1. Mun lo be se ka hami bila an na ani o be se ka nɔɔ juman lo to an kan?

YALA koo dɔ delila ka hami bila i la wa? * N’a sɔrɔ i be hamina sabu dɔw y’i dusu gwan u ka kumaw wala u ka kɛwalew fɛ. A be se ka kɛ fana ko i be hamina sabu i ye koo dɔ fɔ wala i ye koo dɔ kɛ. Ɲɛyirali fɛ, n’a sɔrɔ i ye jurumu dɔ kɛ ani i b’a miiri ko Jehova tɛna yafa i ma abada. Min yɛrɛ ka jugu, o ye ko i be se k’a miiri ko i limaniyanin tɛ ani ko i tɛ mɔgɔ ɲuman ye sabu i be hamina kojugu. Nka, yala o ye tiɲɛn ye wa?

2. Ɲɛyirali jumanw lo be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ minw b’a yira ko n’an be hami, o kɔrɔ tɛ ko an limaniyanin tɛ?

² An ka ɲɛyirali damanin lajɛ Bibulu kɔnɔ. Samuyɛli bamuso Anɛ ka limaniya barika tun ka bon. Nka, a hakili tun ɲagaminin lo kosɔbɛ sabu a somɔgɔ dɔ tun be to k’a niin tɔɔrɔ (1 Sam. 1:7). Ciden Pol tun be ni limaniya barikaman ye. Nka, a tun “be hami ni Krista ka jamakuluw bɛɛ ka koo ye.” (2 Kor. 11:28). Masacɛ Dawuda ka limaniya barika tun ka bon ani a koo tun ka di Jehova ye kosɔbɛ (Kɛw. 13:22). O bɛɛ n’a ta, a ye jurumuw kɛ minw y’a hakili ɲagami kosɔbɛ (Zab. 38:5). Jehova y’o mɔgɔw kelen kelen bɛɛ dusu saalo ani k’u hakili sigi. An k’a filɛ an be kalan minw sɔrɔ u ka koo la.

3. Mun na tɔɔw ka kuma be se k’an hakili ɲagami?

³ Ni dɔ ye kuma gwɛlɛ fɔ an ma wala ka koo jugu kɛ an na, o be se k’an hakili ɲagami. O be digi an na kosɔbɛ sanko n’an teri sɔbɛ wala an somɔgɔ dɔ lo y’o kɛ. An be se k’a miiri ko an tɛ teriw ye tugun. Tuma dɔw la, mɔgɔ min ye kumajugu fɔ an ma, o tigi m’a dabɔ a kama. Nka, a ye min fɔ, o be se ka digi an na kosɔbɛ! (Talenw 12:18). Wala, a tigi be se ka tugu ka kumajugu fɔ an ma. O koo ye balimamuso dɔ sɔrɔ a saan damanin ye nin ye. A koo: “N’ tun be mɔgɔ min jati n’ teri sɔbɛ ye, ale y’a daminɛ ka ngalon jɛnsɛn n’ koo la ɛntɛrɛnɛti kan. O digira n’ na kosɔbɛ ani o ye hami bila n’ na. N’ tun tɛ se k’a faamu fɛɛn min kama n’ teri sɔbɛ sɔnna k’o koo jugu kɛ n’ na.” N’i teri sɔbɛ wala i somɔgɔ dɔ ye koo dɔ kɛ min digira i la, i be se ka kalan sɔrɔ Anɛ ka koo la.

4. Gwɛlɛya jumanw lo tun be Anɛ kan?

⁴ Gwɛlɛya dɔw tun be Anɛ kan. Saan caaman kɔnɔ, a ma deen sɔrɔ (1 Sam. 1:2). Muso min tun tɛ se ka deen sɔrɔ, Israɛldenw tun b’a jati ko a danganin lo. O kama, maloya tun be Anɛ na kosɔbɛ (Zɛnɛzi 30:1, 2). Min ye koo tɔɔ juguya, o ye ko a cɛɛ tun be ni muso wɛrɛ ye. O muso tɔgɔ tun ko Penina ani deenw tun b’a fɛ. Penina tun be Anɛ ɲangoya ani a “tun be to k’a darabɔ janko a ka dimi.” (1 Sam. 1:6). A daminɛ na, o koo tun be Anɛ dusu tiɲɛ fɔɔ a tun be ‘kasi ka ban dumuni na.’ A “dusu tun cɛnnin be kosɔbɛ.” (1 Sam. 1:7, 10). Anɛ ye dususalo sɔrɔ cogo di?

