1. Yusufu kɔrɔw ka ɲangoya ye nɔɔ juman lo to u somɔgɔw kan?

YAKUBA tun b’a dencɛw bɛɛ kanu. Nka, a dencɛ Yusufu min tun be ni saan 17 ye, a tun b’ale kanu kosɔbɛ ka tɛmɛ a deen tɔɔw kan. Yusufu kɔrɔcɛw y’o koo ta cogo di? A ɲangoya y’u minɛ ani o y’a to u y’a daminɛ k’a kɔniya. Yusufu do tun ma foyi kɛ u la. O bɛɛ n’a ta, u y’a feere jɔnya la. O kɔ, u ye ngalon tigɛ u facɛ ye ko kongosogo dɔ y’a dencɛ kanulen faga. U ye Yusufu ɲangoya minkɛ, o y’a to u somɔgɔw ka hɛɛrɛ nagasira ani u y’u facɛ dusu kasi kosɔbɛ.​—Zɛnɛzi 37:3, 4, 27-34.

2. Ka kɛɲɛ ni Galatikaw 5:19-21 ka fɔta ye, mun na ɲangoya ye kojuguba ye?

² Bibulu kɔnɔ, ɲangoya * wala keliya ye “farisogo sago” lo ye. O jogo jugu be se k’a kɛ mɔgɔ tɛ Ala ka Masaya sɔrɔ (Galatikaw 5:19-21 kalan). Ni mɔgɔ be tɔɔw ɲangoya, a tigi ka teli k’u kɔniya, ka kɛlɛ kɛ n’u ye ani ka dimi u kɔrɔ.

3. An bena mun lo ye barokun nin na?

³ Yusufu kɔrɔw ka koo b’a yira ko ka tɔɔw ɲangoya, o be se k’a to jɛnɲɔgɔnya min b’an n’u cɛ, o be nagasi. O be se ka denbaya ka hɛɛrɛ fana nagasi. Tiɲɛn lo ko Yusufu kɔrɔw ye min kɛ, an tɛna o kɛ abada. Nka, an k’a lɔn ko an si dafanin tɛ ani an dusukun ye janfanci ye (Zer. 17:9). O kama tuma dɔw la, a be se ka kɛ ko an be ɲangoya kɛ. An ka ɲɛyirali dɔw lajɛ Bibulu kɔnɔ minw b’an dɛmɛ k’a faamu fɛɛn min be se k’a to mɔgɔ b’a daminɛ ka tɔɔw  ɲangoya. An bena a ye fana an be se ka min kɛ walisa an kana tɔɔw ɲangoya ani an ka to hɛɛrɛ la n’u ye.

4. Mun na Isiyaka ɲangoya ye Filisitikaw minɛ?

⁴ Ni dɔ ye fɛntigi ye. Isiyaka tun ye nafolotigi ye. O kama, a ɲangoya ye Filisitikaw minɛ (Zɛnɛzi 26:12-14). Isiyaka tun be jii bi kɔlɔn minw kɔnɔ k’a di a ka bɛgɛnw ma, Filisitikaw y’u datugu ni bɔgɔ ye (Zɛnɛzi 26:15, 16, 27). Bi fana, dɔw be ɲɛbɔ mɔgɔw fɛ minw ye fɛntigiw ye ka tɛmɛ olu kan. Fɛɛn min be tɔɔw fɛ, u b’a fɛ k’o sɔrɔ. Nka o dɔrɔn tɛ, u b’a ɲini k’u jɛn o la.

5. Mun na diinan kuntigiw ye Yezu ɲangoya?

⁵ Ni dɔ koo ka di mɔgɔ caaman ye. Yahutu diinan kuntigiw ye Yezu ɲangoya sabu a koo tun ka di kosɔbɛ mɔgɔ caaman ye (Mat. 7:28, 29). Yezu tun ye Ala ka lasigiden ye ani a tun be mɔgɔw kalan tiɲɛn koo la. O bɛɛ n’a ta, diinan kuntigiw ye ngalonfin la a kan walisa k’a tɔgɔ tiɲɛ (Mariki 15:10; Zan 11:47, 48; 12:12, 13, 19). An be se ka kalan juman lo sɔrɔ o koo la? Kafo kɔnɔ, minw koo ka di balimaw ye u ka jogo ɲumanw kosɔn, an b’an jija an kana u ɲangoya. Nka, an b’a ɲini k’u ka jogo ɲumanw ladegi.​—1 Kor. 11:1; 3 Zan 11.

