1-3. a) Talenw 13:20 b’an dɛmɛ ka mun lo faamu? b) Mun na an ka ɲi k’an teriw sugandi ni hakilitigiya ye?

I Y’A kɔrɔsi denɲɛnin b’a bangebagaw filɛ cogo min na wa? A ɲɛɛ be min na ani a be min mɛn, a b’o bɛɛ kɔrɔsi hali n’a yɛrɛ m’a daminɛ ka kuma fɔlɔ. A bonyatɔ, a b’a daminɛ k’a bangebagaw ladegi hali n’a yɛrɛ t’o kala ma. A tɛ bari an na k’a ye ko balikuw fana ka teli ka tɔɔw ladegi: u be wagati caaman kɛ ni minw ye, u b’a daminɛ ka miiri ani ka koow kɛ i n’a fɔ olu.

² Talenw 13:20 b’a fɔ an ye ko: “Mɔgɔ min be taama hakilitigiw fɛ, o na kɛ hakilitigi ye.” N’u ko ka “taama” ni mɔgɔ dɔ ye, o kɔrɔ ko k’a latigɛ ka wagati caaman kɛ n’a tigi ye. Nka o dɔrɔn tɛ. Lɔnnikɛla dɔ y’a fɔ ko ka tagama ni mɔgɔ dɔ ye, o kɔrɔ ko fana k’a tigi kanu ani ka jɛnɲɔgɔnya teriman kɛ n’a ye. An be wagati caaman kɛ ni mɔgɔ minw ye, olu lo ka teli ka nɔɔ to an kan sanko ni jɛnɲɔgɔnya ɲuman b’an ni ɲɔgɔn cɛ.

³ An teriw be se ka nɔɔ ɲuman to an kan wala ka nɔɔ jugu to an kan. Talenw 13:20 b’a fɔ fana  ko: “Nka hakilintan taamaɲɔgɔn na tɔɔrɔ sɔrɔ.” Heburukan na, n’u ko ka mɔgɔ kɛ i “taamaɲɔgɔn” ye, o kɔrɔ ko ka “teriya don” n’a tigi ye (Talenw 22:24; Kiritigɛlaw 14:20). N’an teriw be Ala kanu, u bena an jija an ka to ka kantigiya kɛ Ala ye. An k’a filɛ Jehova be mɔgɔ minw sugandi k’u kɛ a teriw ye. O bena an dɛmɛ k’an teriw sugandi ni hakilitigiya ye.

4. Mun na nɛɛmaba lo ka kɛ Ala teri ye? Mun na Jehova ye Ibrayima weele ko “ne tericɛ”?

⁴ Jehova lo ye duniɲa kuru bɛɛ Masaba ye. A be sababu di an ma ka kɛ a teriw ye. O ye nɛɛmaba yɛrɛ lo ye! Jehova b’a teriw sugandi koɲuman. Mɔgɔ minw b’a kanu ani u limaniyanin lo a la, a b’olu lo sugandi k’u kɛ a teriw ye. Miiri Ibrayima koo la. Jehova tun be koo o koo ɲini a fɛ, a tun labɛnnin lo k’o kɛ. A y’a yira siɲɛ caaman na ko a ye mɔgɔ kantigi ye ani ko a be mɛnni kɛ Ala fɛ. A yɛrɛ tun labɛnnin lo k’a dencɛ Isiyaka saraka. Ibrayima tun lanin b’a la ko “Ala be se ka [a dencɛ] suu kunun.” (Eburuw 11:17-19; Zɛnɛzi 22:1, 2, 9-13). Ibrayima tun ye mɔgɔ kantigi ye ani a tun be mɛnni kɛ Jehova fɛ. O kosɔn, Jehova y’a weele ko “ne tericɛ.”—Ezayi 41:8; Zaki 2:21-23.

5. Minw be kantigiya kɛ Jehova ye, a be mun lo miiri olu koo la?

⁵ Jehova teriw koo ka gwɛlɛ a ma. A teriw b’u jija ka kantigiya kɛ a ye ka tɛmɛ fɛɛn bɛɛ kan (2 Samuyɛli 22:26 kalan). U be kantigiya kɛ a ye ani u be mɛnni kɛ a fɛ bari u b’a kanu. Bibulu b’a  fɔ ko Ala b’o ɲɔgɔnna mɔgɔw lo “kɛ a teriw ye.” (Talenw 3:32). Jehova be lɔyɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnin di a teriw ma a ka “soo kɔnɔ.” O kɔrɔ, a b’a ɲini u fɛ u k’ale bato ani k’a deli tuma bɛɛ.—Zaburuw 15:1-5.

