1. O njika ponda yeno̱ ná e be̱ ndutu o bolea Yehova e?

O NJIKA ponda yeno̱ ndutu o bolea Yehova e? O ponda o be̱nno̱ mitakisan jita nga o ponda o si be̱nno̱ mitakisan jita e? E bo̱bi ná di se̱me̱ye̱ na Yehova o ponda di be̱nno̱ mitakisan. Nde nje di mabolano̱ o ponda longe̱ leno̱ biso̱ musango e? Mo̱ di yo̱ki dimbea ponda iwo̱ ná jangame̱n bolea Loba e? Yehova a ta ome̱le̱ Bonaisrael ná nika ńe ná e po̱ye̱ babo̱.​—Ndim. 6:10-12.

2. Njik’eyembilan kiṅe̱ Asa a dino̱ e?

² Kiṅe̱ Asa e nde eyembilan a bwam ya moto nu boli mambo na dibie̱. A ta nde a se̱me̱ye̱ na Yehova o mususu mwe̱se̱. A boledi Yehova seto̱ buka te̱ o pond’a bobe, nde na o pond’a musango pe̱. Botea o bebotedi, ‘mulema ma Asa mu ta mususu na Yehova.’ (1 Ki. 15:14) Asa a ta a lee̱le̱ ná a mowe̱ Yehova na mulema mwe̱se̱; a bo̱le̱ jowe̱ la losango o Yuda. Bibe̱l mo̱ ná: “A ta a bo̱le̱ be̱n ba miyo̱ na mabala, a kwese̱ madale ma jo̱nge̱le̱ na mawondi.” (2 Myan. 14:3, 5) A ta a sumwane̱ Maaka ńango ńa mbambe̱ edub’ao ya ńango ekombo. Ońola nje e? Ońolana a ta a sue̱le̱ jowe̱ la losango, a tute̱le̱ bato o jowe̱ njimbidi.​—1 Ki. 15:11-13.

3. Nje di me̱nde̱no̱ jombwea o din jokwa e?

³ Asa a si bo̱le̱ jowe̱ la losango buka te̱. A sue̱le̱ pe̱ jowe̱ la bosangi, ongwane̱ janea la Yuda o timba na Yehova. Yehova a ta a namse̱ Asa na tumba la Yuda, a bola babo̱ musango. * Owas’a janea la Asa, “ekombo e ta musango”  etum a dom la mbu. (2 Myan. 14:1, 4, 6) O din jokwa di me̱nde̱ kwalea ne̱ni Asa a bolane̱no̱ ni pond’a musango. Denge̱ di me̱nde̱ jombwea eyembilan a kriste̱n a ńo̱ṅo̱n a boso, yena kapo̱ ka Asa, i boli mambo na dibie̱ o pond’a musango. O sukan di me̱nde̱ jalabe̱ min myuedi: Yete̱na we nde o ekombo we̱ni weno̱ wonja o jowe̱ Yehova, ne̱ni weno̱ ná o bolane̱ ni pond’a musango na dibie̱ e?

4. Bupisane̱ 2 Myango 14:2, 6, 7, ne̱ni Asa a bolane̱no̱ pond’a musango e?

⁴ Langa 2 Myango 14:2, 6, 7. Asa a ta a langwea tumba ná Yehova nde a ta a “bola [babo̱] wumse̱ o midi me̱se̱.” Asa a s’o̱nge̱le̱ ná ni pond’a musango e ta nde pond’a bwane̱ longe̱ muńe̱nge̱. O diwengisan a botedi nde longa mindi, bedima, njongo, na mo̱mbe̱. A ta a langwea tumba la Yuda ná: “Ekombo e dia ye biso̱ wonja.” Nje kiṅe̱ Asa a tano̱ a pula kwala e? A ta nde a pula kwala ná tumba le ná di dangwa na wonja o ekombo Loba a bolino̱ babo̱, di longa pe̱ esibe̱ ná basingedi ba te̱nge̱ne̱ babo̱. Ome̱le̱ tumba ná di bolane̱ ni pond’a musango na dibie̱.

