1. Ibrayima y’a yira cogo di ko a tun lanin b’a la ko Jehova tilennin lo? (Jaa lajɛ, barokun daminɛ na.)

“E MIN be adamadenw bɛɛ kiti, i tena kiti tigɛ ni tilenninya ye wa?” (Zɛnɛzi 18:25). O ɲiningali fɛ, Ibrayima y’a yira ko a tun lanin b’a la ko Jehova bena kiti tigɛ cogo dafanin na Sodɔmu ni Gɔmɔri duguw kan. A tun lanin b’a la ko Jehova tɛna tilenbaliyako kɛ fewu “ka mɔgɔtilenninw ni mɔgɔjuguw faga ɲɔgɔn fɛ.” Ibrayima fɛ, Ala “kɔni te sɔn o la!” Saan 400 ɲɔgɔn o kɔ, Jehova y’a fɔ Musa ye ko a k’a sɛbɛ ale koo la ko: “Ale lo ye tangakabakuru ye, a ka koo dafanin lo, a ka koow bɛɛ tilennin lo. Ala ye kantigi ye, tilenbaliya t’a ka koo la. Ale lo ye tiɲɛtigi ye, a tilennin lo.”—Deter. 31:19; 32:4.

2. Mun na an be se k’a fɔ ko Jehova tɛ se ka tilenbaliyako kɛ?

² Mun na Ibrayima tun lanin b’a la ko Jehova bena kiti tigɛ tuma bɛɛ cogo tilennin na? Jehova be tilenninya yira cogo dafanin na ani a be koo gwɛninw lo kɛ tuma bɛɛ. Jehova ka sariyaw bɛɛ tilennin lo. O kama, a be kiti tigɛ cogo tilennin na tuma bɛɛ. Ka fara o kan, a ka Kuma b’a fɔ ko: “Kotilennin ni kogwɛnin le ka di Masaba [Jehova] ye.”—Zab. 33:5.

3. Tilenbaliyako minw be kɛ duniɲa kɔnɔ bi, u dɔ lakali.

 ³ Dususalo lo mɔgɔ kɔnɔgwɛw fɛ k’a lɔn ko Jehova tilennin lo tuma bɛɛ. Nka, duniɲa fanin lo tilenbaliyakow la. O kosɔn, tilenbaliyakow be kɛ mɔgɔw la tuma dɔw la. Ɲɛyirali fɛ, u bagara dɔw ma gwansan k’u don kaso la. Nka ɲɛtaga kɛra minkɛ fɛɛrɛ kuraw koo la, dalilu kuraw sɔrɔla. O kɛra sababu ye u ye dɔw bɔ kaso. O y’a sɔrɔ u tun ye saan caaman kɛ kaso la k’a sɔrɔ u ma koo jugu si kɛ. O tilenbaliyako ɲɔgɔn be mɔgɔ dusu gwan! Nka tilenbaliyako dɔw be kɛ kerecɛnw na minw muɲu ka gwɛlɛ kosɔbɛ.

4. Kerecɛn ka limaniya be se ka kɔrɔbɔ cogo di?

⁴ Kerecɛnw b’a lɔn ko duniɲamɔgɔw be se ka tilenbaliyako dɔ kɛ u la. Nka, an ka limaniya be se ka kɔrɔbɔ n’a b’an ɲɛɛ na ko tilenbaliyako dɔ kɛra an na wala mɔgɔ wɛrɛ la kafo kɔnɔ. N’i b’a miiri ko u ye tilenbaliyako dɔ kɛ i la wala i kerecɛnɲɔgɔn dɔ la kafo kɔnɔ, i bena mun lo kɛ do? Yala i bena a to o k’i kunnatiɲɛ wa?

