1. Nje kriste̱n ni dubisabe̱ ńangame̱nno̱ benga bola e?

MO̱ O mádubisabe̱ e? Yete̱na e, o pond’a dubise̱ lo̱ngo̱, o lee̱le̱ nde bato be̱se̱ ná o dube̱ Yehova na ná o mapula bolea mo̱ mwemba na bebokedi bao. * Nje ye mbaki ye nde ná dube̱ lo̱ngo̱ langame̱n benga ńaka. Wangame̱n pe̱ benga dube̱ ná Yehova e o bolane̱ bebokedi bao we̱nge̱.

2-3. O njika mbadi Yehova a madie̱le̱no̱ bebokedi bao we̱nge̱ e? Bola byembilan.

² O nin we̱nge̱, Yehova a madie̱le̱ nde bebokedi bao o mbadi ni mabonde̱ bede̱mo bao, mwano mao, na bete̱sedi bao. Jombweye bede̱mo belalo ba Yehova be me̱ne̱ne̱ o bebokedi bao.

³ Ka lambo laboso, “Loba a titi ndando.” (Bebolo 10:34) Ndolo e tute̱le̱ Yehova o bola mun’ao ka “diko̱ti ońola be̱se̱.” (1 Tim. 2:6; Yohane 3:16) Yehova a mabolane̱ tumba lao o te̱ye̱ ba ba mapule̱ dikalo la myango ma bwam, ná jita ba tombwane̱ jabea la diko̱ti. Di londe̱ maba, Yehova e nde Loba la o̱da na la musango. (1 Kor. 14:33, 40) Ońola nika, a mapula ná baboledi bao ba boleye mo̱ na o̱da na o musango. Di londe̱ malalo, Yehova e nde “Mulēdi Nunde̱ne̱.” (Yes. 30:20, 21) Bebokedi bao be mase̱me̱ye̱ nde o Eyal’ao Bibe̱l o jokwe̱le̱ o mwemba na o dikalo. Ne̱ni be bede̱mo ba Yehova be tano̱ be̱ne̱ne̱ o mwemba ma kriste̱n ya ebwe’a mbu yaboso e? Ne̱ni be bede̱mo be me̱ne̱ne̱no̱ o nin pond’asu e? Ne̱ni mudī musangi mu  mongwane̱no̱ wa ke̱ o mabola ebolo na bebokedi ba Yehova we̱nge̱ e?

4. Bupisane̱ Bebolo 1:8 nje Yesu anedino̱ bokwedi bao ná ba bole e, njika jongwane̱ pe̱ ba wusano̱ kusa e?

⁴ O ebwe’a mbu yaboso. Mwe̱ndi ma Yesu mu boli mbel’a moto ńe̱se̱ dipita. (Lukas 4:43) Anedi bokwedi bao ná balane̱ ebolo a botedino̱ oboso, ba bole mboṅ “nate̱na o masu ma wase.” (Langa Bebolo 1:8.) Mbale̱ ńe nde ná ba si wusa bola y’ebolo na ngiń’abu buka te̱. Ba ta ba be̱ne̱ ńo̱ng’a mudī musangi, mwe nde “mulo̱kedi” ńena Yesu a tano̱ a kakane̱ babo̱.​—Yohane 14:26; Sak. 4:6.

5-6. O njika mbadi mudī musangi mongwane̱no̱ bokwedi ba Yesu e?

⁵ Bokwedi ba Yesu ba kusi mudī musangi o buńa ba mwatanu, 33 P.A. Ba botedi o te̱ dikalo dibokime̱ne̱ tongwea na jongwane̱ la mu mudī, na lokoli la bato lo kasa myango ma bwam ombusa son a ponda buka te̱. (Bebolo 2:41; 4:4) Ponda mitakisan mi botedino̱, ba si bo bo̱ngo̱, nde ba baise̱ nde Yehova jongwane̱. Ba kane̱ nde ná: “Bola . . . bautu bo̱ngo̱ o langwa eyal’ango̱ na bokenju bwe̱se̱.” Na babo̱ ba londa na mudī musangi, ba botea “langwa eyal’a Loba na bokenju.”​—Bebolo 4:18-20, 29, 31.