5. Ońola nje kiṅe̱ Asa ouse̱no̱ mulo̱ṅ mao ma bwemba e?

⁵ Asa a ta pe̱ a bolane̱ ni pond’a musango o jouse̱ mulo̱ṅ mao ma bwemba. (2 Myan. 14:8) Mo̱ nika e ta nde e pula kwala ná a si ta a lakisane̱ Yehova e? Ke̱m. O diwengisan, Asa a ta a bia ná kana eno̱ kiṅe̱, m’bē̱ mao mwe nde ná a boṅsane̱ tumba ońola to̱ njika mitakisan mi me̱nde̱ po̱ o kie̱le̱ ni maye̱. Asa a ta pe̱ a bia ná ni pond’a musango tumba  la Yuda di tano̱ di be̱ne̱ e si me̱nde̱ ja po̱ko̱po̱ko̱, nika e ta pe̱ mbale̱.

6. Ne̱ni kriste̱n a ńo̱ṅo̱n a boso i bolane̱no̱ pond’a musango e?

⁶ To̱ná kriste̱n a ńo̱ṅo̱n a boso i tano̱ i takisabe̱ ponda ye̱se̱, i ta pe̱ i be̱ne̱ pond’a musango. Ne̱ni bokwedi ba bolane̱no̱ yi pond’a musango e? Ba bome na bito ba jemea ba lango myango ma bwam ho̱i na ho̱i. Kalat’a Bebolo e malangwa ná ba ‘dango o bo̱ngo̱ ba Sango [Yehova].’ Ba bengi langwa myango ma bwam, ba benga pe̱ “to̱ndo̱.” Na mbale̱, Yehova a namse̱ ko̱di ba lee̱le̱no̱ o te̱ dikalo o yi pond’a musango.​—Bebolo 9:26-31.

7-8. Nje Paulo na bane̱ ba bolino̱ ponda epolo ye̱ne̱nno̱ e? Bola beteledi.

⁷ Bokwedi ba ńo̱ṅo̱n a boso ba camane̱ myango ma bwam ponda te̱ ba kusino̱ epolo o bola nika. K’eyembilan, niponda ńamuloloma Paulo a so̱ṅtane̱no̱ ke̱ e o Efeso ná jo̱mbe̱ dinde̱ne̱ di telam ońol’ao, a jai nde o mu mundi o te̱ dikalo na timbise̱ pe̱ bato bokwedi.​—1 Kor. 16:8, 9.

⁸ Epolo e ta pe̱ ye̱ne̱ne̱ ná Paulo na kriste̱n ipe̱pe̱ ba te̱ye̱ bato jita dikalo o 49 P.A., ponda bokwedi na batudu ba Yerusalem ba no̱ngino̱ bedomsedi ońol’ekwal’a bwendi. (Bebolo 15:23-29) Ponda Paulo na bane̱ ba langwedino̱ myemba bedomsedi be no̱ngo̱be̱, babo̱ be̱se̱ ba boli ebolo na ngińa o te̱ dikalo la “myango ma bwam” ma Yehova. (Bebolo 15:30-35) Nje nika e wanno̱ e? Bibe̱l mo̱ ná: “Myemba mi ta mi benga jembame̱ o jemea, mi to̱ndo̱ o muso̱ngi buńa te̱.”​—Bebolo 16:4, 5.