6. An be se k’a yira cogo di ko an be Yezu kanu?

⁶ Yezu y’a fɔ ko: “Mɔgɔ min be ne kanu, o tigi bena ne ka kuma bato, n Faa bena o tigi kanu fana.” (Zan 14:23). O b’a yira ko n’an b’a fɛ ka kɛ Jehova teri ye, fɔɔ an ka Yezu kanu fana ani k’a ka kumaw labato. Ɲɛyirali fɛ, Yezu ye cii di an ma ko an ka kibaro diiman fɔ ani ka mɔgɔw kɛ ale ka kalandenw ye. An b’o cii labato walisa ka mɛnni kɛ a fɛ (Matiyo 28:19, 20; Zan 14:15, 21). An be Yezu kanu minkɛ, an be “tugu ale sennɔ kɔ” koɲuman (1 Piyɛri 2:21, Ala ta Kuma). Jehova ninsɔn ka di k’a ye ko an b’an seko bɛɛ kɛra k’a Dencɛ ladegi an ka kumaw n’an ka kɛwalew bɛɛ la.

7. Minw ye Jehova teriw ye, mun na an ka ɲi k’olu lo kɛ an teriw ye?

⁷ Jehova teriw be kantigiya kɛ ani u be mɛnni kɛ a fɛ. U b’a Dencɛ kanu fana. Yala an b’o ɲɔgɔnna mɔgɔw lo kɛ an teriw ye wa? N’i teriw be Yezu ladegi ani n’u b’u jija ka mɔgɔw kalan Ala ka Masaya koo la, u bena i dɛmɛ ka kɛ mɔgɔ ɲuman ye ani ka to kantigiya la.

8. Mun lo ka di i ye Ruti ni Nawomi ka teriya la?

⁸ Bibulu be mɔgɔ caaman kofɔ minw tun ye teriw ye, i n’a fɔ Ruti n’a buranmuso Nawomi. O musow bɔyɔrɔ n’u lamɔcogo tun tɛ kelen ye, ani Nawomi tun ka kɔrɔ ni Ruti ye kosɔbɛ. Nka, u kɛra teri sɔbɛw  ye sabu u fila bɛɛ tun be Jehova kanu. Tuma min na Nawomi tun b’a fɛ ka bɔ Mowabu mara la ka kɔsegi Israɛl jamana na, Ruti “ma sɔn ka faran a la.” A y’a fɔ Nawomi ye ko: “E ka mɔgɔw bena kɛ ne ka mɔgɔw ye, e ka Ala bena kɛ ne ka Ala ye.” (Ruti 1:14, 16). Ruti tun be Nawomi minɛ ka ɲɛ yɛrɛ le. U sera Israɛl jamana na tuma min na, Ruti y’a jija ka baara kɛ walisa k’a terimuso Nawomi dɛmɛ. Nawomi tun be Ruti kanu kosɔbɛ ani a ye ladili ɲumanw di a ma. Ruti ye mɛnni kɛ a fɛ ani u fila bɛɛ ye duga caaman sɔrɔ o la.—Ruti 3:6.

9. Mun lo b’i kabakoya Dawuda ni Zonatan ka teriya koo la?

⁹ Dawuda ni Zonatan fana tun ye teri sɔbɛw ye ani u fila bɛɛ tun be kantigiya kɛ Jehova ye. Zonatan tun ka kɔrɔ ni Dawuda ye saan 30. Ani, ale lo tun ka ɲi ka kɛ Israɛl jamana ka masacɛ filanan ye (1 Samuyɛli 17:33; 31:2; 2 Samuyɛli 5:4). Tuma min na a y’a faamu ko Jehova ye Dawuda lo sugandi k’a kɛ masacɛ ye, a ma ɲangoya kɛ ani a m’a ɲini ka sanga ni Dawuda ye. Nka, a y’a seko bɛɛ kɛ walisa ka Dawuda dɛmɛ. Ɲɛyirali fɛ, tuma min na Dawuda tun be farati la, Zonatan y’a dɛmɛ “a k’a jigi la Ala kan.” A yɛrɛ y’a niin bila farati la Dawuda kosɔn (1 Samuyɛli 23:16, 17). Dawuda fana tun ye teri kantigi ye. A y’a daa di ko a bena Zonatan ka denbaya ladon. Zonatan sanin kɔ, a y’o lo kɛ.—1 Samuyɛli 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samuyɛli 9:1-7.

