te̱ di bino̱, byala ba Yehova be londi. Botea bo buńa, ba lembe̱ betune̱ ba bobe babu: ba botedi duna nde o sukan ba wo̱.—Bbot. 1:28, 29; 2:8, 9, 16-18; 3:1-6, 17-19, 24; 5:5.

4. Ońola nje Yehova a singe̱no̱ bobe jita, a mongwane̱no̱ pe̱ biso̱ o sisea be̱be̱ na mo̱ e ? (Roma 8:20, 21)

⁴ Yehova a boli ná mi myango ma ndutu mi tilabe̱ o Bibe̱l ná di busane̱ belēdi oten. Mi myango mi mongwane̱ biso̱ o so̱ṅtane̱ ońola nje a singe̱no̱ bobe jita. Bobe bo mańamse̱ mulatako masu na Loba bo wana pe̱ kwedi. (Yes. 59:2) Ońola nika nde Satan, y’eweked’a mudī ya pamo yena e wan mu mpungu mwe̱se̱, e to̱ndino̱ bobe e mabengano̱ pe̱ kekise̱ bato we̱nge̱. Ponda Adam na Eva ba kwedino̱ o bobe Satan o̱nge̱le̱ yen ebe ná a ńamse̱ mwano ma Loba jombwea mbel’a moto. Nde a si ta a bia nate̱na njika dikala Yehova eno̱ ndolo. Loba a si tuko mwano mao jombwea mbot’a Adam na Eva to̱ buńa. A to̱ndi bato ba benama, ońola nika nde a pomane̱no̱ bola babo̱ dipita. (Langa Roma 8:20, 21.) Yehova a ta a bia ná bato bō̱ ba me̱nde̱ po̱so̱ o to̱ndo̱ mo̱ na wasa pe̱ jongwane̱ lao o janane̱ bobe. Kana eno̱ Sango abu na Muweked’abu, a wusa weka mwano ná ba te̱me̱ wonja na bobe, na ná ba siseye pe̱ be̱be̱ na mo̱. Nje Yehova a me̱nde̱no̱ so̱ bola ná nika e we̱le̱ be̱ e?

5. Njika ponda Yehova a bolino̱ mbel’a moto ni kwedi o bobe dipita laboso e? Bola beteledi. (Bebotedi 3:15)

⁵ Langa Bebotedi 3:15. Lambo laboso di boli dipita di ta nde nje Yehova a bīse̱no̱ jombwea nje e me̱nde̱ po̱ye̱ Satan. Loba a bīse̱ oboso ba ponda ná “mbota” po̱ nde e me̱nde̱ sunge̱ mbel’a moto. O sukan, ni “mbota” nde e me̱nde̱ ńo̱se̱ Satan e bo̱le̱ pe̱ mitakisan me̱se̱ a wanno̱ o mōnda ma Ede̱n. (1 Yohane 3:8) Nde oboso ba nika, Satan a wusa “laba” ni mbota, to̱ bola ná e bwabe̱. Nik’e ta ńangame̱n bwe̱se̱ Yehova ndutu ninde̱ne̱. Nde Yehova a ta be̱be̱ o taka na jese̱le̱ pe̱ ná “mbota” e take o bwam ba sunga bato ba benama na bobe na kwedi.

O POND’A BIBE̱L, NJE BATO BA BENAMA BENA BA TITI KE̱NGE̱NGE̱ BA BOLINO̱ O DO̱LISANE̱ YEHOVA E?

6. Nje bato ka Abel na Noa, na bajemea bape̱pe̱ ba bolino̱ o sisea be̱be̱ na Yehova e?

⁶ Bebwea ba mbu ombusa ponda, son na son Yehova a teleye̱ ná bwē ne̱ni bato ba benama ba kwedi o bobe beno̱ ná ba sisea be̱be̱ na mo̱. Abel, mun’a Adam na Eva nu londe̱ babā, nde a ta mot’a boso o be̱ne̱ye̱ Yehova dube̱ ombusa pamo ni tombi o mōnda ma Ede̱n. Kana Abel a tano̱ a to̱ndo̱ Yehova, a tano̱ pe̱ a pula do̱lisane̱ mo̱ na sisea be̱be̱ na mo̱, a boli mo̱ jabea. Abel a ta nde mutated’a  mido̱ngi, a no̱ngi so̱ bana ba mido̱ngi mao mō̱ a bwa babo̱, a bola babo̱ Yehova ka jabea. Nje Yehova a bolino̱ e? A ta “ombwea Abel na jabea lao ka bwam.” (Bbot. 4:5) Yehova a ta pe̱ emea mabea ma bato bape̱pe̱ bena ba ta ba to̱ndo̱ mo̱ ba lakisane̱ pe̱ mo̱—ka Noa. (Bbot. 8:20, 21) Yehova a kasi ma mabea, o lee̱ ná bato ba benama bena ba kwedi o bobe be ná ba do̱lisane̱ mo ba sisea pe̱ be̱be̱ na mo̱. b

