1, 2. Bɔnɛba min ɲɔgɔn ma deli ka adamadenw sɔrɔ, mun lo y’o lase u ma? O ye jɔn lo nɔɔ ye?

ADAMADENW ye fɛɛn dɔw dilan minw ye koo caaman nɔgɔya an ma. U dɔw ye telefɔni, anpuli, mobili ani firigo ye. Nka, u ye fɛɛn wɛrɛw dilan minw b’an niin bila farati la i n’a fɔ marifa, bɔnbu, sigarɛti an’a ɲɔgɔnnaw. Nka, fɛɛn wɛrɛ be yen min kɔnna adamadenw ka fɛɛn dilanniw bɛɛ ɲɛ ani a ye bɔnɛba lase mɔgɔw ma. O ye mun ye do? O ye ngalontigɛ lo ye. Ka ngalon tigɛ, o kɔrɔ ko ka fɛɛn dɔ fɔ k’i mɔgɔɲɔgɔn lafili hali k’a sɔrɔ i b’a lɔn k’o tɛ tiɲɛn ye. Jɔn lo kɛra fɔlɔ ye ka ngalon tigɛ? Sutana Naafigi lo. Yezu y’a weele ko “galon faa.” (Zan 8:44 kalan). A ye ngalon fɔlɔ tigɛ tuma juman do?

² A y’o kɛ Edɛn nankɔ kɔnɔ a saan waa caaman ye nin ye. Adama ni Awa tun be ɲɛnamaya diyabɔra alijɛnɛ cɛɲumanba kɔnɔ, Jehova tun ye min labɛn u ye. Ala tun y’a fɔ Adama ni Awa ye ko yiri “min b’a to mɔgɔ be koɲuman ni kojugu lɔn ka bɔ ɲɔgɔn na,” n’u y’o deen dumu, u bena sa. Sutana tun b’o kala ma. O bɛɛ n’a ta, a tɛmɛna saa dɔ fɛ k’a fɔ Awa ye ko: “Aw tena sa.” O lo kɛra ngalon fɔlɔ ye. Sutana y’a fɔ fana ko: “Ala y’a lɔn ko ni aw y’o yiri nin deen dumu loon min na, aw ɲaa bena yɛlɛ, aw bena kɛ i n’a fɔ ale, ka koɲuman ni kojugu lɔn.” —Zɛnɛzi 2:15-17; 3:1-5.

3. Mun na an be se k’a fɔ ko Sutana ka ngalon tun ye kɔnɔnajuguya lo ye? O ngalon nɔfɛkow kɛra mun lo ye?

 ³ Sutana ka ngalon tun ye kɔnɔnajuguya lo ye sabu a tun b’a lɔn ko ni Awa lara ale la ani k’o yiriden dumu, a tun bena sa. Awa ni Adama ma Jehova ka cikan labato ani u labanna ka sa (Zɛnɛzi 3:6; 5:5). Nka, a ma dan olu dɔrɔn ma. Adama ka jurumu y’a to “saya sera mɔgɔ bɛɛ ma.” Tiɲɛn na, kabi Adama ka wagati, mɔgɔ “be sa, hali min ma hakɛ kɛ Adama ta cogo la.” (Ɔrɔm. 5:12, 14). O lo y’a to an ye dafabaliw ye ani an tɛ ɲɛnamaya kɛ fɔɔ abada i ko Ala tun b’a fɛ cogo min na. “An sii saan be dan saan bi wolonwula ma, barikatigiw ta ye saan bi seegi. An b’o fana kɛ tɔɔrɔ ni ɲani na.” (Zab. 90:10). O bɛɛ ye Sutana ka ngalon nɔfɛko ye!

4. a) A ka ɲi an ka ɲiningali jumanw lo lajɛ? b) Zaburuw 15:1, 2 ka fɔta la, mɔgɔ sifa juman lo be se ka kɛ Jehova teri ye?

⁴ Yezu y’a fɔ Sutana koo la ko: “A ma sɔn ka tiɲɛ fɔ ka ye, bari tiɲɛtigi tɛ.” Sutana ma yɛlɛma. A bele be “dugukolo kan mɔgɔw bɛɛ lafili” n’a ka ngalonw ye (Yir. 12:9, ABM). An t’a fɛ Sutana Naafigi k’an lafili. O la do, an ka ɲiningali saba lajɛ: Sutana be mɔgɔw lafili cogo di? Mun na mɔgɔw ka teli ka ngalon tigɛ? Walisa an kana an ni Jehova ka jɛnɲɔgɔnya nagasi i ko Adama ni Awa y’a kɛ cogo min na, an be se ka kɛ tiɲɛnfɔlaw ye cogo di?—Zaburuw 15:1, 2 kalan.

