1. Nje Yehova a bolino̱ ońola mō̱ ńasu te̱ e?

YEHOVA nde a duti mō̱ ńasu te̱. (Yoh 6:44) Dutea te̱ nje nika e mapulano̱ kwala. Niponda Yehova a tano̱ a wase̱le̱ lokoli la lodun la bato le̱se̱ le o nin wase, e̱n lambo la tobotobo ombo’ango̱, e̱n ná we ná o to̱ndo̱ mo̱ na mulema mwe̱se̱. (1 Mya. 28:9) Yehova a bi wa, a maso̱ṅtane̱ wa, a to̱ndi pe̱ wa. Nik’e malo̱ko̱ jita!

2. Njik’eyembilan Yesu a no̱ngino̱ o lee̱ ná Yehova a to̱ndi mudo̱ngi mao te̱ e?

² Yehova a to̱ndi wa jita, nde a to̱ndi pe̱ bonaso̱ngo̱ na bonańo̱ngo̱ be̱se̱. O bwam ná di so̱ṅtane̱ di to̱ti, Yesu a kobisane̱ Yehova na mutatedi. Mudo̱ngi mō̱ oteten a ebwea mu pimbedi te̱, nje mutatedi a mabolano̱ e? A “madia mudibua na dibua o midongo, ala pulise̱ mu mu pimbedi.” A so̱i te̱ mo̱, a si malingane̱ mo̱, a mabwa nde muńe̱nge̱. Nje nik’e mokwe̱le̱no̱ biso̱ e? Mudo̱ngi te̱ mwe tiki o miso̱ ma Yehova. Yesu a kwali ná: “Nikame̱ne̱ nde e titino̱ jemea la Tete̱ ńe o moń, ná to̱ mō̱ ńa ban basadi a pimbeye.”—Mat. 18:12-14.

3. Nje di me̱nde̱no̱ kwalea o din jokwa e?

³ To̱ buńa di si me̱nde̱ pula bola lambo di me̱nde̱ bo̱bise̱ munasango to̱ munańango asu. Nje jeno̱ ná di bola ná di si so̱njise̱ bane̱ e? Nje pe̱ jeno̱ ná di bola yete̱na moto a sengise̱ biso̱ sese e? Di me̱nde̱ jalabe̱ mi myuedi o din jokwa. Nde di se̱le̱ kwalea ońola “ban basadi” bena Mateo 18 e makwaleano̱.

4. Ba nja be “ban basadi” e?

⁴ “Ban basadi” be nde bokwedi ba Yesu be̱se̱. E be̱  beso̱mbe̱, to̱ ba ba mákokwe̱ mimbu, babo̱ be̱se̱ be nde “ka bana basadi” o nin mbadi ná ba le̱le̱m o jokwabe̱le̱ na Yesu. (Mat. 18:3) Babo̱ be̱se̱ ba dube̱ Kristo, to̱ná ba mawano̱ o ńai na ńai a bekombo, ba be̱ne̱ pe̱ bose̱di, je̱ne̱ la mambo, na bede̱mo be diwengisan. Kristo pe̱ a to̱ndi babo̱ jita.—Mat. 18:6; Yohane 1:12.

5. Ne̱ni Yehova a masengano̱ ke̱ moto a so̱njise̱ to̱so̱ a bolane̱ mō̱ ńa baboledi bao bobe e?

⁵ “Ban basadi” be̱se̱ be tiki o miso̱ ma Yehova. Ná di so̱ṅtane̱ njika besengedi a be̱nedino̱ babo̱, jombweye njika besengedi biso̱me̱ne̱ di be̱nedino̱ bana. Be biso̱ tiki jita. Di mapula tata babo̱ ońolana ba si be̱n ngińa, dibie̱ la longe̱, to̱ so̱ṅtane̱ la bato ba mákoke̱. Ye mbale̱ ná di masenga sese ke̱ moto a matakise̱ moto nupe̱pe̱, nde di masenga pe̱te̱ sese jita ke̱ moto a matakise̱ muna nusadi, nika ńe ná na mo̱me̱ne̱ e lingise̱ biso̱. Mulemlem pe̱ nde Yehova a mapula tata biso̱. A masenga sese ke̱ moto a so̱njise̱ to̱so̱ a bolane̱ mō̱ ńa baboledi bao bobe, e ná na mo̱me̱ne̱ a linga!—Yes. 63:9; Marko 9:42.