⁶ Bokwedi ba Yesu ba kusi pe̱ mitakisan mipe̱pe̱. K’eyembilan, m’bo̱m ma kalati ma Betiledi mi si ta jita. Kalati i matele̱ye̱ Bibe̱l pe̱ i si ta ka we̱nge̱. Bokwedi ba ta pe̱ bangame̱n te̱ye̱ bato ba mato̱pe̱ leme̱ le diwengisan dikalo. Nde to̱ na mi mitakisan me̱se̱, ba bokwedi ba ko̱di ba boli mambo mena ma ta me̱ne̱ne̱ ka mambo ma titi ná ma bolane̱. O pambo a ponda ńa lambo ka mwalalo ma mbu, ba langwedi “bewekedi be̱se̱ be owas’a mo̱ń” myango ma bwam.​—Kol. 1:6, 23.

7. Ne̱ni ye we̱nge̱ buka ebwe’a mbu baboledi ba Yehova ba so̱ṅtane̱no̱ nje Yehova a tano̱ engane̱ babo̱ e, nje pe̱ ba bolino̱ e?

⁷ O nin pond’asu. Yehova a mabenga die̱le̱ tumba lao na bola mo̱ ngińa. Dongo dinde̱ne̱ la bediedi bao di mawa nde o Eyal’ao e tutabe̱le̱ na mudī musangi. Oten di maso̱ myango ma dikalo la Yesu, na byanedi a bolino̱ bokwedi bao ná balane̱ ebolo a botedino̱ oboso. (Mat. 28:19, 20) Jombwea nika, Njongo a Betatedi ńa Madibe̱dibe̱ 1881 e ta e kwala ná: “Yehova a si po̱si biso̱ to̱ jo̱kise̱ biso̱ ná bato ba bole biso̱ edube, to̱so̱ ná di be̱ m’bwaṅ, nde a po̱si nde biso ná di te̱ dikalo la myango ma bwam.” Kalati nisadi À qui l’œuvre est confiée ni busisabe̱ o mbu 1919 e ta e kwala ná: “Ebolo ye bonde̱ne̱, nde ye nde ya Sango, a me̱nde̱ pe̱ bola biso̱ ngińa ná di bole mo̱.” E, kana kriste̱n ya ebwe’a mbu yaboso, ban bonasango ba ngiń’a mulema ba boli babo̱me̱ne̱ mususu o ebolo, na nin mbaki ná mudī musangi mu me̱nde̱ jongwane̱ babo̱ o te̱ye̱ pat’a bato ye̱se̱ dikalo. Biso̱ pe̱ di be̱n nde mulemlem ma mbaki o nin we̱nge̱.

8-9. Njika mambo bebokedi ba Yehova be bolane̱no̱ o bwam ba camane̱ myango ma bwam e?

⁸ Bebokedi ba Yehova be bolane̱ belongisan be peti bwam o camane̱ myango ma bwam. O be belongisan, o be̱n kalati ya mapapa, “Photo-drame de la création,” fonograf, mitoa mi be̱n elongisan e mase̱ doi, radio, name̱ne̱ pe̱ na internet ni sukan po̱. Bebokedi ba Yehova be matukwa pe̱ kalati na sinima o jita la leme̱ o mbadi ni si ta nimáje̱ne̱ne̱. Ońola nje e? Ná bato be̱se̱ ba senge myango ma  bwam o eyem’abu. Yehova a titi ndando; a bīse̱ ná myango ma bwam mi me̱nde̱ langwabe̱ o “bekombo be̱se̱ na mbia na leme̱ na matumba.” (Bbī. 14:6, 7). A mapula ná bato be̱se̱ ba senge myango ma bwam.