5. Delili ye Anɛ dɛmɛ cogo di?

⁵ Anɛ y’a dusukunnakow bɛɛ fɔ Jehova ye delili la. Delili kɛnin kɔ, a y’a ka koo lakali sarakalasebagaw kuntigi Eli ye. O kɔ, Eli y’a fɔ a ye ko: “Taga hɛrɛ la, i ye fɛɛn min ɲini Isirayɛli ka Ala fɛ, a k’o kɛ i ye.” O ye mun lo kɛ Anɛ na? A “tagara dumuni kɛ, a ɲada yɛlɛmana.” (1 Sam. 1:17, 18). Delili ye Anɛ dɛmɛ a hakili sigira kokura.

6. Delili koo la, an be kalan jumanw lo sɔrɔ Anɛ fɛ ani Filipikaw 4:6, 7 kɔnɔ?

⁶ An hakili be se ka sigi kokura n’an  b’an jija ka to ka delili kɛ. Anɛ kumana a sankolola Faa fɛ wagatijan kɔnɔ (1 Sam. 1:12). An fana be se ka kuma ni Jehova ye wagatijan kɔnɔ. An be se k’an ka barikantanya, an ka haminankow n’an ka siranyakow fɔ a ye. Waajibi tɛ an ka deliliw ka kɛ cogo dafanin na. Tuma dɔw la yɛrɛ, an kasitɔ be se k’an ka dusukasikow fɔ Jehova ye delili la. O bɛɛ n’a ta, Jehova tɛ sɛgɛn k’an lamɛn. An ka ɲi ka delili kɛ an ka gwɛlɛyaw koo la. Nka o dɔrɔn tɛ. Ladili min be sɔrɔ Filipikaw 4:6, 7 kɔnɔ, an k’o to an hakili la fana. (A kalan.) Pol y’a fɔ ko an ka ɲi ka barika la Ala ye an ka deliliw la. An be se k’o kɛ koo caaman kosɔn. Ɲɛyirali fɛ, an be se ka barika la a ye a ka danfɛnw n’a ka kanuya kantigiman kosɔn. An be se k’o kɛ fana sabu a ye niin di an ma ani ka jigiya ɲuman di an ma fana. An be kalan wɛrɛ juman lo sɔrɔ Anɛ ka koo la?

7. Anɛ n’a cɛɛ tun be to ka mun lo kɛ?

⁷ Anɛ ka gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta, ale n’a cɛɛ tun be to ka taga Jehova bato fanibugu la Silo (1 Sam. 1:1-5). O yɔrɔ lo la sarakalasebagaw kuntigi Eli ye Anɛ jija. A y’a fɔ a ye ko ale jigi b’a la ko Jehova bena a ka delili jaabi.​—1 Sam. 1:9, 17.

8. Lajɛnw be se k’an nafa cogo di? A ɲɛfɔ.

⁸ An hakili be se ka sigi kokura n’an be to ka taga lajɛnw na. Walisa ka lajɛnw daminɛ, balimacɛ dɔ be Jehova deli a ka hakili senu na. Hɛɛrɛ ye hakili senu deen faan dɔ ye (Gal. 5:22). Hali n’an hakili ɲagaminin lo, an ka to ka taga lajɛnw na. O la, an be sabu di Jehova n’an balimaw ma u k’an jija ani u k’an dɛmɛ an hakili ka sigi kokura. Delili ni lajɛnw ye fɛɛrɛ jɔnjɔnw ye Jehova be tɛmɛ minw fɛ k’an dusu saalo (Eburuw 10:24, 25). An k’a filɛ an be se ka kalan wɛrɛ min sɔrɔ Anɛ ka koo la.