6. Bupisane̱ 1 Korinto 1:26-29 ne̱ni wase e me̱ne̱no̱ bokwedi ba Yesu e?

⁶ O njika mbadi nipe̱pe̱ bokwedi ba Yesu beno̱ ka “basadi” e? Njika bato nin wase e malangano̱ ka bande̱ne̱ e? Bato ba m’bwaṅ, ba busi dina, na bangińa. O diwengisan bokwedi ba Yesu ba me̱ne̱ne̱ nde ka bato ba titi mweńa, “basadi” bena ba si be̱n ebolo to̱ ewo̱. (Langa 1 Korinto 1:26-29.) Nde seto̱ nika nde Yehova a me̱ne̱no̱ babo̱.

7. Ne̱ni Yehova a mapulano̱ ná je̱ne̱ bonasango na bonańango asu e?

⁷ Yehova a to̱ndi baboledi bao be̱se̱, e be̱ ba be o boleye̱ mo̱ etum a ponda, to̱ bapeńa. Bonasango na bonańango asu be̱se̱ be Yehova tiki, bangame̱n pe̱ be̱ biso̱ tiki. Jangame̱n “to̱ndo̱ bonasango [be̱se̱],” seto̱ bō̱ buka te̱. (1 Pet. 2:17) Jangame̱n bola nje ye̱se̱ ye o ngud’asu o tata na jombwea pe̱ babo̱. Di bwese̱ te̱ moto ndutu, di s’angame̱n mengise̱ nika na biso̱ di kwala ná nu moto angame̱n lakise̱ biso̱ na dimbea pe̱ nje e tombi. Nje ye ná e bola ná bō̱ ba bwe ndutu e? Yen ebe, mbadi ńena bonasango na bonańango bō̱ ba kokedino̱ e mabola ná bo̱nge̱le̱ ná ba titi mweńa. Bape̱pe̱ pe̱ be nde po̱ peńa o mbale̱, ba si bedi bia ne̱ni lakise̱ mawuse̱ ma bato. To̱ e be̱ nde ne̱ni, jangame̱n bola me̱se̱ na me̱se̱ ná di kome musango. O mune̱ mudi, moto nu mapomane̱ linge̱ pe̱ angame̱n po̱ngo̱ miwe̱n o tukwa ebe̱yed’ao. Angame̱n bola nika ná a be̱ne̱ musango ma teten, nde ná a be̱ne̱ pe̱ mulatako ma bwam na bane̱.

8. Njik’eboledi ewo̱ e ta e be̱ne̱ ngińa omo̱ń a bokwedi ba Yesu e?

⁸ Nje e tute̱le̱ Yesu o kwalea ońola “ban basadi” e? Bokwedi bao ba ta nde ba wa baise̱ mo̱ myuedi ná: “Nja e nunde̱ne̱ buka be̱se̱ o janea la mo̱ń e?” (Mat. 18:1) O mi mińa, jita la Bonayuda ba ta nde be̱ne̱ beto̱ti ka lambo la mweńa jita. Ńadibie̱ mō̱ ńa ni wase a kwali ná: “Nje e ta mweńa buka me̱se̱ o longe̱ la bato o mi mińa, e ta nde ná ba kusane̱ bane̱ edube ba buse pe̱ dina.”