7. Nje di mokwano̱ o mbadi Abraham a tano̱ a le̱le̱me̱ o bola mpo̱m mao ma muna ka jabea e?

⁷ Yehova a ta a baise̱ Abraham, nu ta nu be̱ne̱ dube̱ dinde̱ne̱, ná a bole lambo di ta ndutu bwambi: bola mun’ao Isak ka jabea. Nik’e ta nde Abraham lambo la ndutu jita o bola. Nde to̱ na nika Abraham a sengane̱ Yehova. Nde Yehova eki ná a si tapise̱ mun’ao dia o ńolo. Y’eyembilan e malee̱ be̱se̱ bena ba dube̱ Yehova mbale̱ po̱ ńa mweńa—Yehova a me̱nde̱ bola mpo̱m mao ma muna ńa ndolo ka jabea. Yehova a to̱ndi bato ba benama jita.—Bbot. 22:1-18.

8. Nje di mokwano̱ na mabea ma byembe mena ma ta ma bolabe̱ owas’a mbenda e? (Levitiko 4:27-29; 17:11)

⁸ Bebwea ba mbu ombusa ponda, Yehova a boli tumba la Israel mbenda, ni ta ni baise̱ babo̱ ná ba bole mabea ma byembe ná myobe mabu mi lakisabe̱. (Langa Levitiko 4:27-29; 17:11.) Ma mabea ma ta so̱ nde edinge̱ding’a jabea di peti bwam, lena di me̱nde̱ sunge̱ mbel’a moto o bobe na bambam. Bato̱pedi ba mudī bena ba tutabe̱le̱ na Loba ba teleye̱ ná mbot’a dikaki ńena ni timbi be̱ mun’a Loba ńa tobotobo, a me̱nde̱ taka a bwabe̱ pe̱ kapo̱ ka mudo̱ngi mu bolabe̱ ka jabea. (Yes. 53:1-12) Dutea te̱: Yehova a boli mpo̱m mao ma muna ńa ndolo ka jabea o sunga mbel’a moto—na wame̱ne̱ pe̱—o bobe na kwedi!

NJE YESU A BOLINO̱ O SUNGA MBEL’A MOTO E?

9. Nje Yohane mudubisedi a kwalino̱ jombwea Yesu e? (Bonahebe̱r 9:22; 10:1-4, 12)

⁹ O mbu 29 PA., Yohane mudubisedi e̱nno̱ Yesu ńa Nasaret, a kwali ná: “Ombwa, Mun’a mudo̱ngi ńa Loba nu masumwe̱ bobe ba wase.” (Yohane 1:29) Be byala be malee̱ ná Yesu nde e mbot’a tobotobo Loba a kakane̱no̱. Yesu a ta angame̱n bola longe̱ lao ka jabea. Botea ni ponda mbel’a moto ni kwedi o bobe e kusi dipita di bam la te̱se̱be̱ wonja na bobe ná bambam.—Langa Bonahebe̱r 9:22; 10:1-4, 12.

10. Ne̱ni Yesu a lee̱no̱ ná “a po̱i nde o bele̱” babobe e ?

¹⁰ Yesu a ta ombwea tobotobo ba bena ba ta ba bwa ndutu ońola myobe mabu, a boli pe̱ babo̱ epolo o timba bokwedi bao. A ta a bia ná bobe nde bwe mom ma njo̱m a take ńa mbel’a moto ńe̱se̱. Ońola nika nde ongwane̱no̱ tobotobo bome na bito bena ba ta ba biane̱ ka bato ba bobe. O munia mao mō̱ a kwali ná: “Ba ba jai bwam ba si mapula mubole̱ myanga, ke̱ baboedi.” A bati pe̱ ná: “ Na si po̱i o bele̱ bate̱m na sim, nde babobe.” (Mat. 9:12, 13) Yesu a bupe̱ pe̱ be byala. Na muyao a lakise̱ myobe ma muto ńo myende mao na miso̱di. (Lukas 7:37-50) Okwe̱le̱ pe̱ mut’a Samaria mbal’a mweńa to̱ná a tano̱ a bia ná nu muto a ta a ja na moto nu si ta mom’ao. (Yohane 4:7, 17-19, 25, 26) Loba a boli Yesu ngińa o bo̱le̱ bobe bwe̱se̱ na kwedi. Ne̱ni e? Yesu a me̱nde̱ pumbwe̱le̱ bato—bome, bito na bana.—Mat. 11:5.

