1924: A saan kɛmɛ ye nin ye
A TUN fɔra saan 1924, zanwiyekalo ka Bulletin a kɔnɔ ko: “Saan nin daminɛ ye wagati ɲuman lo ye kerecɛn batizeninw bɛɛ fɛ . . . u ka sababuw ɲini ka caaman kɛ Jehova ka baara la.” O saan na, Bibulu Kalandenw y’o ladili sira tagama cogo fila la: U y’u jaa gwɛlɛya ani u tɛmɛna fɛɛrɛ kuraw fɛ ka waajuli kɛ.
U YE WAAJULI KƐ ARAJO SABABU FƐ
Balima minw be Betɛli la, olu ye baara kɛ saan kelen ni kɔ ka WBBR arajoso lɔ Sitatɛn Island, Niyɔriki dugu la. U kɔnna ka yiriw tigɛ. O kɔ, u ye boonba dɔ lɔ baarakɛlaw ye ani ka minanbilayɔrɔ lɔ. O baara banna tuma min na, balimaw mako tun be minan minw na walisa kalanw ka to ka bɔ o arajo la, u y’a daminɛ k’o san. Nka, u tun ka ɲi ka gwɛlɛya caaman ɲɛnabɔ fɔlɔ.
Walisa k’o arajoso ka antɛniw bɛɛ la jamanjan sigi, o gwɛlɛyara balimaw ma kosɔbɛ. O antɛni janya tun ye mɛtɛrɛ 91 ye. A tun ka ɲi ka bila lɔgɔ fila cɛma ani o lɔgɔw kelen kelen bɛɛ janya tun ye mɛtɛrɛ 61. U y’o kɛ siɲɛ fɔlɔ min na, o ma ɲɛ. U y’u jigi la Jehova ka dɛmɛ na minkɛ, u labanna ka se k’o kɛ. Calvin Prosser ye dɛmɛ don o baara la. A y’a fɔ ko: “N’an tun sera k’o baara kɛ a siɲɛ fɔlɔ la, n’a sɔrɔ an tun bena an disi gosi ani k’a fɔ ko: ‘A filɛ, an sera k’o baara kɛ an yɛrɛ ma!’” Balimaw sɔnna a ma ko Jehova ka dɛmɛ sababu lo la u sera k’o baara kