1, 2. Jehova ye nilifɛn nafamanba juman lo di an ma?

NIIN ye nilifɛn nafamanba dɔ ye Jehova ye min di an kelen kelen bɛɛ ma (Zɛnɛzi 1:27). A b’a fɛ an ka ɲɛnamaya diyabɔ kosɔbɛ. O kama, a ye sariyakolo dɔw di an ma minw b’an dɛmɛ ka desizɔn ɲumanw ta. An ka ɲi ka basigi o sariyakolow kan ka “ɲumaman ni juguman lɔn ka bɔ ɲɔgɔn na.” (Eburuw 5:14). N’an b’o kɛ, o b’a yira ko an b’a to Jehova k’an kalan walisa an ka se ka koow jati cogo tilennin na. N’an b’a to Ala ka sariyakolow k’an ɲɛminɛ, an bena a ye ko an ka ɲɛnamaya kɛcogo be fisayara. O la, an bena a faamu k’o sariyakolow nafa ka bon hali!

² Koo dɔw be se k’a to an ka ɲɛnamaya be gwɛlɛya kosɔbɛ! Koo dɔw be se k’an sɔrɔ Bibulu ka sariya tigitigi si ma ɲɛsin minw ma. Ɲɛyirali fɛ, a be se ka kɛ ko u b’a fɛ k’an fura kɛ ni joli ye. O la, an ka ɲi ka desizɔn dɔ ta. An be se k’o koo latigɛ cogo di walisa ka Jehova dusu diya? Bibulu ka sariyakolo dɔw be se k’an dɛmɛ ka Jehova ka miiriya lɔn niin ani joli koo la. N’an b’o sariyakolow faamu, an bena  se ka desizɔn ɲumanw ta ani ka kɛ ni dusukun ɲuman ye (Talenw 2:6-11). An k’o sariyakolo dɔw lajɛ.

3, 4. a) Ala be joli jati cogo min na, a y’o yira an na cogo di? b) Joli be jati mun lo ye?

³ Bibulu b’a fɔ ko joli ye fɛɛn senuman ye sabu joli be jati niin ye. Jehova do be niin jati fɛɛn nafamanba ye. Kayɛn y’a dɔgɔcɛ Abɛli faga minkɛ, Jehova y’a fɔ a ye ko: “K’i dɔgɔcɛ joli to duguma, a kulekan sera ne ma.” (Zɛnɛzi 4:10). Abɛli joli tun be jati a niin lo ye. Kayɛn ye Abɛli faga minkɛ, o b’a yira ko a y’a niin lo bɔ.

⁴ Nuhun ka wagati la sanjiba tɛmɛnin kɔ, Ala ye sira di adamadenw ma ko u be se ka bɛgɛnw sogo ɲimi. Nka a y’a fɔ u ye ka gwɛ ko: “Nga aw kana sogo dumu n’a joli b’a la, min sababu la a be nii na.” (Zɛnɛzi 9:4). O cikan ɲɛsinna Nuhun kɔmɔgɔw bɛɛ ma fɔɔ ka na se an fana ma bi. A gwɛnin lo ko Jehova be joli jati niin ye. An fana ka ɲi ka joli jati o cogo kelen na.—Zaburuw 36:10.

5, 6. Musa ka sariya tun b’a yira ko Jehova be niin ani joli jati cogo di?

⁵ Musa ka sariya kɔnɔ, Jehova tun y’a fɔ ko: “Ni Isirayɛliden fɛɛn o fɛɛn ye joli dumu, . . . ne bena wili o tigi kama k’a gwɛn ka bɔ a ka mɔgɔw cɛma. Bari, danfɛn bɛɛ nii b’a joli la.”—Levitiki 17:10, 11.

⁶ Musa ka sariya tun y’a fɔ ko ni mɔgɔ dɔ ye bɛgɛn faga ko a b’a dumu, a tun ka kan k’a joli bɔn duguma. O tun b’a yira k’o tigi y’o bɛgɛn niin segi a Danbaga Jehova ma (Deteronɔmu 12:16; Ezekiyɛli  18:4). Nka, Jehova tun t’a ɲini Israɛldenw fɛ u ka koow bɛɛ lajɛnnin kɛ k’o bɛgɛn joli bɛɛ bɔ a la pewu pewu. N’u tun y’u seko bɛɛ kɛ k’o bɛgɛn joli bɔn duguma, u tun be se k’a sogo ɲimi ani kuun tun t’a la u dusukun k’u kɛlɛ a joli koo la. U kɛtɔ k’o bɛgɛn joli jati fɛɛnba ye, u tun b’a yira o cogo la k’u be niin Dibaga Jehova lo bonya. Musa ka sariya tun b’a fɔ fana Israɛldenw ye ko u ka bɛgɛnw saraka walisa k’u ka hakɛw yafa deli n’o saraka ye.—Kunnafoni wɛrɛw lajɛ, a 19 ni 20nan.

7. Dawuda y’a yira cogo di ko a be joli jati fɛɛnba ye?

⁷ Dawuda tun be Filisitikaw kɛlɛla tuma min na, a ye koo dɔ kɛ min b’a yira ko joli ye fɛɛnba ye. Dawuda ka kɛlɛdenw y’a ye ko minnɔgɔ gwannin b’a la. O kama, u tagara u juguw sigiyɔrɔ la ani u y’u niin bila farati la walisa ka jii bɔ ka na a di Dawuda ma. Nka Dawuda banna k’a min ani a yɛrɛ y’a “bɔn” duguma Jehova ye. A y’a fɔ ko: “Ne te se ka jii nin min, Masaba! Bari, a kɛra i n’a fɔ a bɔbaga nunu joli lo. Sabu, u y’u yɛrɛ nii di ka ta’a bɔ.” Dawuda y’a faamu ko niin ani joli ye fɛɛnbaw ye Ala fɛ.—2 Samuyɛli 23:15-17.

8, 9. Kerecɛnw ka ɲi ka joli jati cogo di bi?

⁸ Kerecɛn fɔlɔw ka wagati la, Ala sagokɛlaw tun man ɲi ka bɛgɛnw saraka tugun. Nka, u tun ka ɲi ka joli jati cogo bɛnnin na. Jehova tun b’a ɲini kerecɛnw fɛ u ka sariya yɔrɔ damanin minw labato, u dɔ tun ye ko u “kana . . . joli dumu.” U tun b’u yɛrɛ tanga kakalaya ni josɔn ma cogo min na, o cogo kelen na a tun kɔrɔtanin lo u k’u yɛrɛ tanga joli ma.—Kɛwaliw 15:28, 29.

 ⁹ O cogo kelen na bi, an kerecɛnw b’a lɔn ko Jehova lo ye niin Dibaga ye ani ko an bɛɛ niin ye ale lo ta ye. An b’a faamu fana ko joli ye fɛɛn senuman ye ani ko a be jati niin ye. O kama, an b’an janto ka Bibulu ka sariyakolow lajɛ ka sɔrɔ k’a latigɛ an bena min kɛ n’u b’a fɛ k’an fura kɛ ani joliko b’a la.

10, 11. a) Ka joli don mɔgɔ fari la, wala ka joli kɔnɔfɛn kunbaba dɔw don mɔgɔ fari la, Jehova Seerew b’o koow jati cogo di? b) Kerecɛn kelen kelen bɛɛ ka ɲi ka mun lo latigɛ?

¹⁰ Jehova Seerew b’a faamu ko k’i yɛrɛ tanga joli ma, o kɔrɔ ko i man ɲi k’a dumu wala k’a min. Nka, o dɔrɔn tɛ. O kɔrɔ ye fana ko an tɛ sɔn joli ka don an fari la cogo si la. An man kan fana k’an ka joli bɔ k’a mara ani ka tila k’a don an yɛrɛ fari la. An tɛ sɔn fana u ka joli kɔnɔfɛn kunbaba nunu don an fari la: jolikisɛwulenw, jolikisɛgwɛw, palakɛtiw, ani joliji.

