1, 2. a) Minw furula kura ye, u jigi be mun lo la? b) Kalansen nin bena ɲiningali jumanw lo jaabi?

MIIRI k’a filɛ kɔɲɔcɛ ni kɔɲɔmuso ninsɔn ka di cogo min na u ka furusiri loon na. N’u be miiri u ka siniɲasigi koo la, u ɲagalinin lo ani u jigi b’a la k’u bena se ka laɲinita caaman dafa ɲɔgɔn fɛ. U jigi b’a la fana ko u ka furu bena diya ani ko a bena kɛ furututuko ye.

² Nka, hali ni furu caaman be daminɛ ka ɲɛ, tuma caaman na o koo tɛ mɛɛn. Furuɲɔgɔnw mako be Ala ka ladiliw la walisa u ka furu ka diya ani ka mɛɛn. O kama, an k’a filɛ Bibulu be ɲiningali nunu jaabi cogo min na: Furu nafa ye juman lo ye? N’i b’a fɛ ka furu, i be se k’i furuɲɔgɔn sugandi ka ɲɛ cogo di? I be se ka kɛ cɛɛ ɲuman wala muso ɲuman ye cogo di? Mun lo be se k’a to furu be kɛ furututuko ye?—Talenw 3:5, 6 kalan.

3. Yala i b’a miiri ko mɔgɔ tɛ se ka kɛ hɛɛrɛ la n’a ma furu wa? A ɲɛfɔ.

³ Dɔw b’a miiri ko n’i ma furu, i tɛ se ka hɛɛrɛ sɔrɔ. Nka o tɛ tiɲɛn ye. Yezu y’a fɔ ko Ala be se ka furubaliya see di mɔgɔ ma (Matiyo 19:11, 12).  Ciden Pol fana y’a fɔ ko nafa be furubaliya la (1 Korɛntikaw 7:32-38). E yɛrɛ lo ka ɲi k’a latigɛ n’i bena furu wala n’i tɛna furu. I man ɲi k’a to i teriw, i somɔgɔw wala i siyamɔgɔw ka landaw k’i lasun ka furu.

4. Furu ɲuman nafa ye mun ni mun lo ye?

⁴ Bibulu b’a fɔ ko furu ye Ala ka nilifɛn dɔ ye fana ani ko nafa b’a la. Jehova y’a fɔ cɛɛ fɔlɔ Adama koo la ko: “Cɛɛ ka to a kelen na, o ma ɲi. Ne bena dɛmɛbaga dan k’a d’a ma min y’a bɔɲɔgɔnko ye.” (Zɛnɛzi 2:18). Jehova ye Awa dan k’a kɛ Adama ka muso ye. Olu lo kɛra gwaso fɔlɔ ye. Deen minw sɔrɔla furu kɔnɔ, u mako b’a la u wolobagaw k’u lamɔ gwa hɛɛrɛman kɔnɔ. Nka, ka deen wolo, o dɔrɔn lo tɛ furu kuun ye.—Zaburuw 127:3; Efɛzikaw 6:1-4.

5, 6. Mun lo be se k’a to furu be kɛ i n’a fɔ “jurukisɛ [min] danna ni gaari saba ye”?

⁵ Masacɛ Solomani y’a sɛbɛ ko: “Mɔgɔ fila ka fisa mɔgɔ kelen ye, bari tɔnɔ b’u ka baara la kosɔbɛ. N’u dɔ benna, kelen be kelen dɛmɛ ka wili. Nga mɔgɔ min b’a kelen na, bɔnɛ y’o ta ye. N’a benna, filanan t’a la k’a dɛmɛ. . . . Ni jurukisɛ danna ni gaari saba ye, fanga b’a la kosɔbɛ.”—Waajulikɛla 4:9-12.

⁶ Teriya sɔbɛ min ɲɔgɔn tɛ yen, o be se ka sɔrɔ furu ɲuman kɔnɔ. O be se k’a to cɛɛ n’a muso be ɲɔgɔn dɛmɛ, ka ɲɔgɔn dusu saalo ani ka ɲɔgɔn latanga. Tiɲɛn lo ko kanuya be se k’a to furu be sabati. Nka, ni cɛɛ n’a muso be Jehova bato, u ka jɛnɲɔgɔnya barika bena bonya tugun. O la, u ka fura  bena kɛ i n’a fɔ “jurukisɛ [min] danna ni gaari saba ye,” min tigɛ man di. O juru ɲɔgɔn barika ka bon ka tɛmɛ juru wɛrɛ kan min danna ni gaari fila ye. Furu bena barika sɔrɔ ni furuɲɔgɔnw be jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni Jehova ye.

