Sango am a ta nde mutud’a mwemba o Ebasi e lati ya Kanada, a ta so̱ a loma biso̱ na ndom’am su la woki te̱ o esukul’a bana yena e ta e tomba so̱ndi o ndabo a mitin, ombusa nika di ta jala dongame̱ne̱ mo̱ o mitin. Ebiamu, di ta nde jala na ńango asu o ndabo a Janea. E ta so̱ biso̱ lambo di bo̱bi o je̱ne̱ diwengisan lena di ta oteten a be bebasi beba.

Ńango asu a teleye̱ mako̱m mao ma batabata Bob na Marion Hutcheson nje a tano̱ okwa, na babo̱ pe̱ ba timba Mboṅ a Yehova. O mbu 1958, ba Hutcheson balane̱ mba mwemba na bana babu ba bome balalo o Jako̱to̱ne̱ di lati bekombo la mińa lombi di ta di be̱ne̱ tema ná La volonté divine, lena di tombi o mundi ma Ńu Yo̱rk. O nin we̱nge̱ nde na maso̱ṅtane̱no̱ miwe̱n minde̱ne̱ ba po̱ngino̱ o walane̱ mba na babo̱, nde di jako̱to̱ne̱ di ta nde diwo̱ oteten a ma mena na si me̱nde̱no̱ dimbea to̱ buńa.

Ke̱ na dia mūtu, di ta di be̱ne̱ byembe ombo’asu bena na tano̱ na to̱ndo̱ jombwea. Na ta so̱ na be̱ne̱ ńo̱ngi ninde̱ne̱ o be̱ do̱kita di mombweye̱ byembe. Ńango am a langwedi mutudu mō̱ nika. Na nu mutudu a langwea mba ná na si dimbea ná jā nde o “mińa misukan,” a baise̱ pe̱ mba ne̱ni tombise̱ la mimbu jita o universite di me̱nde̱no̱ tapa  mulatako mam na Yehova. (2 Tim. 3:1) Na no̱ngi so̱ bedomsedi ná na si mala pe̱ o universite.

Nik’e s’eki te̱ nde ná na benge dutea ońola nje na me̱nde̱no̱ bola ombusa esukulu. To̱ná na tano̱ na te̱ dikalo su la woki te̱, na si ta na bwane̱ mo̱ muńe̱nge̱, na si ta pe̱ to̱ ne̱ne̱ mbame̱ne̱ ka moto ńe ná nu timba paonia. O mulemlem ma ponda, sango am ńena nu si ta Mboṅ a Yehova na sango am nusadi ba ta ba tute̱le̱ mba o jemea bola ebolo o diyo dinde̱ne̱ diwo̱ la Toronto. Kana sango am nusadi a tano̱ moto nunde̱ne̱ o di diyo, nemedi.

O Toronto, nika na tano̱ nde na tombise̱ pond’am ńe̱se̱ o ebolo na lata pe̱ na bato bena ba si ta Mboṅ a Yehova, na botedi o tona ndongame̱n na dikalo. Na se̱le̱ nde ja na sango am ńa mbambe̱ ńena nu si ta Mboṅ a Yehova, nde ponda a wedino̱, e ta e pula ná na wase wum’a boja epe̱pe̱.

Mbia ma Hutcheson, mwena mu ta mwalane̱ mba o jako̱to̱ne̱ o mbu 1958, mu ta nde ka mbia mam. Ba no̱ngi mba ombo’abu, nde bongwane̱ pe̱ mba o ńaka o mbad’a mudī. O mbu 1960, na dubisabe̱ mwemba na mun’abu ńa mome John. John a no̱ngi ebol’a paonia, na nik’e bola mba ńo̱ngi o bata te̱ dikalo. Bonasango o mwemba ba maki ná ne o ńaka o mbad’a mudī, na mba na te̱se̱be̱ so̱ mombwed’a esukul’a Janea. a

O mbu 1966, na bai Randi Berge, paonia ńa ko̱di ńena ni ta be̱be̱ o bolea owe̱ni ńo̱ngi ńeno̱ bonde̱ne̱. Muboled’asu ń’ebondo a ta a ombwea biso̱ jita, na mo̱ a baise̱ biso̱ nga je ná jala jongwane̱ mwemba ma Orillia, o Ontario. Di pak so̱ masango masu, na biso̱ jala.