¹¹ Dɔgɔtɔrɔw yɛrɛ be se ka joli kɔnɔfɛn kunbabaw tilantilan walisa ka fɛɛn fitinin fitinin dɔw bɔ u la. Kerecɛn kelen kelen bɛɛ ka ɲi k’a latigɛ n’a bena sɔn o joli kɔnɔfɛn misɛnmanw la wala n’a tɛna sɔn u la. Kerecɛn kelen kelen bɛɛ lo ka kan k’a latigɛ n’a bena sɔn baarakɛcogo dɔw la n’a joli ye operasɔn kɛtɔ, n’u b’a joli bɔ k’a filɛ wala n’u b’a fɛ ka fɛɛrɛ kura dɔ kɛ ka filɛ n’a joli ye.—Kunnafoni wɛrɛw lajɛ, a 21nan.

12. a) An be min latigɛ ka kɛɲɛ n’an dusukun ye, mun lo b’a yira k’o tɛ koo gwansan ye Jehova ɲɛɛ kɔrɔ? b) An be se ka desizɔn ɲumanw ta cogo di furakɛcogo koo la?

¹² An be desizɔn minw ta ka kɛɲɛ n’an dusukun ye, yala Jehova b’a janto u la wa? Ɔnhɔn kɛ!  Jehova b’a janto an ka miiriyaw n’an kɔnɔnakow la (Talenw 17:3; 24:12 kalan). N’o lo, n’an ka ɲi ka desizɔn dɔ ta furakɛcogo dɔ koo la, an ka Jehova deli fɔlɔ a k’an dɛmɛ. O kɔ an ka sɛgɛsɛgɛri kɛ, ani an ka basigi Bibulu kan ka desizɔn ta ka kɛɲɛ n’an dusukun ye. An man kan ka mɔgɔ wɛrɛ ɲininga ko n’ale tun lo, a tun bena mun lo kɛ? Mɔgɔ wɛrɛ man kan fana k’an lasun ka desizɔn dɔ ta. Kerecɛn kelen kelen bɛɛ “bena lɔ n’a yɛrɛ kunko ye.”—Galatikaw 6:5; Ɔrɔmukaw 14:12.

13. Jehova ye sariya ni sariyakolo minw di joli koo la, u be mun lo yira an na Jehova koo la?

¹³ Jehova be fɛɛn o fɛɛn ɲini an fɛ, o b’an yɛrɛ lo nafa ani fana o b’a yira ko a b’an kanu (Zaburuw 19:8-12). Nka, an tɛ mɛnni kɛ Jehova fɛ sabu a ka cikanw b’an nafa dɔrɔn. An be mɛnni kɛ a fɛ sabu an b’a kanu. An be Jehova kanu minkɛ, o lo kama an tɛ sɔn u ka joli don an fari la (Kɛwaliw 15:20). O b’an tanga bana dɔw ma fana. Bi, mɔgɔ caaman b’a lɔn ko n’u ye joli don mɔgɔ fari la, farati b’o la. Ani, dɔgɔtɔrɔ caaman b’a fɔ ko n’u ye mɔgɔ opere ani joli ma don a fari la, o ka fisa a tigi ma. Tiɲɛn na, Jehova ka cikanw b’a yira ka gwɛ ko a ye hakilitigi ye ani ko a b’an kanu.—Ezayi 55:9 kalan; Zan 14:21, 23.

14, 15. a) Jehova tun ye sariya jumanw lo di a sagokɛlaw ma walisa k’u latanga? b) I be se k’o sariyaw ka miiriya jɔnjɔnw sira tagama cogo di?

¹⁴ Ala ka sariyaw be adamadenw nafa tuma bɛɛ. Jehova ye sariya dɔw di Israɛldenw ma walisa k’u latanga kasaraw ma. Ɲɛyirali fɛ, sariya dɔ tun b’a fɔ  ko n’i ye boon lɔ, i ka ɲi ka kogo wuli sanbon kan walisa mɔgɔ dɔ kana bɔ yen ka ben (Deteronɔmu 22:8). Sariya wɛrɛ tun ɲɛsinna bɛgɛnw ma. Ni mɔgɔ dɔ ka misi tun ka fari, a tigi tun ka ɲi k’a mara ka ɲɛ walisa a kana mɔgɔ susu wala a kana mɔgɔ dɔ faga (Ɛkizɔdi 21:28, 29). Ni Israɛlden dɔ tun m’o sariyaw sira tagama ani mɔgɔ dɔ sara o kosɔn, ale nɔɔ tun lo.

