SAAN 1935 fan fɛ, n’ facɛ ni n’ bamuso James ni Jessie Sinclair tagara sigi Niyɔriki dugu la kiin dɔ kɔnɔ min be weele ko Bronx. Willie Sneddon tun ye u lɔnbaga kura dɔ ye ani ale fana tun bɔra Ekɔsi jamana na. U ye ɲɔgɔn kunbɛn ani miniti damanin o kɔ, u saba y’a daminɛ ka kuma u somɔgɔw koo la. O kɛra saan fila ɲɔgɔn sanni ne ka wolo.

N’ bamuso y’a fɔ Willie ye ko dɔɔni sanni kɛlɛba fɔlɔ ka daminɛ, ale facɛ n’a kɔrɔcɛ tun be kurun dɔ kɔnɔ ka to ka jɛgɛ minɛ. U ka kurun ye bɔnbu dɔ gosi baji kan saheli fan fɛ ani u tora a la. Willie tun ye Jehova Seere ye ani a ye n’ bamuso jaabi ko: “I facɛ be jahanama na!” * O cogo kabakoman lo la, n’ bamuso ye tiɲɛn koo mɛn.

Willie ka kumaw ye n’ bamuso dusu tiɲɛ sabu a tun b’a lɔn ko a facɛ tun ye mɔgɔ ɲuman ye. Nka, Willie y’a fɔ tugun ko: “Ni n’ y’a fɔ i ye ko Yezu yɛrɛ tagara jahanama na, o tɛ i hakili sigi wa?” N’ bamuso hakili jigira legilizi ka kalan dɔ la min b’a fɔ ko Yezu tagara jahanama na ani a tile sabanan na, a suu kununa. N’ bamuso tun b’a yɛrɛ ɲiningara ko: “Ni jahanama ye tasuma yɔrɔ ye, mɔgɔ juguw be tɔɔrɔ yɔrɔ min na, mun na Yezu tagara yen?” O tuma na le, n’ bamuso y’a daminɛ k’a mako don tiɲɛn kalan na ani a tora ka taga lajɛnw na Bronx kafo kɔnɔ. A batizera saan 1940.

O tuma na, u tun tɛ bangebagaw jija kosɔbɛ u ka bibulukalan kɛ n’u deenw ye. N’ denmisɛn tuma, n’ bamuso tun be taga lajɛnw na ani ka waajuli kɛ wikɛniw na. O wagati la, n’ facɛ tun be to soo ka n’ ladon. Saan damanin o kɔ, ne ni n’ facɛ y’a daminɛ ka taga lajɛnw na ni n’ bamuso ye. N’ bamuso tun kisɛyanin lo waajuli la ani a tun be bibulukalan kɛ ni mɔgɔ caaman ye. Tuma dɔw la yɛrɛ, a tun b’a ka Bibulu kalanden dɔw lajɛn ka kalan kɛ n’u ye sabu u dɔw ka soo tun be ɲɔgɔn gɛrɛfɛ. Vakansiw la, n’ tun be to k’a bila sira waajuli la. O cogo la le, n’ ye Bibulu ka kalan caaman faamu ani n’ ye mɔgɔw kalancogo fana lɔn ni Bibulu ye.

 A fɔ man di, nka n’ denmisɛn tuma, tiɲɛn batoli tun man di n’ ye kosɔbɛ. N’ tun b’a jati fɛɛn gwansan ye. Nka, n’ saan 12, n’ kɛra weleweledala ye. Kabi o wagati, n’ be waajuli kɛ tuma o tuma. N’ saan 16, n’ ye n’ yɛrɛkun di Jehova ma ani n’ batizera saan 1954, zuwekalo tile 24, lajɛnba dɔ la Kanada, Torɔnto dugu la.