Masa ma po̱ o Orillia, na timbi nde paonia ńa pond’a mususu kapo̱ ka Randi. A tombe̱le̱ mba ko̱di a tano̱ a be̱ne̱. Na botedino̱ to̱ndo̱ ebol’a paonia, na ta muńe̱nge̱ o bolane̱ Bibe̱l o mbad’a bwam, na je̱ne̱ ne̱ni bato ba maso̱ṅtane̱no̱ mo̱. Di bo muńe̱nge̱ jita o jongwane̱ babaedi bō̱ o Orillia o wana mawengisan o longe̱ labu, na timba pe̱ baboledi ba Yehova.

Ke̱ ne o pe̱pe̱le̱ Toronto, na dongame̱n Arnold MacNamara, ńena nu ta mō̱ ńa bonasango bena ba ta ba die̱le̱ Bete̱l. A baise̱ mba nga je ná di to̱ndo̱ bolea ka paonia ya tobotobo. Nalabe̱ nde dibokime̱ne̱ ná: “Bwambi! To̱ we̱ni nde, o sumo te̱ o Kebe̱k!” Ońolana bato ba ta o mindi ma Kanada owe̱ni ba mato̱po̱no̱ Inglisi ba ta ba be̱ne̱ mo̱nge̱le̱ ma bobe ońola baje̱ o mundi ma Kebe̱k owe̱ni ba mato̱po̱no̱ nde Fre̱nsi; nik’e ta pe̱ e be̱ne̱ ngińa omo̱ń am. O ni ponda, bato ba politik ba ta ba pula ná mundi ma Kebe̱k mu te̱me̱ wonja.

Arnold a timbise̱le̱ nde mba ná: “Oteten a ponda, buka te̱ o Kebe̱k nde mukanjo m’ebolo mu malomano̱ paonia ya tobotobo.” Nemedi so̱ o wala dibokime̱ne̱, ebanja na ta na bia ná Randi a me̱nde̱ bwa muńe̱nge̱ o bolea owo. Na so̱ṅtane̱ ombusa ponda ná be bedomsedi be ta o muso̱ngi ma bedomsedi ba bwam di no̱ngino̱ o longe̱!

Ombusa biso̱ jokwa eyem’a Fre̱nsi woki itanu, biso̱ na Randi mwemba na babaedi bape̱pe̱ jalo o Rimouski, ńena ni ta etum a lambo ka 540 ba kilometa la pongo a Montreal. Di ta te̱ nde di dia di be̱n mambo jita o jokwa, nika ńe̱ne̱ne̱ ná bwē buńa bō̱ o ndongame̱n ke̱ ne o langa mibia. Na kwali nde ná, o jako̱to̱ne̱ di maye̱, di me̱nde̱ be̱ne̱ bonasango jita ba mawe̱ “o njo̱ko̱lo̱me̱” (nika ńe nde ino̱n ba mabele̱no̱ ná Autruche), o mulopo ma kwala ná “bonasango ba mawe̱ o Autriche.”

O Rimouski, bonańango ba mulamba bane̱i bena ba ta ko̱di ba po̱i dongame̱ne̱ biso̱, name̱ne̱ pe̱ na munasango na munańango Huberdeaus na bana babu ba bito baba. Munasango na munańango Huberdeaus ba ta ba re̱nti ekokot’a bolongi ya tuṅ samba, na paonia ye̱se̱ yena i ta i ja oten i botea jongwane̱ o sawa mo̱. Di ta nde di bele̱ mo̱ ná “Maison Blanche” ońolana boso bao bo ta bo sanga, bo ta pe̱ bo be̱ne̱ mawondi ma masange̱. Di ta lambo ka 12 la bato to̱ 14 bena ba ta ba ja oten. Kana di tano̱ paonia ya tobotobo, biso̱ na Randi di ta di busa o dikalo idiba, mwese, n’ebiamu; di ta so̱ muńe̱nge̱ o be̱ne̱ moto nu madie̱le̱ biso̱ o dikalo ponda ye̱se̱, to̱ e be̱ nde ebiamu o pond’a mulo̱lo̱ko̱.

