1, 2. Balamu y’a ɲini ka koo jugu kɛ Jehova sagokɛlaw la cogo di?

JƐGƐMINƐLA mako be jɛgɛ sifa min na, a be taga yɔrɔ tigitigi dɔ la walisa k’o minɛ. A be jɛgɛ nɛgɛrifɛn dɔ woloma k’a don dulen na ani k’a fili jii la. A be kɔnɔni kɛ dɔɔni. O kɔ, ni jɛgɛ y’o nɛgɛrifɛn cin, jɛgɛminɛla be dulenjuru sama walisa ka jɛgɛ minɛ.

² U be se ka mɔgɔ nɛgɛ k’a minɛ o cogo kelen na. Ɲɛyirali fɛ, tuma min na Israɛldenw tun sera Mowabu kɛnɛba la, a tun tora dɔɔni u tun be don layidu jamana na. Mowabu masacɛ y’a fɔ Balamu ye ko a bena wari caaman di a ma ni a ye Israɛldenw danga. A laban, Balamu ye fɛɛrɛ dɔ kɛ walisa Israɛldenw ka danga lase u yɛrɛw ma. A ye nɛgɛrifɛn dɔ sugandi ka ɲɛ. A ye Mowabu sunguru dɔw ci Israɛldenw sigiyɔrɔ la walisa k’u kanbele tigɛ.—Nɔnburuw 22:1-7; 31:15, 16; Yirali 2:14.

3. Balamu ka nɛgɛrifɛn ye Israɛldenw lafili cogo di?

³ Balamu ka fɛɛrɛ ɲɛna a bolo wa? Ɔnhɔn. Israɛldenw mɔgɔ waa caaman ye “kakalaya kɛ ni mowabumusow ye.” U yɛrɛ y’a daminɛ ka ngalon alaw bato, i n’a fɔ u ka batofɛn haramulen  Balipewɔri, u tun be kakalaya kɛ ka min bato. O kosɔn, Israɛlden 24 000 halakira k’a sɔrɔ u yɛrɛ tun sera layidu jamana donda la ka ban.—Nɔnburuw 25:1-9.

4. Mun na Israɛlden mɔgɔ waa caaman ye kakalaya kɛ?

⁴ Mun na Balamu ka nɛgɛrifɛn sera ka Israɛlden caaman lafili? U tun be miiri u yɛrɛ dɔrɔn nafa le koo la. Jehova tun ye koo minw bɛɛ kɛ u ye, u ɲinɛna o kɔ. U tun be se ka kantigiya kɛ Ala ye koo caaman kosɔn. Ala tun y’u kisi ka bɔ Ezipiti jamana na ani k’u balo kongokolon kɔnɔ. A tun y’u ɲɛminɛ ani k’u tanga fɔɔ ka na se layidu jamana donda la (Eburuw 3:12). O bɛɛ n’a ta, u y’a to kakalaya nege ye see sɔrɔ u kan. Ciden Pol y’a sɛbɛ ko: “An kana kɛ kakalaw ye, i n’a fɔ u dɔw tun y’a kɛ cogo min na. O la, loon kelen pewu, mɔgɔ waa mugan ni saba (23 000) sara u cɛma.”—1 Korɛntikaw 10:8.

5, 6. Koo min ye Israɛldenw sɔrɔ Mowabu kɛnɛba la, o b’an kalan mun lo la?

⁵ Duniɲa kura wagati surunyana kosɔbɛ. An be i n’a fɔ Israɛldenw, minw tun be layidu jamana donda la (1 Korɛntikaw 10:11). Cɛnimusokow tun ka di Mowabukaw ye kojugu. Bimɔgɔw ta yɛrɛ ka jugu. O koo ka teli ka nɔɔ to Jehova sagokɛlaw kan. Tiɲɛn na, Sutana ka teli ka tɛmɛ nɛgɛrifɛn min fɛ ka mɔgɔ sɔrɔ, o ye kakalayako lo ye.—Nɔnburuw 25:6, 14; 2 Korɛntikaw 2:11; Zude 4.

