1, 2. a) Ɲɛnamaya tun bena kɛ cogo di ni Bibulu tun tɛ yen? b) Mun lo be se k’an dɛmɛ ka nafa sɔrɔ Ala ka Kuma na?

MIIRI k’a filɛ i ka ɲɛnamaya tun bena kɛ cogo min na ni Bibulu tun tɛ yen. I tun tɛna ladili ɲumanw sɔrɔ i ka loon o loon ɲɛnamaya kɔnɔ. I tun tɛna i ka ɲiningaliw jaabiliw sɔrɔ ka ɲɛsin Ala, ɲɛnamaya ani siniɲasigi koo ma. Jehova ye koo minw kɛ adamadenw ye galen, i tun tɛna o fana lɔn.

² An be Ala fo sabu a y’an tanga o dusukasiko ɲɔgɔn ma. Jehova y’a ka Kuma di an ma, o min ye Bibulu ye ani a ye layidu ta ko a ka Kuma bena to fɔɔ abada. Ciden Piyɛri ye Ezayi 40:8 kɔnɔna kumaw kofɔ. O vɛrise ma ɲɛsin Bibulu lo ma tigitigi. Nka, a ka miiriyaw ɲɛsinna Bibulu kɔnɔna kumaw lo ma (1 Piyɛri 1:24, 25 kalan). Bibulu kɔnɔna kumaw be se k’an nafa bɛrɛbɛrɛ sanko n’a be sɔrɔ kaan dɔ la an be min mɛn ka ɲɛ. Ala ka Kuma koo ka di minw ye, olu y’o faamu kabi wagatijan. Saan kɛmɛkulu caaman kɔnɔ, mɔgɔw ye jijalibaw kɛ walisa ka Bibulu bayɛlɛma ani k’a jɛnsɛn. U y’o kɛ hali k’a sɔrɔ o tun man nɔgɔ u fɛ tuma bɛɛ. U ka laɲinita tun bɛnnin lo ni Ala sago ye, o min ye ko “mɔgɔ bɛɛ ka kisi ani ka se ka tiɲɛ lɔn.”—1 Tim. 2:3, 4.

3. An bena mun lo lajɛ barokun nin na? (Jaa lajɛ, barokun daminɛ na.)

 ³ Barokun nin na, an bena ɲɛyirali dɔw lajɛ minw b’a yira ko Ala ka Kuma ma nagasi hali k’a sɔrɔ 1) kaanw yɛlɛmana, 2) yɛlɛmani donna politikikow la ani 3) u y’a ɲini ka mɔgɔw bali ka Bibulu bayɛlɛma. N’an y’o koow lajɛ, an bena nafa juman lo sɔrɔ o la? O bena a to Bibulu n’a Tigi koo be diya an ye kosɔbɛ sabu a ye Bibulu di an ma, an nafa lo kosɔn.—Mise 4:2; Ɔrɔm. 15:4.

4. a) Ni wagati be tɛmɛ, kaanw be yɛlɛma cogo di? b) An b’a lɔn cogo di ko Ala tɛ kaan dɔ fisaya dɔ ye? O b’an lasun ka mun lo kɛ?

⁴ Ni wagati be tɛmɛ, kaanw ka teli ka yɛlɛma fana. Kumaw ani kumadenw kɔrɔ be se ka yɛlɛma pewu! I be kaan min fɔ, n’a sɔrɔ i hakili b’a la o yɛlɛmana cogo min na. Bibulu fanba sɛbɛra heburukan ni gɛrɛkikan na. Yɛlɛmaniw donna o kaanw na fana. Heburukan ni gɛrɛkikan minw be fɔ bi ani minw tun be fɔ Bibulu sɛbɛ wagatiw la, u tɛ kelen ye. O kama, mɔgɔ o mɔgɔ b’a fɛ ka Ala ka Kuma faamu, o tigi ka ɲi ka Bibulu bayɛlɛmani lo kalan. Heburukan ni gɛrɛkikan minw be fɔ bi, mɔgɔ minw b’u mɛn, olu yɛrɛ fana ka ɲi ka Bibulu bayɛlɛmaniw lo kalan. Heburukan ni gɛrɛkikan minw tun be fɔ galen, dɔw y’a miiri ko n’u y’o kaanw degi, u bena se ka Bibulu faamu ka ɲɛ. Nka, o ma se k’u dɛmɛ bɛrɛbɛrɛ i ko u tun b’a miiri cogo min na. * Ninsɔndiya lo an fɛ bi k’a ye ko Bibulu kuturu, wala a yɔrɔ dɔw bayɛlɛmana kaan 3200 ni kɔ la. Siga t’a la, Jehova b’a fɛ “siyaw bɛɛ” ka se ka nafa sɔrɔ a ka Kuma na (Yirali 14:6 kalan). Tiɲɛn na, Ala ye Kanutigi ye ani a tɛ mɔgɔw woloma. Yala o t’an lasun k’an magwɛrɛ a la wa?—Kɛw. 10:34.

