Tuma min na n’ ye sigasigali dabila ka kɛ piyɔniye ye, n’ ka ɲɛnamaya yɛlɛmana cogo dɔ la n’ yɛrɛ tun tɛ miirila min na (Efɛz. 3:20). Nka, n’a sɔrɔ aw b’aw yɛrɛ ɲiningara o kɛra cogo min na. Aw y’a to n’ k’a lakali koow daminɛna cogo min na.

N’ wolola Bɛrlɛn, Alemaɲi jamana na, saan 1939, kalo damanin kɛlɛba filanan daminɛnin kɔ. O kɛlɛ laban fan fɛ saan 1945, kɛlɛkɛ awiyɔnw tun be to ka bɔnbuw fili Bɛrlɛn. An ka boon tun be sirada min kan, loon dɔ, bɔnbu dɔ cira yen. N’ bangebagaw, n’ dɔgɔmuso ni ne bolila ka taga dogo yɔrɔ min na mɔgɔw tun latanganin lo. Kɔfɛ, an tagara Ɛrfurt, n’ bamuso wolodugu la.

N’ bamuso ye tiɲɛn diinan ɲini sɔbɛ la. A tun be to ka duniɲa nin ka hakilitigiw ka gafew kalan ani ka diinan caaman ka kalanw sɛgɛsɛgɛ. Nka, o m’a wasa. Saan 1948 fan fɛ, Jehova Seere fila nana an ka soo. N’ bamuso tora k’u ɲininga koo caaman na. Lɛri kelen yɛrɛ ma se, a y’a fɔ ne ni n’ dɔgɔmuso ye ko: “N’ ye tiɲɛn diinan sɔrɔ!” Dɔɔni o kɔ, an saba bɛɛ y’a daminɛ ka taga lajɛnw na Ɛrfurt.

Saan 1950, an kɔsegira Bɛrlɛn. An tun be to ka taga lajɛnw na Bɛrlɛn-Krezbɛrg kafo kɔnɔ. Dɔɔni o kɔ, an yɛlɛmana kiin wɛrɛ la ani an tun be to ka lajɛnw kɛ Bɛrlɛn-Tɛnpelɔf kafo kɔnɔ. Kɔfɛ, n’ bamuso batizera, nka ne tun be sigasigara. Mun na do?

N’ tun tɛ ɲɛtaga bɛrɛ kɛra sabu kuma tun man di n’ ye. N’ ye balimaw bila sira waajuli la saan fila. Nka, n’ tun ma deli ka seereya kɛ. Koow yɛlɛmana tuma min na n’ ye wagati kɛ ni balima dɔw ye minw y’a yira ko u jaa ka gwɛlɛ ani ko u masirinin lo Jehova la. U tun ye u dɔw datugu Naziw ka fanga baarakɛyɔrɔw la wala kaso dɔw la, Alemaɲi kɔrɔn fan fɛ. U dɔw tun y’an ka gafew dogo ka don n’u ye Alemaɲi kɔrɔn fan fɛ hali ni  polisiw tun be se k’u minɛ k’u don kaso la. U ka ɲɛyirali ye n’ dusu sɔrɔ kosɔbɛ. U y’u niin bila farati la ani u tun labɛnnin lo ka kaso kɛ Jehova n’u balimaw kosɔn. N’ y’a miiri ko n’o balimaw sɔnna k’o kɛ, ne fana ka ɲi ka n’ jija ka see sɔrɔ n’ ka siranya kan.

Saan 1955, n’ ye n’ seen don waajuli kanpaɲi kɛrɛnkɛrɛnnin dɔ la. O ye n’ dɛmɛ ka see sɔrɔ n’ ka siranya kan. Balimacɛ Nathan Knorr ye lɛtɛrɛ dɔ sɛbɛ l’Informateur * kɔnɔ. A y’a fɔ yen ko kanpaɲiba minw kɛra, o kanpaɲi bena kɛ u la dɔ ye. A ko ni waajulikɛlaw bɛɛ y’u seen don a la, “o kalo bena kɛ kalo kɛrɛnkɛrɛnnin ye min ɲɔgɔn ma deli ka ye.” O lo kɛra jaatika! A ma mɛɛn, n’ ye n’ yɛrɛkun di Jehova ma. Saan 1956, ne, n’ facɛ ani n’ dɔgɔmuso batizera. Dɔɔni o kɔ, n’ tun ka ɲi ka desizɔnba wɛrɛ ta.