5. Sutana be mɔgɔw lafili cogo di bi?

⁵ Ciden Pol tun b’a kala ma ko an be se ka Sutana bali a k’an lafili. O lo y’a to a y’a fɔ ko: “An kana sira di Sutana ma a ka see an kɔrɔ bari an b’a ka miiriya lɔn.” (2 Kor. 2:11). An b’a lɔn ko Sutana lo be duniɲa kuru bɛɛ marala: ngalon diinanw, gofɛrɛnɛman nanbaratɔw ani jagokɛla wasabaliw (1 Zan 5:19). O kama, a tɛ bari an na k’a ye ko Sutana be mɔgɔbabaw lasun ka ngalon tigɛ (1 Tim. 4:1, 2). Ɲɛyirali fɛ, jagokɛlababaw b’a lɔn ko farati b’u ka feerefɛnw na. Nka, u be tɛmɛ piblisitew fɛ ka ngalon tigɛ walisa ka mɔgɔw lasun k’o fɛɛnw san wala k’u seen don faratiko dɔw la wariko ta fan fɛ.

6, 7. a) Ni diinan kuntigiw be ngalon tigɛ, mun na o yɛrɛ lo ka jugu? b) I ye ngalon jumanw lo mɛn diinan kuntigiw fɛ?

⁶ Ka ngalon tigɛ diinankow la, o yɛrɛ lo ka jugu. Mun na do? Sabu mɔgɔ mana la diinan kuntigiw ka ngalon kalanw na ani ka to ka koo bɛnbaliw kɛ Ala ɲɛɛ kɔrɔ, o tigi be se ka bɔnɛ ɲɛnamaya banbali jigiya la (Oze 4:9). Yezu tun b’a lɔn ko a ka wagati la, diinan kuntigiw tun tɛ tiɲɛn fɔ mɔgɔw ye Ala koo la. A y’a jaa gwɛlɛya k’a fɔ u ye ko: “Bɔnɛ bɛ aw sariya karamɔgɔw ni Farisiɛnw ye, filankafow, k’a masɔrɔ aw bɛ dugukolo ni kɔgɔji yaala walisa aw ka tuubiden kelen sɔrɔ. Aw mana o sɔrɔ, aw b’a juguya, fo a ka kan ni [Zeyɛni, NW] ye,” o kɔrɔ, a bena halaki pewu pewu (Mat. 23:15, ABM). Yezu k’o ngalon diinan kuntigiw be i n’a fɔ u faa Sutana Naafigi, ale min be “mɔgɔ nii bɔ.”—Zan 8:44.

⁷ Ngalon diinan kuntigi caaman lo be duniɲa kɔnɔ bi. U be weele ko pastɛri, mɔnpɛri an’a ɲɔgɔnnaw. I ko Fariziɲɛw, u tɛ mɔgɔw kalan Ala ka tiɲɛn kumaw na, nka u be “Ala ka tiɲɛ to yen, ka tugu galon kɔ.” (Ɔrɔm. 1: 18, 25). U ka ngalonkalan dɔw ye nunu ye: Ala be mɔgɔ jɛni jahanama tasuma kɔnɔ, mɔgɔ be ni niin wala jaa ye min tɛ sa, mɔgɔ be sa ani ka segi ka wolo, Ala be sɔn cɛɲɔgɔn wala musoɲɔgɔnɲini ma ani a be sɔn cɛɛ k’a cɛɲɔgɔn furu wala muso k’a musoɲɔgɔn furu.