6. Diyotɛrɛfu y’a yira cogo di ko a be tɔɔw ɲangoya?

⁶ Ni kunkanbaaraw kalifara dɔ ma kafo kɔnɔ. Saan kɛmɛkulu fɔlɔ la, minw tun be kafo ɲɛminɛ, Diyotɛrɛfu ye olu ɲangoya. A tun b’a fɛ ka kɛ “koo bɛɛ ɲamɔgɔ” ye kafo kɔnɔ. O kama, a ye kumajugu fɔ ciden Zan ni balimacɛ wɛrɛw koo la walisa k’u tɔgɔ tiɲɛ (3 Zan 9, 10). Diyotɛrɛfu ye min kɛ, an tɛna o kɛ abada. Nka n’an m’an yɛrɛ kɔrɔsi, an fana be se k’a daminɛ k’an kerecɛnɲɔgɔn dɔ ɲangoya. An be se k’o kɛ n’u ye kunkanbaara dɔ kalifa a ma, an jigi tun b’a la ka min sɔrɔ. An ka teli k’o kɛ sanko n’an b’a miiri ko an be se k’o baara kɛ i ko ale wala ko an yɛrɛ be se k’o kɛ ka ɲɛ ka tɛmɛ a kan.

7. N’an be tɔɔw ɲangoya, o be se ka nɔɔ juman lo to an kan?

⁷ Ɲangoya be komi binjugu. N’o biin falenna an dusukun na, a be se ka gwɛlɛya an ma k’a bɔ yen. Jogo jugu dɔw be se k’a to ɲangoya be barika sɔrɔ. O jogo jugu dɔw ye yɛrɛbonya ani ka miiri an yɛrɛ dɔrɔn koo la. Binjugu be se ka filɛru bali ka bonya. O cogo kelen na, n’an be tɔɔw ɲangoya, o be se k’an bali ka kɛ ni jogo ɲuman dɔw ye i n’a fɔ kanuya, makari ani ɲumanya. N’an y’a ye ko an b’a daminɛna ka tɔɔw ɲangoya, an ka sin k’o dabila. An be se ka see sɔrɔ o jogo jugu kan cogo di?

8. Jogo jumanw lo be se k’a kɛ an tɛ tɔɔw ɲangoya?

⁸ An ka kɛ ni majigilenya ye ani min b’an fɛ, an k’a to o k’an wasa. O la, an tɛna tɔɔw ɲangoya. N’an majiginin lo, an tɛna a miiri ko an ka fisa ni tɔɔw ye ani ko an ka kan ni fɛɛn dɔw ye ka tɛmɛ u kan (Gal. 6:3, 4). Mɔgɔ min wasanin lo, min b’a bolo o b’a bɔ ani a t’a yɛrɛ suma ni tɔɔw ye (1 Tim. 6:7, 8). Ni mɔgɔ majiginin lo ani a wasanin lo, ni dɔ ye fɛɛn ɲuman sɔrɔ, o b’a ninsɔn diya.

9. Ka kɛɲɛ ni Galatikaw 5:16 ani Filipikaw 2:3, 4 ye, hakili senu bena an dɛmɛ ka mun lo kɛ?

⁹ Walisa an kana tɔɔw ɲangoya, an mako be Ala ka hakili senu na. An mako b’o la fana walisa ka kɛ ni majigilenya ye  ani min b’an fɛ, o k’an wasa (Galatikaw 5:16; Filipikaw 2:3, 4 kalan). Jehova ka hakili senu be se k’an dɛmɛ an k’an dusukunnakow n’an ka ŋaniyaw sɛgɛsɛgɛ. Ala ka dɛmɛ sababu la, an be se ka miiriya juguw kɛlɛ ani ka kɛ ni miiriya ɲumanw ye (Zab. 26:2; 51:12). Musa ni ciden Pol sera k’u jija walisa tɔɔw ɲangoya kana u minɛ. An k’u ka ɲɛyirali lajɛ.

10. Koo juman lo tun be se ka kɛ kɔrɔbɔli ye Musa fɛ? (Jaa lajɛ ɲɛɛ fɔlɔ kan.)

¹⁰ Kunkanbaara caaman tun kalifara Musa ma Ala ka jama kun na. Nka, a m’a ɲini ka tɔɔw bali u k’o kunkanbaaraw ɲɔgɔn sɔrɔ. Ɲɛyirali fɛ, loon dɔ Jehova y’a ka hakili senu dɔ bɔ Musa la k’o di Israɛl cɛkɔrɔba dɔw ma minw tun be fanibugu gɛrɛfɛ. Dɔɔni o kɔ, Musa y’a mɛn ko cɛkɔrɔba fila dɔw fana ye hakili senu sɔrɔ ani u y’a daminɛ ka kiraya kɛ k’a sɔrɔ u tun tɛ fanibugu gɛrɛfɛ. Tuma min na Zozuwe y’a ɲini Musa fɛ a k’u bali ka kiraya kɛ, Musa ye mun lo kɛ do? Musa ma o cɛkɔrɔba fila ɲangoya sabu Jehova ye see di u ma u ka kiraya kɛ. Nka, a tun majiginin lo minkɛ, a ninsɔn diyara sabu Jehova y’o see di u ma (Nɔnb. 11:24-29). An be kalan juman lo sɔrɔ Musa fɛ?

