1. Bibulu be tiɲɛnko juman lo fɔ Jehova koo la min b’an dusu saalo?

YALA a bena diya i ye mɔgɔ k’i kiti ka kɛɲɛ n’i farisogo kulɛri, i ɲɛda cogoya, i bonya wala i janya ye wa? O kɔni tɛna diya i ye! Dususalo lo an fɛ k’a lɔn ko Jehova t’an kiti ka kɛɲɛ ni koo yetaw ye. Ɲɛyirali fɛ, tuma min na Samuyɛli ye Zese dencɛw ye, Jehova ye min kɔrɔsi, ale m’o ye. Jehova tun y’a fɔ Samuyɛli ye ko Zese dencɛ dɔ bena kɛ masacɛ ye Israɛl kun na. Nka Zese dencɛ juman tun lo? Tuma min na Samuyɛli ye Zese dencɛkɔrɔba Eliyabu ye, a sinna k’a fɔ ko: “Masaba ye min woloma, nin yɛrɛ yɛrɛ lo.” N’i ɲɛɛ tun lara Eliyabu kan, i tun bena a miiri ko ale lo bena kɛ masacɛ ye. Nka Jehova y’a fɔ Samuyɛli ye ko: “I kan’a filɛ a ɲada ma n’a ka jaɲa ma, bari ne banna ale la.” An be kalan juman lo sɔrɔ o la? Jehova ko: “Mɔgɔ b’a tɔɲɔgɔn filɛ a ɲaa ma dama, nga ne, Masaba be dusu le filɛ.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Zan 7:24 b’a yira ko an man ɲi ka mɔgɔ kiti ka kɛɲɛ ni koo yetaw ye. Mun na do? Ɲɛyirali dɔ fɔ.

² Komi an ye mɔgɔ dafabaliw ye, an bɛɛ ka teli ka tɔɔw kiti ka kɛɲɛ ni koo yetaw ye (Zan 7:24 kalan). An be koo minw ye, u t’an dɛmɛ ka bɛrɛ lɔn mɔgɔ koo la. Ɲɛyirali fɛ, dɔgɔtɔrɔ ŋana tɛ se ka banabagatɔ ɲɛda filɛ dɔrɔn ani ka koo caaman faamu a koo la. N’a b’a fɛ ka banabagatɔ ka kɛnɛyakow, a dusukunnakow n’a ka bana tagamasiɲɛw lɔn, a ka ɲi k’a lamɛn koɲuman. A yɛrɛ be se k’a ɲini banabagatɔ fɛ a ka arajo kɛ walisa a ka yɔrɔ dɔw lajɛ banabagatɔ fari kɔnɔ. N’o tɛ, a be se ka fili banabagatɔ ka bana koo la. O cogo kelen na, an tɛ se k’an balimaw faamu koɲuman n’an be koo yetaw dɔrɔn filɛ. An ka ɲi k’a ɲini k’a faamu u ye mɔgɔ sugu minw ye tigitigi. An tɛ  se ka mɔgɔ kɔnɔnako lɔn. O kama, an tɛna se ka tɔɔw faamu koɲuman i ko Jehova b’u faamu cogo min na. Nka, an be se k’an seko bɛɛ kɛ ka Jehova ladegi. Cogo di do?

3. Bibulu ka maana minw kofɔra barokun nin na, u b’an dɛmɛ cogo di ka Jehova ladegi?

³ Jehova b’a sagokɛlaw minɛ cogo di? A b’u lamɛn. A b’a janto u ka koow cogoya la ani koo o koo ye nɔɔ to u kan. A be makari u la. An bena a lajɛ cogo min na Jehova ye Zonasi, kira Eli, Agari ani Lɔti minɛ o cogow la. An bena a ye fana cogo min na an be se k’a ladegi an kɛtɔ k’an balimaw minɛ o cogow la.

4. Mun na an ka teli ka kɛ ni miiriya juguw ye Zonasi koo la?

⁴ Komi an tɛ Zonasi ka koow bɛɛ kala ma, an be se k’a jati ko lannamɔgɔ ni kantigi tun tɛ. Jehova yɛrɛ lo tun ye Zonasi ci ko a ka taga ale ka kitikow lase Ninivukaw ma. Nka, Jehova ko a ka taga yɔrɔ min na, a ma taga yen. A donna kurun kɔnɔ ka taga yɔrɔ wɛrɛ walisa “k’a yɔrɔ jaɲa Masaba la.” (Zonasi 1:1-3). N’ele tun lo, yala i tun bena o cii kalifa Zonasi ma tugun wa? An ma la a la dɛ! Nka, Jehova y’a ye ko kuun b’a la a ka sababu wɛrɛ di Zonasi ma.—Zonasi 3:1, 2.