5. Bibulu bayɛlɛmani min be weele ko Bible du roi Jacques, mun na o nafa ka bon?

⁵ Bibulu tun sɛbɛra kaan minw na, olu yɛlɛmana. O cogo kelen na, a bayɛlɛmana kaan minw na, olu fana be yɛlɛma. N’a sɔrɔ Bibulu dɔ faamuyali tun ka nɔgɔ a bayɛlɛmana tuma min na. Nka kɔfɛ, a faamuyali nana gwɛlɛya. O ɲɛyirali dɔ ye Bibulu bayɛlɛmani dɔ ye angilikan na min be weele ko: Bible du roi Jacques. A bɔra saan 1611 ani a koo tun ka di angilikan fɔbagaw ye kosɔbɛ. A yɛrɛ ye nɔɔba to angilikan kan. * Ala tɔgɔ be sɔrɔ o Bibulu bayɛlɛmani kɔnɔ siɲɛ damanin. Heburukan sɛbɛninw kɔnɔ, Ala tɔgɔ “Jehova” be sɔrɔ vɛrise damanin kɔnɔ. O tɔgɔ tun be sɔrɔ vɛrise wɛrɛ minw kɔnɔ, u ye “MATIGI” lo sɛbɛ yen belebeleba. Kɔfɛ Gɛrɛkikan sɛbɛninw kɔnɔ, u ye “MATIGI” sɛbɛ belebeleba vɛrise dɔw kɔnɔ. O cogo la, o Bibulu bayɛlɛmani y’a yira Ala tɔgɔ be sɔrɔ yɔrɔ minw na Layidu kura kɔnɔ.

6. Mun na an be Ala waleɲuman lɔn Traduction du monde nouveau kosɔn?

⁶ Bibulu min be weele ko Bible du roi Jacques, a bayɛlɛmana angilikan na tuma min na, a kɔnɔna kumaw tun be faamu koɲuman. Mun na do? Sabu mɔgɔw tun be kuma o cogo le la. Nka saan kɛmɛkulu caaman o kɔ, mɔgɔw t’o Bibulu bayɛlɛmani ka kumaden dɔw faamu sabu angilikan kɔrɔ lo. Bibulu bayɛlɛmana kaan wɛrɛ minw na, olu fana yɛlɛmana. Kaan minw be fɔ bi, ninsɔndiya lo an fɛ k’a ye ko labɛnw  kɛra walisa Traduction du monde nouveau ka sɔrɔ o kaanw fanba la. O Bibulu bayɛlɛmani kuturu, wala a yɔrɔ dɔw be sɔrɔ kaan 150 ni kɔ la. O cogo la, mɔgɔ caamanba be se k’o Bibulu bayɛlɛmani kalan u ka kaan na. A ka kumadenw faamuyali ka nɔgɔ, o b’a to Ala ka Kuma be mɔgɔw dusukun sɔrɔ (Zab. 119:97). Min b’a to Traduction du monde nouveau be dan na tɔɔw la, o ye ko Ala tɔgɔ ka kan ka sɔrɔ yɔrɔ minw na Bibulu kɔnɔ, o tɔgɔ sɛbɛra yen.

7, 8. a) Mun na Yahutu caaman tun tɛ se ka Heburukan sɛbɛninw faamu saan kɛmɛkulu sabanan na K.T.Ɲ? b) Septante ye mun lo ye?