¹⁵ O sariyaw b’a yira an na ko Jehova be niin jati fɛɛnba ye. O ka ɲi ka nɔɔ juman lo to an kan? An b’an ka boon n’an ka bolifɛn ladon cogo min na, an be bolifɛnw boli cogo min na ani an be ɲɛnagwɛko minw sugandi, o bɛɛ ka kan k’a yira ko an be niin jati fɛɛnba ye. Mɔgɔ dɔw, sanko kanbelew ni sunguruw b’a miiri ko koo jugu si tɛ se k’u sɔrɔ. O kama, u t’u janto faratikow la. Nka Jehova t’a fɛ an ka koow kɛ o cogo la. A b’a fɛ an ka bɛɛ niin jati fɛɛnba ye, an yɛrɛ niin ani tɔɔw niin.—Waajulikɛla 11:9, 10.

16. Jehova be kɔnɔtiɲɛ jati cogo di?

¹⁶ Jehova be adamadenw bɛɛ niin jati fɛɛnba ye. Hali deen min ma wolo fɔlɔ, a b’ale fana niin jati fɛɛnba ye. Musa ka sariya kɔrɔ, ni mɔgɔ dɔ tun ye muso kɔnɔman gosi nka a ma tugu k’o kɛ, n’o muso wala a deen tun sara, Jehova tun b’o tigi jati mɔgɔfagala ye. O kɔrɔ ko hali n’o tigi tun m’a lawuli a kama, a ye mɔgɔ lo faga ani a tun ka ɲi k’o niin juru sara (Ɛkizɔdi 21:22, 23 kalan). Hali deen min ma wolo fɔlɔ, Ala b’a jati mɔgɔ ye. O la, ele fɛ, Jehova be mun lo miiri kɔnɔtiɲɛ koo la? Saan o saan, mɔgɔ miliyɔn caaman be kɔnɔ tiɲɛ. Ele fɛ, o be mun lo kɛ Jehova la?

17. Ni muso dɔ ye kɔnɔ tiɲɛ ka sɔrɔ ka Jehova lɔn, mun lo be se k’a dusu saalo?

 ¹⁷ Nka ni muso dɔ tun ye kɔnɔ tiɲɛ ka sɔrɔ ka Jehova ka miiriya lɔn o koo la do? A be se ka la a la ko Jehova be se ka yafa a ma Yezu ka kunmabɔ saraka barika la (Luka 5:32; Efɛzikaw 1:7). Muso min tun y’o jurumu ɲɔgɔn kɛ sanni a ka Jehova lɔn, a man kan ka to k’a yɛrɛ jalaki n’a nimisara sɔbɛ la. Jehova “be makari, a be hinɛ fana . . . Kɔrɔn fɛ ni tileben ka jan ɲɔgɔn na cogo min na, o cogo kelen na, a b’an ka filiw yɔrɔ jaɲa an na.”—Zaburuw 103:8-14.

18. N’an be mɔgɔ dɔ kɔniya, mun na an ka ɲi k’an seko bɛɛ kɛ k’o koo bɔ an kɔnɔ?

¹⁸ Niin ye Ala ka nilifɛn dɔ lo ye. N’an ko an b’o jati fɛɛnba, o koo be daminɛ an dusukun na le. An be tɔɔw jati cogo min na, o fana b’a yira n’an be niin jati fɛɛnba ye. Ciden Zan y’a sɛbɛ ko: “Mɔgɔ o mɔgɔ b’a mɔgɔɲɔgɔn kɔniya, o tigi ye mɔgɔfagala le ye.” (1 Zan 3:15). Ni mɔgɔ dɔ koo man di an ye, sanni an yɛrɛ ka bɔ o kala ma, o be se ka juguya fɔɔ an b’o tigi kɔniya. N’i be mɔgɔ kɔniya, o be se k’a to i t’a bonya wala i be ngalon tigɛ ka la a kan. O yɛrɛ be se k’a to a be diya i ye n’a tigi tun sara. An be min miiri tɔɔw koo la, Jehova b’o lɔn (Levitiki 19:16; Deteronɔmu 19:18-21; Matiyo 5:22). N’an y’a ye ko an be mɔgɔ dɔ kɔniya, an ka ɲi k’an jija k’o koo bɔ an kɔnɔ.—Zaki 1:14, 15; 4:1-3.