10. Heburu kanbele saba nunu ka teriya b’i kalan mun lo la?

¹⁰ Sadiraki ni Mesaki ani Abɛdenego tun ye Heburuw ye. U y’u minɛ kabi u denmisɛnman ka  taga n’u ye Babilonɛ. O kanbele saba tun ye teriw ye. Hali n’u yɔrɔ tun ka jan u bangebagaw la, u ye ɲɔgɔn dɛmɛ ka to kantigiya la Jehova ye. U kɛra balikuw ye tuma min na, Nebukadnezar y’u ka limaniya kɔrɔbɔ: a y’a ɲini u fɛ u ka jaa sanulaman dɔ bato. Sadiraki ni Mesaki ani Abɛdenego ma sɔn k’o jaa bato. U y’a fɔ masacɛ ye ko: “An tena i ka batofɛnw bato, i ye jaa sanulaman min dilan k’a lɔ, an tena o fana bato.” U ka limaniya kɔrɔbɔra tuma min na, o teri saba nunu tora ka kantigiya kɛ Ala ye.—Daniyɛli 1:1-17; 3:12, 16-28.

11. An b’a lɔn cogo di ko Pol ni Timote tun ye teri sɔbɛw ye?

¹¹ Ciden Pol ye kanbele Timote ye tuma min na, a y’a kɔrɔsi ko Timote be Jehova kanu ani ko a b’a janto kafodenw na kosɔbɛ. O kama, Pol ye fɔrɔmasɔn di Timote ma walisa a ka balimaw dɛmɛ dugu caaman na (Kɛwaliw 16:1-8; 17:10-14). Timote tun be baara kɛ kosɔbɛ. O kama Pol y’a fɔ a koo la ko: “A y’a yɛrɛ di ka baara kɛ ni ne ye, kibaru diman ka ɲataga kosɔn.” Pol tun b’a lɔn ko Timote be “hami” balimaw koo la sɔbɛ la. Pol ni Timote ye baaraba kɛ Jehova ye ɲɔgɔn fɛ. O kama u kɛra teri sɔbɛw ye.—Filipikaw 2:20-22; 1 Korɛntikaw 4:17.

12, 13. a) Mun na an ka ɲi k’an teriw sugandi ni hakilitigiya ye hali kafo kɔnɔ? b) Lasɔmi kuma min be sɔrɔ 1 Korɛntikaw 15:33 kɔnɔ, mun na ciden Pol y’o di?

¹² Kafo kɔnɔ, an be se ka kalan sɔrɔ ka bɔ an balimaw fɛ. An fana be se ka ɲɔgɔn dɛmɛ ka to kantigiya la (Ɔrɔmukaw 1:11, 12 kalan). Nka hali  kafo kɔnɔ, n’an b’a fɛ ka mɔgɔ dɔw kɛ an teri sɔbɛw ye, an ka ɲi ka hakili sɔrɔ o koo la. An be ni balima caaman ye minw ka kokɛcogow n’u lamɔcogo tɛ kelen ye. O ye koo kabakoman yɛrɛ lo ye! U dɔw ye mɔgɔ kuraw ye kafo kɔnɔ ani dɔ wɛrɛw be Jehova batora kabi saan caaman. I ko yiriden be wagati ta ka kɔgɔ cogo min na, mɔgɔ be jɛnɲɔgɔnya min kɛ ni Jehova ye, o fana be se ka wagati ta sanni a ka sabati. O kama, an ka ɲi ka muɲu ɲɔgɔn kɔrɔ, ka ɲɔgɔn  kanu ani k’an teriw sugandi ni hakilitigiya ye tuma bɛɛ.—Ɔrɔmukaw 14:1; 15:1; Eburuw 5:12–6:3.

¹³ Tuma dɔw la, gwɛlɛya dɔ be se ka sɔrɔ kafo kɔnɔ. O koo ɲɔgɔn na, an ka ɲi k’an yɛrɛ kɔrɔsi kosɔbɛ. A be se ka kɛ ko balima dɔ ye koo dɔw kɛ minw bɛnnin tɛ ni Bibulu ka fɔta ye. Wala mɔgɔ dɔ be se k’a daminɛ ka ŋunuŋunu ani o be kafo ka hɛɛrɛko nagasi. O man kan ka bari an na. Mun na do? Sabu hali saan kɛmɛkulu fɔlɔ la, gwɛlɛyaw tun be yen kafo kɔnɔ tuma dɔw la. O kama Pol y’o wagati kerecɛnw lasɔmi ko: “Aw kana aw yɛrɛ nigɛ. Tagamaɲɔgɔnjugu b’a tagamaɲɔgɔnɲuman cogo cɛn.” (1 Korɛntikaw 15:12, 33). Pol ye Timote lasɔmi fana ko a ka hakili sɔrɔ a teri sɔbɛw sugandili koo la. An fana ka ɲi k’o lo kɛ bi.—2 Timote 2:20-22 kalan.