⁷ Mɔgɔw tun be kaan minw fɔ wagati dɔ la, u yɛlɛmana sabu yɛlɛmaniw donna politikikow la. Ala ye mun lo kɛ walisa o yɛlɛmaniw kana mɔgɔw bali k’a ka Kuma faamu? An ka ɲɛyirali dɔ lajɛ min bena an dɛmɛ k’o jaabili sɔrɔ. Bibulu ka kitabunin 39 minw be sɔrɔ Heburukan sɛbɛninw kɔnɔ, Israɛldenw wala Yahutuw lo y’u sɛbɛ. Ala tun y’a ka ‘kuma kalifa’ olu lo ma (Ɔrɔm. 3:1, 2). Nka, saan kɛmɛkulu sabanan ka Kɔn Krista Tile Ɲɛ (K.T.Ɲ), Yahutu caaman tun tɛ heburukan mɛn tugun. Mun na do? Sabu Alɛkisandiriba tun ye jamana caaman minɛ walisa ka Grɛkiw ka mara bonya (Dan. 8:5-7, 20, 21). Grɛkiw ka mara bonyana minkɛ, mɔgɔ caaman y’a daminɛ ka gɛrɛkikan fɔ. Yahutu minw tun jɛnsɛnnin b’o mara yɔrɔw bɛɛ la, olu fana tun b’o kaan lo fɔ. O lo kama, a tun ka gwɛlɛ u ma ka Heburukan sɛbɛninw faamu. O koo tun bena ɲɛnabɔ cogo di?

⁸ Heburukan sɛbɛninw be daminɛ ni kitabu duuru minw ye, olu bayɛlɛmana gɛrɛkikan na saan 250 K.T.Ɲ. Heburukan sɛbɛninw ka kitabu tɔɔw bayɛlɛmana ka ban saan kɛmɛkulu filanan na K.T.Ɲ. O bayɛlɛmani nana weele ko Septante. Septante lo kɛra Heburukan sɛbɛninw bɛɛ bayɛlɛmani fɔlɔ ye.

9. a) Mɔgɔ minw be Ala ka Kuma kalan, Septante ni Bibulu bayɛlɛmani wɛrɛw ye olu dɛmɛ cogo di? b) Yɔrɔ jumanw lo ka di i ye kosɔbɛ Heburukan sɛbɛninw kɔnɔ?

⁹ Yahutu minw tun be gɛrɛkikan fɔ, Septante ye olu ni mɔgɔ wɛrɛw dɛmɛ ka Ala ka Kuma kalan gɛrɛkikan na. Miiri k’a filɛ a tun ka di u ye cogo min na ka Ala ka Kuma mɛn wala k’a kalan u yɛrɛ ka kaan na! Kɔfɛ, Bibulu faan dɔw bayɛlɛmana kaan wɛrɛw la i n’a fɔ Siriyak, Gotik, ani Latɛn kaanw na. Komi mɔgɔ caamanba tun be sera ka Ala ka Kuma kalan ani k’a faamu, o y’a to a koo diyara u ye. Vɛrise dɔw koo diyara u ye kosɔbɛ i n’a fɔ dɔw koo ka di an ye cogo min na bi (Zaburuw 119:162-165 kalan). Tiɲɛn na, Ala ka Kuma ma yɛlɛma hali k’a sɔrɔ mɔgɔ caaman be kaan minw fɔ, olu yɛlɛmana.

10. John Wycliffe ka wagati la, mun na mɔgɔ caaman tun tɛ se ka Bibulu sɔrɔ k’a kalan?

¹⁰ Wagati dɔ la, faaman setigi caaman y’a ɲini ka mɔgɔw bali ka Bibulu kalan. Nka, mɔgɔ kɔnɔgwɛw m’a to u k’u bali ka Bibulu jɛnsɛn. U dɔ ye John Wycliffe ye. Ale ye ɲɛnamaya kɛ Angletɛri jamana na, saan kɛmɛkulu 14nan wagati la. Ale fɛ, mɔgɔw bɛɛ tun ka kan ka se ka Bibulu kalan. Nka a ka wagati la, mɔgɔw fanba tun tɛ se ka Bibulu sɔrɔ k’a kalan Angletɛri jamana na. Mun na do? A sɔngɔ tun ka gwɛlɛ sabu u tun b’a sɛbɛ  bolo la le. Ka fara o kan, mɔgɔw fanba tun tɛ se kalan na. Mɔgɔ minw tun be taga legiliziw la, n’a sɔrɔ olu tun be Ala ka Kuma kalangwɛ lamɛn. Nka, a tun ka gwɛlɛ u ma k’a faamu. Mun na do? Sabu legilizi ka Bibulu (Vulgate) tun sɛbɛra Latɛnkan lo la. O wagati la, mɔgɔ caaman tun tɛ Latɛnkan mɛn sabu kaan kɔrɔ tun lo. Jehova ye mun lo kɛ walisa mɔgɔw ka se ka Bibulu sɔrɔ u ka kaan na?—Talenw 2:1-5.

