1, 2. a) Mun lo b’a yira ko adamadenw be bondori kɛra walisa ka se ka hɔɔrɔnya? b) O bondori nɔfɛkow ye mun ni mun lo ye?

DUNIƝA kɔnɔ bi, an b’a mɛn tuma caaman na ko wolomani ma ɲi ka kɛ ani ko bɛɛ ka ɲi ka hɔɔrɔnya. Mɔgɔ caaman b’a fɛ ka hɔɔrɔnya ka bɔ fantanya, siyawoloma ani tɔɔrɔ la. Dɔw t’a fɛ u k’u bali k’u sagonakuma fɔ, k’u sagonako kɛ ani ka ɲɛnamaya kɛ u sago la. Duniɲa yɔrɔ bɛɛ la, mɔgɔw b’a fɛ ka hɔɔrɔnya.

² Mɔgɔw b’a ɲini ka hɔɔrɔnya. O kama, u be muruti ani ka wuli faamanw kama. Nka, u be min ɲinina yala u b’o sɔrɔ tiɲɛn na wa? Ayi! Tuma dɔw la, o nɔfɛkow ye bɔnɛ ye ani dɔw yɛrɛ niin be to a la. O bɛɛ b’a yira ko masacɛ Solomani ye min sɛbɛ hakili senu barika la, o ye tiɲɛn ye. A ko: “Adamaden le be kuntigiya kɛ a tɔɲɔgɔn kan k’a tɔɔrɔ.”—Waaj. 8:9.

3. An be se ka mun lo kɛ walisa ka ninsɔndiya sɔbɛ sɔrɔ ani ka wasa?

³ An ka ɲi ka min kɛ walisa ka ninsɔndiya ani ka wasa an ka ɲɛnamaya kɔnɔ, Yezu ka kalanden Zaki y’o fɔ an ye. A y’a sɛbɛ ko: “Sariya dafalen, hɔrɔnya sariya kɔni, ni mɔgɔ ye o  filɛ ni kɔlɔsili ye ka to a kan, . . . o tigi ye dubaden ye a ka ko kɛtaw la.” (Zaki 1:25, ABM). Jehova min y’o sariya dafanin di, ale b’a lɔn ka ɲɛ adamadenw mako be min na walisa ka ninsɔndiya sɔbɛ sɔrɔ ani ka wasa u ka ɲɛnamaya kɔnɔ. Adama ni Awa mako tun be fɛɛn o fɛɛn na walisa ka ninsɔndiya sɔbɛ sɔrɔ, Jehova tun y’o di u ma ani ka tila k’u hɔɔrɔnya.

4. Adama ni Awa tun hɔɔrɔnyanin lo cogo di? (Jaa lajɛ, barokun daminɛ na.)

⁴ N’an ye Zɛnɛzi sapitiri 1 ani 2 kalan, an b’a ye ko Adama ni Awa tun hɔɔrɔnyanin lo. Adamadenw tɛ se k’o hɔɔrɔnya ɲɔgɔn sɔrɔ bi fewu. Adama ni Awa tun be n’u makoɲɛfɛnw bɛɛ ye, u tun tɛ siran foyi ɲɛ ani tilenbaliyako si tun tɛ yen. U tun tɛ jɔrɔ dumuniko, baara, bana ani saya koo la (Zɛnɛzi 1:27-29; 2:8, 9, 15). Nka, yala o kɔrɔ ko u tun hɔɔrɔnyanin lo pewu wa? An k’o lajɛ.

5. Mɔgɔw ka miiriya mana kɛ min o min ye, an mako be mun lo la walisa ka hɔɔrɔnya sɔbɛ la?

⁵ Bi, mɔgɔ caaman b’a miiri ko walisa ka hɔɔrɔnya sɔbɛ la, u ka ɲi ka se k’u ɲɛnakow bɛɛ kɛ, o nɔfɛko mana kɛ min o min ye. Lɔnniya gafe dɔ b’a fɔ ko hɔɔrɔnyali kɔrɔ ko “see b’i ye ka koow latigɛ ani k’u kɛ.” (The World Book Encyclopedia). Nka, a b’a fɔ fana ko mɔgɔw hɔɔrɔnyanin lo ni gofɛrɛnɛmanw tɛ daan sigi u ka hɔɔrɔnya la cogo bɛnbali la ani u t’u bali gwansan ka koo dɔw kɛ. O b’a yira an na ko walisa bɛɛ ka se ka hɔɔrɔnya, fɔɔ daan ka sigi koo dɔw la. Nka daan minw tilennin lo, u ka kan ani u bɛnnin lo, joo be jɔn lo fɛ k’u latigɛ?