9. Nje bokwedi ba Yesu ba tano̱ bangame̱n bola e?

⁹ Yesu a ta a bia ná bokwedi bao ba ta bangame̱n dubwa o milema mabu edī ya penda yena e ta o bose̱di ba Bonayuda. A kwalane̱ babo̱ ná: “Nunde̱ne̱ buka be̱se̱ oteten ańu a be̱  nde ka ńamūtu, ńaboso pe̱ ka muboledi.” (Lukas 22:26) Di ‘malanga te̱ nune̱ nupe̱pe̱ bonde̱ne̱,’ ke̱ je nde o die̱le̱ biso̱me̱ne̱ ka “ńamūtu.” (Fil. 2:3) Etum te̱ di masano̱ y’ede̱mo, e me̱nde̱ be̱ biso̱ ndutu o so̱njise̱ bane̱.

10. Njika malea ma Paulo jangame̱nno̱ bupe̱ e?

¹⁰ Bonasango na bonańango asu be̱se̱ ba petane̱ biso̱ o nin mbadi to̱ nine̱. E si me̱nde̱ be̱ biso̱ ndutu o je̱ne̱ nika yete̱na di soke̱ mo̱nge̱le̱ masu o bede̱mo babu ba bwam. Jangame̱n bupe̱ malea mena Paulo a bolino̱ kriste̱n a Korinto ná: “Nja nu pepi wa e? Nje o be̱nno̱, yena o si kusino̱ e? Nde o kusi te̱, nje so̱ o masese̱no̱, biana o si kusi nde e?” (1 Kor. 4:7) Jangame̱n no̱ngo̱ jangame̱ye̱ na to̱ njika lambo di mabole̱ ná di lee̱le̱ ńolo to̱so̱ jo̱nge̱le̱ ná je bonde̱ne̱ buka bane̱. Yete̱na munasango mō̱ a tombise̱ ekwal’a bwam, to̱ná munańango mō̱ a be̱n mokwa ma Bibe̱l jita, Yehova nde bangame̱nno̱ sesa ońola nje ye̱se̱ ba mawe̱le̱no̱ bola.

11. Nje eyembilan a Yesu jombwea kiṅe̱ na mūt’ao e mokwe̱le̱no̱ biso̱ e?

¹¹ Ombusa Yesu jome̱le̱ bokwedi bao ná ba si so̱njise̱ bane̱, a boli babo̱ eyembilan jombwea kiṅe̱ po̱ na mūt’ao. Kiṅe̱ e lakise̱ ewu ende̱ne̱ yena mūtu a si wusano̱ sawa. Nde ombusa ponda, nu mūtu a bangi lakise̱ ewu esadi yena mwenj’ao a tano̱ a be̱ne̱ye̱ mo̱. O sukan kiṅe̱ e we̱le̱ nde nu mūtu o beboa. Nje nik’e mokwe̱le̱no̱ biso̱ e? Yesu a kwali ná: “Nikame̱ne̱ nde Tete̱ ńe o mo̱ń pe̱ a me̱nde̱no̱ bolane̱ bińo̱, yete̱na mō̱ ńanu te̱ a si malakise̱ diwuse̱ la munasango na mulema mwe̱se̱.”—Mat. 18:21-35.

12. Ne̱ni di mabwese̱no̱ bane̱ ndutu yete̱na di bangi lakise̱ e?

¹² Nje nu mūtu a bolino̱ e si takise̱ mo̱me̱ne̱ mō̱ buka te̱, nde e takise̱ pe̱ bato bape̱pe̱. Laboso, a si lee̱le̱ mwenj’ao ndedi ponda a we̱le̱no̱ mo̱ “o beboa natē̱ a sawa y’ewu.” Di londe̱ maba, a bwese̱ mako̱m mao mena me̱n nje a bolino̱ ndutu. Ponda “mako̱m mao m’ebolo me̱nno̱ nje e bolan, na mo̱ ma bwa ndutu bwambi.” Nika pe̱ nde beboledi basu beno̱ ná be takise̱ bane̱. Moto a bwese̱ te̱ biso̱ ndutu, nde di banga lakise̱ mo̱, nje e me̱nde̱ tombe̱ e? Laboso di me̱nde̱ bwese̱ mo̱ ndutu ońolana di bangi lakise̱ mo̱, na lee̱le̱ pe̱ mo̱ ndolo. Di londe̱ maba, di me̱nde̱ bwese̱ bonasango na bonańango asu o mwemba ndutu ebanja ba me̱nde̱ maka ná musango mu titi oteten a biso̱ na nu moto.