9. Mun lo ma yɛlɛma Anɛ ka koo la? Nka mun lo y’a dɛmɛ?

⁹ Anɛ ka gwɛlɛyaw ma sin ka ban. Tuma min na a bɔra Ala ka fanibugu la ka kɔsegi soo, ale ni Penina bele tun be soo kelen kɔnɔ. Bibulu t’a fɔ an ye ko Penina sɔɔn yɛlɛmana. O la, a be komi Anɛ bele tun ka ɲi ka Penina ka darabɔli kumaw muɲu. Nka, Anɛ hakili siginin tora. A to i hakili la ko a y’a ka koo to Jehova bolo ani o kɔ, a hakili ma ɲagami tugun. A y’a to Jehova y’a dusu saalo ani k’a hakili sigi. Wagati damanin o kɔ, Jehova ye Anɛ ka delili jaabi ani a ye deenw sɔrɔ.​—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Anɛ ka koo b’an dɛmɛ ka mun lo faamu?

¹⁰ An hakili be se ka sigi kokura hali n’an ka gwɛlɛya ma ban. Hali n’an be Jehova deli n’an dusu bɛɛ ye ani ka to ka taga lajɛnw na, n’a sɔrɔ an ka gwɛlɛya dɔw tɛna ban. Nka, Anɛ ka koo b’an dɛmɛ k’a faamu ko foyi tɛ se ka Jehova bali k’an dusu saalo. Jehova tɛna ɲinɛ an kɔ abada. A mɛɛn o mɛɛn, a bena an duga an ka kantigiya kosɔn.​—Eburuw 11:6.

11. Mun lo tun be hami bila ciden Pol la?

¹¹ Koo caaman tun be hami bila ciden Pol la. Ɲɛyirali fɛ, a tun b’a balimaw kanu minkɛ, u ka gwɛlɛyaw tun be hami bila a la kosɔbɛ (2 Kor. 2:4; 11:28). A ka  cidenya baara la, a kɛlɛbagaw y’a bugɔ siɲɛ caaman ani u y’a don kaso la. A ye gwɛlɛya wɛrɛw sɔrɔ minw ye hami bila a la. Wagati dɔ la, “dɛsɛ” tun b’a kan (Filip. 4:12). Kurun tiɲɛna n’a ye fana siɲɛ saba ɲɔgɔn. O kama, a tun be hami kosɔbɛ a ka voyaziw tuma na kurun kɔnɔ (2 Kor. 11:23-27). Mun lo ye Pol dɛmɛ a ye see sɔrɔ o haminankow kan?

12. Mun lo ye dɔ bɔ Pol ka haminankow la?

¹² Pol tun be hami ni gwɛlɛyaw tun b’a balima kerecɛnw kan. Nka, a m’a ɲini k’u ka gwɛlɛyaw bɛɛ ɲɛnabɔ a kelen. A tun majiginin lo minkɛ, a y’a ɲini balima wɛrɛw fɛ u k’a dɛmɛ ka kafo ka koow ɲɛnabɔ. Ɲɛyirali fɛ, a ye kunkanbaara dɔw kalifa balimacɛ lannamɔgɔ dɔw ma i n’a fɔ Timote ani Titi. O balimacɛw ye baara min kɛ, siga t’a la o ye dɔ bɔ Pol ka haminankow la.—Filip. 2:19, 20; Titi 1:1, 4, 5.

13. Diinan mɔgɔkɔrɔw be se ka Pol ladegi cogo di?

¹³ A ɲini tɔɔw fɛ u k’i dɛmɛ. Diinan mɔgɔkɔrɔw b’u balimaw kanu. Bi, u caaman be hami i ko Pol sabu gwɛlɛyaw be kafoden dɔw kan. Nka, diinan mɔgɔkɔrɔ kelen dɔrɔn tɛ se ka kafomɔgɔw bɛɛ dɛmɛ. N’a sɔnna a ma ko a tɛ se ka koo bɛɛ kɛ a kelen, a bena dɛmɛ ɲini balimacɛ kolɔnbaga dɔw fɛ. A bena fɔrɔmasɔn di kanbelew ma fana walisa u k’a dɛmɛ ka Ala ka sagakulu ɲɛminɛ.​—2 Tim. 2:2.