11. Wycliffe ka Bibulu ye nɔɔ juman lo to mɔgɔw kan?

¹¹ Saan 1382 la, John Wycliffe ni mɔgɔ wɛrɛw ye Bibulu bayɛlɛma angilikan na. O Bibulu tun be weele ko Wycliffe ka Bibulu ani a koo diyara kosɔbɛ Wycliffe ka kalandenw ye. O kalandenw tun be weele ko Lollards. U tagara dugu ni duguw la seen na, Angletɛri jamana yɔrɔ bɛɛ la walisa ka mɔgɔw dɛmɛ ka Bibulu faamu. U tun be Wycliffe ka Bibulu yɔrɔ dɔw kalan mɔgɔw ye ani u tun be Bibulu yɔrɔ dɔw di u ma. U ka jijaliw kɛra sababu ye Ala ka Kuma koo diyara mɔgɔw ye kokura.

12. Wycliffe n’a ka kalandenw tun be baara min kɛra, legilizi kuntigiw tun be mun lo miiri o koo la?

¹² Legilizi kuntigiw ye mun lo kɛ? Wycliffe, a ka Bibulu ani a ka kalandenw koo gwoyara u ye. U ye Wycliffe ka kalandenw tɔɔrɔ ani u tun mana Wycliffe ka Bibulu o Bibulu sɔrɔ, u tun b’u bɛɛ halaki. Hali k’a sɔrɔ Wycliffe tun sara, u y’a jalaki ko a ye legilizi jugu ye. Komi Wycliffe tun tɛ niin na tugun, u tun tɛ se k’a ɲangi. O bɛɛ n’a ta, u tagara a kolow wɔgɔbi k’u jɛni ani k’o buguri bɔn Swift baji kɔnɔ. Nka, legilizi ma se ka mɔgɔw bali ka Ala ka Kuma kalan ani k’a faamu. O kɔ, saan kɛmɛkulu caaman kɔnɔ, mɔgɔw y’a ɲini ka Bibulu bayɛlɛma ani k’a jɛnsɛn kaan dɔw la, mɔgɔw fanba be minw mɛn. U y’o kɛ Erɔpu jamanaw ani jamana wɛrɛw la duniɲa kɔnɔ.

13. An lanin be mun lo la? O be nɔɔ juman lo to an ka limaniya kan?

¹³ Bibulu sɛbɛra Ala ka sebagaya barika la. Nka, o kɔrɔ tɛ ko Bibulu bayɛlɛmaniw i n’a fɔ Septante, Wycliffe  ka Bibulu, Bible du roi Jacques ani Bibulu bayɛlɛmani wɛrɛw kɛra Ala ka sebagaya barika la. Jehova tun ye layidu ta ko a ka Kuma bena to kudayi. N’an y’a filɛ o Bibuluw bayɛlɛmana cogo min na, an b’a faamu ko Jehova ka kumaw dafara. O kama, an lanin b’a la kosɔbɛ ko Jehova ye layidu minw bɛɛ ta, u bɛɛ bena dafa fana. Yala o tɛ dɔ fara an ka limaniya barika kan wa?—Zozuwe 23:14.

14. Ala ka Kuma b’a to an be Ala kanu kosɔbɛ cogo di?

¹⁴ Jehova y’a ka Kuma latanga cogo min na, n’an b’o lɔn, o be dɔ fara an ka limaniya barika kan ani k’a to an be Jehova kanu kosɔbɛ. * Kuun juman lo kama Ala y’a ka Kuma di an ma? Mun na a ye layidu ta ko a bena a ka Kuma latanga? A y’o kɛ sabu a b’an kanu ani a b’a fɛ k’an kalan an nafa kosɔn (Ezayi 48:17, 18 kalan). O kama, a bɛnnin lo an fana ka Jehova kanu ani k’a ka cikanw sira tagama.—1 Zan 4:19; 5:3.

15. An bena mun lo lajɛ barokun nata la?

¹⁵ Ala ka Kuma koo ka di an ye kosɔbɛ. O kama, an b’a fɛ ka nafa sɔrɔ a la bɛrɛbɛrɛ. An be se ka nafa sɔrɔ bɛrɛbɛrɛ cogo di an ka Bibulu kalan na? An be mɔgɔ minw kunbɛn waajuli baara sen fɛ, an be se k’olu dɛmɛ cogo di walisa Bibulu koo ka diya u ye? Minw be kalan kɛ tintin kan, olu be se k’u ka kalanw basigi cogo di Ala ka Kuma kan? An bena o lo lajɛ barokun nata la.