13. Nje myango ma paonia po̱ mi mokwe̱le̱no̱ wa e?

¹³ Di malakise̱ te̱ bonasango na bonańango asu, di mabolea biso̱me̱ne̱ bwam name̱ne̱ pe̱ na bane̱. Nika nde e po̱yedi munańango mō̱ ńe paonia nu mabelabe̱ ná Crystal. Munańango nupe̱pe̱ o mwemba a ta a bwese̱ mo̱ ndutu. Mo̱ ná: “Byala bao ba bobe be ta nde be ke̱ mba bebango ka diwe̱ndi. Di ta be̱ je te̱ o dikalo, na si ta na pula be̱ o epepa ewo̱ na mo̱. Na botedi so̱ bo̱lo̱ne̱ ko̱d’am na muńe̱nge̱ mam.” Crystal a ta o̱nge̱le̱ ná a be̱n njo̱m a bwam o linga. Nde a si soke̱ mo̱nge̱le̱ o besengedi bao ba mo̱me̱ne̱ to̱ kombe̱ pimbimbi. Na sibise̱ la ńolo, a we̱le̱ nde o ebolo malea ma Bibe̱l ma maso̱be̱ o mulopo ma jokwa mu ta mu be̱ne̱ tema ná “Pardonnez de tout votre coeur” mu busi o Njongo a Betatedi ńa Fre̱nsi ńa 15 ma Maye̱se̱ 1999. A lakise̱ munańango ao. Mo̱ ná: “Na so̱ṅtane̱ ná  biso̱ be̱se̱ je nde po̱ngo̱ miwe̱n o bo̱to̱ mot’a peńa, na ná Yehova a malakise̱ biso̱ buńa te̱ na mulema mwe̱se̱. E ta nde biana ba sumwane̱ nde mba mūna ma wase ńe̱se̱ omo̱ń a makata. Na timbi pe̱te̱ be̱ muńe̱nge̱.”

14. Bupisane̱ Mateo 18:21, 22, njik’ewe̱nji ńamuloloma Petro a tano̱ a be̱ne̱ yen ebe e, nje pe̱ jalabe̱ la Yesu di mokwe̱le̱no̱ biso̱ e?

¹⁴ Di bi ná jangame̱n lakise̱; bola la nika le bwam. Nde ye ná e be̱ biso̱ ndutu o bola nika. Yen ebe e ta pe̱ ńamuloloma Petro ndutu o bola nika ponda iwo̱. (Langa Mateo 18:21, 22.) Nje ye ná yongwane̱ biso̱ e? Ka laboso, dutea ngedi ininga Yehova a lakise̱no̱ wa. (Mat. 18:32, 33) Di si dongame̱n ná a lakise̱ biso̱, nde a mabola nika na mulema mwe̱se̱. (Mye. 103:8-10) O mulemlem ma ponda pe̱, “jangame̱n to̱ndo̱ne̱ mō̱ na nune̱.” Lakise̱ la bane̱ di titi so̱ lambo jeno̱ ná di po̱so̱ o bola to̱ ke̱m. Je nde eto̱m o lakise̱ bonasango na bonańango asu. (1 Yohane 4:11) Di londe̱ maba, di duteye nje e matombe̱ yete̱na di lakise̱. Di mongwane̱ moto nu bwese̱ biso̱ ndutu, di mawana jalatane̱ o mwemba, di matata mulatako masu na Yehova, di masumwa pe̱ mūna munde̱ne̱ o makata masu. (2 Kor. 2:7; Kol. 3:14) O sukan di kane̱ Nu ńena nu mabaise̱ biso̱ ná di lakise̱. O s’ese̱le̱ ná Satan a sumwe musango mwe oteten a wa na bonaso̱ngo̱ na bonańo̱ngo̱. (Efe. 4:26, 27) Di be̱n ńo̱ng’a jongwane̱ la Yehova yete̱na di si mapula ko̱ o lambi la Satan.