14. Pol tun tɛ siran mun lo koo la? An be kalan juman lo sɔrɔ a fɛ?

¹⁴ Sɔn a ma ko i mako be dususalo la. Pol tun majiginin lo. O kama, a tun b’a lɔn ko a mako b’a la a teriw k’a jija. A tun tɛ siran ko mɔgɔw bena a jati barikantan ye sabu a teriw b’a jija. A ye bataki min ci Filemɔn ma, a y’a sɛbɛ a kɔnɔ ko: “I ka kanuya ye ne nisɔn diya kosɔbɛ, ka jagwɛlɛya di ne ma.” (Filem. 7). Pol y’a baarakɛɲɔgɔn caaman wɛrɛw kofɔ minw y’a jija kosɔbɛ gwɛlɛyaw wagati la (Kɔlɔs. 4:7-11). N’an fana sɔnna a ma ko an mako be jijali la, a bena diya an balimaw ye k’an dɛmɛ.

15. Pol ye mun lo kɛ wagati gwɛlɛ na?

¹⁵ To ka Ala ka Kuma kalan. Pol tun b’a lɔn ko a tun bena dususalo sɔrɔ Ala ka Kuma kɔnɔ (Ɔrɔm. 15:4). A tun bena hakilitigiya sɔrɔ yen fana walisa k’a  ka gwɛlɛyaw bɛɛ muɲu (2 Tim. 3:15, 16). Tuma min na a tun be kaso la Ɔrɔmu a siɲɛ filanan na, a y’a faamu ko u tun bena a faga yanni dɔɔni. Pol ye mun lo kɛ o wagati gwɛlɛ na? A ko Timote ka na joona joona ale fɛ ani ko a ka na ni “kitabuw” ye (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13). Mun na do? N’a sɔrɔ o kitabuw tun ye Eburukan sɛbɛnin yɔrɔ dɔw lo ye ani Pol tun be se ka basigi u kan ka kelenna kalan kɛ. An ka Pol ladegi an kɛtɔ ka Ala ka Kuma sɛgɛsɛgɛ tuma o tuma. N’an b’o kɛ, an ka gwɛlɛyaw mana kɛ min o min ye, Ala bena tɛmɛ a ka Kuma fɛ k’an dusu saalo.

16. Dawuda ye jurumuba kɛ minkɛ, o ye mun lo kɛ a la?

¹⁶ Dawuda tun ye jurumuba kɛ ani a dusukun tun b’a kɛlɛ o kosɔn. A ye ɲamɔgɔya kɛ ni Batiseba ye ani a y’a kɛ u y’a cɛɛ faga. A ye min kɛ, a y’a ɲini k’o dogo fana (2 Sam. 12:9). A daminɛ na, hali ni Dawuda dusukun tun b’a kɛlɛ, a m’a janto o la. O y’a to a tun be jɛnɲɔgɔnya min kɛra ni Ala ye, o nagasira. A dusu kasira kosɔbɛ ani a banana yɛrɛ (Zab. 32:3, 4). Dawuda tun be hami kosɔbɛ a ka jurumu kosɔn. Mun lo y’a dɛmɛ ka see sɔrɔ o haminanko kan? Mun lo be se k’an fana dɛmɛ n’an ye jurumuba kɛ?

17. Zaburuw 51:3-6 b’a yira cogo di ko Dawuda tun nimisanin lo kosɔbɛ a ka jurumuw kosɔn?

¹⁷ Jehova deli a ka yafa i ma. Dawuda labanna ka Jehova deli. A nimisara kosɔbɛ a ka jurumuw kosɔn ani a ye min kɛ, a y’o bɛɛ fɔ Jehova ye (Zaburuw 51:3-6 kalan). O y’a dɛmɛ a hakili sigira ani a ninsɔn diyara kokura! (Zab. 32:1, 2, 4, 5). N’i ye jurumuba kɛ, kana a ɲini k’o dogo. Nka, i kɔnɔ gwɛ k’o fɔ Jehova ye delili la. N’i y’o kɛ, i bena a ye ko i hakili bena sigi ani i tɛna i yɛrɛ jalaki kojugu tugun. Nka n’i b’a fɛ ka jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni Jehova ye kokura, i ka ɲi ka koo wɛrɛ fana kɛ.