Saan caaman kɔnɔ, n’ tun b’a lɔn ko n’ ka ɲi ka kɛ piyɔniye ye. Nka, n’ tora k’o bila ka suma. N’ y’a daminɛ ka baara degi jagokɛyɔrɔ dɔ la. An tun be minanw san ani k’u feere jamana wɛrɛw la. O kɔ, n’ tun b’a fɛ k’o baara kɛ dɔɔni walisa ka se a la koɲuman. Nka saan 1961, n’ sɔnna baara dɔ la Anbur dugu la. Batow be lɔ dugu minw na Alemaɲi, Anbur y’u bɛɛ la belebeleba ye. O baara tun ka di n’ ye fɔɔ n’ tora ka piyɔniye baara bila ka suma. N’ tun bena mun lo kɛ do?

Jehova tɛmɛna balima kanutigi dɔw fɛ ka n’ dɛmɛ n’ y’a faamu ko ka baara kɛ ale ye, o kɔrɔtanin lo ka tɛmɛ fɛɛn bɛɛ kan. N’ b’a waleɲuman lɔn o la. N’ teri caaman tun ye piyɔniyew ye ani u tun ye ɲɛyirali ɲumanw ye n’ fɛ. Balimacɛ Erich Mundt fana ye n’ jija n’ ka n’ jigi la Jehova kan. U tun y’ale datugu fanga baarakɛyɔrɔ dɔ la. A ko balima minw y’u jigi la u yɛrɛ kan yen, olu fari fagara. Nka, minw y’u jigi bɛɛ la Jehova kan, olu tora kantigiya la ani u ye dɛmɛ don kosɔbɛ Jehova ka ɔriganisasiyɔn kɔnɔ.

Balimacɛ Martin Poetzinger fana tun be balimaw jija ko: “Jagwɛlɛya y’aw ka fɛɛnw bɛɛ la nafaman lo ye!” Kɔfɛ, ale kɛra Koow Ɲɛnabɔla Jɛnkulu mɔgɔ dɔ ye. N’ miirila a ka kumaw kan ani n’ ye n’ ka baara to yen. Saan 1963 zuwɛnkalo la, n’ kɛra piyɔniye ye. O kɛra desizɔn ɲuman ye yɛrɛ le! Kalo fila o kɔ, sanni n’ yɛrɛ k’a daminɛ ka baloɲini baara wɛrɛ ɲini, u ko n’ kɛra dan na piyɔniye ye. Saan damanin o kɔ, Jehova ye koo dɔ kɛ n’ ye, n’ yɛrɛ tun tɛ miirila min na. U ye n’ weele Gilead lakɔli 44nan na.

N’ ye kalan minw sɔrɔ Gilead lakɔli la, u bɛɛ la nafamanba ye ko: “Cii min kalifara i ma, kana teliya k’o dabila.” Balimacɛ Nathan Knorr ani Lyman Swingle lo y’an kalan o la. U y’an jija ko an k’an ka cii dafa gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta. Balimacɛ Knorr y’an ɲininga ko: ‘Aw bena sinsin mun lo kan? Nɔgɔ, fantanya ani sosow n’a ɲɔgɔnna minw be yen wa? Wala aw bena sinsin yiriw, filɛruw ani mɔgɔw ka ninsɔndiya lo kan? Aw ka mɔgɔw kanu!’ Loon dɔ, balimacɛ Swingle tun b’a ɲɛfɔra fɛɛn min kama balima dɔw ye misɔndenya baara dabila joona joona. O lakalitɔ, a ɲɛji jigira. A lɔra dɔɔni walisa a hakili ka sigi. O kɔ, a tagara ni kalan ye ɲɛ. O ye n’ dusu sɔrɔ kosɔbɛ ani n’ tun jijanin lo walisa n’ kana Yezu Krista n’a balima kantigiw dusu tiɲɛ.—Mat. 25:40.

Tuma min na u y’a fɔ an cira ka taga yɔrɔ minw na, betɛliden dɔw y’an dɔw ɲininga o la. U ye kuma diiman fɔ bɛɛ tagayɔrɔ koo la. Tuma min na ne ko n’ be tagara Kɔngo Kinsasa, u bɛɛ jera ani u ko: “Kɔngo wa? Jehova ka to n’i ye!” O wagati la, an tun be to ka kibaro gomanw dɔrɔn lo mɛn Kɔngo koo la: kɛlɛw ani mɔgɔfaga. Nka, n’ tun ye kalan minw sɔrɔ Gilead lakɔli la, n’ tora ka miiri o la. Saan 1967 sɛtanburukalo la, an y’an ka diplomuw sɔrɔ. Dɔɔni o kɔ, ne, Heinrich Dehnbostel ani Claude Lindsay tagara Kinsasa, Kɔngo faamadugu la.