⁶ I yɛrɛ ɲininga ko: ‘‘Mun lo ka fisa ne ma? Ka n’ negelakow diyabɔ wagati damanin dɔrɔn na wala ka ɲɛnamaya kɛ fɔɔ abada duniɲa kura kɔnɔ?” Jehova ko an ka “boli jatɔya ɲɛ.” A man fisa an k’o cikan labato wa?—1 Korɛntikaw 6:18, ABM.

7, 8. Kakalayako ye mun lo ye? Mun na o ye kojuguba lo ye?

⁷ Bi, malobaliyakow ka di mɔgɔ caaman ye ani u tɛ Ala ka sariyaw labato cɛnimusoko ta fan fɛ. Bibulu kɔnɔ, n’u ko kakalaya, o kɔrɔ ko ka jɛn ni mɔgɔ dɔ ye k’a sɔrɔ i furunin tɛ a ma Bibulu ka sariya sira fɛ. Ka jɛn n’i cɛɲɔgɔn, n’i musoɲɔgɔn wala ni bɛgɛn ye, o fana ye kakalayako ye. N’u ko ka jɛn ni mɔgɔ ye, o kɔrɔ ko ka la ni cɛɛ wala muso ye, ka cɛnimusoko kɛ n’a tigi ye daa la wala boda la, wala k’a tigi ɲɛfɛla mɔmɔ walisa ka cɛnimusoko nege don a la.—Kunnafoni wɛrɛw lajɛ, a 23nan.

⁸ Bibulu b’a yira ka gwɛ ko kakalaw tɛ se ka to kafo kɔnɔ (1 Korɛntikaw 6:9; Yirali 22:15). Ka fara o kan, mɔgɔ min be kakalaya kɛ, a be tigɛ a yɛrɛ la ani mɔgɔw tɛ la a la. Kakalaya be na ni gwɛlɛya dɔrɔn lo ye. Mɔgɔ min be kakalaya kɛ, a dusukun ka teli k’a kɛlɛ. A ka teli ka gwɛlɛya sɔrɔ a ka furu kɔnɔ, ka bana wala ka sa yɛrɛ. A fana be se ka kɔnɔ ta k’a sɔrɔ a labɛnnin tɛ o kama (Galatikaw 6:7, 8 kalan). Ni mɔgɔ miirila kakalaya nɔfɛkow la, n’a sɔrɔ o tigi tɛna a ɲini ka kakalayako kɛ. Nka n’a tora ka miiri a yɛrɛ negelakow dɔrɔn na, a ka teli k’a seen don kakalayako la. Fɛɛn fɔlɔ min ka teli ka mɔgɔ bila o la, o ye porno lo ye.

9. Mun na faratiba b’a la ka porno filɛ?

⁹ Porno kuun ye ka kakalayako nege don mɔgɔ la. Bi, u be porno yira yɔrɔ bɛɛ: zurunaliw, gafew  ni mizikiw kɔnɔ, telewisɔn na ani fana ɛntɛrɛnɛti kan. Mɔgɔ caaman b’a miiri ko porno tɛ koo jugu kɛ mɔgɔ la. Nka faratiba b’a la ka porno filɛ. A be se k’a to kakalayakow be mɔgɔ kuun bɛɛ ta ani o tigi be kɛ ni miiriya kunntanw ye. Ni mɔgɔ dɔ y’a daminɛ ka porno filɛ, o be se k’a lasun k’a ɲɛfɛla mɔmɔ walisa k’a ka cɛnimusoko nege wasa. O tigi be se ka gwɛlɛyaw sɔrɔ a ka furu kɔnɔ, ani a ka furu yɛrɛ be se ka sa.—Ɔrɔmukaw 1:24-27; Efɛzikaw 4:19; Kunnafoni wɛrɛw lajɛ, a 24nan.