6. a) Mun na Jehova kelenpe lo hɔɔrɔnyanin lo pewu? b) Adamadenw be se ka hɔɔrɔnya sifa juman lo sɔrɔ ani mun na?

⁶ A kɔrɔtanin lo an k’a to an hakili la ko Jehova Ala kelenpe lo hɔɔrɔnyanin lo pewu ani foyi t’a bali k’a sago kɛ! Mun na do? Sabu ale lo ye fɛɛn bɛɛ Danbaga ani duniɲa kuru bɛɛ Masaba ye (1 Tim. 1:17; Yir. 4:11). Masacɛ Dawuda y’a lakali ni kuma ɲumanw ye ko lɔyɔrɔba be Jehova kelenpe lo fɛ (1 Tilew Kibaru 29:11, 12 kalan). O b’a yira ko daan be danfɛnw bɛɛ ka hɔɔrɔnyali la sankolo ani dugukolo kan. Adamadenw be ni hɔɔrɔnya sifa min ye, o be dan na. Jehova b’a fɛ an k’a faamu ko joo b’ale kelenpe lo fɛ k’a latigɛ cogo tilennin na ani cogo bɛnnin na daan min ka kan ka sigi adamadenw ka kokɛtaw la. Jehova y’o lo kɛ adamadenw ye kabi u dantuma na.

7. An ka teli ka koo jumanw lo kɛ minw be dɔ fara an ka ninsɔndiya kan?

⁷ Tiɲɛn lo ko Adama ni Awa tun hɔɔrɔnyanin lo kosɔbɛ. Nka, u tun hɔɔrɔnyanin tɛ pewu. Ɲɛyirali fɛ, Adama ni Awa tun b’a lɔn k’u ka ɲi ka nɛnɛkiri, ka dumuni kɛ, ka sinɔgɔ a n’a ɲɔgɔnnaw. U tun be deli k’o koow kɛ. Nka, yala u tun b’a miiri k’u hɔɔrɔnyanin tɛ sɔbɛ la wa? Ayi. Jehova tun y’a fɔ u ye ko n’u tora k’o koow kɛ, u bena wasa u ka ɲɛnamaya kɔnɔ (Zab. 104:14, 15; Waaj. 3:12, 13). A man di jɔn lo ye ka fɔɲɔ saniyanin nɛnɛkiri, ka dumuni diiman dɔ dumu wala ka sinɔgɔ koɲuman sufɛ ani ka wuli ni ninsɔndiya ye? An b’o koow kɛ ni ninsɔndiya ye ani an t’a miiri k’u be daan sigi an ka hɔɔrɔnya la. Siga t’a la, Adama ni Awa fana ka koow tun be ten le.

8. Ala ye cikan tigitigi juman lo di Adama ni Awa ma ani mun na?

 ⁸ Jehova tun y’a fɔ Adama ni Awa ye k’u ka deenw sɔrɔ ka dugukolo fa ani k’a ladon (Zɛnɛzi 1:28). Yala o cii tun b’u bali k’u sago kɛ wa? Ayi! O tun ye sababu ye u fɛ ka dugukolo kuru bɛɛ yɛlɛma k’a kɛ alijɛnɛ ye. O la, adamaden dafaninw tun bena ɲɛnamaya kɛ a kan fɔɔ abada. O lo tun ye Ala sago ye (Ezayi 45:18). Bi, mɔgɔ dɔw be ban ka furu wala dɔw be furu ani u be ban ka deenw wolo. O tɛ koo jugu ye Ala ɲɛɛ kɔrɔ. Nka gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta, mɔgɔ caaman be furu ani u be deenw sɔrɔ (1 Kor. 7:36-38). Mun na do? Sabu u jigi b’a la ko n’u ye deenw sɔrɔ, o lo bena u ninsɔndiya ani k’u wasa u ka ɲɛnamaya kɔnɔ (Zab. 127:3). Ni Adama ni Awa tun ye mɛnni kɛ Ala fɛ, u tun bena u ka furu diyabɔ ani k’u deenw lamɔ ninsɔndiya la fɔɔ abada!