5. Ni tilenbaliyako dɔ kɛra an na wala mɔgɔ wɛrɛ la kafo kɔnɔ, mun na o tɛ bari an na?

⁵ An bɛɛ ye mɔgɔ dafabaliw ye ani an ka teli ka jurumu kɛ. O kama, an b’a faamu ko mɔgɔ dɔ be se ka tilenbaliyako kɛ an na wala an yɛrɛ be se ka tilenbaliyako kɛ mɔgɔ wɛrɛ la kafo kɔnɔ (1 Zan 1:8). Tiɲɛn lo k’o koo ɲɔgɔn man teli ka kɛ. Nka n’o koo ɲɔgɔn kɛra, o tɛ bari kerecɛn kantigiw la ani u t’a to tilenbaliyako dɔ k’u kunnatiɲɛ. Jehova ye ladili ɲumanw di an ma a ka Kuma kɔnɔ. O ladiliw b’an dɛmɛ ka to kantigiya la hali n’an balima dɔ ye tilenbaliyako dɔ kɛ an na.—Zab. 55:13-15.

6, 7. Tilenbaliyako juman lo kɛra balimacɛ dɔ la kafo kɔnɔ? Jogo jumanw lo y’a dɛmɛ k’o koo ta cogo ɲuman na?

⁶ An k’a lajɛ koo min kɛra balimacɛ Willi Diehl la. K’a daminɛ saan 1931 la, balimacɛ Diehl ye baara kɛ kantigiya la Betɛli la Bɛrn dugu la, Swisi jamana na. Saan 1946 la, a ye Gilead lakɔli seeginan kɛ Niyɔriki, Etazini jamana na. Diplomu sɔrɔnin kɔ, a kɛra kafokulu kɔrɔsibaga ye Swisi jamana na. A ka ɲɛnamaya lakalitɔ, balimacɛ Diehl y’a fɔ ko: “Saan 1949, mɛkalo la, balimacɛ minw tun b’an ka waajuli baara ɲɛminɛ Bɛrn Betɛli la, ne y’a fɔ olu ye ko n’ b’a fɛ ka muso furu.” U ye mun lo fɔ do? U ko: “I tɛna nɛɛma baara wɛrɛ sɔrɔ kudayi piyɔniye baara kɔ.” Balimacɛ Diehl y’a ɲɛfɔ ko: “Sira tun ma di n’ ma ka forobakalan kɛ . . . Mɔgɔ caaman tun tɛ n’ fo tugun. U tun be n’ jati i n’a fɔ mɔgɔ min gwɛnna ka bɔ kafo kɔnɔ.”

⁷ Balimacɛ Diehl y’o koo ta cogo di? A y’a fɔ ko: “An tun b’a lɔn ko Bibulu kɔnɔ, koo jugu tɛ ka furu. O kama, an y’an yɛrɛ kalifa Jehova ma delili la ani an y’an jigi bɛɛ la a kan.” Mɔgɔw tun be ni miiriya tilenbali minw ye furu koo la, o lo y’a to tilenbaliyako kɛra balimacɛ Diehl la. A laban, o koo ɲɛnabɔra ani balimacɛ Diehl segira k’a ka nɛɛma baaraw sɔrɔ. Jehova y’a duga a ka kantigiya kosɔn. * A ka ɲi an k’an yɛrɛ ɲininga ko: “Yala ne bena koow ta o cogo la n’o tilenbaliyako ɲɔgɔn kɛra n’  na wa? Yala n’ bena muɲu ka Jehova kɔnɔ wala n’ bena a ɲini ka koow ɲɛnabɔ n’ yɛrɛ ma wa?”—Talenw 11:2; Mise 7:7 kalan.

8. Mun na i be se ka fili k’a miiri ko u ye tilenbaliyakow kɛ i la wala mɔgɔ wɛrɛ la?

⁸ Faan wɛrɛ fɛ, an be se ka fili ani k’a miiri ko tilenbaliyako dɔ kɛra an na wala ko tilenbaliyako dɔ kɛra mɔgɔ wɛrɛ la kafo kɔnɔ. O be se ka kɛ sabu an ye mɔgɔ dafabaliw ye ani n’a sɔrɔ an ma koow faamu ka ɲɛ wala an tɛ koow bɛɛ kala ma. An ye koow faamu ka ɲɛ wo, an m’u faamu ka ɲɛ wo, an ka ɲi ka Jehova deli koɲuman. An k’an jigi bɛɛ la Jehova kan ani ka to kantigiya la. N’an y’o kɛ, o bena a to an tɛna “dimi Masaba [Jehova] kɔrɔ.”—Talenw 19:3 kalan.