19. Jehova be fariyakow jati cogo min na, o ka ɲi ka mun kɛ an na?

¹⁹ An be se k’a yira cogo wɛrɛ la ko an be niin  jati fɛɛnba ye. Zaburuw 11:5 b’a fɔ an ye ko: ‘Fariya ka di tigi min ye, o tigi koo man di [Jehova] ye.’ N’an b’an yɛrɛ ɲɛnagwɛ ni fariyakow ye, o be se k’a yira ko fariyako ka di an ye. Mun na an bena sɔn k’an hakili fa ni kumaw, miiriyaw ani jaaw ye minw ɲɛsinna fariyakow ma do? An b’a fɛ k’an hakili fa ni miiriya ɲumanw lo ye.—Filipikaw 4:8, 9 kalan.

20-22. a) Jehova be mun lo miiri Sutana ka duniɲa koo la? b) Ala sagokɛlaw be se k’a yira cogo di k’u “te diɲɛ ta ye”?

²⁰ Sutana ka duniɲa tɛ mɔgɔ niin jati. O kama Jehova b’a jati ko joli hakɛ b’a kan, o kɔrɔ a be jati mɔgɔfagala ye. Saan kɛmɛkulu tɛmɛninw na, politiki jɛnkuluw y’a kɛ mɔgɔ miliyɔn caaman sara, hali Jehova sagokɛla caaman fana. Bibulu kɔnɔ, a fɔra ko politiki jɛnkuluw wala gofɛrɛnɛmanw be i n’a fɔ sogo farimanw (Daniyɛli 8:3, 4, 20-22; Yirali 12:18; 13:1, 2, 7, 8). Bi, marifafeere kɛra jagoba ye duniɲa kɔnɔ. Mɔgɔw be tɔnɔba sɔrɔ o la. Tiɲɛn na, “diɲɛ bɛɛ bɛ Sitanɛ fanga kɔrɔ.”—1 Zan 5:19, ABM.

²¹ Nka kerecɛn sɔbɛw “te diɲɛ ta ye.” Jehova sagokɛlaw t’u seen don politikikow ni kɛlɛkow la. Komi u tɛ mɔgɔ faga, jɛnkulu minw be mɔgɔ faga, u tɛ u si dɛmɛ (Zan 15:19; 17:16). N’u b’u tɔɔrɔ, kerecɛnw tɛ fariyakow kɛ walisa k’u yɛrɛ lafasa. Yezu y’a fɔ ko an ka ɲi ka mɔgɔw kanu, hali an juguw yɛrɛ.—Matiyo 5:44; Ɔrɔmukaw 12:17-21.

²² Diinanw fana kɛra sababu ye mɔgɔ miliyɔn caaman sara. Bibulu be ngalon diinanw jɛnkulu  weele ko Babilonɛba. A b’a fɔ a koo la ko: “Kiraw, ni mɔgɔ senumanw, ani mɔgɔ minw bɛɛ fagara dugukolo kan, olu bɛɛ joli bɔnnin yera dugu nin le kɔnɔ.” Yala i b’a faamu sisan fɛɛn min kama Jehova b’a fɔ an ye ko an ka “bɔ dugu nin [Babilonɛ] na” wa? Jehova sagokɛlaw t’u seen don ngalon diinan ka koow la.—Yirali 17:6; 18:2, 4, 24.