11. Ońola nje babobe ba tano̱ ba to̱ndo̱ ja be̱be̱ na Yesu e?

 ¹¹ Di maso̱ṅtane̱ so̱ ońola nje to̱ bato bena ba ta ba bola mambo ma bobe ba tano̱ ba to̱ndo̱ ja be̱be̱ na Yesu. A ta a lee̱le̱ babo̱ ndedi na muyao. Ba si ta ba bwa bo̱ngo̱ o kwalisane̱ mo̱. (Lukas 15:1, 2) Yesu a sesi babo̱, ba kusane̱ pe̱ mo̱ bowe̱n ońolana ba ta ba dube̱ mo̱. (Lukas 19:1-10) Yesu a lee̱ bato ne̱ni Sango ao eno̱ ndedi. (Yohane 14:9) Tongwea na byala na bebolo bao, a lee̱ ná Sango ao ńa ndedi a to̱ndi bato a mapula pe̱ jongwane̱ mō̱ ńabu te̱ o janane̱ bobe. Yesu a ta ongwane̱ babole̱ bobe o be̱ne̱ ńo̱ngi o tukwa bedangwedi babu na bupe̱ mo̱.—Lukas 5:27, 28.

12. Nje Yesu a lee̱no̱ jombwea kwed’ao e?

¹² Yesu a ta a bia nje e ta yenge̱le̱ mo̱. Ngedi jita, a langwedi bokwedi bao ná a me̱nde̱ jandisabe̱ na bwabe̱ o ebongo. (Mat. 17:22; 20:18, 19) A ta a bia ná jabea lao di mala sumwa bobe ba wase, ka nje te̱ Yohane na bato̱pedi ba mudī ba bīse̱no̱ oboso ba ponda. Yesu a ta pe̱ a kwala ná ombusa mo̱ bola longe̱ lao ka jabea, a me̱nde̱ “duta be̱se̱” na mo̱. (Yohane 12:32) Bato ba benama bena ba titi ke̱nge̱nge̱ be ná ba do̱lisane̱ Yehova tongwea na kasa Yesu ka sango abu na po̱ngo̱ pe̱ miwe̱n o jembilane̱ mo̱. Ba boli te̱ nika, o sukan, ba me̱nde̱ “wunjabe̱ o bobe.” (Rom. 6:14, 18, 22; Yohane 8:32) Na ngiń’a mulema Yesu a ta so̱ be̱be̱  o lembe̱ kwed’a sese o sunga biso̱.—Yohane 10:17, 18.

13. Ne̱ni Yesu a wedino̱ e, nje pe̱ kwed’ao e mokwe̱le̱no̱ biso̱ jombwea Yehova Loba e? (Ombwa pe̱ duta.)

¹³ Yesu andisabe̱ na diko̱m lao diwo̱. Basingedi bao ba damea mo̱, ba loa mo̱, ba bake̱le̱ mo̱ mambo a si bolino̱, ba bakwea mo̱ mbako a kwedi, ba bolane̱ pe̱ mo̱ mambo ma njo. O sukan sonja i pane̱ mo̱ o ebongo a konjo ná a wo̱. Yesu a we̱li lembe̱ na jemea ni ndutu ńe̱se̱ na ni sese ńe̱se. Nde, Yehova a taki pe̱te̱ buka Yesu ebanja a ta ombwa ne̱ni Mun’ao eno̱ janane̱ ses’a kwedi. Yehova a be̱n ngińa ni pakanpakan a wusa pe̱ jeka ná mun’ao a take nde a si boli nika. Ońola nje e? Nje ye ná e tute̱le̱ Sango ńe ndolo o bola lambo ka din e? Ndolo. Yesu a kwali ná: “Ninka nde Loba a to̱ndino̱ wase ná a boli mpo̱m mao ma muna, ná to̱ nja nu dube̱ mo̱ a si mańama, nde a mabe̱ne̱ longe̱ la bwindea.”—Yohane 3:16.

14. Nje jabea la Yesu di mokwe̱le̱no̱ wa e?

¹⁴ Jabea la Yesu le nde eyemban e peti ya ndolo Yehova a be̱nedino̱ mbot’a Adam na Eva. Di malee̱ nate̱na njika dikala Yehova a to̱ndino̱ wa. A boli nje e peti, a lembe̱ pe̱ ndutu ninde̱ne̱ ná a sunge wa o bobe na kwedi. (1 Yohane 4:9, 10) Na mbale̱, a mapula jongwane̱ mō̱ ńasu te̱ o janane̱ bobe—na buka mo̱!

15. Nje jangame̱nno̱ bola o tombwane̱ jabea la diko̱ti la Yesu lena Loba a bolino̱ e?

¹⁵ Jabea la Loba la diko̱ti la mpo̱m mao ma mun’a, di boli ná myobe masu mi lakisabe̱. Nde ná Loba a lakise̱ myobe masu, jangame̱n bola lambo. Nje so̱ e? Yohane mudubisedi na Yesu mo̱me̱ne̱ pe̱ ba boli jalabe̱: “Bińo̱ ate̱le̱ ebanja janea la mo̱ń jā be̱be̱!” (Mat. 3:1, 2; 4:17) Jate̱le̱ le so̱ mweńa jita yete̱na di mapula janane̱ myobe masu na sisea be̱be̱ na Sango asu ńa ndolo. Nje jate̱le̱ di mapulano̱ kwala e, ne̱ni pe̱ di mongwane̱no̱ biso̱ o janane̱ bobe basu e? Jokwa di bupe̱ di me̱nde̱ bola jalabe̱.