8. Yanni dɔɔni politiki ɲɛmɔgɔw bena ngalon juman lo tigɛ? Nka, an ka ɲi k’o ta cogo di?

 ⁸ Politiki ɲɛmɔgɔw fana be mɔgɔw lafili u ka ngalonw fɛ. Yanni dɔɔni politiki ɲɛmɔgɔw bena ngalonfin dɔ tigɛ k’a fɔ ko “hɛrɛ ni jigisigi be yen!” Nka “o tuma na, [halakili] bena ben u kan” teliya la. O kama, an man ɲi ka la politiki ɲɛmɔgɔw ka kuma na. Hali k’a sɔrɔ duniɲa ka koow man ɲi, u bena to k’a fɔ ko duniɲa ka koow ka ɲi. Nka, an “b’a lɔn sɛbɛ la ko Matigi bena na loon min na, o bena bali mɔgɔw la i ko soon be na sufɛ cogo min na.”—1 Tes. 5:1-4.

9, 10. a) Mun na mɔgɔw be ngalon tigɛ ani o nɔfɛkow ye mun ye? b) An ka ɲi ka mun lo to an hakili la Jehova koo la?

⁹ Ni fɛɛn kura dɔ bɔra ani a diyara mɔgɔ caaman ye, u ka teli k’a ɲɔgɔn caaman dilan. Ngalontigɛ koo kɛra ten le fana. Duniɲa kɔnɔ bi, mɔgɔbabaw dɔrɔn lo tɛ tɔɔw lafili. Mɔgɔw be ngalon tigɛ yɔrɔ bɛɛ. Lɔnnikɛla dɔ (Y. Bhattacharjee) ye barokun dɔ sɛbɛ min kuun ko: “Mun na an be ngalon tigɛ.” A y’a fɔ yen ko: “Ngalontigɛ labanna ka kɛ adamadenw delinanko ye.” Mɔgɔw ka teli ka ngalon tigɛ walisa k’u yɛrɛ latanga wala k’u ka koo juguw dogo mɔgɔw la. N’a sɔrɔ u be ngalon tigɛ fana walisa ka wari sɔrɔ wala k’u yɛrɛ nafa ɲini cogo wɛrɛw la. O barokun b’a fɔ fana ko mɔgɔ dɔw tɛ siran ka ngalon tigɛ “lonanw, u baarakɛɲɔgɔnw, u teriw ani u ka mɔgɔ kanulenw ye.”

¹⁰ O ngalonw bɛɛ nɔfɛkow ye mun lo ye? O kɛra sababu ye mɔgɔw tɛ la ɲɔgɔn na tugun ani u ka jɛnɲɔgɔnya nagasira. Ɲɛyirali fɛ, ni furucɛ kantigi dɔ bɔra a kala ma ko a muso b’a janfara, miiri k’a filɛ o be se k’a dusu kasi cogo min na. A be se ka kɛ fana ko cɛɛ dɔ b’a muso n’a deenw tɔɔrɔ luu kɔnɔ wala a be kuma juguw fɔ u ma. Nka, n’a be jama cɛma a b’a kɛ i n’ a fɔ a b’a ka denbayamɔgɔw kanu ani a b’a janto u la. Miiri k’a filɛ o be se k’a ka denbayamɔgɔw dusu tiɲɛ cogo min na. An k’a to an hakili la k’o ɲɔgɔnnamɔgɔw tɛ se ka Jehova lafili sabu “danfɛn te yen Ala ɲaa te min ye. U bɛɛ b’a ɲakɔrɔ, u si dogonin te a ma.”—Eburuw 4:13.

11. Ananiyasi ni Safira ye wale jugu min kɛ, an be kalan juman lo sɔrɔ o la? (Jaa lajɛ, barokun daminɛ na.)

¹¹ Furuɲɔgɔn dɔw kofɔra Bibulu kɔnɔ Sutana ye minw lasun u ye ngalon tigɛ Ala ye. Ananiyasi ni Safira lo. U y’a ɲini ka cidenw lafili. U y’u ka foro dɔ feere ani ka dɔ bɔ a sɔngɔ la ka sɔrɔ ka taga a tɔɔ di cidenw ma. U tun b’a fɛ kafodenw k’u tɔgɔɲuman fɔ. O kama, u y’a fɔ cidenw ye ko olu y’u ka foro feere daa min na, u y’o bɛɛ lo di. Nka, Jehova tun b’u ka ngalon kala ma. A y’u ɲangi o kosɔn.—Kɛw. 5:1-10.