An senin Kinsasa, an ye faransɛkan degi kalo saba. O kɔ, an ye awiyɔn ta ka taga Lubumbasi (fɔlɔ la, Elizabɛtvil). A be Kɔngo worodugu fan fɛ ani a man jan Zambi jamana na. An tagara to misɔnden boon dɔ la, dugu kɔnɔ.

Mɔgɔ si tun ma deli ka waajuli kɛ Lubumbasi dugu fanba la ani dugumɔgɔw fanba tun ma Masaya kibaro diiman mɛn ka ye. O kama dɔɔni an senin kɔ, mɔgɔ caaman tun be bibulukalan fɛ fɔɔ wagati tun t’an fɛ ka kalan kɛ n’u bɛɛ ye. Minw tun be baara kɛ gofɛrɛnɛman wala polisiso la, an ye olu dɔw fana waaju. Mɔgɔ caaman tun be bonyaba la Ala ka Kuma ani an ka waajuli baara kan. Mɔgɔw fanba tun be swahilikan fɔ. O kama, ne ni Claude Lindsay y’o kaan degi. A ma mɛɛn, u y’an ci ka taga kafo dɔ kɔnɔ, Swahilikan be fɔ yɔrɔ min na.

A diyara an ye kosɔbɛ ka waajuli kɛ yen. Nka, an ye gwɛlɛyaw fana sɔrɔ. Tuma caaman na, sɔrɔdasi dɔw suninba ani marifaw b’u bolo, olu y’an jalaki gwansan. Polisi fariman dɔw fana y’o kɛ. Loon dɔ, an tun be lajɛn kɛra misɔnden boon kɔnɔ ani polisiw donna ni marifaw ye. U y’an minɛ ka taga polisisoba la. U y’a to an sigira duguma fɔɔ suu 10h, ka sɔrɔ k’an bila.

Saan 1969, n’ kɛra kafokulu kɔrɔsibaga ye. An tun be tagama kongo kɔnɔ biin janjanw cɛma ani pɔtɔpɔtɔ kɔnɔ. Dugudennin dɔ la, sisɛ dɔ n’a deenw tun be to ka la n’ ka layɔrɔ jukɔrɔ sufɛ. A tun be mankan kɛ cogo min na  ka n’ kunu dugugwɛ dafɛ, n’ tɛ se ka ɲinɛ o kɔ. Sufɛ sufɛ, ne ni balimacɛw tun be sigi tasuma gɛrɛfɛ ka baro kɛ Bibulu koo la. A ka di n’ ye ka miiri o wagatiw la.

An ye gwɛlɛyaba dɔ sɔrɔ. Dɔw tun b’a fɔ k’olu ye Jehova Seerew ye. Nka, u tun be jɛnkulu dɔ lo kɔnɔ min tɔgɔ ko Kitawala. * U dɔw batizera ani u yɛrɛ kɛra diinan mɔgɔkɔrɔw ye. U fanba tun be “koo caaman ɲagami” kafo kɔnɔ. Nka, u ma se ka balima kantigiw kunnatiɲɛ (Zude 12). Kɔfɛ, Jehova y’a kɛ o mɔgɔw gwɛnna ka bɔ kafo kɔnɔ. O kɛra sababu ye mɔgɔ caaman nana tiɲɛn sira kan.

Saan 1971, u ye n’ ci ka taga Kinsasa Betɛli la. N’ tun be baara sifa minw kɛ yen, u dɔw tun ye ka koo nunu ɲɛnabɔ: lɛtɛrɛw ni e-mail, gafew komandiw ani waajuliko. An ka baara be labɛn cogo min na jamanaba dɔ la yɔrɔ min na fɛɛn jɔnjɔnw tɛ yen, n’ y’o degi Betɛli la. An tun be lɛtɛrɛ minw ci ni awiyɔn ye, tuma dɔw la, u tun be kalo caaman kɛ ka sɔrɔ ka se kafow kɔnɔ. U tun b’o lɛtɛrɛw bɔ awiyɔn kɔnɔ k’u don bato kɔnɔ. O batow tun be se ka lɔgɔkun caaman kɛ jii kan sabu biin dɔw tun be sira datugu. O gwɛlɛyaw ni gwɛlɛya wɛrɛw bɛɛ n’a ta, n’ tun be n’ ka baara kɛ.