10. Zaki1:14, 15 b’an dɛmɛ cogo di an kana an seen don kakalayako la?

¹⁰ A kɔrɔtanin lo an k’a faamu cogo min na kakalayako nege be se ka mɔgɔ minɛ. Zaki 1:14, 15 b’an lasɔmi ko: “Nga mɔgɔ kelen kelen bɛɛ kɔnɔnako le be kojugukɛ nigɛ don a la. Ayiwa, ni kojugu nigɛ jiidira mɔgɔ kɔnɔ, a be na ni hakɛ ye. Ni hakɛ ye fanga sɔrɔ a kan, a be na ni saya ye.” O kama, ni miiriya juguw donna an kɔnɔ, an ka sin k’u bɔ. N’i barila ka porno jaa dɔ ye, i ɲɛɛ bɔ a kan joona joona! Ɔridinatɛri faga wala telewisɔn yɛlɛma koo wɛrɛ kan. Kan’a to koo jugu nege k’i minɛ. N’o tɛ, kakalayako nege bena gwan i la fɔɔ a bena gwɛlɛya i ma i ka se k’i yɛrɛ minɛ.—Matiyo 5:29, 30 kalan.

11. Ni miiriya juguw b’an kɔnɔ, Jehova be se k’an dɛmɛ cogo di?

¹¹ Jehova b’an lɔn ka tɛmɛ an yɛrɛ kan. A b’a lɔn ko an ye mɔgɔ dafabaliw ye. Nka, a b’a lɔn fana ko an be se ka koo jugu nege bɔ an kɔnɔ. Jehova b’a fɔ an ye ko: “Koo minw ye dugukolo kan koow ye, aw  ka olu bɛɛ dabila, i n’a fɔ kakalaya, ni mɔgɔkolonya, ani miirijugu, ni kojugu nigɛ, ani wasabaliya, min ni josɔn bɛɛ ye kelen ye.” (Kɔlɔsikaw 3:5). Hali n’a man nɔgɔ an ma k’o kɛ, Jehova be muɲu an kɔrɔ ani a bena an dɛmɛ o la (Zaburuw 68:20). Balimacɛ dɔ ye kanbele ye. A delinanko tun ye ka porno filɛ ani k’a ɲɛfɛla mɔmɔ walisa k’a ka cɛnimusoko nege wasa. Lakɔliso la, a teriw tun b’a miiri k’o koo daganin lo n’i kɔrɔbayara ka kɛ kanbele ye. Nka, an balimacɛ y’a fɔ ko: “O koo y’a to n’ dusukun tun tɛ n’ jalaki tugun foyi la. A laban, ne tora ka kakalayakow kɛ.” A y’a faamu ko a man kan k’a to koo jugu nege ka see sɔrɔ a kan. Jehova ka dɛmɛ barika la, a sera k’o delinanko nɔgɔnin dabila. N’i be miiri kakalayakow la, Jehova deli a ka “sebagaya  kabakoman” d’i ma walisa i k’o miiriyaw bɔ i kɔnɔ.—2 Korɛntikaw 4:7; 1 Korɛntikaw 9:27.

12. Mun na an ka ɲi k’an “dusukun kɔlɔsi”?

¹² Solomani y’a sɛbɛ ko: “I dusukun kɔlɔsi ka tɛmɛn fɛn bɛɛ kan, k’a masɔrɔ mɔgɔ ka koɲɛw bɛ bɔ a dusukun na.” (Talenw 4:23, ABM). “Dusukun” min kofɔra yan, o ye an sɔɔn yɛrɛ yɛrɛ lo ye, an ye mɔgɔ sifa min ye Jehova ɲɛɛ kɔrɔ. An be min filɛ, o be se ka nɔɔba to an kan. Cɛɛ kantigi Zɔbu y’a fɔ ko: “Ne tun y’a latigɛ sɔbɛ la ko n tena n ɲaa bɔ sunguru fɛ.” (Zɔbu 31:1). I ko Zɔbu, an be min filɛ, ani an be miiri min na, an ka kɔrɔsili kɛ o la. I ko Zaburu sɛbɛbaga, an be Jehova deli ko: “I ka ne ɲɛ mabɔ fɛn fufafuw filɛli la.”—Zaburuw 119:37, ABM.