23. N’u ko ka “bɔ” Babilonɛba kɔnɔ, o kɔrɔ ko di?

²³ N’u ko ka “bɔ” Babilonɛba kɔnɔ, o kɔrɔ ko an ka kan k’an seen bɔ ngalon diinanw bɛɛ la. Ɲɛyirali fɛ, n’an tun be ngalon diinan dɔ kɔnɔ fɔlɔ la, an ka ɲi k’a ɲini o diinan jɛnkulu fɛ a k’an tɔgɔ bɔ a ka mɔgɔw cɛ. Nka o dɔrɔn tɛ. Ngalon diinan be koo jugu minw kɛ, an ka kan ka ban u la ani k’u kɔniya. Ngalon diinan be mɔgɔw lasun kakalaya, natabaya ani politikikow la (Zaburuw 97:10 kalan; Yirali 18:7, 9, 11-17). O kosɔn, saan tɛmɛninw na, mɔgɔ miliyɔn caaman bɔnɛna u niin na.

24, 25. N’an be Jehova lɔn, o be se k’a to an be hɛɛrɛ ni dusukun ɲuman sɔrɔ cogo di?

²⁴ Sanni an ka Jehova lɔn, Sutana ka duniɲa be koo jugu minw kɛ, an kelen kelen bɛɛ seen tun b’o koow la cogo dɔ la. Nka sisan, an seen t’o koow la tugun. An sɔnna kunmabɔsara ma ani an y’an yɛrɛkun di Ala ma. O la, Jehova ye an ka “hakɛw yafa.” O kama an be hɛɛrɛ la ani an be ni dusukun ɲuman ye sabu an b’a lɔn ko an koo ka di Ala ye.—Kɛwaliw 3:19; Ezayi 1:18.

²⁵ Hali n’an tun be jɛnkulu dɔ kɔnɔ min tɛ mɔgɔ niin jati, Jehova be se ka yafa an ma kunmabɔsara  barika la. Niin ye Jehova ka nilifɛn ye. An b’o jati fɛɛnba ye sɔbɛ la. Cogo di do? N’an b’an seko bɛɛ kɛ ka mɔgɔw dɛmɛ u ka Jehova lɔn, u k’u seen bɔ Sutana ka duniɲa la ani ka jɛnɲɔgɔnya teriman kɛ ni Ala ye.—2 Korɛntikaw 6:1, 2.

26-28. a) Jehova tun ye baara kɛrɛnkɛrɛnnin juman lo kalifa Ezekiyɛli ma? b) Jehova be mun lo ɲini an fɛ bi?

²⁶ Israɛldenw ka wagati la, Jehova tun y’a fɔ kira Ezekiyɛli ye ko a ka mɔgɔw lasɔmi ko yanni dɔɔni Zeruzalɛmu bena halaki. A ko Ezekiyɛli k’a fɔ u ye u ka ɲi ka min kɛ walisa ka kisi. Ni Ezekiyɛli tun ma mɔgɔw lasɔmi, Jehova tun bena a ɲininga u niin koo la (Ezekiyɛli 33:7-9). Ezekiyɛli y’a yira ko a be niin jati fɛɛnba ye. A y’a seko bɛɛ kɛ k’o kuma sɔbɛ lase u ma.

²⁷ Jehova ko an ka mɔgɔw lasɔmi ko Sutana ka duniɲa nin bena halaki yanni dɔɔni. A ko an k’u dɛmɛ u k’ale lɔn walisa u ka kisi ani ka ɲɛnamaya kɛ duniɲa kura kɔnɔ (Ezayi 61:2; Matiyo 24:14). An b’a fɛ k’an seko bɛɛ kɛ k’o cira lase mɔgɔw ma. Pol ye min fɔ, an jigi b’a la ko an bena se k’o ɲɔgɔn fɔ. A ko: “Mɔgɔ si joli hakɛ tɛ ne kan, k’a masɔrɔ ne ye Ala sago bɛɛ fɔ aw ye, ne ma foyi dogo aw la.”—Kɛwaliw 20:26, 27, ABM.

²⁸ Ayiwa, n’an b’a fɛ ka to an Ala ka kanuya la, a daan tɛ an ka niin ani joli jati i ko ale b’u jati cogo min na. An ka kan ka kɛ mɔgɔ saniyaninw ye a ɲɛɛ kɔrɔ. An bena o lo ye kalansen nata la.