N’I Y’A mɛn ko “niin” ani “hakili”, e be miiri mun koo la? Mɔgɔ caaman b’a miiri ko “niin” ani “hakili” ye fɛɛn yebaliw ye minw be an na ani u tɛ sa. U b’a miiri ko mɔgɔ mana sa, o fɛɛnw be bɔ a tigi fari la ani u tɛ sa. Komi o miiriya jɛnsɛnnen lo yɔrɔ bɛɛ, a be bari mɔgɔ caaman na k’a mɛn ko Bibulu kɔni tɛ o fɔ fewu. O la do, Ala ka Kuma ka fɔta la, niin ni hakili ye mun lo ye?

An ka kuma niin koo la fɔlɔ. N’a sɔrɔ i hakili b’a la ko Bibulu kɔnna ka sɛbɛ Heburukan ni Gɛrɛkikan lo la. N’u be kuma niin koo la, Bibulu sɛbɛbagaw be Heburukan kumaden nefɛs wala Gɛrɛkikan kumaden psukɛ lo sɛbɛ. Nin kumaden fila be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ siɲɛ 800 ni kɔ. Bibulu bayɛlɛmani min tɔgɔ ko Traduction du monde nouveau, o be o kumadenw bayɛlɛma yɔrɔ bɛɛ k’a fɔ ko “âme,” o kɔrɔ, “niin.” “Niin” wala “niinw” kofɔra cogo min na Bibulu kɔnɔ, n’an b’o lajɛ, an b’a ye ka gwɛ ko u kɔrɔ jɔnjɔn ko: 1) mɔgɔ, 2) bɛgɛn, wala 3) mɔgɔ wala  bɛgɛn ka ɲɛnamaya. An ka vɛrise dɔw lajɛ minw be o kɔrɔ saba ɲɛyira.

Mɔgɔw.Nuhun tile la, “mɔgɔ damani le kisira . . . mɔgɔ [psukɛ] seegi dɔrɔn.” (1 Piyɛri 3:20). Yan, gɛrɛkikan kumaden psukɛ min kofɔra, o ɲɛsinna mɔgɔw lo ma: Nuhun, a muso, a dencɛ saba n’u musow. Ɛkizɔdi 16:16 be cikan dɔw kofɔ minw dira Israɛldenw ma ka ɲɛsin maanɛ koo ma. A fɔra u ye ko: “Mɔgɔ kelen kelen bɛɛ ka dɔ cɛ . . . ka kɛɲɛ n’u ka mɔgɔw [nefɛs] daa ye.” O la, denbaya kelen-kelen bɛɛ tun be maanɛ hakɛ min cɛ, o tun be bɔ a ka mɔgɔw daa lo la. Vɛrise wɛrɛw be yen minw kɔnɔ nefɛs ni psukɛ ɲɛsinna mɔgɔ wala mɔgɔw lo ma: Zɛnɛzi 46:18; Zozuwe 11:11; Kɛwaliw 27:37; ani Ɔrɔmukaw 13:1.

Bɛgɛnw. Bibulu be fɛɛn ɲɛnamanw danni lakali ten ko: “Ala ko: ‘Nimanfɛn [nefɛs] ka kɛ jii kɔnɔ caaman yɔrɔ bɛɛ, ani kɔnɔw ka to ka van sanfɛ.’ Ala ko: ‘Dugukolo ka fɛɛn ɲanaman [nefɛs] sifaw bɛɛ bɔ: begɛnw, fɛɛn minw be fofo, ani kongosogo sifaw bɛɛ.’ A kɛra ten.” (Zɛnɛzi 1:20, 24). Nin yɔrɔ la, jɛgɛw, bɛgɛnw ani kongo sogow bɛɛ weelela heburukan kumaden kelen lo la ko nefɛs. Kɔnɔw ni sogo wɛrɛw weelela ko nefɛs vɛrise nunu kɔnɔ: Zɛnɛzi 9:10; Levitiki 11:46; ani Nɔnburuw 31:28.

Mɔgɔ niin. Tuma dɔw la kumaden “nefɛs” kɔrɔ ko mɔgɔ niin. Jehova tun y’a fɔ Musa ye ko: “Nga ni kojugu wɛrɛ y’a sɔrɔ, o ɲɔgɔn ka kan ka kɛ u la. Nii [nefɛs] juru be bɔ ni nii [nefɛs] ye.” (Ɛkizɔdi 21:23). Ni mɔgɔ tun ye mɔgɔ wɛrɛ niin bɔ, a tun ka kan ka mun lo sara o nɔɔ na? Niin tun be kɛ niin sara ye. An ka Yezu ka kumaw fana lajɛ: “Ne ye sagaw dɛndɛbagaɲuman ye. Sagaw dɛndɛbaga ɲanaman b’a nii [psukɛ] di a ka sagaw kosɔn.” (Zan 10:11). Yezu y’a niin, o kɔrɔ a ka ɲɛnamaya di adamadenw kosɔn. An ye Bibulu vɛrise minw lajɛ, u b’a yira ka gwɛ ko “niin” ɲɛsinna mɔgɔ ka ɲɛnamaya lo ma. O kɔrɔ kelen be sɔrɔ  vɛrise wɛrɛw kɔnɔ i n’a fɔ Matiyo 10:39; Zan 15:13; ani Kɛwaliw 20:10.