9. Ne̱ni yeno̱ o jita la bekombo we̱nge̱ e, njika myuedi pe̱ jeno̱ ná di baise̱ na biso̱me̱ne̱ e?

⁹ O jita la bekombo we̱nge̱ je ná di te̱ dikalo esibe̱ mitakisan. Mo̱ we nde o ekombo we̱ni weno̱ wonja o jowe̱ Yehova e? Yete̱na e, baise̱ na wame̱ne̱ ná, ‘Ne̱ni neno̱ bolane̱ ni wonja e?’ Mińa misukan me nde mińa ma muńe̱nge̱ ońola tumba la Yehova, ebanja di walame̱n o ebol’a dikalo na ya belēdi ende̱ne̱ e buki be̱se̱ yena e si ta e mábolabe̱ o wase. (Marko 13:10) Tumba la Loba di be̱n epolo o bola mambo jita o yen ebolo.

10. Nje 2 Timoteo 4:2 e mome̱le̱no̱ biso̱ o bola e?

¹⁰ Ne̱ni weno̱ ná o bolane̱ pond’a musango na dibie̱ e? (Langa 2 Timoteo 4:2.) Mo̱ we ná wombwea bete̱medi bo̱ngo̱ o bia nga wame̱ne̱ to̱ elong’ango̱ ya mbia ye ná e bata te̱ dikalo, k’eyembilan o bolea ka paonia e? Ponda tatan e titi ńa ko̱ise̱ m’bwaṅ na sango; mambo mena ma si me̱nde̱ waneye̱ biso̱ tombwane̱ to̱ diwo̱ o pond’a ndenge̱ ninde̱ne̱.​—Min. 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Yohane 2:15-17.

11. Nje bō̱ ba bolino̱ o bwam ba langwea bato jita myango ma bwam e?

¹¹ Jita la bate̱ dikalo boko eyem’a peńa o bwam ba te̱ dikalo na lee̱. Bebokedi ba Loba be masue̱le̱ babo̱ tongwea na busise̱ kalati i se̱medi o Bibe̱l o jita na jita la leme̱. K’eyembilan, o mbu 2010 kalat’asu i ta i so̱be̱ o lambo ka 500 ba leme̱. O nin we̱nge̱ mu muso̱ngi mu mábuka 1 000 leme̱!

12. Njika tombwane̱ bato ba be̱nno̱ o senga mwe̱ndi ma Janea n’eyem’abu ya yabane̱ e? Bola eyembilan.

¹² Ne̱ni bato ba masengano̱ ke̱ ba sengi mbal’a Eyal’a Loba o eyem’abu ya  yabane̱ e? Di no̱nge eyembilan a munańango mō̱ ńukedi o jako̱to̱ne̱ dinde̱ne̱ o Memphis, Tennessee, Amerika. Di jako̱to̱ne̱ di ta nde n’eyem’a Kinyarwanda, eyem’a boso e mato̱po̱be̱ o Rwanda, Kongo (Kinshasa), na o Uganda. Ombusa di jako̱to̱ne̱ nu munańango ńa Kinyarwanda a kwali nde ná: “O 17 mbu neno̱ o Amerika, nged’a boso nin na so̱ṅtane̱no̱ jako̱to̱ne̱ dinde̱ne̱ bwam.” Na mbale̱ di jako̱to̱ne̱ di tapi nu munańango jita ońolana a sengi mo̱ n’eyem’ao ya yabane̱. Yete̱na bete̱medi bo̱ngo̱ be mabola wa epolo, mo̱ we ná wokwa eyeme̱ epe̱pe̱ o jongwane̱ bato bō̱ o mōnda mo̱ngo̱ ma dikalo e? Moto e ná a to̱ndo̱ senga mwe̱ndi ma Janea yete̱na o kwalisane̱ mo̱ n’eyem’ao ya yabane̱. Miwe̱n mo̱ngo̱ mi me̱nde̱ wanea wa jita la muńe̱nge̱.