5. Zonasi ka kuma minw be sɔrɔ Zonasi 2:2, 3, 10 kɔnɔ, o b’i dɛmɛ ka mun lo faamu a koo la?

⁵ Zonasi y’a yira a ye mɔgɔ sugu min ye tigitigi a ka delili la (Zonasi 2:2, 3, 10 kalan). Siga t’a la, Zonasi ye Jehova deli siɲɛ caaman. A y’o deliliw dɔ kɛ k’a to jɛgɛ kɔnɔ. O delili b’an dɛmɛ k’a faamu ko Zonasi tun ye mɔgɔ ɲuman ye. Hali n’a bolila Jehova ka cii ɲɛ, o delili b’a yira ko a tun majiginin lo, a be Jehova waleɲuman lɔn ani ko a tun cɛsirinin lo ka mɛnni kɛ a fɛ. A tɛ bari an na k’a ye ko Jehova ma sinsin Zonasi ka filiw kan. Nka, a y’a ka delili jaabi ani a y’a to a ka kiraya baara la!

6. Mun na a kɔrɔtanin lo an ka lamɛnni kɛ koɲuman?

⁶ Walisa k’an balimaw lamɛn koɲuman, an ka ɲi ka kɛ mɔgɔ majigininw ye ani ka muɲu. A ka ɲi an k’u lamɛn kuun saba ɲɔgɔn kosɔn. A fɔlɔ, o bena a to an tɛ kɛ ni miiriya juguw ye tɔɔw koo la joona joona. A filanan, an bena se k’an balimaw dusukunnakow n’u ka ŋaniyaw lɔn. O bena an dɛmɛ ka makari u la kosɔbɛ. A sabanan, n’a sɔrɔ an bena se  ka balima dɔ dɛmɛ a ka koo dɔ lɔn a yɛrɛ koo la. Tuma dɔw la, ni mɔgɔ sera k’a dusukunnakow lakali, o tuma na le a b’u faamu koɲuman (Talenw 20:5). Diinan mɔgɔkɔrɔ dɔ be Azi mara la ani a ko: “N’ hakili b’a la ko loon dɔ, sanni n’ ka lamɛnni kɛ fɔlɔ, n’ teliyara ka kuma. N’ y’a fɔ balimamuso dɔ ye ko a ka ɲi k’a ka lakalitaw cogoya fisaya lajɛnw na. Kɔfɛ, n’ y’a mɛn ko kalan ka gwɛlɛ o balimamuso ma ani ko a be jijalibaw lo kɛ ka jaabili di.” A kɔrɔtanin lo kosɔbɛ diinan mɔgɔkɔrɔ kelen kelen bɛɛ ka koow “mɛn ka ɲa” ka sɔrɔ ka ladili di.—Talenw 18:13.

7. Jehova ye kira Eli minɛ cogo min na, an be kalan juman lo sɔrɔ o koo la?

⁷ An balima dɔw bɔyɔrɔ, u ka kokɛcogow, u dusukunnakow wala u yɛrɛ cogoya b’a to a ka gwɛlɛ u ma k’u dusukunnakow fɔ. An be se ka mun lo kɛ walisa a ka nɔgɔya u ma k’u kɔnɔkow fɔ an ye? Jehova ye kira Eli minɛ cogo min na tuma min na a tun be bolila Zezabɛli ɲɛ, o to i hakili la. Loon caaman kɔ le, Eli sɔrɔla k’a dusukunnakow bɛɛ fɔ a sankolola Faa Jehova ye. Jehova y’a lamɛn koɲuman. O kɔ, a ye Eli jija ani a ye baara dɔ kalifa a ma min kɔrɔtanin lo (1 Mas. 19:1-18). Sanni an balimaw ka se k’u dusukunnakow fɔ an ye, o be se ka wagati caaman ta. Nka, n’an be Jehova ladegi an kɛtɔ ka muɲu u kɔrɔ, u bena la an na ani k’u dusukunnakow fɔ an ye. O wagati la, a ka ɲi an k’u lamɛn koɲuman.