Mulatako masu na yi paonia ya jemea mu timbi be̱ ngińa kańena ba ta nde bā ka mbia masu. Ponda iwo̱ di ta di ja mwemba bulu o jo̱lo̱ wea, di ta pe̱ di be̱ne̱ buńa biso̱ be̱se̱ di tano̱ jipe̱ mwemba. Munasango mō̱ a ta a bia bolane̱ elongisan a musiki, di ta so̱ di lo̱ngo̱ na sa ngando bulu ba satide te̱.

Dikalo di yai bepuma jita o Rimouski! O pambo a ponda ńa mbu mitanu, di bo muńe̱nge̱ o je̱ne̱ ne̱ni jita la bokwe̱ Bibe̱l ba ńakino̱ nate̱na o dubise̱. Muso̱ngi ma bate̱ dikalo o mwemba mu po̱i 35.

O Kebe̱k, di kusi belongedi o be̱ bate̱ dikalo ba bwam. Je̱n ne̱ni Yehova ongwane̱no̱ biso̱ o ebol’a dikalo, na ne̱ni a londise̱no̱ ńo̱ng’asu. O sumo te̱ nika, joko o to̱ndo̱ bato̱pe̱ Fre̱nsi, eyem’abu na bose̱di babu; na nik’e bola ná di to̱nde bose̱di ba bato bape̱pe̱.​—2 Kor. 6:13.

Na o mańaka me̱se̱, mukanjo m’ebolo mu loma biso̱ o mundi ma Tracadie, o epas’a Jedu ya Ńu Brunswick. Nik’e si ta bu ońolana di ta nde di wa re̱nti bolongi, na ta pe̱ na be̱ne̱ kontrak o be̱ mulēdi ońol’epas’a ponda o esukulu ewo̱. O sumo te̱ nika, bokwe̱ Bibe̱l basu bō̱ ba ta nde ba wa botea te̱ dikalo, belongedi ba ndabo asu ńa Janea pe̱ be ta o wase ná kulekule.

 Di kane̱ wike̱n ńe̱se̱ jombwea be bebeledi na biso̱ jala pe̱pe̱le̱ Tracadie, ńena ni ta diwengisan jita na Rimouski. Nde di no̱ngo̱ bedomsedi ná yete̱na Yehova a mapula ná di boleye owe, di mabola nika. Di we̱le̱ Yehova o kekise̱, na biso̱ je̱ne̱ ne̱ni a sumono̱ mitakisan me̱se̱ mi ta mi te̱me̱ biso̱ oboso. (Mal. 3:10) Nika Randi a tano̱ a be̱ne̱ mulatako ma ngińa na Yehova, a tano̱ a to̱ndo̱ bolea bane̱, a tano̱ pe̱ a bia yo̱ lo̱, nik’e boli ná wala lasu o mu mundi di wame.

Mutudu mō̱ na mune nu ta o mwemba masu ma peńa a ta nde Robert Ross. Mo̱ na munj’ao Linda ba boledi o Tracadie ka paonia, na babo̱ ba benga ja owo ombusa yabe̱ la mun’abu ńaboso. Eyembilan abu e tapi biso̱ na Randi jita, ońolana to̱ná ba tano̱ ba be̱ne̱ muna nusadi, ba ta ba bia kasa be̱n, ba ta pe̱ ko̱di o ebol’a dikalo.