An ka kafo kɔnɔ, balima dɔw tun ye betɛlidenw ye ani dɔw tun ye baara kɛ yen ka kɔrɔ. U ye nɔɔba to n’ kan. U tun be se forobakalanw ani waajuli kɛcogo la ni Bibulu ye koɲuman. O tun be n’ kabakoya yɛrɛ le! N’ ka porofɛsɛriw tun b’a fɛ n’ ka taga Inivɛrisite la, nka ne ka laɲinita tun ye ka taga Betɛli la. O kama, n’ ye sɛbɛ dɔ dafa lajɛnba la min kɛra Torɔnto walisa k’a ɲini ka taga Betɛli la. N’ y’o sɛbɛ dafa tugun saan 1955 la, lajɛnba dɔ la min kɛra Yanki Stadi la, Niyɔriki dugu la. Dɔɔni o kɔ, saan 1955, sɛtanburu tile 19, u ye n’ weele ka na baara kɛ Brooklyn Betɛli la. N’ tun be ni saan 17 ye. N’ loon filanan na, n’ y’a daminɛ ka baara kɛ gafew dilanyɔrɔ la, 117 Adams Street yɔrɔ la. Dɔɔni o kɔ, n’ ye baara kɛ ni mansin dɔ ye min be sɛbɛ ɲɛɛ 32 tugu tugu ɲɔgɔn na. O kɔ, mansin dɔ b’u kalan k’u kɛ gafew ye.

N’ ye kalo kelen kɛ gafew dilanyɔrɔ la. O kɔ, u ko n’ ka taga baara kɛ biro dɔ la min be zurunaliw koo ɲɛnabɔ sabu n’ tun be se ka sɛbɛri kɛ ni mansin ye. O tuma na, mɔgɔw tun be abɔneman kɛ Kɔrɔsili Sangaso ani Réveillez-vous ! la. Balimaw tun b’o mɔgɔw ka ladɛrɛsiw sɛbɛ nɛgɛ plaki dennin dɔw kan ni mansin ye. Kalo damanin o kɔ, n’ y’a daminɛ ka baara kɛ biro dɔ la min be an ka sɛbɛw labɛn k’u ci. Klaus Jensen lo tun b’o baara ɲɛminɛ. Mɔgɔ dɔ tun be to ka taga gafe kartɔnw bila batow lɔyɔrɔw la ni mobili ye walisa k’u ci duniɲa yɔrɔ bɛɛ la.  Balimacɛ Jensen ye n’ ɲininga ni n’ b’a fɛ ka baara kɛ n’o tigi ye. An tun be to ka zurunaliw don bɔrɔw kɔnɔ ka taga n’u ye lapɔsi la fana walisa k’u ci kafow ma Etazini yɔrɔ bɛɛ la. Balimacɛ Jensen tun y’a fɔ ko ale fɛ, baara min be kɛ ni fanga ye, o lo bena n’ nafa. O tuma na, n’ tun be ni kilo 57 dɔrɔn lo ye ani n’ tun fasanin lo i ko filanankala. O baara ye barika don n’ na. Tiɲɛn na, balimacɛ Jensen tun b’a lɔn min bena n’ nafa!

Biro min tun be zurunaliw koo ɲɛnabɔ, o biro lo tun be kafow ka zurunaliw komandi koo ɲɛnabɔ fana. O yɔrɔ la le, n’ y’a lɔn an ka zurunaliw tun be dilan kaan minw na Brooklyn ani ka ci duniɲa yɔrɔ bɛɛ la. N’ tun ma deli k’o kaan caaman koo mɛn. Nka, a diyara n’ ye k’a lɔn ko an ka zurunali waa caaman be dilan ani ka ci jamanaw na minw yɔrɔ ka jan. O wagati la, n’ yɛrɛ tun m’a lɔn ko saan nataw la, n’ bena taga o jamanaw fanba la.