12. Minw be ngalon tigɛ ni kɔnɔnajuguya ye ani u tɛ nimisa, mun lo bena olu sɔrɔ ani mun na?

¹² Jehova be mun lo miiri ngalontigɛlaw koo la? Mɔgɔ minw be ngalon tigɛ ni kɔnɔnajuguya ye ani u tɛ nimisa o la, olu bɛɛ bena halaki “dingaba tasumaman” kɔnɔ i ko Sutana. O kɔrɔ, u bena halaki pewu pewu (Yir. 20:10; 21:8, Biblu Ala ta Kuma; Zab. 5:7). Mun na do? Sabu Jehova ɲɛɛ kɔrɔ, ngalontigɛlaw ni kojugukɛlaw bɛɛ ka kan.—Yir. 22:15.

13. An be mun lo lɔn Jehova koo la ani o b’an lasun ka mun lo kɛ?

¹³ An b’a lɔn ko Jehova “te mɔgɔ ye n’a be galon tigɛ” sabu “Ala te se ka galon tigɛ.” (Nɔnb. 23:19; Eburuw 6:18). “Galontigɛ” ka gwo Jehova ye (Talenw  6:16, 17). N’an b’a fɛ k’an koo diya a ye, an ka ɲi ka kɛ tiɲɛnfɔlaw ye. O lo y’a to an tɛ “galon tigɛ ɲɔgɔn ye.”—Kɔlɔs. 3:9.

14. a) Kerecɛn sɔbɛw be dan na ngalon diinan mɔgɔw la koo juman na? b) Sariyakolo min be Luka 6:45 kɔnɔ, o ɲɛfɔ.

¹⁴ Kerecɛn sɔbɛw be dan na ngalon diinan mɔgɔw la koo juman na? An ye “tiɲɛfɔbagaw ye.” (Zakari 8:16, 17 kalan). Pol y’o ɲɛfɔ ko: “An kɔni b’a yira koo bɛɛ la ko an ye Ala ka baarakɛlaw ye. . . an ka tiɲɛ fɔli” fɛ (2 Kor. 6:4, 7). Yezu ko: “Mɔgɔ dusu fanin be fɛɛn min na, a daa b’o le fɔ.” (Luka 6:45). O kɔrɔ ko mɔgɔ min kɔnɔ gwɛnin lo, o tigi be tiɲɛn fɔ tuma bɛɛ. A be tiɲɛn fɔ lonanw, a yɛrɛ baarakɛɲɔgɔnw, a teriw ani a ka mɔgɔ kanulenw ye koo fitininw ni kobaw la. An ka koo damanin lajɛ, o minw na an be se k’an jija ka kɛ tiɲɛnfɔlaw ye.

15. a) Mun na filankafoya ye koo jugu ye? b) Mun lo be se ka kanbelew ni sunguruw dɛmɛ u kana a to u filankuruw k’u lasun ka koo jugu kɛ? (Jukɔrɔla kunnafoni lajɛ.)

¹⁵ N’i ye kanbele wala sunguru ye, n’a sɔrɔ i b’a fɛ k’i koo diya i filankuruw ye. O koo ye dɔw bila filankafoya la. N’u be n’u somɔgɔw ni kafodenw ye, u b’a kɛ komi u tagamacogo saniyanin lo. Nka n’u be ni mɔgɔ wɛrɛw ye minw tɛ Jehova batobagaw ye wala n’u be rezo sosiyow kan, u be koow kɛ cogo wɛrɛ la. U be kumajuguw fɔ, ka fani bɛnbaliw don, ka miziki dɔw lamɛn minw bɛnnin tɛ, u be dɔrɔ min kojugu wala u be dɔrɔgi min, u be sunguru wala kanbele tigɛ ani ka koo jugu wɛrɛw kɛ. U ka ɲɛnamaya bɛɛ basiginin be ngalon kan. U kɔnɔ gwɛnin tɛ u bangebagaw, u kerecɛnɲɔgɔnw ani Ala ye (Zab. 26:4, 5). N’an be Jehova ‘boɲa an daa dama le la, nga an dusu yɔrɔ ka jan a la,’ a b’o lɔn (Mariki 7:6). O lo kama a kɔrɔtanin lo an ka Bibulu ka ladili nin sira tagama: “Kana kojugukɛla ɲagoya. Siran Masaba ɲa tuma bɛɛ.”—Talenw 23:17. *