Ombusa biso̱ bolea ka paonia mbu miba o Tracadie, di kusi bebeledi bepe̱pe̱ di si tano̱ jenge̱le̱, o bolea o ebol’ebondo. Di pe̱pe̱le̱ myemba ma eyem’a Inglisi mbu samba, ombusa nika di lomabe̱ pe̱te̱ o pe̱pe̱le̱ myemba ma eyem’a Fre̱nsi o Kebe̱k. Muboled’asu ńa bebondo o Kebe̱k nu ta nu belabe̱ ná Léonce Crépeault a ta a sesa mba ońola bekwali bam. Nde ombusa nika a ta nde a baise̱ mba ponda ye̱se̱ ná: “Nje weno̱ ná o bola ná bekwali bo̱ngo̱ be bate jongwane̱ basengedi bo̱ngo̱ e?” b Ma malea ma bwam mongwane̱ mba o bia bonde̱ mato̱ti mō̱ o bekwali bwam, na o lee̱ o mbadi ni wam.

Na dia na mo̱nge̱le̱ tobotobo ebolo ewo̱ ba tano̱ ba bake̱ mba o Jako̱to̱ne̱ di lati bekombo di ta o Montreal o mbu 1978, lena di ta di be̱ne̱ tema ná “La foi victorieuse.” Biso̱ nde di ta di be̱ne̱ ná jombweye da. Lambo ka 80 000 la bato ba ta bangame̱n jukea o di jako̱to̱ne̱, di ta pe̱ jangame̱n bola y’ebolo o mbadi ńe diwengisan na mimbu mi tombi. Mambo me̱se̱ ma ta peńa: belongisan, da di tano̱ jangame̱n jipe̱ na mbad’a jipe̱ mo̱. Di ta di be̱ne̱ 20 ma bekokoto ba frigo, nde ponda iwo̱ i si ta i dangwa. Buńa bo se̱le̱ na bebotedi ba jako̱to̱ne̱, nate̱na ko̱s’a bulu nde di we̱lino̱ jingea o yal’a bo̱l o botea m’boṅsan, ebanja loko diwo̱ di ta di tomba oten. Nde e ta pe̱ e pula ná jońse̱ miyo̱ ná di boṅsane̱ da la idiba, obiana buńa bo mese̱le̱! Di ta di wo̱lo̱, nde noko mambo jita na mako̱m mam m’ebolo, ebanja ba ta ngiń’ebolo, ba ta bato  bou, ba ta pe̱ ba bia yo̱ lo̱. Di dia mako̱m nate̱na bon ba we̱nge̱. E se̱ muńe̱nge̱ di bono̱ o tombise̱ di jako̱to̱ne̱ la mweńa o Kebe̱k, mundi owe̱ni bonasango asu ba kusino̱ mitakisan ma ngińa o mimbu oteten 1940 na 1960!

Noko mambo jita na bane̱ bombwedi o pond’a mako̱to̱ne̱ mande̱ne̱ ma tombi o Montreal. Mbu mō̱, David Splane ńena ńe elong’a Dibe̱le̱ di Madie̱le̱ we̱nge̱, nde a ta mombwed’a jako̱to̱ne̱. Mbu mupe̱pe̱, ponda ba baise̱no̱ mba ná na be̱ mombwed’a jako̱to̱ne̱, David a sue̱le̱ mba na mulema mwe̱se̱.

O mbu 2011, ombusa biso̱ tombise̱ 36 ma mbu o ebol’ebondo, na belabe̱ o be̱ mulēdi o Esukul’a batudu. O pambo a ponda ńa mbu miba, biso̱ na Randi di nanga o 75 ma bepolo, nde nik’e ta mweńa. O su la woki te̱, batudu ba ta ba timbise̱le̱ masoma ebanja ba ta be̱ne̱ ne̱ni Dibe̱le̱ di Madie̱le̱ di mombweano̱ babo̱ o mbad’a mudī.