9. An bena ɲɛyirali jumanw lo lajɛ barokun nin na ani barokun nɔfɛta la?

⁹ An ka tilenbaliyako saba lajɛ minw kɛra Jehova sagokɛlaw cɛma Bibulu sɛbɛwagati la. Koo minw ye Yusufu sɔrɔ ani a kɔrɔcɛw ye min kɛ a la, an bena o lo lajɛ barokun nin na. Yusufu tun ye Ibrayima ka tulomasama lo ye. Barokun nata la, an bena a filɛ Jehova ye Israɛl masacɛ Akabu minɛ cogo min na ani min ye ciden Piyɛri sɔrɔ Antiyɔsi, Siri jamana na. O koow lajɛtɔ, a filɛ i be se ka kalan min sɔrɔ o la min bena i dɛmɛ ka Alakow kɛ i ɲɛnako fɔlɔ ye tuma bɛɛ. A filɛ fana min be se k’i dɛmɛ i masirinin ka to Jehova la, sanko n’i b’a miiri ko dɔ ye tilenbaliyako dɔ kɛ i la.

10, 11. a) Tilenbaliyako jumanw lo kɛra Yusufu la? b) Tuma min na a tun be kaso la, a ye sababu juman lo sɔrɔ?

¹⁰ Yusufu tun ye Ala sagokɛla kantigiman ye ani mɔgɔ wɛrɛw ye tilenbaliyakow kɛ a la. Nka, min yɛrɛ ka jugu, o ye ko a yɛrɛ balimaw ye tilenbaliyako kɛ a la fana. Tuma min na Yusufu ye saan 17 sɔrɔ, a balimaw y’a minɛ fanga la k’a feere jɔnya la. A sanbagaw tagara n’a ye diyagoya la Ezipiti jamana na (Zɛnɛzi 37:23-28; 42:21). A ye wagati dɔɔni kɛ o jamana na, o kɔ, u y’a jalaki ko a tun b’a fɛ ka ben Potifar muso kan. O kama, u y’a don kaso la, k’a sɔrɔ u yɛrɛ ma kiti tigɛ a kan (Zɛnɛzi 39:17-20). A tɔɔrɔla saan 13 jɔnya la ani kaso la. An be se ka kalan jumanw lo sɔrɔ Yusufu ka koo la minw bena an dɛmɛ n’an kerecɛnɲɔgɔn dɔ ye tilenbaliyako kɛ an na?

¹¹ Yusufu ye sababu sɔrɔ k’a ka koo ɲɛfɔ a kasodenɲɔgɔn dɔ ye. O kasoden tun ye masacɛ ka dɔrɔ dibagaw kuntigi lo ye. Tuma min na ale ni Yusufu tun be kaso la, a ye siko dɔ kɛ ani Ala ye Yusufu dɛmɛ k’o siko kɔrɔ faamu ani k’o ɲɛfɔ o cɛɛ ye. Yusufu y’a ɲɛfɔ a ye ko u bena a bɔ kaso la. A y’a ɲɛfɔ a ye fana ko a tun be baara min kɛra Farahuna ka soo, a bena kɔsegi o baara la. Tuma min na Yusufu tun b’o siko ɲɛfɔra dɔrɔ dibagaw kuntigi ye, a tɛmɛna o sababu fɛ k’a yɛrɛ ka koo ɲɛfɔ a ye fana. Yusufu ye min fɔ ani a ma min fɔ, an be se ka kalan nafamanw sɔrɔ o la.—Zɛnɛzi 40:5-13.

12, 13. a) Tilenbaliyako min kɛra Yusufu la, yala a sɔnna o ma ani a m’a ɲini ka dɔ kɛ dɔ ye wa? A ɲɛfɔ. b) Yusufu ma mun lo fɔ dɔrɔ dibagaw kuntigi ye?

¹² Zɛnɛzi 40:14, 15 kalan. A kɔrɔsi ko Yusufu ko u y’ale ‘minɛ . . . ka na n’a ye fanga la.’ Kumaden min bayɛlɛmana o cogo la, o kɔrɔ ko fana, “k’a sonya.” A gwɛnin lo k’u tun ye tilenbaliyako lo kɛ a la. Yusufu y’a fɔ fana ko u y’ale don kaso la k’a sɔrɔ a ma koo jugu si kɛ. O kama, a y’a fɔ dɔrɔ dibagaw kuntigi ye  ko a k’ale kofɔ Farahuna ye. Mun na a y’o fɔ do? A ka laɲinita tun ye ko u ‘k’ale bɔ kaso kɔnɔ.’