8. Ka kɛɲɛ ni Zɛnɛzi 16:7-13 ka fɔta ye, Jehova ye Agari dɛmɛ cogo di?

⁸ Agari tun ye Sara ka jɔnmuso ye. A kɛnin kɔ Ibrayima muso ye, a ye hakilintanya kɛ. Tuma min na a ye kɔnɔ ta, a y’a daminɛ ka Sara mafiɲɛya sabu deen tun tɛ Sara fɛ. Sara ni Agari ka jɛnɲɔgɔnya nana nagasi ani Agari labanna ka boli (Zɛnɛzi 16:4-6). Komi an ye mɔgɔ dafabaliw ye, an be se k’a miiri ko min ye Agari sɔrɔ, a yɛrɛ ɲiniko lo. Nka, Jehova m’o miiri. A y’a ka mɛlɛkɛ dɔ ci Agari fɛ. Tuma min na mɛlɛkɛ ye Agari ye, a y’a dɛmɛ a k’a miiricogo yɛlɛma ani a y’a duga. Agari y’a faamu ko Jehova ɲɛɛ b’ale la ani ko a b’ale ka koow bɛɛ kala ma. O y’a dusu sɔrɔ fɔɔ a ko: “I ye Ala ye min be ne yera.”—Zɛnɛzi 16:7-13 kalan.

9. Ala y’a janto Agari ka koo jumanw lo la?

⁹ Ala y’a janto Agari ka koo jumanw lo la? Koo minw tun ye Agari sɔrɔ, Jehova tun b’o bɛɛ kala ma (Talenw 15:3). Ezipitika tun lo ani a tun be baara kɛra Eburu denbaya dɔ kɔnɔ. Yala tuma dɔw la, a tun b’a jati ko mɔgɔ t’a mako don ale la wa? Yala a somɔgɔw n’a ka jamana lɔgɔ tun b’a la wa? Ka fara o kan, ale dɔrɔn lo tun tɛ Ibrayima muso ye. Wagati dɔ la, cɛɛ kantigi dɔw tun be muso caaman furu. Nka, o lo tun tɛ Jehova ka laɲinita ye a daminɛ na (Mat. 19:4-6). A tɛ bari an na k’a ye ko muso caaman furu kɛra gwɛlɛya caaman sababu ye denbayaw kɔnɔ. O gwɛlɛya dɔw ye ɲangoya ani ɲɔgɔn kɔniya ye. Agari tun be Sara mafiɲɛya cogo min na, Jehova m’a ɲɛɛ tugu o kan. Nka, a ye Agari dusukunnakow n’a ka koow cogoya faamu ani a y’a minɛ ni ɲumanya ye.

10. An be se k’a ɲini k’an balimaw lɔn ka ɲɛ cogo di?

¹⁰ An be se ka Jehova ladegi an kɛtɔ k’a ɲini ka ɲɔgɔn faamu. A ɲini k’i balimaw lɔn ka ɲɛ. Baro kɛ n’u ye sanni lajɛnw ka daminɛ ani lajɛnw bannin kɔ. Waajuli kɛ  n’u ye ani n’i be se, u weele ka na dumuni kɛ i ka soo. O la, a tun b’i ɲɛɛ na ko balimamuso min ka jɛnɲɔgɔnya man di, i bena a faamu ko kuma man di a ye le. Ani ko nafolo be balimacɛ min fɛ, ale tɛ boliboli bololafɛnw kɔ. Nka, a be tɔɔw dɛmɛ. Balimamuso min n’a deenw ka teli ka na lajɛnw daminɛnin kɔ, i bena a faamu ko kɔrɔbɔli b’u kan (Zɔbu 6:29). Tiɲɛn lo ko an man ɲi k’an “daa . . . don mɔgɔ ka koow la.” (1 Tim. 5:13). Nka, a ka ɲi an ka koo dɔw faamu an balimaw koo la i n’a fɔ koo minw y’u sɔrɔ. O be se k’an dɛmɛ k’u faamu koɲuman.