9. Ala ka cikan min be sɔrɔ Zɛnɛzi 2:17 kɔnɔ, mun na o tun bɛnnin lo ani kuun tun b’o la?

⁹ Jehova ye cikan wɛrɛ di Adama ni Awa ma ani k’a fɔ u ye ka gwɛ min bena u sɔrɔ n’u ma mɛnni kɛ ale fɛ. A ko: “Yiri kelen dama, min b’a to mɔgɔ be koɲuman ni kojugu lɔn ka bɔ ɲɔgɔn na. N’i y’o deen dumu loon min na, i bena sa, siga t’a la.” (Zɛnɛzi 2:17). Yala o cikan tun bɛnnin tɛ ani kuun tun t’a la wa? Yala o y’u bali k’u sago kɛ wa? Ayi! Bibulu sɛgɛsɛgɛla dɔw y’a fɔ k’o cii tun bɛnnin lo ani kuun tun b’a la. Ɲɛyirali fɛ, u dɔ y’a fɔ ko: “Ala ka cikan min be sɔrɔ [Zɛnɛzi 2:16, 17] kɔnɔ, o b’a yira ko Ala kelenpe lo b’a lɔn min ka ɲi . . . adamadenw ma ani Ala kelenpe lo b’a lɔn min man ɲi . . . u ma. Adamadenw ka ɲi k’u jigi la Ala lo kan ani ka mɛnni kɛ a fɛ walisa k’a lɔn ‘min ka ɲi.’ N’u banna ka mɛnni kɛ a fɛ, a bena a to u k’a latigɛ u yɛrɛ ma min ka ɲi . . . ani min ma ɲi.” O ye koo ye adamadenw tɛ se ka min ɲɛnabɔ u yɛrɛ ma.

10. Mun na an man ɲi k’a miiri ko k’a latigɛ k’an yɛrɛ sago kɛ ani k’a latigɛ min ye ɲuman ni juguman ye, o koo fila ye kelen ye?

¹⁰ Bi, mɔgɔ caaman b’a fɔ ko Ala ka cikan tun be Adama bali k’a yɛrɛ sago kɛ. Nka minw b’o fɔ, olu t’a faamu ko k’a latigɛ k’i yɛrɛ sago kɛ ani k’a latigɛ min ye ɲuman ni juguman ye, o koo fila tɛ kelen ye. Adama ni Awa tun ka ɲi k’a latigɛ n’u bena mɛnni kɛ Ala fɛ wala n’u tɛna mɛnni kɛ a fɛ. Nka, joo be Jehova kelenpe lo fɛ k’a latigɛ min ye ɲuman ye ani min ye juguman ye. “Koɲuman ni kojugu” lɔnniya yiri tun y’o lo tagamasiɲɛ ye (Zɛnɛzi 2:9). An ka ɲi ka sɔn a ma ko an be koo minw latigɛ, tuma caaman na an t’a lɔn u bena laban cogo min na. An ye min latigɛ fana, an tɛ se k’a lɔn n’o bena ɲɛ an bolo tuma bɛɛ. O lo kama tuma caaman na, an b’a ye ko mɔgɔ dɔw be desizɔn dɔw ta ni ŋaniya ɲuman ye, nka o laban be kɛ tɔɔrɔ, balawo ani ɲani ye (Talenw 14:12). Tiɲɛn na, daan be adamadenw ka setigiya la. Jehova ye cikan di Adama ni Awa ma k’u kana yiriden dumu. A y’o kɛ walisa k’a yira u la ni kanuya ye ko n’u b’a fɛ ka hɔɔrɔnya sɔbɛ sɔrɔ, u ka ɲi ka mɛnni kɛ ale fɛ. Adama ni Awa y’a latigɛ ka mun lo kɛ?