18. Dawuda ye kololi ta cogo di?

¹⁸ Sɔn kololi ma. Jehova ye kira Natan  ci walisa a ka kuma Dawuda fɛ a ka jurumuw koo la. Dawuda m’a ɲini ka joo di a yɛrɛ ma wala k’a fɔ ko a ye min kɛ, o tɛ kojuguba ye. Nka, a sɔnna a ma ko a ye Batiseba cɛɛ hakɛ ta ani ko min yɛrɛ ka jugu, o ye ko a ye Jehova hakɛ ta. Dawuda sɔnna Jehova ka kololi ma ani Jehova yafara a ma (2 Sam. 12:10-14). N’an ye jurumuba kɛ, an ka ɲi k’o fɔ diinan mɔgɔkɔrɔw ye, Jehova y’olu minw sigi walisa u k’an ɲɛminɛ (Zaki 5:14, 15). An ma ɲi ka joo di an yɛrɛ ma fana. An ka sɔn diinan mɔgɔkɔrɔw ka kololi ma ani an kana u ka ladiliw bila ka suma. O la, an hakili bena sigi ani an bena ninsɔndiya sɔrɔ kokura.

19. An ka ɲi k’an jija ka mun lo kɛ?

¹⁹ I ye jurumu minw kɛ, i jija walisa i kana u kɛ tugun. Masacɛ Dawuda tun b’a lɔn ko a mako be Jehova ka dɛmɛ na walisa a kana segi k’a ka jurumu tɛmɛninw kɛ (Zab. 51:9, 12, 14). Jehova yafara a ma. O kɔ, Dawuda tun cɛsirinin lo k’a ka miiriya juguw kɛlɛ. O y’a to a hakili sigira kokura.

20. An be se k’a yira cogo di ko an be Jehova waleɲuman lɔn sabu a b’an ka jurumuw yafa?

²⁰ An ka Jehova deli a k’an ka jurumuw yafa ani an ka sɔn kololi ma. An k’an jija fana walisa an ye jurumu minw kɛ, an kana u kɛ tugun. O la, an b’a yira ko an be Jehova waleɲuman lɔn sabu a b’an ka jurumuw yafa. N’an b’o koow kɛ, an hakili bena sigi kokura. Balimacɛ James y’a ye k’o ye tiɲɛn ye. A ko: “Tuma min na n’ ye n’ ka jurumu kofɔ diinan mɔgɔkɔrɔw ye, a tun kɛra komi doni gwiliman dɔ lo bɔra n’ kan. N’ hakili sigira kokura.” Bibulu b’a fɔ ko Jehova be “dusukasibagaw gɛrɛfɛ. A be mɔgɔ jigitigɛninw kisi.” O b’an dusu saalo yɛrɛ le!​—Zab. 34:19.

21. An be se k’a to Jehova k’an hakili sigi cogo di?

²¹ Duniɲa laban sera ka ban. O kama, dɔ bena to ka fara an ka haminankow kan. Ni haminankow b’i kan, sin ka dɛmɛ ɲini Jehova fɛ delili la. Bibulu sɛgɛsɛgɛ koɲuman. A ɲini ka kalan sɔrɔ Anɛ, ciden Pol ani Dawuda ka koow la. I sankolola Faa deli a k’i dɛmɛ k’a lɔn fɛɛn min be hami bilara i la (Zab. 139:23). A to a k’i dɛmɛ i k’i ka gwɛlɛyaw muɲu, sanko i tɛ se ka minw ɲɛnabɔ. O la, i bena kɛ ni Zaburu sɛbɛbaga ka miiriya ɲɔgɔn ye. Ale ye dɔnkili la Jehova ye ko: “Ne ka haminako tun ka ca kosɔbɛ tuma min na, i ye ne jigi tugu, ne nisɔndiyara.”​—Zab. 94:19.