A tun be n’ kabakoya k’a ye balimaw tun be lajɛnbaw labɛn cogo min na k’a sɔrɔ wari bɛrɛ tun tɛ u fɛ. U tun be bagabagatonw lɛsɛ k’u kɛ tintin ye, ka biin janjanw kɛ kogow ye ani u tun b’u dɔw meleke k’u kɛ sigiyɔrɔw ye. U tun be banbu lɔgɔw kɛ potow ye. U tun be gwataw kɛ ni karata ye ani ka karataw la lɔgɔw kan k’u kɛ i n’a fɔ tabaliw. U tun be yiriw lɛsɛ k’u kɛ i n’a fɔ puwɛntiw. O balimaw tun be tɛmɛ miiriya ɲumanw fɛ cogo min na ka see sɔrɔ u ka gwɛlɛyaw kan, o tun be n’ kabakoya. U koo diyara n’ ye kosɔbɛ. Tuma min na n’ cira ka taga yɔrɔ wɛrɛ la, u ɲɛnafin ye n’ minɛ yɛrɛ le!

Saan 1974, n’ cira ka taga Nayirobi Betɛli la, Keniya. An ka baara tun ka ca sabu Keniya Betɛli tun be waajuli baara ɲɛminɛ jamana tan kɔnɔ Keniya gɛrɛfɛ. Bali tun sigira an ka baara kan u dɔw la ani u tun be to ka n’ ci ka taga bɔ balimaw ye o yɔrɔw la, sanko Etiyopi. An balimaw ye kɔrɔbɔli caaman muɲu Etiyopi. U y’u caaman tɔɔrɔ wala k’u don kaso la. U ye dɔw yɛrɛ faga. Nka, u tora kantigiya la sabu jɛnɲɔgɔnya ɲuman tun be u ni Jehova cɛ ani u ni ɲɔgɔn cɛ.

Saan 1980, dɔ farala n’ ka ninsɔndiya kan tuma min na n’ ye Gail Matheson furu. A be bɔ Kanada ani an ye Gilead lakɔli kɛ ɲɔgɔn fɛ. A tun cira ka taga misɔndenya baara kɛ Bolivi jamana na. An tora ka lɛtɛrɛw sɛbɛ ɲɔgɔn ma. Saan 12 Gilead lakɔli kɔ, an ye ɲɔgɔn ye tugun Niyɔriki dugu la. Dɔɔni o kɔ, an furula Keniya. N’ be Gail waleɲuman lɔn sabu a be koow jati tuma bɛɛ i ko Jehova ani a ɲɛji man ca. A bele ye n’ dɛmɛbaga ɲuman ni n’ teri sɔbɛ ye.

Saan 1986, n’ kɛra kɔrɔsibaga tagamakɛla ni Betɛli ka kɔmite mɔgɔ dɔ ye. Kɔrɔsili baara sen fɛ, an tun be taga jamana caaman na, Keniya ka Betɛli be waajuli baara ɲɛminɛ yɔrɔ minw na.

N’ hakili b’a la ko saan 1992, n’ ye tile saba lajɛnba dɔ labɛn Asmara (Eritire jamana na). Bali tun ma sigi an ka baara kan yen o tuma na. An ma yɔrɔ wɛrɛ sɔrɔ o lajɛnba kama magazɛn tiɲɛnin dɔ kɔ. A kɔnɔna n’a kɛnɛmala filɛ tun man di fewu. Lajɛnba loon na, n’ kabakoyara k’a ye ko balimaw tun y’o magazɛn kɔnɔna masiri koɲuman walisa an ka se ka Jehova bato yen. Denbaya caaman tun nana ni faniw ye ani fɛɛn o fɛɛn tun cɛ man ɲi, u tun y’o  datugu. Mɔgɔ 1 279 lo nana o lajɛnba la ani a diyara kosɔbɛ.