⁹ Nde ba pe̱ bena yeno̱ ndutu o je̱ne̱ yen ebe ońolana ba maja nde o milongi me owas’a betatedi ba tobotobo e? O bwam ba we̱le̱ tapa babo̱, Yehova ongwane̱ bebokedi bao o te̱ dikalo o mbadi jita. K’eyembilan, o mbu 2001, Dibe̱le̱ di Madie̱le̱ di boli wonja ná bonasango ba Fre̱nsi ba boteye bolane̱ bebamban na mbadi ipe̱pe̱ ya te̱ dikalo; ombus’a ponda, bonasango ba bekombo bepe̱pe̱ pe̱ ba botedi o te̱ dikalo o ni mbadi. Nik’e yai bepuma ba bwam. O mbu 2011, ni mbad’a bola ńa peńa e botedi o Matumba Malati ma Amerika, o epasi ewo̱ ya mundi ma Ńu York. O mbu maboso, bonasango ba boli 102 129 la kalati inde̱ne̱ na 68 911 la kalati ya mo̱di te̱. Bato bena ba baise̱ mokwa ma Bibe̱l ba ta 4 701! Na mbale̱, mudī musangi mu sue̱le̱ y’ebolo. Dibe̱le̱ di Madie̱le̱ di boli so̱ wonja ná bonasango ba wase ńe̱se̱ ba bolane̱ bebamban na mbadi ipe̱pe̱ ya te̱ dikalo.

10. Nje jeno̱ ná di bola o bwam ba ńaka o ebol’asu ya dikalo e?

¹⁰ Nje wangame̱nno̱ bola. Bolane̱ belongedi bena Yehova a mabolano̱ wa o ndongame̱n asu ya kriste̱n. Te̱ dikalo ponda ye̱se̱ na epep’ango̱ ya dikalo. Bonasango na bonańango ba epep’ango̱ be so̱ ná bongwane̱ wa o ńaka o ebol’a dikalo, eyembilan abu ya bwam pe̱ ye ná yembe̱ wa. Be̱ titimbe̱ o dikalo. Ka nje te̱ epas’a Bibe̱l e masue̱le̱ din jokwa e makwalano̱, di mabola nde jemea la Loba, seto̱ na ngiń’asu nde na ngiń’a mudī musangi. (Sak. 4:6) Mbale̱ ńe nde ná ebol’a Yehova ye.

11. Ne̱ni dibe̱le̱ di madie̱le̱ la ebwe’a mbu yaboso di bolino̱ ebolo o mulatako o bwam ba kombe̱ o̱da oteten a tumba la Loba e?

¹¹ O ebwe’a mbu yaboso. O Yerusalem, dibe̱le̱ di madie̱le̱ di ta di bola ebolo  o mulatako o bwam ná o̱da na musango ba be̱ oteten a tumba la Loba. (Bebolo 2:42) K’eyembilan, ponda ekwal’a bwendi e po̱ino̱ o 49 P.A., dibe̱le̱ di madie̱le̱ di kwaledi di to̱ti owas’a bediedi ba mudī musangi. Y’ekwali e wana te̱ diwanje̱ o mwemba, ba si wusa pe̱ te̱ dikalo o mbad’a bwam. To̱ná ba tano̱ nde bato ba Yudea, bamuloloma na batudu ba s’ese̱le̱ ná bose̱di ba Bonayuda, name̱ne̱ pe̱ na ba bena ba ta bokwe̱le̱ mo̱ ba be̱ne̱ ngińa omo̱ń abu. O diwengisan, bese̱le̱ nde ná Eyal’a Loba na mudī mao musangi nde ba die̱le̱ babo̱. (Bebolo 15:1, 2, 5-20, 28) Nje nika e wanno̱ e? Yehova a namse̱ bedomsedi babu, ba kombe̱ musango na jalatane̱, ebol’a dikalo pe̱ e benga wala oboso.​—Bebolo 15:30, 31; 16:4, 5.