11. Mun na a kɔrɔtanin lo ko diinan mɔgɔkɔrɔw k’a ɲini k’u balimaw lɔn koɲuman?

¹¹ Diinan mɔgɔkɔrɔw be balima minw ɲɛminɛ, u ka ɲi k’a ɲini k’u lɔn ka ɲɛ. Balimacɛ dɔ tɔgɔ ko Artur ani kafokulu kɔrɔsibaga tun lo. Ale ni diinan mɔgɔkɔrɔ wɛrɛ tagara bɔ balimamuso dɔ ye. A tun be komi o balimamuso tɛ sɔn ka gwɛrɛ tɔɔw la. Artur ko: “An y’a faamu ko a cɛɛ sara dɔɔni u furunin kɔ. O bɛɛ n’a ta, a y’a denmuso fila dɛmɛ u ye Jehova kanu ani u kɛra a batobaga kantigiw ye. A tun tɛ yeli kɛ ka ɲɛ tugun ani hakiliɲagami bana tun b’a la. O bɛɛ n’a ta, a tun be Jehova kanu ani a ka limaniya barika tun ka bon. O balimamuso ka ɲɛyirali ɲuman y’an dɛmɛ ka koo caaman faamu.” (Filip. 2:3). O kafokulu kɔrɔsibaga tun be Jehova lo ladegira. Jehova b’a sagokɛla kantigiw lɔn ani a b’a lɔn dusukasi min b’u kan (Ɛkiz. 3:7). Diinan mɔgɔkɔrɔ minw b’a ɲini k’u balimaw lɔn ka ɲɛ, olu be se k’u dɛmɛ koɲuman.

12. Balimamuso Yip Yee kɛtɔ k’a ɲini ka balimamuso dɔ lɔn, o y’a nafa cogo di?

¹² Balima minw ka kokɛcogow b’i dusu gwan, n’i b’a ɲini k’u lɔn ka ɲɛ, i bena u faamu. Ɲɛyirali fɛ, Yip Yee be bɔ Azi mara la ani a ko: “An ka kafo kɔnɔ, balimamuso dɔ tun be kuma ni kaanba ye kojugu. N’ tun b’a miiri ko a tɛ tɔɔw jati le. Nka tuma min na n’ ye waajuli kɛ n’a ye, n’ y’a faamu ko a tun b’a bangebagaw dɛmɛ ka jɛgɛ feere lɔgɔfiyɛ la. A tun be kuma ni kaanba ye walisa ka sannikɛlaw weele.” Yip Yee ko: “N’ y’a ye ko walisa ka n’ balimaw faamu, n’ ka ɲi k’u ka koow cogoya lɔn.” Walisa k’an balimaw lɔn, fɔɔ an ka jijali kɛ. Bibulu b’an jija ko an k’an balimaw bɛɛ kanu. N’an b’o kɛ, an be Jehova lo ladegira, ale min be “mɔgɔ bɛɛ” kanu.—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

13. Ka kɛɲɛ ni Zɛnɛzi 19:15, 16 ye, tuma min na Lɔti tun tɛ teliyara, mɛlɛkɛw ye mun lo kɛ ani mun na?

¹³ Lɔti ma teliya ka Jehova ka cikanw labato koo kɔrɔtanin dɔ la. Mɛlɛkɛ fila tun nana bɔ a ye ani u y’a fɔ a ye ko ale n’a ka denbaya ka bɔ Sodɔmu dugu la. Mun na do? Mɛlɛkɛw ko: “An bena dugu nin halaki.” (Zɛnɛzi 19:12, 13). O loon dugusagwɛ, Lɔti n’a somɔgɔw bele tun b’u ka soo. O kama, mɛlɛkɛw segira ka Lɔti lasɔmi. Nka, “Lɔti tun te teliyara.” An be se k’a miiri ko Jehova ko Lɔti ka min kɛ, a m’a janto o la. An yɛrɛ be se k’a miiri ko a tɛ mɛnni kɛ Jehova fɛ. Jehova kɔni tora k’a ɲini ka Lɔti kisi. Mɛlɛkɛw ye Lɔti n’a ka denbaya bolo minɛ “ka bɔ n’u ye dugu kɔnɔ, bari Masaba tun makarila u la.”—Zɛnɛzi 19:15, 16 kalan.