11, 12. Adama ni Awa ye min latigɛ, mun na o kɛra bɔnɛba ye? Ɲɛyirali dɔ fɔ.

¹¹ A fɔ man di nka, Adama ni Awa ma mɛnni kɛ Jehova fɛ. Awa y’a latigɛ ka  mɛnni kɛ Sutana fɛ tuma min na Sutana y’a fɔ a ye ko: “Aw ɲaa bena yɛlɛ, aw bena kɛ i n’a fɔ [Ala], ka koɲuman ni kojugu lɔn.” (Zɛnɛzi 3:5). Yala Adama ni Awa ye min latigɛ, o y’u dɛmɛ u tora k’u yɛrɛ sago dama kɛ wa? Ayi! Sutana tun ye min fɔ u ye, o ma kɛ. Nka, u y’a faamu k’u banna Jehova ka ɲɛminɛli ma ani k’u yɛrɛ sago kɛ minkɛ, bɔnɛba lo sɔrɔla o la (Zɛnɛzi 3:16-19). Mun na do? Sabu Jehova ma see di adamadenw ma u k’a latigɛ u yɛrɛ ma min ka ɲi ani min ma ɲi.—Zeremi 10:23 kalan.

¹² An be se k’u ka koo suma ni awiyɔn bolila ye. Walisa awiyɔn bolila ka se a tagayɔrɔ la hɛɛrɛ la, u ye sira min yira a la, a ka ɲi ka tɛmɛ o fɛ. Awiyɔn bolila be baara kɛ ni awiyɔn boli minanw ye ani a be to ka kumaɲɔgɔnya kɛ ni awiyɔnso mɔgɔw ye. Olu b’a fɔ a ye a ka ɲi ka sira min ta walisa a ka awiyɔn ni awiyɔn wɛrɛ kana gosi ɲɔgɔn na. Nka, ni awiyɔn bolila y’a latigɛ ka awiyɔn boli a sago la ani ka ban ka mɛnni kɛ o mɔgɔw fɛ, o be se ka bɔnɛ lase a ma. I k’o awiyɔn bolila, Adama ni Awa y’a latigɛ k’u yɛrɛ sago kɛ. U banna Jehova ka cikanw ma. Mun lo sɔrɔla o la do? U ye bɔnɛba sɔrɔ o la, o min ye jurumu ni saya ye. U y’o bɔnɛba lase u bɔnsɔnw ma fana (Ɔrɔm. 5:12). Adama ni Awa y’a latigɛ k’u yɛrɛ sago kɛ, nka o m’a to u hɔɔrɔnyara pewu! O kɛra sababu ye u bɔnɛna hɔɔrɔnya sɔbɛ la Jehova tun ye min di u ma.

13, 14. An be se ka hɔɔrɔnya sɔbɛ la cogo di?

¹³ Mɔgɔ dɔw b’a miiri ko n’u b’u yɛrɛ sago kɛ koo bɛɛ la, o lo ɲɔgɔn tɛ yen. Nka tiɲɛn na, n’a fɔra ko bɛɛ k’a yɛrɛ sago kɛ, faratiba b’o la. Miiri k’a filɛ duniɲa tun bena kɛ cogo min na ni bali si tun siginin tɛ an ka kokɛtaw la. O kama, lɔnniya gafe dɔ y’a fɔ ko adamadenw jɛnkulu be sariya minw bɛɛ sigi, u ka gwɛlɛ. Mun na do? Sabu o sariyaw ka ɲi ka mɔgɔ latanga ani ka mɔgɔ bali fana a k’a yɛrɛ sago kɛ (The World Book Encyclopedia). O man nɔgɔ tuma bɛɛ. O lo kama sariyaw ka ca,  sariya karamɔgɔw ni kititigɛla caaman fana be yen walisa k’o sariyaw ɲɛfɔ ani k’a to mɔgɔw k’u labato.