13. Dina ye mɔgɔ sifa jumanw lo sugandi k’u kɛ a teriw ye?

¹³ An teriw be se k’an lasun ka koo ɲuman kɛ wala ka koo jugu kɛ. N’i teriw be Ala ka sariyaw labato, u be se k’i dɛmɛ k’o ɲɔgɔn kɛ (Talenw 13:20; 1 Korɛntikaw 15:33 kalan). Dina ka koo b’a yira fɛɛn min kama a kɔrɔtanin lo an k’an teriw sugandi ka ɲɛ. Dina tun ye Yakuba denmuso dɔ ye. O la, a lamɔna denbaya dɔ kɔnɔ min tun be Jehova bato. Dina tun tɛ kakalayako kɛ. Nka a ye teriya kɛ ni Kanaan sunguruw ye k’a sɔrɔ u tun tɛ Jehova bato. Kanaan mɔgɔw tun tɛ cɛnimusoko jati i ko Ala sagokɛlaw b’a jati cogo min na. Ani, bɛɛ tun b’a lɔn k’u ye kakalaw ye (Levitiki 18:6-25). Dina tun be n’a teriw ye tuma min na, Kanaan kanbele dɔ ɲɛɛ bɔra a  fɛ. O kanbele tɔgɔ ko Sisɛmu. Mɔgɔw tun b’a “boɲa kosɔbɛ” ka tɛmɛ a somɔgɔw bɛɛ kan. Nka a tun tɛ Jehova kanu.—Zɛnɛsi 34:18, 19.

14. Mun lo ye Dina sɔrɔ?

¹⁴ Sisɛmu ye koo dɔ kɛ min tun daganin lo a ɲɛɛ na. Dina koo diyara a ye minkɛ, “a y’a minɛ ka la n’a ye fanga na.” (Zɛnɛzi 34:1-4 kalan). O kojuguba kɛra sababu ye ka tɔɔrɔ caaman lase Dina n’a somɔgɔw bɛɛ ma.—Zɛnɛzi 34:7, 25-31; Galatikaw 6:7, 8.

15, 16. An be se ka kɛ hakilitigiw ye cogo di?

¹⁵ Waajibi tɛ ka Dina ka fili ɲɔgɔn kɛ ka sɔrɔ k’a faamu ko Jehova ka sariyakolow b’an nafa. “Mɔgɔ min be taama ni lɔnnikɛla ye, o tigi bena koo lɔn. Nga min be taama ni naloman ye, ale b’a yɛrɛ cɛn le.” (Talenw 13:20). “Fɛɛn o fɛɛn ye hɛrɛ sɔrɔko ye,” a ɲini k’o faamu. O la, i bena i yɛrɛ tanga dusukasi ni tɔɔrɔ gwansan ma.—Talenw 2:6-9; Zaburuw 1:1-3.

¹⁶ N’an be Ala ka Kuma kalan, ka delili kɛ ka sɔrɔ ka desizɔnw ta, ani n’an be jɔncɛ kantigiman ka ladili ɲumanw sira tagama, an bena se ka hakilitigiya sɔrɔ (Matiyo 24:45; Zaki 1:5). Tiɲɛn lo, i b’a lɔn ko an bɛɛ ye mɔgɔ dafabaliw ni barikantanw ye (Zeremi 17:9). Nka, i bena mun lo kɛ ni mɔgɔ dɔ y’i lasɔmi koo dɔ la min be se k’a to i be kakalaya kɛ? I bena dimi, wala i bena i majigi ka sɔn a ka dɛmɛ na wa?—2 Masacɛw 22:18, 19.

17. Ɲɛyirali dɔ fɔ min b’a yira cogo min na an kerecɛnɲɔgɔn dɔ ka ladili be se k’an dɛmɛ?