7, 8. Pol ye ladili juman lo di furu koo la?

⁷ Furuɲɔgɔnw be se k’u ka cɛnimusoko nege wasa u ka furu kɔnɔ (Talenw 5:18). Nka, ni mɔgɔ y’a latigɛ ka furu walisa k’a ka cɛnimusoko nege wasa dɔrɔn, n’a sɔrɔ a tɛna furuɲɔgɔn ɲuman sugandi. O kama, Bibulu b’a fɔ ko an ka ɲi ka kɔnɔni kɛ wagati dɔ ka tɛmɛ fɔlɔ ka sɔrɔ ka furu. O kɔrɔtanin lo sabu kanbeleya wala sunguruya wagati la, cɛnimusoko nege ka teli ka gwan mɔgɔ la (1 Korɛntikaw 7:36). A ka fisa ka kɔnɔni kɛ o wagati ka tɛmɛ fɔlɔ. O kɔ, an be se ka miiri ka ɲɛ ani ka furuɲɔgɔn ɲuman sugandi.—1 Korɛntikaw 7:9; Zaki 1:15.

⁸ N’i b’a fɛ ka furu, a ka ɲi i ka koow jati k’a dama kɛɲɛ. I k’a lɔn ko furuɲɔgɔnw bɛɛ bena gwɛlɛyaw sɔrɔ. Ciden Pol y’a sɛbɛ ko minw be furu, “olu bena tɔɔrɔba sɔrɔ.” (1 Korɛntikaw 7:28). Hɛɛrɛ be furu minw kɔnɔ, hali olu fana bena gwɛlɛyaw sɔrɔ tuma dɔw la. O kama, n’i b’a fɛ ka furu, i janto k’i furuɲɔgɔn sugandi ni hakilitigiya ye.

9, 10. N’an ye mɔgɔ dɔ furu min tɛ Jehova sago kɛ, mun lo ka teli k’an sɔrɔ?

⁹ N’an b’a fɛ k’an furuɲɔgɔn sugandi, an k’an hakili to Bibulu ka sariyakolo nin na min kɔrɔtanin lo: “Aw kana don dannabaliw fɛ u ka tɔnnajiri [zuu]  bɛnbaliw kɔrɔ.” (2 Korɛntikaw 6:14, ABM). O ntalen kuma basiginin lo sɛnɛko kan. Ni bɛgɛn fila bonya wala u fanga tɛ kelen ye, sɛnɛkɛla t’u don zuu kelen kɔrɔ ka baara kɛ n’u ye. N’a y’o kɛ, o tɛna kɛ koo ɲuman ye sabu bɛgɛn fila nunu bena tɔɔrɔ. O cogo kelen na, mɔgɔ min be Jehova sago kɛ, n’a ye mɔgɔ dɔ furu min tɛ Jehova sago kɛ, u fila ka teli ka gwɛlɛya caaman sɔrɔ u ka furu kɔnɔ. O kama, Bibulu ye ladili ɲuman di an ma ko an ka furu “dannabaaw cɛma dɔrɔn.”—1 Korɛntikaw 7:39, ABM.

¹⁰ Tuma dɔw la, kerecɛn dɔw b’a miiri ko ka mɔgɔ wɛrɛ furu min tɛ Jehova sagokɛla ye, o ka fisa ni kelennasigi ye. Nka, n’an t’an janto Bibulu ka ladiliw la, an ka teli ka dusukasi ni tɔɔrɔ sɔrɔ. Ka Jehova sago kɛ, o lo kɔrɔtanin lo ka tɛmɛ fɛɛn bɛɛ kan an ka ɲɛnamaya kɔnɔ. Miiri k’a filɛ, min kɔrɔtanin lo i fɛ ka tɛmɛ, i tɛ se k’o kɛ n’i furuɲɔgɔn ye. O be mun kɛ i la? Balima caaman sɔnna furubaliya ma sanni ka mɔgɔ dɔ furu min tɛ Jehova kanu ani min t’a sago kɛ.—Zaburuw 32:8 kalan.