¹³ Yala Yusufu ka kumaw b’a yira ko a sɔnna o tilenbaliyako ma ani a m’a ɲini ka dɔ kɛ dɔ ye wa? Ayi. A tun b’a faamu bɛrɛbɛrɛ ko tilenbaliyako caaman kɛra ale la. A y’a ka koo ɲɛfɔ ka gwɛ dɔrɔ dibagaw kuntigi ye sabu a jigi tun b’a la ko n’a sɔrɔ o cɛɛ tun be se k’ale dɛmɛ. Nka, Yusufu m’a ɲɛfɔ mɔgɔ si ye ko ale balimaw lo y’ale minɛ fanga la k’a feere. A m’o ɲɛfɔ hali Farahuna yɛrɛ ye. Foyi t’a yira Ala ka Kuma kɔnɔ ko a y’o kɛ. Tuma min na a balimaw nana Ezipiti ani u ye bɛɛn sigi ni Yusufu ye, Farahuna y’u bisimila koɲuman. A yɛrɛ y’a ɲini u fɛ k’u ka na sigi Ezipiti ani ko jamana “yɔrɔ ɲanaman bena kɛ u ta ye.”—Zɛnɛzi 45:16-20.

14. Hali n’u ye tilenbaliyako kɛ an na kafo kɔnɔ, mun lo bena an dɛmɛ an kana mɔgɔ dɔ tɔgɔ jugu fɔ?

¹⁴ Ni kerecɛn dɔ b’a miiri ko u ye tilenbaliyako kɛ a la, a ka ɲi k’a janto a kana mɔgɔ dɔ tɔgɔ tiɲɛ. Tiɲɛn lo ko a bɛnnin lo an ka dɛmɛ ɲini diinan mɔgɔkɔrɔw fɛ. Ni kafoden dɔ ye kojuguba dɔ kɛ, an ka ɲi k’o fɔ u ye (Lev. 5:1). Nka ni kojuguba tɛ, tuma caaman na an be se k’o koo ɲɛnabɔ an yɛrɛ ma ani an t’a fɔ mɔgɔ si ye, hali diinan mɔgɔkɔrɔw yɛrɛ (Matiyo 5:23, 24; 18:15 kalan). An ka kantigiya kɛ k’o koo ɲɛnabɔ ka kɛɲɛ ni Bibulu ka sariyakolow ye. Tuma dɔw la, an bena a ye ko min kɛra an na, o yɛrɛ tɛ tilenbaliyako ye. An dusu bena diya kosɔbɛ k’a ye ko an ma koo tɔɔ juguya an kɛtɔ k’an balima dɔ tɔgɔ jugu fɔ. An k’a to an hakili la ko joo b’an fɛ wo, joo t’an fɛ wo, n’an be mɔgɔw tɔgɔ jugu fɔ, o lo tɛna koow ɲɛnabɔ. N’an be kantigiya kɛ Jehova n’an balimaw ye, o bena an tanga o fili ɲɔgɔn ma. Zaburu sɛbɛbaga kumana “mɔgɔ jalakibali” koo la ko: “A te mɔgɔ tɔgɔjugu fɔ, a te koo jugu kɛ a  tɔɲɔgɔn na, a fana t’a sigiɲɔgɔn nɛni.”—Zab. 15:2, 3; Zaki 3:5.