14. Mun na Jehova makarila Lɔti la?

¹⁴ N’a sɔrɔ Jehova makarila Lɔti la kuun caaman kosɔn. A be se ka kɛ ko Lɔti ma bɔ a ka soo joona sabu a tun be siranna Sodɔmu gɛrɛfɛmɔgɔw ɲɛ. Farati wɛrɛw tun be yen fana. Lɔti tun b’a kala ma ko masacɛ fila dɔw tun benna gudɔrɔn dingɛw kɔnɔ, kɔkɛnɛ dɔ la Sodɔmu gɛrɛfɛ (Zɛnɛzi 14:8-12). Komi furucɛ ni denfa tun lo, n’a sɔrɔ a tun be hamina a ka denbaya koo la. Ka fara o kan, n’a sɔrɔ boon ɲuman tun b’a fɛ Sodɔmu dugu la sabu nafolotigi tun lo (Zɛnɛzi 13:5, 6). O koo nunu si tɛ joo di Lɔti ma a ka Jehova ka kuma bila ka suma. Nka, Jehova ma sinsin Lɔti ka fili kan. A y’a jati “mɔgɔtilennin” ye.—2 Piyɛri 2:7, 8.

15. Sanni an ka mɔgɔ dɔ kɔrɔfɔ a ka kɛwalew kosɔn, an ka ɲi ka mun lo kɛ?

¹⁵ Sanni an ka mɔgɔ dɔ kɔrɔfɔ a ka kɛwalew kosɔn, an ka ɲi ka banba k’a dusukunnakow faamu le. Veronica b’a jija k’o lo kɛ. Balimamuso dɔ lo min be bɔ Erɔpu. A ko: “Balimamuso dɔ ɲɛɛ tun sisinin lo tuma bɛɛ. A tun tɛ sɔn ka gwɛrɛ tɔɔw la. Tuma dɔw la, n’ tun be siran ka kuma n’a ye. Nka, n’ miirila ko: ‘Ni ne tun lo, n’ mako tun bena kɛ teri  la.’ O kama, n’ y’a latigɛ k’a ɲininga a ka koow be cogo min na. A y’a daminɛ k’a dusukunnakow fɔ n’ ye! N’ be koo caaman faamu a koo la sisan.”

16. Mun na an ka ɲi ka Jehova deli a k’an dɛmɛ walisa an ka to ka makari tɔɔw la?

¹⁶ Mɔgɔ si t’an faamu ka se Jehova ma (1 Zan 3:20). O kama, an k’a ɲini a fɛ a k’an dɛmɛ an ka tɔɔw jati i ko ale b’u jati cogo min na. An k’a deli fana a k’an dɛmɛ walisa an k’a faamu an be se ka makari tɔɔw la cogo min na. Delili ye balimamuso Anzhela dɛmɛ ka makari tɔɔw la kosɔbɛ. Balimamuso dɔ tun b’a ka kafo kɔnɔ min ka koo tun man nɔgɔ. Anzhela ko: “N’ tun be se k’a daminɛ k’o balimamuso kɔrɔfɔ ani ka n’ mabɔ a la. Nka, n’ ye Jehova deli a ka n’ dɛmɛ walisa n’ ka makari o balimamuso la.” Jehova y’a ka delili jaabi wa? Anzhela ko: “An tagara waajuli kɛ ɲɔgɔn fɛ ani an ye baro kɛ lɛri caaman kɔnɔ. A makari ye n’ minɛ ani n’ y’a lamɛn koɲuman. Sisan, n’ b’a kanu kosɔbɛ ani n’ jijanin lo k’a dɛmɛ.”

17. An ka ɲi k’an jija ka mun lo kɛ?

¹⁷ An man ɲi k’a latigɛ ka makari balima dɔw la ani ka ban ka makari dɔw la. Gwɛlɛya be balimaw bɛɛ kan i ko a tun be Zonasi, Eli, Agari ani Lɔti kan cogo min na. Tuma dɔw la, balimaw yɛrɛ lo ye gwɛlɛyaw lase u yɛrɛ ma. An ka sɔn a ma k’o ɲɔgɔn y’an kelen kelen bɛɛ sɔrɔ ka ye. O kama, a bɛnnin lo Jehova k’a ɲini an fɛ an ka ɲɔgɔn kanu balimaya la (1 Piyɛri 3:8). Hali n’an siyaw tɛ kelen ye, an ye denbaya kelen mɔgɔw ye duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ ani an kaan bɛnnin lo. N’an be mɛnni kɛ Jehova fɛ, an ka balimaya bena sabati. O la, an k’an jija ka to k’an balimaw lamɛn, k’a ɲini k’u lɔn ka ɲɛ ani ka makari u la.