11. Mun lo be se k’i dɛmɛ k’i furuɲɔgɔn sugandi ka ɲɛ?

¹¹ Ayiwa, o kɔrɔ tɛ ko Jehova sagokɛlaw bɛɛ bena kɛ furuɲɔgɔn ɲuman ye i fɛ. N’i b’a fɛ ka furu, i ka mɔgɔ dɔ ɲini i be min kanu sɔbɛ la ani min sɔɔn bɛnnin lo e ta ma. I ka kɔnɔni kɛ fɔɔ ka mɔgɔ sɔrɔ, ele ni min ka laɲinita ye kelen ye ani min be Jehova batoliko kɛ a ɲɛnako fɔlɔ ye. Jɔncɛ kantigiman ye ladili nafaman minw d’an ma furu koo la, wagati ta k’u kalan ani ka miiri u kan.—Zaburuw 119:105.

12. Bibulu b’a yira ko Ibrayima ye muso ɲini a dencɛ Isiyaka ye. O maana b’an kalan mun lo la?

 ¹² Yɔrɔ dɔw la, bangebagaw lo be furuɲɔgɔn sugandi u deenw ye. O yɔrɔw la, mɔgɔw b’a miiri ko bangebagaw lo b’a lɔn mɔgɔ min ka kan n’u deen ye. O koo ɲɔgɔn tun be kɛ fana Bibulu sɛbɛwagati la. O kama, n’i bangebagaw y’a latigɛ ka tugu o landa kɔ, Bibulu be se k’u dɛmɛ ka furuɲɔgɔn ɲuman ɲini i ye. Ɲɛyirali fɛ, tuma min na Ibrayima ye muso ɲini a dencɛ Isiyaka ye, a ɲɛnako fɔlɔ tun tɛ wariko wala o muso lɔyɔrɔ ye. A ɲɛnako fɔlɔ tun ye ka muso sɔrɔ  min be Jehova kanu.—Zɛnɛzi 24:3, 67; Kunnafoni wɛrɛw lajɛ, a 25nan.

13-15. a) Cɛɛ be se k’a yɛrɛ labɛn cogo di walisa ka kɛ furucɛ ɲuman ye? b) Muso be se k’a yɛrɛ labɛn cogo di walisa ka kɛ furumuso ɲuman ye?

¹³ N’i b’a fɛ ka furu, la a la ko i labɛnnin lo fɔlɔ. N’a sɔrɔ i b’a miiri ko i labɛnnin lo. Nka an k’a lajɛ i ka ɲi ka min kɛ tigitigi. An bena min lajɛ, n’a sɔrɔ o bena bari i la.

¹⁴ Bibulu b’a yira ko furucɛw ni furumusow ka baara tɛ kelen ye denbaya kɔnɔ. O kama, k’a fɔ ko i labɛnnin lo furu kama, o kɔrɔ tɛ kelen ye n’i ye cɛɛ wala muso ye. Ni cɛɛ b’a fɛ ka furu, a ka ɲi a k’a yɛrɛ ɲininga n’a labɛnnin lo ka kɛ gwatigi ye. Jehova b’a ɲini furucɛ fɛ a k’a muso n’a deenw mako wasa bololafɛnw ni dusukunnako ta fan fɛ. Min yɛrɛ kɔrɔtanin lo ka tɛmɛ, o ye ko a ka ɲi k’a ka denbaya ɲɛminɛ Ala batoliko la. Bibulu ko cɛɛ min t’a janto a ka denbaya la, “mɔgɔ min ma la Ala la, ale yɛrɛ ka fisa n’a ye.” (1 Timote 5:8). O kama, n’i ye cɛɛ ye ani i be miirila furu koo la, a filɛ cogo min na i be se ka Bibulu ka sariyakolo nin sira tagama: “I ka baara labɛn kɛnɛma, a labɛn i ka foro la. O kɔ, i bena se k’i ka soo lɔ.” O kuma kɔrɔ ko sanni i ka furu, la a la ko i bena kɛ furucɛ ɲuman ye i ko Jehova b’a ɲini i fɛ cogo min na.—Talenw 24:27.

¹⁵ Muso min b’a fɛ ka furu, a ka ɲi k’a yɛrɛ ɲininga n’a labɛnnin lo ka sɔn kunkanbaara dɔw la  i n’a fɔ ka kɛ furumuso ye, ani n’a sɔrɔ ka kɛ bamuso ye fana. Bibulu b’a yira cogo caaman minw na muso ɲuman b’a janto a furucɛ n’a deenw na (Talenw 31:10-31). Bi bi nin na, cɛɛw ni muso caaman be miiri min na dɔrɔn, o ye u ka furuɲɔgɔn bena min kɛ u ye. Nka, Jehova b’a fɛ an ka miiri min na, o ye an be se ka min kɛ an furuɲɔgɔn ye.