11. Diinan mɔgɔkɔrɔw be se ka Musa ladegi cogo di?

¹¹ N’i ye diinan mɔgɔkɔrɔ ye, n’a sɔrɔ nɛɛma baara dɔ ka d’i ye kosɔbɛ. Yala u delila k’a ɲini i fɛ i ka fɔrɔmasɔn di mɔgɔ dɔ ma walisa a k’o baara dafa kafo kɔnɔ wa? Ɲɛyirali fɛ, n’a sɔrɔ a ka d’i ye ka Kɔrɔsili Sangaso kalan ɲɛminɛ lɔgɔkun o lɔgɔkun. U be se k’a ɲini i fɛ ko i ka fɔrɔmasɔn di balimacɛ wɛrɛ ma walisa a k’o kunkanbaara dafa kɔfɛ. N’i majiginin lo i ko Musa, i tɛna a miiri ko nafa bɛrɛ tɛna kɛ i la tugun. Nka, i ninsɔn bena diya k’i balimacɛ dɛmɛ.

12. Bi, kerecɛn caaman b’a yira cogo di k’u majiginin lo ani k’u wasanin lo?

¹² An ka koo wɛrɛ lajɛ min be balima cɛkɔrɔba caaman sɔrɔla. U tun ye diinan mɔgɔkɔrɔw jɛnkulu ka koow labɛnbagaw ye saan caaman kɔnɔ. Nka, tuma min na u ye saan 80 sɔrɔ, u sɔnna k’u ka kunkanbaara to mɔgɔ wɛrɛ ye. Ni kafokulu kɔrɔsibagaw ye saan 70 sɔrɔ, u b’u ka kunkanbaara to yen ani ka sɔn baara wɛrɛ la sabu u majiginin lo. Saan tɛmɛninw na fana, u ye betɛliden caaman ci ka kɛ piyɔniyew n’a ɲɔgɔnnaw ye. O balima kantigiw ka baara kalifara minw ma, u t’u ɲangoya.

13. Mun lo tun be se k’a to Yezu ka ciden 12 ɲangoya be Pol minɛ?

¹³ Ciden Pol fana kɛra ɲɛyirali ɲuman ye sabu a tun wasanin lo ani a tun majiginin lo. A ma tɔɔw ɲangoya. A ye caaman kɛ waajuli baara la. Nka, a y’a fɔ ni majigilenya ye ko: “Ne ye cidenw bɛɛ la fitinin ye, ne man kan ka wele ko ciden yɛrɛ.” (1 Kor. 15:9, 10). Yezu ka ciden 12 tugura a kɔ a ka cidenya baara la dugukolo kan. Nka, ciden Pol kɛra kerecɛn ye Yezu saya n’a suu kununin kɔ le. Tiɲɛn lo ko kɔfɛ, a kɛra “siya wɛrɛ mɔgɔw ta ciraden ye.” Nka, a ma nɛɛmaba sɔrɔ ka kɛ ciden 12 nunu dɔ ye (Ɔrɔm. 11:13, Biblu Ala ta Kuma; Kɛw. 1:21-26). Yezu ka ciden 12 ɲangoya ma Pol minɛ. U ye jɛnɲɔgɔnya kɛrɛnkɛrɛnnin min kɛ ni Yezu ye, Pol m’u ɲangoya o fana kosɔn. Nka, baara min tun kalifara a ma, o y’a wasa.

14. Min b’an bolo n’o b’an wasa ani n’an majiginin lo, an bena mun lo kɛ?

¹⁴ N’an wasanin lo ani an majiginin lo, an bena koow kɛ i ko Pol. Jehova ye  kunkanbaara kalifa minw ma, an bena bonya la u kan (Kɛw. 21:20-26). Jehova ye diinan mɔgɔkɔrɔw sigi walisa u ka kafo ɲɛminɛ. Hali n’u dafanin tɛ, Jehova b’u jati “boɲafɛnw” ye (Efɛz. 4:8, 11). An k’u bonya ani an ka sɔn u ka ɲɛminɛli ma ni majigilenya ye. N’an b’o kɛ, an magwɛrɛnin bena to Jehova la ani hɛɛrɛ bena kɛ an n’an kerecɛnɲɔgɔnw cɛ.