13. Ne̱ni bonasango asu o Rusia ba bolane̱no̱ pond’a musango e?

¹³ Seto̱ bonasango asu be̱se̱ nde be wonja o te̱ dikalo. O bekombo bō̱ bonasango asu ba titi ná ba te̱ dikalo na wonja, ebanja manea ma we̱le̱ ebol’asu ya dikalo owas’a mwekan. Di no̱nge eyembilan a bonasango asu o Rusia. Ba jai owas’a mitakisan mimbu jita. Nde o So̱ṅe̱ 1991 go̱bina e boli babo̱ wonja o jowe̱ Yehova. Niponda, Rusia e ta e be̱ne̱ be̱be̱ na 16 000 la bate̱ dikalo! Mwaba ma mbu ombusa ponda mu muso̱ngi mu ta mondea, ba ta buka 160 000 la bate̱ dikalo! Na mbale̱, bonasango asu ba bolane̱ epolo e ta e bolabe̱ babo̱ na dibie̱ o te̱ dikalo na wonja. To̱ná mambo ma tukono̱ o y’ekombo bonasango asu ba dia te̱ nde ko̱di o walane̱ jowe̱ la bosangi oboso. Ba dia ba mabola me̱se̱ na me̱se̱ beno̱ ná ba we̱le̱ ná ba boleye Yehova.

14-15. Ne̱ni Yehova a bolane̱no̱ ngiń’ao o jongwane̱ Asa e?

¹⁴ O mińa ma Asa pond’a musango e ta e po̱ o su. Mulo̱ṅ ma bwemba munde̱ne̱ mwena mu ta mu be̱ne̱ buka na idun iwo̱ ya bane̱ bwemba mu ta mu wa o Etiopia. Sera mwaned’a mu mulo̱ṅ a ta mbaki ná mo̱ na mulo̱ṅ mao ma bwemba ba me̱nde̱ buka Yuda. Nde kiṅe̱ Asa a ta nde a lakisane̱ Yehova Loba, seto̱ muso̱ngi ma bane̱ bwemba. Na Asa a kane̱ ná: “Ya jongwane̱ biso̱, a Yehova, Loba lasu, ebanja di mase̱me̱ye̱ nde na wa, o dina lo̱ngo̱ pe̱ nde di po̱ino̱ janane̱ din dimuti!”​—2 Myan. 14:11.

¹⁵ To̱ná muso̱ngi ma bane̱ bwemba ba mulo̱ṅ ma Etiopia mu tano̱ ngedi iba ma mulo̱ṅ ma Asa, Asa a ta a bia ná Yehova e ngińa e pe̱ ná ongwane̱ tumba lao. Yehova pe̱ a s’umbe̱le̱ babo̱ mbusa; mulo̱ṅ ma bwemba ma Etiopia mu timbi bukabe̱.​—2 Myan. 14:8-13.

16. Ne̱ni di bino̱ ná pond’a musango e si me̱nde̱ ja pond’a bwaba e?

¹⁶ Di si bi ná te̱ite̱i nje e me̱nde̱ po̱ye̱ mō̱ ńasu te̱ o kie̱le̱ ni maye̱. Nde di bi ná musango baboledi ba Yehova ba be̱nno̱ tatan mu si me̱nde̱ ja pond’a bwaba. Di si dimbea ná Yesu a ta a bīse̱ ná o mińa misukan bokwedi bao ba “me̱nde̱ singabe̱ na matumba.” (Mat. 24:9) Ńamuloloma Paulo pe̱ a kwali ná “be̱se̱ bena ba mapule̱ dangwane̱ longe̱ la dube̱ la Loba o Kristo Yesu ba me̱nde̱ kusa mitakisan.” (2 Tim. 3:12) Satan e oteten a “malinga mande̱ne̱,” di titi pe̱ to̱ ná di samba malinga mao tomtom.​—Bbī. 12:12.