16, 17. N’i b’a fɛ ka furu, i ka ɲi ka miiri mun lo la?

¹⁶ N’i b’a fɛ ka furu, miiri fɔlɔ Jehova be min fɔ furucɛw ni furumusow koo la. Ka kɛ denbaya kuntigi ye, o kɔrɔ tɛ ka fariya i ka denbayamɔgɔw ma wala k’u dusu kasi. Gwatigi ɲuman be Yezu ladegi: a tun b’a ka kalandenw kanu ani ka ɲumanya kɛ u ye tuma bɛɛ (Efɛzikaw 5:23). Faan wɛrɛ fɛ, muso ka ɲi ka miiri k’a filɛ a bena min kɛ walisa ka sɔn a cɛɛ ta ma ani k’a dɛmɛ n’a ye desizɔn dɔw ta (Ɔrɔmukaw 7:2). A ka ɲi k’a yɛrɛ ɲininga n’a bena diya a ye ka kolo cɛɛ dafabali ye. N’a b’a miiri ko a tɛna se, n’a sɔrɔ a ka fisa a kana furu fɔlɔ.

¹⁷ Furucɛw ni furumusow ka ɲi k’u janto u furuɲɔgɔn ka hɛɛrɛko la ka tɛmɛ u yɛrɛ ta kan (Filipikaw 2:4 kalan). Ciden Pol y’a sɛbɛ ko: “Aw kelen kelen bɛɛ k’a ka muso kanu i n’a fɔ aw yɛrɛ, musow fana k’u ka cɛɛw boɲa.” (Efɛzikaw 5:21-33). Cɛɛ ni muso ka ɲi k’a ye k’u be ɲɔgɔn kanu ani k’u be ɲɔgɔn bonya. Nka, cɛɛ mako be min na tigitigi, o ye k’a ye ko a muso b’a bonya. Muso mako be min na tigitigi, o ye k’a ye ko a cɛɛ b’a kanu. O la le, u ka furu be se ka ɲɛ.

18. Minw be teriya kɛra fura kama, mun na u ka ɲi k’u yɛrɛ kɔrɔsi?

 ¹⁸ Cɛɛ ni muso be wagati min kɛ k’a ɲini ka ɲɔgɔn lɔn ka ɲɛ furu kama, o ka ɲi ka kɛ ninsɔndiya wagati ye. O wagati la le, u ka ɲi k’u kɔnɔ gwɛ ɲɔgɔn ye ani k’a latigɛ n’u b’a fɛ sɔbɛ la ka ɲɛnamaya kɛ ɲɔgɔn fɛ. O wagati la fana, cɛɛ ni muso be kumaɲɔgɔnya degi ani u b’a ɲini k’u tɔɲɔgɔn kɔnɔnako lɔn. N’u ka jɛnɲɔgɔnya be barika sɔrɔla, u ka teli ka kanuya wale dɔw kɛ. O tɛ koo jugu ye. Nka, u b’o kanuya walew kɛ cogo min na sanni u ka furu, u ka ɲi k’u yɛrɛ  kɔrɔsi o la walisa u kana kakalayako dɔ kɛ. Kanuya sɔbɛ bena u dɛmɛ u k’u yɛrɛ minɛ. O la, u tɛna koo dɔ kɛ min bena a to u ka teriya be nagasi ani min bena a to jɛnɲɔgɔnya min be u ni Jehova cɛ, o be tiɲɛ.—1 Tesalonikaw 4:6.

19, 20. Kerecɛnw be furu jati cogo di?

¹⁹ Gafew ni filimu caaman kɔnɔ, kanbele ni sunguru ka teriya be laban ni kɔɲɔyaba ye, ninsɔndiya la. Nka tiɲɛn tiɲɛn na, kɔɲɔya ye koow daminɛ dɔrɔn lo ye. Jehova tun b’a fɛ furu ka kɛ furututuko ye.—Zɛnɛzi 2:24.

²⁰ Bi, mɔgɔ caaman tɛ furu jati furututuko ye. A ka nɔgɔ u fɛ ka furu ani k’u ka furu sa. Dɔw b’a miiri ko ni gwɛlɛya daminɛna, o wagati lo la furuɲɔgɔnw ka ɲi ka ɲɔgɔn bila ani k’u ka furu sa. Nka i hakili to Bibulu ka ntalen kuma nin na: jurukisɛ min danna ni gaari saba ye, o barika ka bon. O juru ɲɔgɔn tigɛ man di. N’an be dɛmɛ ɲini Jehova fɛ, an ka furu be se ka mɛɛn. Yezu y’a fɔ ko: “Ala ye min jɛn ka kɛ kelen ye, mɔgɔ si kana o faran.”—Matiyo 19:6.