14. N’an tɛ ni teri ɲumanw ye, mun lo be se k’an ni Jehova ka jɛnɲɔgɔnya sɔrɔ?

¹⁴ Jɛnɲɔgɔnya min be an ni Jehova cɛ, o nafa ka bon an ma ka tɛmɛ fɛɛn bɛɛ kan. O kama, an ka banba o kana tiɲɛ. Mɔgɔ o mɔgɔ be se k’o jɛnɲɔgɔnya tiɲɛ, wala k’an ka limaniya nagasi, an kana o tigi kɛ an teri ye. An tɛ se ka sifɔn don vinɛgiri la ani k’a miiri ko a bena jii lo ta. O cogo kelen na, mɔgɔ minw be koo jugu kɛ, n’an y’olu kɛ an teriw ye, an tɛ se k’a miiri ko a bena nɔgɔya an ma ka koo ɲuman kɛ. An ka ɲi k’an teri sɔbɛw sugandi ni hakilitigiya ye.—1 Korɛntikaw 5:6; 2 Tesalonikaw 3:6, 7, 14.

15. I be se ka mun lo kɛ walisa ka teri ɲumanw sɔrɔ kafo kɔnɔ?

¹⁵ An be se ka mɔgɔ dɔw sɔrɔ kafo kɔnɔ minw be  Jehova kanu sɔbɛ la. U be se ka kɛ i teri sɔbɛw ye (Zaburuw 133:1). Kan’a miiri ko i filankuruw wala i ka siyamɔgɔw dɔrɔn le be se ka kɛ i teriw ye. A to i hakili la ko Zonatan tun ka kɔrɔ ni Dawuda ye kosɔbɛ ani ko Ruti tun ka dɔgɔ ni Nawomi ye yɛrɛ le. An b’a fɛ ka Bibulu ka ladili nin sira tagama: ‘Aw ka aw ka kanuya bonya.’ (2 Korɛntikaw 6:13, ABM; 1 Piyɛri 2:17 kalan). N’i be to ka Jehova ladegi, tɔɔw bena a ɲini ka kɛ i teriw ye.

16, 17. Ni kafomɔgɔ dɔ y’an jigi tigɛ, an t’a fɛ ka mun lo kɛ?

¹⁶ Denbaya bɛɛ kɔnɔ, mɔgɔw sɔɔn, u ka koo jaticogo n’u ka kokɛcogow tɛ kelen ye. O kelen lo fana kafo kɔnɔ. Komi an tɛ kelen ye, o be dɔ fara an ka ɲɛnamaya diya kan ani an be se ka hakili sɔrɔ ɲɔgɔn fɛ koo caaman na. Faranfasi minw be an ni ɲɔgɔn cɛ, tuma dɔw la o be se ka kɛ bɛnbaliya sababu ye an n’an balimaw cɛ ani an be dimi u kɔrɔ. An balimaw be se ka don an gasi la tuma dɔw la wala ka koo dɔw kɛ minw be digi an na (Talenw 12:18). Yala an bena a to o koo ɲɔgɔn k’an fari faga wala k’an lasun an b’an mabɔ kafo la wa?

¹⁷ Ayi! Hali ni mɔgɔ dɔ donna an gasi la, an t’a fɛ k’an mabɔ kafo la. Jehova lo ma don an gasi la. A ye fɛɛn tɔɔw bɛɛ di an ma ka fara an niin kan. A ka kan n’an ka kanuya n’an ka kantigiya ye (Yirali 4:11). Kafo ye Jehova ka nilifɛn dɔ ye min b’an dɛmɛ k’an ka limaniya sabati (Eburuw 13:17). An t’a fɛ ka ban o nilifɛn na abada hali ni mɔgɔ dɔ y’an jigi tigɛ.—Zaburuw 119:165 kalan.

18. a) Mun lo be se k’a to bɛɛn be kɛ an n’an balimaw cɛ? b) Mun na an ka ɲi ka yafa tɔɔw ma?