Saan 1961, u ko n’ ka taga baara kɛ biro dɔ la min be wariko ɲɛnabɔ. Balimacɛ Grant Suiter lo tun b’o baara ɲɛminɛ. Saan fila ɲɔgɔn o kɔ, Nathan Knorr ye n’ weele a ka biro la. Ale lo tun be an ka waajuli baara ɲɛminɛ duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ. A ko balimacɛ dɔ be baara kɛ n’ale ye ani k’o balimacɛ bena taga Masaya cidenyabaara lakɔli kɛ kalo kelen kɔnɔ. O kɔ, biro min be waajuli baara koo ɲɛnabɔ, a bena taga baara kɛ yen. N’ bilara o balimacɛ nɔɔ na ani ne ni balimacɛ Don Adams lo tun be baara kɛ ɲɔgɔn fɛ. N’ tun ye sɛbɛ min dafa lajɛnba la saan 1955 walisa k’a ɲini ka na baara kɛ Betɛli la, n’ tun y’o sɛbɛ di Don Adams lo ma. Balimacɛ Robert Wallen ani Charles Molohan fana tun be baara kɛ n’an ye. An mɔgɔ naani ye baara kɛ ɲɔgɔn fɛ  saan 50 ni kɔ kɔnɔ. Ninsɔndiya tun lo ne fɛ ka baara kɛ n’o balimacɛ kantigiw ye!—Zab. 133:1.

K’a ta saan 1970 la, u ko saan o saan wala saan fila fila bɛɛ, n’ ka taga bɔ Sosiyete Watch Tower ka tɔnbolo dɔw ye lɔgɔkun damanin kɔnɔ. Minw tun b’o baara kɛ, u tun be weele ko zone kɔrɔsibagaw. N’ tun be to ka taga bɔ betɛlidenw ni misɔndenw ye duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ, ka balimaw jija ani ka tɔnbolow ka baara cogoya sɛgɛsɛgɛ. Minw ye Gilead lakɔli kɛ kabi a daminɛ na, u dɔw bele tun b’u ka misɔndenya baara kɛra ni kantigiya ye. A diyara n’ ye kosɔbɛ k’olu dɔw kunbɛn! O baara sen fɛ, n’ ye nɛɛma ni ninsɔndiya sɔrɔ ka taga bɔ balimaw ye jamana 90 ni kɔ la.

Brooklyn betɛlidenw bɛɛ tun be Niyɔriki kafow ani a dafɛ kafow lo kɔnɔ. U ye ne bila ka taga Bronx kafo kɔnɔ. Kafo fɔlɔ min tun be yen, ale tilanna ka kɛ kafo fila ye. Kafo fɔlɔ weelela ko Bronx Nord. Ne tun b’o kafo lo kɔnɔ.

Saan 1965 fan fɛ, denbaya dɔ nana sigi an ka kafo ka kiin kɔnɔ. U be bɔ Letoni jamana na ani u ye tiɲɛn lɔn Bronx worodugu fan fɛ. U denmuso kɔrɔba Livija tilanin lakɔli la, a kɛra kudayi piyɔniye ye. Kalo damanin o kɔ, a tagara Masasusɛt mara la walisa ka dɛmɛ don yɔrɔ min na balimaw man ca. N’ tora ka lɛtɛrɛw ci a ma walisa ka kafo ka kibarow lase a ma. A ka jaabiliw la, a tun b’a fɔ n’ ye a be nafa min sɔrɔla waajuli baara la Bɔstɔn dugu la.

Saan damanin o kɔ, Livija kɛra dan na piyɔniye ye. Komi a tun b’a fɛ k’a seko bɛɛ kɛ Jehova ka baara la, a ye sɛbɛ dafa walisa ka se ka baara kɛ Betɛli la. Saan 1971 na, u y’a weele Betɛli la. A tun be komi Jehova tun be n’ ka deliliw jaabira! Saan 1973, ɔkutɔburu tile 27, n’ y’a furu. An ka furulon na, balimacɛ Knorr lo ye forobakalan kɛ. O tun ye nɛɛmaba yɛrɛ lo ye! Talenw 18:22 b’a fɔ ko: “Mɔgɔ min mana muso [ɲuman] sɔrɔ, o tigi ye hɛrɛ sɔrɔ. O ye Masaba ka dɛmɛ ye a fɛ.” Ne ni Livija ye nɛɛma sɔrɔ ka baara kɛ saan 40 ni kɔ kɔnɔ Betɛli la. An bele be dɛmɛ donna Bronx ka kafo dɔ kɔnɔ.

