Mot’a Bonayuda mō̱ ńena nu ta nu belabe̱ ná Mardokai a no̱ngi dongo dinde̱ne̱ o myango ma Bibe̱l mi maso̱be̱ o kalat’a Este̱r. A ta nde mun’a Israel mō̱ nu ta nu no̱ngo̱be̱ mukoma, na ńena nu ta nu bola ebolo o eboko a Kiṅ’a Persia po̱. Nik’e ta nde o bebotedi ba ebwea a mbu e londe̱ betanu B.P.A., “o mińa ma [kiṅe̱] Ahaveros.” (Ni kiṅe̱ nde e biane̱ ka Sasta I.) Mardokai a ta a sambwe̱le̱ mwano ma ebwan mō̱ te̱nge̱ne̱ kiṅe̱. O bwam ba timbise̱le̱ mo̱ masoma, kiṅe̱ ńonde̱le̱ mo̱ edube oboso ba bato be̱se̱. Ombusa nika, ponda Haman, ńena nu ta musinged’a Mardokai na ńa bane̱ Bonayuda a bwabe̱no̱, kiṅe̱ e te̱se̱ Mardokai minista mao maboso. Y’edube e boli Mardokai epolo o busise̱ mbend’a ni sungi Bonayuda ba mindi ma Persia me̱se̱ na mwano ma ebwan.—Este̱r 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Bato ba myango bō̱ ba mińa masu ba makwala ná myango ma kalat’a Este̱r me nde maso̱mandala, na ná Mardokai a si ta longe̱ na mbale̱. Nde o 1941, bato ba muwaso bō̱ ba so̱i lambo di mabamse̱ ná myango ma Bibe̱l jombwea Mardokai me mbale̱. Nje ba so̱ino̱ e?

Bamuwaso ba so̱i madale ma be̱n matila ma eyem’a Persia ya kwaṅ, mena ma makwaleye̱ ońola moto mō̱ nu ta nu belabe̱ ná Marduka. A ta nde muboled’a go̱bina mō̱, yen mot’a muso̱ngi o Susa. Arthur Ungnad, mot’a muwaso mō̱ ńa myango ma mindi ma Bibe̱l, a kwali ná: “O sumo te̱ Bibe̱l, ma madale buka te̱ nde ma bambe̱ dina la Mardokai o nin we̱nge̱.”

Botea ná Arthur Ungnad a to̱pino̱ be byala, bato ba muwaso ba mátukwa bebwea ba matila ma eyem’a Persia ya kwaṅ mape̱pe̱. Oteten a ma matila, o be̱n ngus’a madale ma weya mena maso̱be̱ o bebule̱le̱ ba mundi ma Persepolis. Ma matila ma so̱be̱ nde o epolo ewo̱ ba tano̱ ba kombe̱ mambo ma tiki, be̱be̱ na bedima ba mundi. Ma madale me nde ma botea ponda janea la Sasta I. Ma tilabe̱ nde na eye̱m’a Elamite, jita la mina me oten ma maso̱be̱ pe̱ o kalat’a Este̱r. a

Jita la madale ma Persepolis ma be̱n dina la Marduka, nu boledi ka mutiledi o ndabo a kiṅe̱ ńa Susa o ponda janea la Sasta I. Dale diwo̱ di makwalea ońola moto mō̱ ńa dina la Marduka nu ta mutukwedi. Be beteledi be mulatako na nje Bibe̱l e makwalano̱ jombwea Mardokai. A ta nde muboledi mō̱ o eboko a kine̱ Ahasveros (Sasta I), a ta pe̱ a to̱po̱ leme̱ loba o bosadi bwe̱se̱. Mardokai a ta be̱ a ja o jombe̱ la ndabo a kiṅe̱ ni ta o Susa. (Este̱r 2:19, 21; 3:3) Di jombe̱ di nde ta epolo ende̱ne̱ owe̱ni baboledi ba kiṅe̱ ba tano̱ ba bola ebolo.

Bowan bonde̱ne̱ bwe oteten a Marduka ńa madale ma Persepolis na Mardokai ńa Bibe̱l. Babo̱ babane̱ ba ta longe̱ o mulemlem a ponda, ba jai o mulemlem m’epolo, ba ta pe̱ nde baboledi ba go̱bina bande̱ne̱ bena ba boledi o mulemlem m’epolo. Ma mambo me̱se̱ ma matute̱le̱ o jo̱nge̱le̱ ná nje bato ba muwaso ba so̱ino̱ e mombwea nde nu Mardokai ńena kalat’a Este̱r e makwaleano̱.