Ka kɛ kɔrɔsibaga tagamakɛla ye, o tun ye yɛlɛmaniba lo ye an fɛ sabu an ka siyɔrɔw tun tɛ kelen ye hali dɔɔni. Lɔgɔkun dɔ, an sira faaman boon dɔ kɔnɔ baji gɛrɛfɛ. Lɔgɔkun wɛrɛ la, an sira yɔrɔ dɔ la min tun dilanna ni tɔli ye. Mɛtɛrɛ kɛmɛ lo tun b’o yɔrɔ ni ɲɛgɛnw cɛ. Nka, an tun mana to yɔrɔ o yɔrɔ, an tun be wagati ɲuman minw kɛ waajuli la ni piyɔniyew ani weleweledala kisɛyaninw ye, o lo tun ka di an ye kosɔbɛ. Tuma min na an cira ka taga yɔrɔ wɛrɛ la, an y’an teri ɲumanw to yen an kɔ. U ɲɛnafin y’an minɛ kosɔbɛ.

K’a ta saan 1987-1992, Keniya Betɛli tun be waajuli baara ɲɛminɛna jamana minw na, u y’an ka baara daga u caaman na. O kɛra sababu ye birow ani Betɛliw sigira o jamana dɔw la. Saan 1993, biro min be Addis Abeba, an cira ka taga yen. An ka baara tun be kɛ yen dogo la saan caaman kɔnɔ. Nka sisan, an ka baara dagara yen.

Jehova ye waajuli baara duga Etiyopi. Balima caaman kɛra piyɔniyew ye. Kabi saan 2012, saan o saan, weleweledala kɛmɛ kɛmɛ kan, mɔgɔ 20 ni kɔ be kɛ kudayi piyɔniyew ye. Ka fara o kan, balimaw ye fɔrɔmasɔn sɔrɔ Alako lakɔliw sababu fɛ ani Masaya Boon 120 ni kɔ lɔra. Saan 2004, Betɛli yɛlɛmana boon kura kɔnɔ ani lajɛnba boon dɔ lɔra a gɛrɛfɛ. Nafaba sɔrɔla o la!

An ye saan minw bɛɛ kɛ Etiyopi, ne ni Gail n’o yɔrɔ balima caaman kɛra teri sɔbɛw ye. An b’u kanu kosɔbɛ sabu u be mɔgɔw minɛ ni ɲumanya ni kanuya ye. Kɛnɛyako dɔw b’an kan sisan. O kama, u y’an ci ka taga tɔnbolo dɔ la Erɔpu mara cɛmancɛ la. Balimaw b’an ladon yen ni kanuya ye, nka an teri minw be Etiyopi, olu ɲɛnafin b’an na.

An y’a ye cogo min na Jehova y’a kɛ ɲɛtaga kɛra (1 Kor. 3:6, 9). Ɲɛyirali fɛ, Ruwandaka minw be baara kɛ ziranɛgɛ bɔyɔrɔ la Kɔngo, n’ siɲɛ fɔlɔ k’olu waaju, weleweledala si tun tɛ Ruwanda. Sisan, balima 30 000 ni kɔ lo b’o jamana na. Saan 1967, weleweledala 6 000 ɲɔgɔn lo tun be Kɔngo (Kinsasa). Sisan, weleweledala 230 000 ɲɔgɔn lo be yen ani mɔgɔ miliyɔn kelen ni kɔ nana Hakilijigi lajɛn na saan 2018. Keniya Betɛli tun be waajuli baara ɲɛminɛ jamana minw kɔnɔ, weleweledalaw hakɛ cayara ka tɛmɛ mɔgɔ 100 000 kan.

A saan 50 ni kɔ ye nin ye, Jehova tɛmɛna balima caaman fɛ ka n’ dɛmɛ n’ ye kudayi cidenya baara daminɛ. Kuma bele man di n’ ye nka, n’ y’a faamu ko n’ ka ɲi ka n’ jigi bɛɛ la Jehova kan. Koo minw ye n’ sɔrɔ Afiriki mara la, o ye n’ dɛmɛ ka kɛ ni muɲuli ye ani ka wasa hali ni bɛrɛ tɛ n’ bolo. Balima dɔw y’u yɛrɛ saraka k’an ladon, u ye gwɛlɛyabaw muɲu ani u y’u jigi la Jehova kan. O balima kanulenw koo ka gwɛlɛ ne ni Gail ma. N’ be Jehova waleɲuman lɔn kosɔbɛ sabu a ye nɛɛmaba kɛ n’ ye. A ye n’ duga cogo dɔ la n’ yɛrɛ tun tɛ miirila min na.—Zab. 37:4.