Ombusa ponda, na lee̱ pe̱ o Esukul’a bate̱ dikalo la Janea. Ponda iwo̱, mudango m’esukulu mu ta mu wo̱lise̱ bautu jita; ońolana buńa te̱ ba ta bangame̱n ja hawa samba o klasi, ebiamu te̱ ba ta ba tombise̱ hawa ilalo o bola bebolo ba mboa, ba ta pe̱ bangame̱n boṅsane̱ bebolo bene̱i to̱ betanu ba tano̱ bangame̱n tombise̱ woki te̱. Biso̱ balēdi babu di ta di langwea babo̱ ná ba titi ná ba bola ma mambo me̱se̱ esibe̱ na jongwane̱ la Yehova. Na si me̱nde̱ dimbea ne̱ni bautu ba tano̱ ba ńaka o je̱ne̱ ná ponda ba lakisane̱no̱ Yehova, ba we̱li bola buka nje ba tano̱ bo̱nge̱le̱.

Ńango am a ta a to̱ndo̱ jombwea bato jita; nika ńongwane̱ bokwe̱ Bibe̱l na mo̱ o ńaka, e bola pe̱ ná sango am a tukwe mo̱nge̱le̱ mao jombwea mbale̱. Mińa milalo ombusa kwed’a ńango asu, di ta mańaka ponda sango asu a po̱ino̱ o bupe̱ ekwal’a ntelele o ndabo a Janea; nde a bengi pe̱ jukea o ndongame̱n 26 ma mbu mi bupe̱. To̱ná sango am a si dubisabe̱no̱, batudu ba langwedi mba ná mo̱ nde a ta mot’a boso o po̱ o ndongame̱n woki te̱.

Ńango am a ta nde eyembilan a bwam ońola biso̱ bana bao. Bandome̱ bam balale̱ na bome babu be o bolea Yehova na jemea. Baba be o bolea o mikanjo m’ebolo: mō̱ o Potoki, nune̱ pe̱ o Haiti.

Biso̱ na Randi je o bolea ka paonia ya tobotobo o Hamilton, o Ontario. Ponda di tano̱ o ebol’ebondo, di ta di bwa muńe̱nge̱ o die̱le̱ bane̱ o po̱ngo̱ mape̱le̱ na tombise̱ mokwa ma Bibe̱l. Nde nin we̱nge̱, je muńe̱nge̱ o je̱ne̱ bońaki ba bokwe̱ Bibe̱l na biso̱. Di batino̱ pe̱ bia bonasango na bonańango ba mwemba masu ma peńa, je̱ne̱ pe̱ jongwane̱ Yehova a mawaneano̱ babo̱ o pond’a bwam na ńa ndutu, nika ńembe̱ biso̱ jita.

Jombo te̱ mambo ma tombi o longe̱ lasu, di matimbise̱le̱ ba be̱se̱ bombwedi biso̱ jita la masoma. Biso̱ pe̱ di makeka lee̱le̱ ‘ko̱d’asu ońola’ bane̱, na ninka ná di matute̱le̱ babo̱ o bolea Yehova na ngud’abu ńe̱se̱. (2 Kor. 7:6, 7) K’eyembilan, o mbia mō̱, muto na bana baba ba ta ba no̱ngo̱ ebol’a pond’a mususu. Na baise̱ mome nga a máno̱ngo̱ ponda o dutea ońola ebol’a paonia. Alabe̱ nde mba ná a mábe̱ne̱ paonia ilalo a mombweano̱. Na mba na baise̱ mo̱ ná: “Mo̱ we ná wombwea babo̱ buka Yehova e?” Na langwedi mo̱ ná mo̱ pe̱ e ná a keka muńe̱nge̱ mwena ba be̱nno̱. Myo̱di mutoba ombusa nika, mo̱ pe̱ a timbi paonia.

Biso̱ na Randi di me̱nde̱ benga ‘langwea ńo̱ṅo̱n i me̱nde̱ po̱’ mambo jombwea “betańsedi” ba Yehova, na dipita ná babo̱ pe̱ ba me̱nde̱ bwa muńe̱nge̱ ka biso̱ o ebol’a Yehova.​—Mye. 71:17, 18.