¹⁷ Miiri k’a filɛ: Balimamuso dɔ ka baarakɛyɔrɔ la,  cɛɛ dɔ y’a daminɛ k’a janto a la. O cɛɛ b’a fɔ a ye ko u ka bɔ ɲɔgɔn fɛ. Tiɲɛn lo k’o cɛɛ tɛ Jehova sagokɛla ye, nka a be komi mɔgɔ ɲuman lo. Balimamuso wɛrɛ y’u ye ɲɔgɔn fɛ ani a y’a ɲini k’a lasɔmi o koo la. A bena o ladili ta cogo di? A bena a ɲini ka joo di a yɛrɛ ma, wala a bena o lasɔmi kuma jati hakilitigiya kuma ye? N’a sɔrɔ o balimamuso be Jehova kanu ani a b’a fɛ ka koo ɲuman kɛ. Nka n’a tora ka bɔ n’o cɛɛ ye, yala a be se k’a fɔ ko a be ‘bolila jatɔya ɲɛ’ wa? Wala a b’a ‘jigi lara a yɛrɛ ka miiriya lo kan’?—Talenw 22:3; 28:26; Matiyo 6:13; 26:41.

18, 19. Yusufu bolila kakalayako ɲɛ cogo min na, o ɲɛfɔ.

¹⁸ Yusufu kanbele tuma na, a tun ye jɔɔn ye Ezipiti. Loon bɛɛ, a matigi muso tun b’a ɲini a fɛ a  ka la n’a ye. Nka, Yusufu tun b’a lɔn k’o ye koo jugu lo ye. A tun be Jehova kanu, ani a tun b’a fɛ k’a yɛrɛ koo diya a ye. O kama, n’o muso tun b’a kanbele tigɛ, Yusufu tun be ban. Komi a tun ye jɔɔn ye, a tun tɛ se ka taga k’a matigi to yen. Loon dɔ, a matigi muso y’a ɲini k’a minɛ fanga la a ka la n’ale ye. Nka Yusufu ‘bolila ka bɔ kɛnɛma.’—Zɛnɛzi 39:7-12 kalan.

¹⁹ O koo tun be se ka laban cogoya wɛrɛ la ni Yusufu tun y’a daminɛ ka miiri kakalayakow la wala ka jɛn n’o muso ye. Nka jɛnɲɔgɔnya min tun be Yusufu ni Jehova cɛ, o tun kɔrɔtanin lo a fɛ ka tɛmɛ fɛɛn bɛɛ kan. A y’a fɔ muso ye ko: “Ne kuntigi . . . ma ne bali foyi la fɔɔ ele dama, bari e y’a ka muso ye. Mun na ne bena kojuguba kɛ ani ka Ala hakɛ ta?”—Zɛnɛzi 39:8, 9.

20. An b’a lɔn cogo di ko Yusufu koo diyara Jehova ye?

²⁰ Hali ni Yusufu yɔrɔ tun ka jan a faso n’a somɔgɔw la, a ye kantigiya kɛ Ala ye tuma bɛɛ. Jehova y’a duga o kosɔn (Zɛnɛzi 41:39-49). A ka kantigiya ye Jehova ninsɔndiya (Talenw 27:11). A be se ka gwɛlɛya an ma ka ban kakalayako la. Nka, kuma nin to i hakili la: “Aw minnu bɛ Matigi kanu, aw ka ko jugu koniya. A bɛ a ka senumaw ni mara, ka u tila ka bɔ mɔgɔ juguw bolo.”—Zaburuw 97:10, ABM.

21. Kanbele dɔ ye Yusufu ladegi cogo di?

²¹ Loon o loon, Jehova sagokɛlaw b’u jaa gwɛlɛya k’a yira k’u tɛ sɔn ka ‘kojugu koo diya u yɛrɛ ye,’ nka k’u be “koɲuman le kanu.” (Amɔsi 5:15). I sanda  mana kɛ min o min ye, i be se ka kantigiya kɛ Jehova ye. Kanbele dɔ ye Jehova Seere ye ani a ka limaniya kɔrɔbɔra lakɔliso la. Sungurunin dɔ y’a fɔ a ye ko a bena a yɛrɛ di a ma a ka la n’a ye n’a sɔnna ka matematiki koo dɔ yira a la ɛkizamɛn tuma na. O balimacɛ ye mun lo kɛ? A ye Yusufu ladegi. A y’a fɔ ko: “Ne sinna ka ban. Komi ne ye kantigiya kɛ, n’ ka danbe tora n’ kan ani n’ ma tigɛ n’ yɛrɛ la.” Kakalayakow be se ka mɔgɔ ninsɔndiya “waati dɔɔni.” Nka, a be se ka tɔɔrɔ ni dusukasi lase a tigi ma (Eburuw 11:25). N’an be mɛnni kɛ Jehova fɛ, an bena hɛɛrɛ sɔbɛ sɔrɔ o la tuma bɛɛ.—Talenw 10:22.