N’i be to ka Ala ka Kuma kalan, i bena a ye ko a ma fɔ Bibulu yɔrɔ si la ko niin tɛ sa wala ko a be to badaa. Nka, Bibulu b’a fɔ ko niin be sa (Ezekiyɛli 18:4, 20, NW ).

An k’a filɛ sisan “hakili” kɔrɔ ye min ye Bibulu kɔnɔ. Mɔgɔ dɔw b’a miiri ko “hakili” ni “niin” kɔrɔ ye kelen ye. Nka o tɛ. Bibulu b’a yira ka gwɛ ko “hakili” ni “niin” be dan na. Faranfasi juman be yen u cɛ?

Bibulu sɛbɛbagaw ye kumaden min sɛbɛ ka ɲɛsin “hakili” ma o ye ruwa ye heburukan na ani pneuma ye gɛrɛkikan na. Bibulu yɛrɛ be o kumadenw kɔrɔ yira. Ɲɛyirali fɛ, Zaburuw 104:29 (ABM ) b’a fɔ ko: “Ni i [ Jehova] ye u [hakili, NW ] (ruwa) minɛ, u bɛ sa, u bɛ kɛ buguri ye tun.” Zaki 2:26 (ABM ) fana b’a fɔ ko: ‘Farikolo salen lo ni niin [hakili, NW ] t’a la.’ O vɛrisew kɔnɔ, kumaden “hakili” ɲɛsinna fɛɛn ma, min b’a to farikolo be ɲɛnamaya. Ni hakili tɛ farikolo la, mɔgɔ be sa. O kama, Bibulu kɔnɔ kumaden ruwa ma bayɛlɛma dɔrɔn ko “hakili” nka, “fanga” o kɔrɔ, ɲɛnamaya barika. Ɲɛyirali fɛ, Nuhun ka wagati la, Ala y’a fɔ sanjiba koo la ko: “Ne na ji belebeleba lana dugukolo kan. Hakili [ruwa] bɛ farisogo minnu na, ne na olu bɛɛ halaki ka bɔ sankolo jukɔrɔ.” (Zɛnɛzi 6:17, ABM; 7:15, 22). O la “hakili” ye barika yebali ye ( ɲɛnamaya tapɛrɛn lo) min b’a to fɛɛn ɲɛnamanw bɛɛ be walew kɛ.

Niin ani hakili tɛ kelen ye. Farikolo mako be hakili la i ko arajo mako be kuran na walisa ka kuma. Walisa k’o faamuya, i ka miiri arajo dɔ koo la piliw be don min na. N’i ye piliw don a la ani k’a dayɛlɛ, kuran min be piliw kɔnɔ o b’a to arajo be baara kɛ ani ka kuma. Nka ni piliw t’a la, a tɛ se ka baara kɛ. Arajo sifa wɛrɛw fana be ten: ni y’u sama ka bɔ kuran na, u tɛ baara kɛ tugun. O cogo kelen na, hakili ye barika ye an farikolo be ɲɛnamaya la  min sababu fɛ. I ko kuran, hakili fana tɛ ni dusukunnataw ye ani a tɛ se ka miiri. Fanga lo, mɔgɔ tɛ. Nka, n’o hakili walima ɲɛnamaya barika tɛ fari la, an ‘be sa, an be kɛ buguri ye tugun’ i ko Zaburu sɛbɛbaga y’a fɔ cogo min na.

Waajulikɛla 12:7 b’a fɔ adamaden saya koo la ko: ‘Farisogo be segi ka kɛ bɔgɔ ye a bɔyɔrɔ la, . . . ani mɔgɔ niin [hakili, NW ] be segi Ala ma, min y’a dibaga ye.’ Ni hakili wala ɲɛnamaya barika bɔra mɔgɔ fari la, a be toli ani a be segi dugukolo la, a bɔra yɔrɔ min na. O cogo kelen na, ɲɛnamaya barika be kɔsegi Ala ma, a bɔra ale min fɛ (Zɔbu 34:14, 15, NW; Zaburuw 36:10). O kɔrɔ tɛ ko ɲɛnamaya barika be wuli tiɲɛn na ka taga sankolo la. Nka, o kɔrɔ ko mɔgɔ mana sa, walisa a ka ɲɛnamaya kokura, o be Jehova Ala lo bolo. An be se k’a fɔ ko a tigi ka ɲɛnamaya be Ala lo bolo sisan. Ala sebagaya dɔrɔn lo sababu la hakili walima ɲɛnamaya barika be se ka segi a tigi ma walisa a ka ɲɛnamaya kokura.

“Mɔgɔ salen minnu bɛ kaburuw kɔnɔ,” k’a lɔn ko Ala bena u kunu, o b’an jigi tugu dɛ! (Zan 5:28, 29, ABM ). Suu kununin wagati la, minw be sunɔgɔra saya la, Jehova bena farikolo kuraw dilan u ye ani a bena u ɲɛnamaya a kɛtɔ ka hakili walima ɲɛnamaya barika don u la. O bena kɛ ninsɔndiya wagati ye dɛ!

N’i b’a fɛ ka dɔ fara i ka faamuyali kan “niin” ani “hakili” kɔrɔ koo la Bibulu kɔnɔ, i bena kunnafoni nafamanw sɔrɔ gafe nunu kɔnɔ: Que devient-on quand on meurt ? ani Comment raisonner à partir des Écritures ɲɛɛw 27-32 ani 135-140 (faransɛkan). Jehova Seerew lo y’u sɛbɛ.