17. O njika mbadi dube̱ lasu leno̱ ná di we̱le̱be̱ o kekise̱ e?

¹⁷ O kie̱le̱ ni maye̱, dube̱ la biso̱ be̱se̱ di me̱nde̱ we̱le̱be̱ o kekise̱. Son a ponda, “ndenge̱ e me̱nde̱ be̱ bonde̱ne̱, kańena e si ta e máje̱ne̱ne̱ botea o bebotedi ba wase nate̱na tatan.” (Mat. 24:21) O ni ponda, belongi ba mbia be ná be te̱nge̱ne̱ biso̱, ebol’asu pe̱ e we̱le̱be̱ owas’a mwekan. (Mat. 10:35, 36) Mo̱ mō̱ ńasu te̱ a  me̱nde̱ be̱ ka Asa a lakisane̱ Yehova ná a me̱nde̱ jongwane̱ na tata pe̱ mo̱ e?

18. Bupisane̱ Bonahebe̱r 10:38, 39, nje e me̱nde̱ jongwane̱ biso̱ o boṅsane̱ su la pond’a musango e?

¹⁸ Yehova e o boṅsane̱ biso̱ tatan ná dube̱ lasu di be̱ ngińa. E o bolane̱ “mūt’a jemea na jangwa” o bola biso̱ “da o ponda ńangame̱n” ná di be̱ne̱ nje ye̱se̱ e mapule̱ biso̱ ná di be̱ ngińa o mbad’a mudī. (Mat. 24:45) Nde mō̱ ńasu te̱ angame̱n we̱ na ngińa ná ouse̱ dube̱ lao.​—Langa Bonahebe̱r 10:38, 39.

19-20. Bupisane̱ 1 Myango 28:9, njika myuedi jangame̱nno̱ baise̱ na biso̱me̱ne̱ e, ońola nje pe̱ jangame̱nno̱ baise̱ mo̱ e?

¹⁹ Kapo̱ ka kiṅe̱ Asa jangame̱n “pulise̱ Yehova.” (2 Myan. 14:4; 15:1, 2) Di mabotea nde pulise̱ Yehova niponda di mokwano̱ o bia mo̱, di dubisabe̱ pe̱. Di bola me̱se̱ na me̱se̱ o jouse̱ ndolo di be̱nno̱ ońol’ao. Ná di bie nga di mapulise̱ Yehova na mbale̱, di baise̱ na biso̱me̱ne̱ ná: ‘Mo̱ na mukea o ndongame̱n ye̱se̱ e?’ Ndongame̱n i mabola biso̱ ngudi o benga bolea Yehova. Di matombwane̱ pe̱ o be̱ne̱ mulatako mu malongisane̱ na bonasango na bonańango. (Mat. 11:28) Di baise̱ na biso̱me̱ne̱ ná, ‘Mo̱ na malanga Bibe̱l buńa te̱ e?’ Yete̱na na maja nde na mbia mam, mo̱ di te̱se̱ ponda woki te̱ ońola jowe̱ la ndabo a mbia e? Yete̱na na maja nde na mbame̱ne̱, mo̱ na te̱se̱ ponda ońola jokwa lam la mbame̱ne̱ e? Mo̱ na mapo̱ngo̱ miwe̱n o te̱ dikalo na timbise̱ pe̱ bato bokwedi e?

²⁰ Ońola nje jangame̱nno̱ baise̱ mi myuedi e? Bibe̱l e mabīse̱ biso̱ ná Yehova a mawasa mo̱nge̱le̱ na milema masu, biso̱ pe̱ jangame̱n nde bola mulemlem. (Langa 1 Myango 28:9.) Di so̱i te̱ ná jangame̱n wana mawengisan mō̱ o bepuledi basu, ebe̱yed’asu, to̱ mo̱nge̱le̱ masu, di baise̱ Yehova ná ongwane̱ biso̱ o bola nika. Ponda so̱ nin tatan jangame̱nno̱ boṅsane̱ biso̱me̱ne̱ ońola kekise̱ di me̱nde̱ po̱. O s’ese̱le̱ ná to̱ lambo leke wa o bolane̱ pond’a musango na dibie̱!