22, 23. Hali n’an ye jurumuba dɔ kɛ, Jehova be se k’an dɛmɛ cogo di?

²² Sutana bena a ɲini k’an sɔrɔ kakalayakow fɛ. O be se ka kɛ gwɛlɛyaba ye an fɛ. Miiriya juguw be se ka kɛ an kelen kelen bɛɛ la tuma dɔw la (Ɔrɔmukaw 7:21-25). Jehova b’o faamu ani a hakili b’a la ko “an ye buguri ye.” (Zaburuw 103:14). Nka ni kerecɛn dɔ ye kakalayako kɛ, o min ye jurumuba ye do? Yala o tigi ta banna wa? Ayi. N’a nimisara o la sɔbɛ la, Jehova bena a dɛmɛ. Ala ‘ka ɲi, a be yafa.’—Zaburuw 86:5; Zaki 5:16; Talenw 28:13 kalan.

²³ Ka fara o kan, Jehova ye mɔgɔ dɔw di an ma k’u kɛ “boɲafɛnw” ye. O “boɲafɛnw” ye diinan mɔgɔkɔrɔw ye, o minw b’an kanu ani u b’u janto an na (Efɛzikaw 4:8, 12; Zaki 5:14, 15). U b’an dɛmɛ an ka jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni Jehova ye kokura n’an ye jurumu kɛ.—Talenw 15:32.

24, 25. Hakilitigiya be se k’an dɛmɛ cogo di an kana kakalaya kɛ?

²⁴ Walisa ka desizɔn ɲumanw ta, an ka ɲi k’a faamu Jehova ka sariyaw b’an nafa cogo min na. Kanbele min kofɔra Talenw 7:6-23 la, an t’a fɛ ka kɛ komi ale. Ale tun ye “hakilitan” ye. O kama, kakalamuso dɔ sera k’a nigɛ k’a sɔrɔ. Hakilitigiya tɛ dan ceguya ma. Hakilitigi b’a ɲini ka Ala ka miiriya faamu ani k’o sira tagama. Kuma nunu to i hakili la: “Mɔgɔ min be miiri, o tigi b’a yɛrɛ ka hɛrɛ fɛ. Ni mɔgɔ min tora hakilitigiya la, o tigi bena dagamu.”—Talenw 19:8.

²⁵ I lanin b’a la kosɔbɛ ko Ala ka sariyaw tilennin lo wa? I lanin b’a la ko ni y’u sira tagama, i bena hɛɛrɛ sɔrɔ wa? (Zaburuw 19:8-11; Ezayi 48:17, 18). N’i lanin t’o la hali bi, Jehova ye ɲuman min bɛɛ kɛ i ye, miiri o la. “Aw k’a filɛ k’a lɔn ko Masaba ka ɲi.” (Zaburuw 34:9). N’i tora k’o kɛ, i ben’a ye ko dɔ be farala i ka kanuya kan Ala koo la. Koo minw ka di Ala ye, a to u ka diya i ye. A be koo minw kɔniya, i k’u kɔniya. I hakili fa ni miiriya ɲumanw ye, o kɔrɔ: tiɲɛnkow, koo tilenninw, koo saniyaninw, koo diimanw ani koo ɲumanw (Filipikaw 4:8, 9). An be se ka kɛ i ko Yusufu, ale min ye hakilitigiya sɔrɔ Jehova fɛ.—Ezayi 64:7.

26. An bena mun lo lajɛ siɲɛ wɛrɛ?

²⁶ I furula wo, i ma furu wo, Jehova b’a fɛ i k’i ka ɲɛnamaya diyabɔ ani i ka to hɛɛrɛ la. Kalansen fila nataw ben’a yira cogo min na an be se ka hɛɛrɛ sɔrɔ furu kɔnɔ.