21. Mun lo be se ka furucɛ n’a muso dɛmɛ u ka ɲɔgɔn kanu?

²¹ An kelen kelen bɛɛ be ni jogo ɲumanw ye, nka fiɲɛw fana b’an kelen kelen bɛɛ la. An ka teli ka tɔɔw ka fiɲɛw lo jati, sanko n’o tigi y’an furuɲɔgɔn ye. Nka, n’an y’o kɛ, an tɛna hɛɛrɛ sɔrɔ. Faan wɛrɛ fɛ, n’an b’an furuɲɔgɔn ka jogo ɲumanw lo jati, an be se ka hɛɛrɛ sɔrɔ an ka furu kɔnɔ. Yala a bɛnnin lo i k’i furuɲɔgɔn jati o cogo la hali k’a  sɔrɔ a ye mɔgɔ dafabali ye wa? Ɔnhɔn! Jehova b’a lɔn ko an ye mɔgɔ dafabaliw ye, nka a b’an ka jogo ɲumanw lo jati. Miiri k’a filɛ n’a tun t’o kɛ! Zaburu 130nan sɛbɛbaga y’a fɔ ko: “Matigi, n’i tun ko i be kojuguw jati minɛ, jɔn tun bena se ka to yen?” (Zaburuw 130:3). Furucɛ n’a muso be se ka Jehova ladegi n’u be ɲɔgɔn ka jogo ɲumanw jati ani n’u ka teli ka yafa ɲɔgɔn ma.—Kɔlɔsikaw 3:13 kalan.

22, 23. Mɔgɔ minw furunin be, Ibrayima ni Sara ye ɲɛyirali ɲuman juman lo to u ye?

 ²² Ni wagati be tɛmɛ, furu be se ka barika sɔrɔ. Ibrayima ni Sara ka furu kɛra furututuko ye ani u ye hɛɛrɛ sɔrɔ o la. Tuma min na Jehova y’a fɔ Ibrayima ye ko a ka bɔ Uri dugu la, n’a sɔrɔ Sara tun be ni saan 60 ni kɔ lo ye. Miiri k’a filɛ a tun ka gwɛlɛ a ma cogo min na ka bɔ a ka soo ɲuman kɔnɔ ani ka to ka si fanibuguw kɔnɔ. Nka, Sara kɛra furuɲɔgɔn ɲuman ani teri sɔbɛ ye Ibrayima fɛ ani a tun b’a bonya sɔbɛ la. O kama, a sɔnna Ibrayima ka desizɔnw ma ani a y’a dɛmɛ walisa u ka ɲɛ a bolo.—Zɛnɛzi 18:12; 1 Piyɛri 3:6.

²³ Furu hɛɛrɛman kɔrɔ tɛ ko cɛɛ n’a muso bena bɛn koo bɛɛ la. Loon dɔ, Ibrayima ma bɛn kelen ma n’a muso Sara ye koo dɔ la. Nka, Jehova y’a fɔ Ibrayima ye ko: “I ka sɔn o ma.” Ibrayima y’o lo kɛ ani o kɛra hɛɛrɛko ye u fɛ (Zɛnɛzi 21:9-13). Ni e n’i furuɲɔgɔn tɛ bɛn kelen ma tuma dɔw la, kana i fari faga. Hali n’aw ma bɛn kelen ma, min kɔrɔtanin lo, o ye ka to ka ɲɔgɔn bonya ani ka ɲɔgɔn kanu.

24. Mun lo be se k’a to an ka furu be nɔɔrɔ la Jehova kan?

²⁴ Kerecɛn kafo kɔnɔ, furuɲɔgɔn waa caaman be hɛɛrɛ la. N’i b’a fɛ ka furu, a to i hakili la ko k’i furuɲɔgɔn sugandi, o ye desizɔnw bɛɛ la belebeleba dɔ ye. O bena i ka ɲɛnamaya tɔɔ bɛɛ yɛlɛma. O kama, a to Jehova k’i dɛmɛ. O la, i bena se k’i furuɲɔgɔn sugandi ni hakilitigiya ye ani k’i yɛrɛ labɛn ka ɲɛ furu kama. I bena se fana k’i jija walisa kanuya ni jɛnɲɔgɔnya ɲuman ka kɛ i ka furu kɔnɔ. O bena nɔɔrɔ la Jehova kan.