12. Nje e malee̱ ná o̱da na musango be o bebokedi ba Yehova we̱nge̱ e?

¹² O nin pond’asu. Bebokedi ba Yehova be boli ebolo o kombe̱ o̱da na musango oteten a tumba la Yehova. O mbu 1895, Njongo a Betatedi ńa 15 ma Tinini e ta e be̱ne̱ tema po̱ ni ta ni be̱ne̱ mulopo ná “Avec bienséance et ordre” ni ta ni se̱me̱ye̱ o 1 Korinto 14:40. E ta e tilabe̱ oten ná: “Bamuloloma ba tiledi mwemba ma ebwe’a mbu yaboso mambo jita jombwea o̱da . . . Ye mweńa jita ná di benge bupe̱ ná pe̱ńe̱pe̱ńe̱ mambo ‘ma tilabe̱ kwaṅ o lee̱ biso̱.’” (Rom. 15:4) Bebokedi ba Yehova be mabola ebolo na ngińa we̱nge̱ o bwam ná myemba ma kriste̱n mi be̱ musango na o̱da ka nje te̱ e tano̱ o ebwe’a mbu yaboso. K’eyembilan, wukedi te̱ o jokwa la Njongo a Betatedi o mwemba mupe̱pe̱, e be̱ o mundi mo̱ngo̱ to̱ o mundi mupe̱pe̱, o bi ne̱ni jokwa di me̱nde̱no̱ tomba, na njika tema ni me̱nde̱ jokwabe̱. E me̱nde̱ nde be̱ dibokime̱ne̱ biana we nde o mboa! Mudī ma Loba buka te̱ nde mwe ná mu bola ná ninka jalatane̱ di be̱.​—Sef. 3:9.

13. Njika myuedi Yakobo 3:17 e matute̱le̱no̱ biso̱ o baise̱ e?

¹³ Nje wangame̱nno̱ bola. Yehova a mapula ná tumba lao “lembe̱ o be̱ moto mō̱ o mudī ońola jatingane̱ la musango.”  (Efe. 4:1-3) Baise̱ so̱ wame̱ne̱ ná: ‘Mo̱ na mabola ná jalatane̱ na musango ba be̱ o mwemba e? Na malee̱le̱ ba ba madie̱le̱ sengane̱ e? Bane̱ be ná ba se̱me̱ye̱ omo̱ń am, tobotobo yete̱na na be̱n m’bē̱ o mwemba e? Mo̱ ne nde moto nu mabupe̱ ponda, nu mongwane̱, na ńe pe̱ be̱be̱ o bolea bane̱ e?’ (Langa Yakobo 3:17.) O me̱ne̱ te̱ ná wangame̱n ńaka o to̱ti diwo̱, baise̱ Yehova mudī musangi. Etum te̱ o me̱nde̱no̱ jese̱le̱ ná mu be̱ne̱ ngińa omo̱ń a bede̱mo na beboledi bo̱ngo̱, bonaso̱ngo̱ na bonańo̱ngo̱ pe̱ ba me̱nde̱ bata to̱ndo̱ wa.

14. Bupisane̱ Kolose 1:9, 10, ne̱ni Yehova a lee̱no̱ tumba lao o ebwe’a mbu yaboso e?

¹⁴ O ebwe’a mbu yaboso. Yehova a to̱ndi lee̱ tumba lao. (Mye. 32:8) A mapula ná baboledi bao ba bie mo̱, ba to̱nde mo̱, ba be̱ pe̱ longe̱ o bwindea. Nika ńe̱se̱ e titi ná e we̱le̱ be̱ yete̱na di s’okwabe̱le̱. (Yohane 17:3) Yehova a bolane̱ mwemba ma kriste̱n ya ebwe’a mbu yaboso o lee̱ tumba lao. (Langa Kolose 1:9, 10.) Mudī musangi, “mulo̱kedi” ńena Yesu a tano̱ a kakane̱, mongwane̱ babo̱ jita. (Yohane 14:16) Mongwane̱ bokwedi o bata so̱ṅtane̱ Eyal’a Loba, mo̱nge̱le̱ pe̱ babo̱ nje Yesu a kwalino̱, a bolino̱ pe̱. Jita la ma mambo ma timbi tilabe̱ o myango ma longe̱ la Yesu. Di so̱ṅtane̱ louse̱ dube̱ la kriste̱n ya ebwe’a mbu yaboso, name̱ne̱ pe̱ na ndolo ba tano̱ ba be̱ne̱ye̱ Loba, Mun’ao, na mō̱ na nune̱.