16. An ka ɲi ka ɲiningaliw jaabi cogo di n’an be demandi dɔ dafara kudayi cidenya baara kama?

¹⁶ N’a sɔrɔ i b’a fɛ ka kɛ kudayi piyɔniye wala kudayi cidenya baarakɛla dɔ ye, i n’a fɔ ka kɛ betɛliden ye. N’o lo, i ka ɲi ka demandi dɔ dafa. Ɲiningali minw ɲɛsinna i ka kɛnɛyako, i ka ɲɛnagwɛkow  ani i tagamacogo ma, a kɔrɔtanin lo kosɔbɛ i k’u jaabi ni kɔnɔgwɛ ye (Eburuw 13:18). Nka, n’i ye koo jugu dɔ kɛ do? Wala n’i ye koo dɔ kɛ min b’i dusukun kɛlɛla ani i m’o fɔ diinan mɔgɔkɔrɔw ye, i ka ɲi ka mun lo kɛ? Dɛmɛ ɲini u fɛ walisa i ka se ka Jehova bato ni dusukun ɲuman ye.—Ɔrɔm. 9:1; Gal. 6:1.

17. N’an kɛlɛbagaw b’an ɲiningara an balimaw koo la, an ka ɲi ka mun lo kɛ?

¹⁷ I ka jamana na, faamanw be se ka bali sigi an ka baara kan ani k’i weele walisa k’i ɲininga balimaw koo la. I bena mun lo kɛ do? I be min lɔn balimaw koo la, yala i bena o bɛɛ fɔ u ye wa? Tuma min na Ɔrɔmu ka gofɛrɛnɛrɛ tun be Yezu ɲiningara, Yezu ye mun lo kɛ do? Bibulu ka sariyakolo dɔ b’a fɔ ko: “Jewaati be yen, kumawaati fana be yen.” Ka kɛɲɛ n’o sariyakolo ye, Yezu tun tɛ foyi fɔ tuma dɔw la (Waaj. 3:1, 7; Mat. 27:11-14). O koo ɲɔgɔn na, an ka ɲi k’an yɛrɛ kɔrɔsi ani ka koow kɛ ni hakilitigiya ye walisa an kana farati lase an balimaw ma.—Talenw 10:19; 11:12.

18. Ni diinan mɔgɔkɔrɔw b’an ɲiningara an balimaw koo la, an ka ɲi ka mun lo kɛ?

¹⁸ N’i bɔra a kala ma ko balima dɔ ye jurumuba kɛ do? Kunkanbaara kalifara diinan mɔgɔkɔrɔw lo ma walisa u k’u jija kafo saniyanin ka to. O kama, i be min lɔn o jurumu koo la, n’a sɔrɔ diinan mɔgɔkɔrɔw bena i ɲininga o la. N’a sɔrɔla k’o jurumukɛla ye i teri sɔbɛ wala i somɔgɔ dɔ lo ye, i bena mun lo kɛ do? Bibulu b’a fɔ ko: “Tiɲɛfɔla be kɛ sababu ye tilenninya be kɛ.” (Talenw 12:17; 21:28). O la, i ka kunkanbaara ye min ye, o ye ka tiɲɛn fɔ diinan mɔgɔkɔrɔw ye, i man ɲi ka foyi dogo u la wala ka koow yɛlɛma. Joo b’u fɛ ka tiɲɛn lɔn. O lo bena u dɛmɛ k’a lɔn cogo min na u be se ka jurumukɛla dɛmɛ koɲuman a ka segi ka jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni Jehova ye.—Zaki 5:14, 15.

19. An bena mun lo lajɛ barokun nata la?

¹⁹ Zaburu sɛbɛbaga Dawuda ye Jehova deli ko: “I b’a fɛ ka tiɲɛ sɔrɔ mɔgɔ dusukun na.” (Zab. 51:8, ABM). Dawuda tun b’a lɔn ko an dusukun lo b’an lasun ka kɛ tiɲɛnfɔlaw ye. Kerecɛn sɔbɛw ye ‘tiɲɛfɔbagaw ye u ni ɲɔgɔn cɛ.’ U b’o kɛ u ka ɲɛnamaya faan bɛɛ la. Cogo wɛrɛ min na an b’a yira ko an be dan na ngalon diinan mɔgɔw la, o ye ka Bibulu ka tiɲɛnkalanw fɔ mɔgɔw ye. Barokun nata la, an bena a ye an be se k’o kɛ cogo min na an ka cidenya baara sen fɛ.