 ¹⁸ An b’an balimaw kanu ani an b’a fɛ ka bɛn n’u ye. Jehova t’a ɲini mɔgɔ si fɛ a ka kɛ mɔgɔ dafanin ye. An fana man kan k’o kɛ (Talenw 17:9; 1 Piyɛri 4:8). An bɛɛ be fili, nka kanuya lo bena an dɛmɛ ka “yafa ɲɔgɔn ma tuma bɛɛ.” (Kɔlɔsikaw 3:13). Kanuya bena a to an tɛna fili denninw ta k’u kɛ kooba ye. Tiɲɛn na, ni mɔgɔ dɔ donna an gasi la, a man nɔgɔ k’o koo bɔ an hakili la. An ka teli ka dimi a tigi kɔrɔ ani k’o dimi mara an kɔnɔ. N’an y’o kɛ, o bena an dusu tiɲɛ ani k’an ninsɔn gwoya dɔrɔn le. Faan wɛrɛ fɛ, ni mɔgɔ donna an gasi la ani an yafara a tigi ma, an dusu be lafiya ani hɛɛrɛ be kɛ kafo kɔnɔ. Min yɛrɛ kɔrɔtanin lo, o ye ko jɛnɲɔgɔnya ɲuman be to an ni Jehova cɛ.—Matiyo 6:14, 15; Luka 17:3, 4; Ɔrɔmukaw 14:19.

19. Tuma juman na an ka ɲi k’an ka jɛnɲɔgɔnya dabila ni kafomɔgɔ dɔ ye?

¹⁹ Denbayamɔgɔ minw be ɲɔgɔn kanu, u kelen kelen bɛɛ b’u seko kɛ walisa ka tɔɔw ninsɔndiya. Miiri k’a filɛ: Denbayamɔgɔ dɔ be muruti. Tɔɔw b’u seko bɛɛ kɛ k’a dɛmɛ, nka a tɛ sɔn u ka dɛmɛ ma. Ale yɛrɛ be se k’a latigɛ ka bɔ soo wala sotigi be se k’a gwɛn ka bɔ luu kɔnɔ. O koo ɲɔgɔn be se ka kɛ kafo kɔnɔ. Mɔgɔ dɔ be se k’a latigɛ ka koo dɔw kɛ minw man di Jehova ye. O be se ka kafo ka hɛɛrɛko nagasi. O tigi be ban tɔɔw ka dɛmɛ ma, ani a b’a yira a ka kɛwalew fɛ ko a t’a fɛ ka jɛn ni kafo ye tugun.  Ale yɛrɛ be se k’a latigɛ ka bɔ kafo kɔnɔ, wala u be se k’a gwɛn ka bɔ yen. N’o koo ɲɔgɔn kɛra, Bibulu b’a fɔ ka gwɛ ko an “kana jɛn n’o tigi ye fewu.” (1 Korɛntikaw 5:11-13 kalan; 2 Zan 9-11). O be se ka gwɛlɛya an ma kosɔbɛ n’a tigi ye an teri wala an somɔgɔ dɔ lo ye. Nka o koo ɲɔgɔn na, min kɔrɔtanin lo ka tɛmɛ fɛɛn bɛɛ kan, o ye ka kantigiya kɛ Jehova ye.—Kunnafoni wɛrɛw lajɛ, a 8nan.

20, 21. a) Ni mɔgɔ dɔ gwɛnna ka bɔ kafo kɔnɔ, mun na o ye kanuyako lo ye? b) Mun na a kɔrɔtanin lo an k’an teriw sugandi ni hakilitigiya ye?

²⁰ Ka jurumukɛla gwɛn ka bɔ kafo kɔnɔ, o ye Jehova ka labɛn ɲuman ye. O b’a yira ko a b’a ka kafo kanu. Minw be Jehova ka sariyaw mafiɲɛya, o labɛn be kafo tanga olu ma (1 Korɛntikaw 5:7; Eburuw 12:15, 16). O labɛn b’an dɛmɛ an k’a yira ko Jehova tɔgɔ senuman ka di an ye, ko an be Jehova kanu ani ko an b’a ka sariyakolow jati fɛɛnba ye (1 Piyɛri 1:15, 16). O labɛn b’a yira fana ko Jehova b’o tigi kanu hali n’a tɛ kafomɔgɔ dɔ ye tugun. O kololi sɔbɛ be se k’a tigi dɛmɛ a k’a faamu ko a be min kɛra, o ye koo jugu lo ye ani o be se k’a lasun a k’a sɔɔn yɛlɛma. Minw tun gwɛnna ka bɔ kafo kɔnɔ, kɔfɛ u caaman kɔsegira Jehova ma ani kafodenw y’u bisimila koɲuman.—Eburuw 12:11.

²¹ Siga t’a la, an teriw be nɔɔ to an kan. O kama, a kɔrɔtanin lo an k’an teriw sugandi ka ɲɛ. Jehova be mɔgɔ minw kanu, n’an b’olu kanu, an bena teriw sɔrɔ minw be se k’an dɛmɛ ka to kantigiya la fɔɔ abada.