15. An ka ɲi ka mun lo kɛ?

¹⁵ N’an be ɲɔgɔn ɲangoya, hɛɛrɛ tɛ se ka kɛ an ni ɲɔgɔn cɛ. An ka ɲi k’an jija walisa an kana tɔɔw ɲangoya ani an kana kɛ sababu ye u b’an ɲangoya. An ka ɲi k’o koo kɔrɔtaninw kɛ, n’an b’a fɛ ka Jehova ka cikan nin sira tagama: “Ka banba ka to hɛrɛ la ɲɔgɔn fɛ ani ka ɲɔgɔn dɛmɛ ka barika sɔrɔ.” (Ɔrɔm. 14:19). An be se ka mun lo kɛ tigitigi walisa an kana kɛ sababu ye tɔɔw b’an ɲangoya? An be se k’an jija ka to hɛɛrɛ la ni tɔɔw ye cogo di?

16. An be se ka mun lo kɛ walisa tɔɔw kana an ɲangoya?

¹⁶ An ka kɛwalew be se k’a to tɔɔw b’an ɲangoya. Sutana ka duniɲa nin b’a fɛ an ka to k’an bololafɛnw yira bɛɛ la (1 Zan 2:16). Nka, n’an b’o kɛ, tɔɔw ka teli k’an ɲangoya. O la, walisa tɔɔw kana an ɲangoya, fɛɛn minw b’an fɛ ani an b’a fɛ ka minw san, an kana to ka kuma o koo la tuma bɛɛ. N’u ye kunkanbaaraw kalifa an ma kafo kɔnɔ, an kana an yɛrɛ  yira o kosɔn. N’an be to ka kuma o kunkanbaaraw koo la tuma bɛɛ, o be se k’a to tɔɔw b’an ɲangoya. Nka, an k’a yira ko an b’an mako don tɔɔw la sɔbɛ la ani ko u be koo ɲuman minw kɛra, o ka di an ye. N’an b’o kɛ, u be min kɛra kafo kɔnɔ, o bena u wasa ani kafo ka hɛɛrɛ n’a ka kelenya bena sabati.

17. Yusufu kɔrɔcɛw sera ka mun lo kɛ ani mun na?

¹⁷ An be bondori min kɛra walisa an kana ɲɛbɔ tɔɔw fɛ, an be se ka see sɔrɔ o la! An ka Yusufu kɔrɔcɛw ka koo lajɛ tugun. U ye koo jugu kɛ Yusufu la. Saan caaman o kɔ, u y’a ye Ezipiti. Yanni Yusufu k’a fɔ u ye ko ale y’u dɔgɔcɛ ye, a y’u kɔrɔbɔ fɔlɔ k’a filɛ n’u sɔɔn yɛlɛmana. A y’a kɛ a ka baaradenw ye dumuniba labɛn a balimaw ye. O dumuni ditɔ a balimaw ma, a ye Bɛnzamɛn ta caya ka tɛmɛ tɔɔw ta kan (Zɛnɛzi 43:33, 34). Nka, a ma fɔ yɔrɔ si Bibulu kɔnɔ ko Bɛnzamɛn kɔrɔw y’a ɲangoya. U yɛrɛ y’a yira ko u b’u janto kosɔbɛ Bɛnzamɛn n’u facɛ Yakuba la (Zɛnɛzi 44:30-34). Yusufu kɔrɔcɛw tun tɛ ɲangoya kɛ tugun. O kama, u sera k’a to hɛɛrɛ segira u ka soo kɔnɔ (Zɛnɛzi 45:4, 15). N’an fana b’an jija walisa an kana tɔɔw ɲangoya, o bena kɛ sababu ye hɛɛrɛ be to an ka denbaya ani kafo kɔnɔ.

18. Ka kɛɲɛ ni Zaki 3:17, 18 ye, mun lo bena kɛ n’an b’a to hɛɛrɛ ka kɛ an ni tɔɔw cɛ?

¹⁸ Jehova b’a fɛ an k’an jija walisa an kana tɔɔw ɲangoya ani an ka kɛ hɛɛrɛkɛlaw ye. An ka ɲi k’an jija kosɔbɛ k’o koo fila kɛ. I ko an y’a ye barokun nin na cogo min na, tɔɔw ɲangoya ka teli k’an minɛ (Zaki 4:5). Ka fara o kan, duniɲa nin b’an jija an k’o kɛ. Nka, an k’an jija ka kɛ ni majigilenya ye ani ka kɛ ɲumanlɔnbagaw ye. Min b’an fɛ, an k’a to o k’an wasa. O la, tɔɔw ɲangoya tɛna an minɛ. Nka, an bena to hɛɛrɛ la ni tɔɔw ye ani an bena kɛ ni jogo ɲumanw ye.​—Zaki 3:17, 18 kalan.