A diyara ne ye kosɔbɛ ka baara kɛ ni balimacɛ Knorr ye. A tun tɛ sɛgɛn Jehova ka baara la ani misɔnden minw be duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ, olu tun koo ka di a ye kosɔbɛ. U caaman tun cira ka taga jamana minw na, olu lo tun ye Jehova Seere fɔlɔw ye o yɔrɔw la. Saan 1976 la, kansɛri bana ye balimacɛ Knorr minɛ. O y’an dusu kasi yɛrɛ le. Loon dɔ, k’a lanin to bana na, a ko n’ ka barokun dɔw kalan a ye minw tun ka ɲi ka bɔ an ka sɛbɛ dɔw kɔnɔ. A ko n’ ka Frederick Franz weele a ka na o kalangwɛ lamɛn. Kɔfɛ, n’ y’a faamu ko balimacɛ Franz tun tɛ yeli kɛ ka ɲɛ. O kama, balimacɛ Knorr tun be to ka wagati caaman kɛ k’o barokun ɲɔgɔnw kalan a ye.

Balimacɛ Knorr tun ye kerecɛn mɔlen ye ani a sara saan 1977 la. Minw tun b’a lɔn ani  k’a kanu, olu dusu saalola k’a lɔn ko a ye kantigiya kɛ fɔɔ ka taga se saya ma (Yir. 2:10). O kɔ, balimacɛ Franz lo y’an ka waajuli baara ɲɛminɛ.

O tuma na, ne tun ye balimacɛ Milton Henschel ka sekeretɛri ye. Ale ye baara kɛ ni Knorr ye saan caaman. Henschel y’a fɔ n’ ye ko sisan, n’ ka baara fanba bena kɛ ka Franz dɛmɛ tuma o tuma. N’ tun be to ka barokunw kalan a ye sanni u ka bɔ an ka sɛbɛw kɔnɔ. Balimacɛ Franz tun tɛ ɲinɛ joona ani n’ tun be to ka kalangwɛ minw kɛ a ye, a tun b’a hakili sigi koɲuman k’o lamɛn. Kerecɛn mɔlen tun lo ani a sara saan 1992, desanburukalo la. A diyara ne ye k’a dɛmɛ fɔɔ ka taga se o wagati ma!

Ne ye saan 61 minw kɛ Betɛli la, o tɛmɛna joona. N’ bangebaga fila bɛɛ sara kantigiya la Jehova ye. N’ kɔrɔtɔnin lo k’u ye duniɲa kura kɔnɔ (Zan 5:28, 29). Nɛɛmaba lo ka baara kɛ ni balima kantigiw ye walisa ka Ala ka jama dɛmɛ duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ. Duniɲa juguman nin ka fɛɛn si tɛ se ka suma n’o nɛɛmaba ye! Ne ni Livija ye saan caaman kɛ kudayi cidenya baara la. An be se k’a fɔ ko ‘nisɔndiya min be bɔ [Jehova] fɛ, o le kɛra an ka barika sɔrɔyɔrɔ ye.’—Neemi 8:10.

Mɔgɔ si tɛ se k’a fɔ ko n’ale tɛ yen Jehova ka baara tɛ se ka taga ɲɛ. A mana kɛ cogo o cogo, Masaya waajuli baara bena taga ɲɛ. A kɛra ninsɔndiya ni nɛɛma ye ne fɛ ka baara kɛ ni balima kantigiw ye saan caaman kɔnɔ. Ne ye baara kɛ ni kerecɛn mɔlen minw bɛɛ ye, u si tɛ dugukolo kan tugun. A kɛra ninsɔndiya ye ne fɛ ka se ka Jehova ka baara kɛ n’o kerecɛn kantigiw ye!