15. O njika mbadi we̱nno̱ Yehova a malondise̱ kakane̱ lao di maso̱be̱ o Yesaya 2:2, 3 e?

¹⁵ O nin pond’asu. Yehova a bīse̱ ná “o mińa misukan,” bato ba matumba me̱se̱ ba me̱nde̱ po̱ o mundongo mao o bwam ná okwe̱le̱ babo̱ mangea mao. (Langa Yesaya 2:2, 3.) Je o je̱ne̱ ne̱ni y’edinge̱ yeno̱ londa. Jowe̱ la mbale̱ di buki jowe̱  la mpoṅ nate̱n’o yidi. E se̱ tute̱ ńa da la mudī pe̱ Yehova a mabolano̱ tumba lao e! (Yes. 25:6) Tongwea na “mūt’a jemea na jangwa,” a si mabola biso̱ da la mudī njoasoa buka te̱, nde a mabola pe̱ biso̱ ńai na ńai a mada ka mokwa, bekwali, na sinima. (Mat. 24:45) Di masenga nde ka diko̱m la Hiob Elihu nu kwali ná: “Njika mulēdi nu dongame̱n lee̱ ka [Loba] e?”​—Hiob 36:22.

16. Nje weno̱ ná o bola ná o ńake o mbad’a mudī e?

¹⁶ Nje wangame̱nno̱ bola. Mudī ma Loba mu me̱nde̱ jongwane̱ wa o we̱le̱ o ebolo nje o malangano̱, na nje o mokwano̱ o Eyal’ao. Kane̱ ka nje te̱ mulo̱ngedi a kane̱no̱ ná: “A Yehova, lee̱ mba nge’ango̱, ná na dangwe o mbal’ango̱; te̱se̱ mulema mam o din ná na bwe dina lo̱ngo̱ bo̱ngo̱.” (Mye. 86:11) Benga da da la mudī lena Yehova a mabolano̱ tongwea na Eyal’ao na bebokedi bao. Ye mbale̱ ná o si mapula buka te̱ o be̱ne̱ so̱ṅtane̱. O mapula pe̱ sikime̱ye̱ mbale̱ o mulema mo̱ngo̱, na we̱le̱ mo̱ o ebolo o longe̱ lo̱ngo̱. Mudī ma Yehova mwe ná mongwane̱ wa o bola nika. Wangame̱n pe̱ jembe̱ bonaso̱ngo̱ na bonańo̱ngo̱. (Bon. 10:24, 25) Ońola nje? Ońolana be nde mbia mo̱ngo̱ ma mudī. Kane̱ ná mudī ma Loba mongwane̱ wa o bola malabe̱ ma mawe̱ wa o mulema o ndongame̱n, ná o bole pe̱ nje ye̱se̱ ye o ngud’ango̱ ke̱ o be̱n ekwali o ndongame̱n. Na nika o malee̱ Yehova na Mun’ao ná o to̱ndi “mido̱ngi” mabu ma tiki.​—Yohane 21:15-17.

17. Ne̱ni weno̱ ná o lee̱ ná o masue̱le̱ bebokedi ba Yehova na jemea e?

¹⁷ Son a ponda, bebokedi bō̱ na mune be me̱nde̱ die̱ o wase be nde bebokedi be madiabe̱le̱ na mudī ma Loba. Ońola nika bola ebolo mwemba na bebokedi ba Yehova na ko̱di. Lee̱le̱ ná ka Loba o titi ndando tongwea na te̱ye̱ bato be̱se̱ dikalo la myango ma bwam. Kana a to̱ndino̱ o̱da na musango, sue̱le̱ jalatane̱ o mwemba. Lee̱le̱ Mulēd’ango̱ Nunde̱ne̱ sengane̱ tongwea na da da la mudī lena a mabolano̱. Ponda was’a Satan e me̱nde̱no̱ po̱ o su, o si me̱nde̱ bwa bo̱ngo̱. O diwengisan, o me̱nde̱ nde te̱me̱ na mbaki ńe̱se̱ o mulo̱ṅ ma ba bena ba boledi Yehova na jemea mwemba na bebokedi bao.