15. Jɛnɲɔgɔnya min tun be Yusufu ni Jehova cɛ, o ye duga juman lo lase a ma?

¹⁵ Jɛnɲɔgɔnya min tun be Yusufu ni Jehova cɛ, an be kalan nafamanba sɔrɔ o la. Yusufu tɔɔrɔla tilenbaliyakow kosɔn saan 13 kɔnɔ. Nka o wagati bɛɛ la, a y’a yira ko a be koow jati i ko Jehova b’u jati cogo min na (Zɛnɛzi 45:5-8). Tɔɔrɔ min tun b’a kan, a m’a fɔ ko Jehova nɔɔ lo. Tiɲɛn lo ko tɔɔrɔ min lara a kan a ma ɲinɛ o kɔ, nka a m’a ɲɛɛ kumu mɔgɔw kɔrɔ o kosɔn. Min yɛrɛ kɔrɔtanin lo, a m’a to mɔgɔ wɛrɛw ka dafabaliyakow n’u ka kɛwale juguw k’a mabɔ Jehova la. Yusufu ka kantigiya kosɔn, a y’a ye cogo min na Jehova y’o tilenbaliyakow ɲɛnabɔ ani k’ale n’a ka denbaya duga.

16. Ni tilenbaliyako dɔ kɛra an na kafo kɔnɔ, mun na an ka ɲi k’an magwɛrɛ kosɔbɛ Jehova la?

¹⁶ O cogo kelen na, jɛnɲɔgɔnya min b’an ni Jehova cɛ, an ka ɲi k’o jati fɛɛn nafamanba ye ani an ka banba o kana nagasi. An be Jehova kanu ani an b’a bato. An man ɲi k’a to fewu an balimaw ka dafabaliyakow k’an mabɔ a la (Ɔrɔm. 8:38, 39). Nka, n’an kerecɛnɲɔgɔn dɔ ye tilenbaliyako kɛ an na, an ka Yusufu ladegi. An k’an magwɛrɛ kosɔbɛ Jehova la ani an k’an jija ka koow jati i ko Jehova b’u jati cogo min na. An k’an seko kɛ k’o koo ɲɛnabɔ ka kɛɲɛ ni Bibulu ka fɔta ye. O kɔ, an ka koow to Jehova bolo. An ka la a la ko a bena o koo ɲɛnabɔ cogo ɲuman na ani wagati bɛnnin na.

17. “Min be adamadenw bɛɛ kiti,” an be se k’a yira cogo di ko an lanin b’a la?

¹⁷ K’an to duniɲa nin kɔnɔ, an k’a lɔn ko tilenbaliyakow bena kɛ an na. Tuma kelen kelen, tilenbaliyakow be se ka kɛ ele wala i lɔnbaga dɔ la. Koo dɔ be se ka kɛ kafo kɔnɔ fana ani i b’a miiri k’o ye tilenbaliyako lo ye. Nka, i kana a to o k’i kunnatiɲɛ (Zab. 119:165). Komi an ye Ala sagokɛla kantigimanw ye, an k’an kɔnɔ gwɛ ka Jehova deli ani k’an jigi la a kan. An k’a to an hakili la ko an ye mɔgɔ dafabaliw ye. O kama, a be se ka kɛ ko min kɛra an na, an m’o faamu ka ɲɛ. N’a sɔrɔ an tɛ koow bɛɛ kala ma fana. An ka Yusufu ka ɲɛyirali ladegi ani an kana mɔgɔ dɔ tɔgɔ jugu fɔ sabu o be se ka koo tɔɔ juguya. A laban, an kana a ɲini ka koow ɲɛnabɔ an yɛrɛ ma. Nka, an k’an cɛsiri ka kantigiya kɛ ani ka muɲu ka Jehova kɔnɔ a k’o koo ɲɛnabɔ. N’an be koow kɛ o cogo la, sigi t’a la an koo bena diya Jehova ye ani a bena an duga i ko a ye Yusufu duga cogo min na. Tiɲɛn na, an be se ka la a la ko Jehova “min be adamadenw bɛɛ kiti,” ale bena tilenninyakow lo kɛ tuma bɛɛ sabu “a ka koow bɛɛ tilennin lo.”—Zɛnɛzi 18:25; Deter. 32:4.

18. An bena mun lo lajɛ barokun nata la?

¹⁸ Tilenbaliyako wɛrɛw kɛra Ala sagokɛlaw cɛma Bibulu sɛbɛwagati la. Barokun nata kɔnɔ, an bena ɲɛyirali fila lajɛ o koo la. O ɲɛyiraliw bena an dɛmɛ k’a faamu ko an ka ɲi k’an yɛrɛ majigi ani ka sɔn ka yafa. N’an b’o kɛ, o bena kɛ sababu ye an be Jehova ka tilenninya ladegi.