¹⁴ Yezu Krista y’a ɲɛfɔ cogo min na an be se ka hɔɔrɔnya sɔbɛ sɔrɔ. A ko: “N’aw ye ne ka kuma bato, aw be kɛ n ka kalandenw ye tiɲɛ na. O la, aw bena tiɲɛ lɔn, o tiɲɛ le bena aw kɛ hɔrɔnw ye.” (Zan 8:31, 32). Walisa ka hɔɔrɔnya sɔbɛ sɔrɔ an ka ɲi ka koo fila kɛ. A fɔlɔ, an ka ɲi ka sɔn Yezu ka kalanw ma ani a filanan, an ka ɲi ka kɛ a ka kalandenw ye. N’an y’o kɛ, an bena hɔɔrɔnya sɔbɛ sɔrɔ. Nka an bena hɔɔrɔnya mun lo la? Yezu y’o ɲɛfɔ ko: “Mɔgɔ o mɔgɔ bɛ jurumu kɛ, o ye jurumu ka jɔn de ye. . . . Ni Ala Denkɛ ye aw hɔrɔnya, aw na kɛ hɔrɔnw yɛrɛ de ye.”—Zan 8:34, 36, ABM.

15. Yezu ye layidu ta hɔɔrɔnya min koo la, kɔrɔ juman na o ye hɔɔrɔnya sɔbɛ ye?

¹⁵ Yezu ye layidu ta ko a ka kalandenw bena hɔɔrɔnya. A gwɛnin lo k’o hɔɔrɔnya ka fisa fɔɔ ka taga ka na ni hɔɔrɔnya ye, adamadenw fanba be min ɲinina bi. Yezu ko: “Ni Ala Denkɛ ye aw hɔrɔnya, aw na kɛ hɔrɔnw yɛrɛ de ye.” Yezu tun b’a fɔra le ko a bena an hɔɔrɔnya ka bɔ jurumu ka jɔnya la. O jɔnya ka jugu ni jɔnya sifa bɛɛ ye. Kɔrɔ juman na an ye jurumu ka jɔɔn ye? Jurumu lo b’an lasun ka koo jugu kɛ ani ale fana lo b’an bali ka koo ɲuman kɛ wala k’an seko fisaman kɛ. Jurumu ka jɔnya nɔfɛkow ye dusu tiɲɛ, tɔɔrɔ, ɲani ani a laban ye saya ye (Ɔrɔm. 6:23). Ciden Pol tun tɔɔrɔnin lo jurumu ka jɔnya kosɔn (Ɔrɔmukaw 7:21-25 kalan). Ni jurumu bɛɛ bɔra an na, o tuma lo la an bena hɔɔrɔnya sɔbɛ sɔrɔ i ko Adama ni Awa tun be ni hɔɔrɔnya min ye a daminɛ na.

16. An be se ka hɔɔrɔnya sɔbɛ sɔrɔ cogo di?

¹⁶ Yezu ko: “N’aw ye ne ka kuma bato.” O kɔrɔ ko n’an b’a fɛ Yezu k’an hɔɔrɔnya, an ka ɲi ka koo dɔw kɛ. O ye koo jumanw ye? Komi an y’an yɛrɛkun di Jehova ma, an be ban an yɛrɛ la ani Yezu ye bali minw sigi a ka kalandenw ye, an be sɔn o ma (Mat. 16:24). An bena hɔɔrɔnya sɔbɛ la i ko Yezu ye layidu ta an ye cogo min na. O bena kɛ tuma min na a bena a ka kunmabɔsara nafa lase an ma bɛrɛbɛrɛ.

17. a) Walisa ka ninsɔndiya ani ka wasa an ka ɲɛnamaya kɔnɔ, an ka ɲi ka mun lo kɛ? b) An bena mun lo lajɛ barokun nata la?

¹⁷ An minw ye Yezu ka kalandenw ye, an ka ɲi k’a ka kalanw sira tagama walisa ka ninsɔndiya sɔbɛ sɔrɔ ani ka wasa an ka ɲɛnamaya kɔnɔ. N’an y’o kɛ, loon dɔ an bena hɔɔrɔnya pewu ka bɔ jurumu ni saya ka jɔnya la (Ɔrɔmukaw 8:1, 2, 20, 21 kalan). An be ni hɔɔrɔnya min ye sisan, barokun nata la, an bena a ye an be se ka baara kɛ n’o ye cogo min na. O la, Jehova min ye hɔɔrɔnya sɔbɛ tigi Ala ye, an bena nɔɔrɔ la ale kan fɔɔ abada.