15. Bupisane̱ Efeso 4:32, nje jeno̱ ná di bola yete̱na beboledi ba munasango to̱ munańango mō̱ be bwese̱ biso̱ ndutu jita e?

¹⁵ Nje wangame̱nno̱ bola yete̱na munaso̱ngo̱ a boli lambo lena di bwe̱se̱ wa ndutu jita e? Bola me̱se̱ ná o kome  musango na mo̱. Kane̱ Yehova na mulema mwe̱se̱. Baise̱ mo̱ ná ongwane̱ moto nu bwese̱ wa ndutu, ongwane̱ pe̱ wa o je̱ne̱ bede̱mo bao ba bwam bena mo̱ Yehova a to̱ndino̱. (Lukas 6:28) O titi te̱ ná o dimbea nje munaso̱ngo̱ a bolane̱no̱ wa, dutea ne̱ni weno̱ ná o kwalisane̱ mo̱ na muyao. Ye bwam ponda ye̱se̱ o jo̱nge̱le̱ ná munaso̱ngo̱ a si boṅsane̱ o bwese̱ wa ndutu. (Mat. 5:23, 24; 1 Kor. 13:7) We te̱ kwala na mo̱, o si bale̱ mo̱ mo̱nge̱le̱ ma bobe. Nde nje bola yete̱na mo̱ a si mapula koma musango e? Benga we̱lisane̱ munaso̱ngo̱. (Langa Efeso 4:32.) Di buki me̱se̱, o si ne̱nge̱ pimbimbi to̱ buńa, nika ńe ná e ńamse̱ mulatako mo̱ngo̱ na Yehova. O s’ese̱le̱ ná to̱ lambo di so̱njise̱ wa. O boli te̱ nika, o malee̱ nde ná o to̱ndi Yehova buka to̱ njika lambo dipe̱pe̱.—Mye. 119:165.

16. Nje mō̱ ńasu te̱ angame̱nno̱ bola e?

¹⁶ Di be̱n edube ende̱ne̱ o bolea Yehova mulatako ka “dibemba diwo̱” le owas’a bediedi ba “mutatedi mō̱”! (Yohane 10:16) Kalati Organisé pour faire la volonté de Dieu o dipapa 165 e makwala ná: “Kana o mabwane̱no̱ jalatane̱ le o mwemba muńe̱nge̱, wa pe̱ wangame̱n kombe̱ mo̱.” Ońola nika, “jangame̱n jokwa o je̱ne̱ bonasango na bonańango asu ka nje te̱ Yehova a me̱ne̱no̱ babo̱.” O miso̱ mao, biso̱ be̱se̱ je nde “basadi” bena be mo̱ tiki. Mo̱ nika nde wa pe̱ o me̱ne̱no̱ bonaso̱ngo̱ na bonańo̱ngo̱ e? Yehova a me̱ne̱, nde a to̱ndi pe̱ nje ye̱se̱ o mabolano̱ o jongwane̱ babo̱ na o jombwea babo̱.—Mat. 10:42.

17. Njika bedomsedi di no̱ngino̱ e?

¹⁷ Di to̱ndi bonasango na bonańango asu. Ońola nika, di si mapula “be̱ munasango eso̱njisan to̱ Iambi.” (Rom. 14:13) Di malanga bonasango na bonańango asu bonde̱ne̱ buka biso̱, ńo̱ng’asu ńe pe̱ nde ná di lakise̱ babo̱ na mulema mwe̱se̱. Di s’ese̱le̱ so̱ ná to̱ lambo lena bane̱ ba mabolano̱ di so̱njise̱ biso̱. O diwengisan, “di pulise̱ ma mena ma mawane̱ musango na longisane̱ la mō̱ na nune̱.”—Rom. 14:19.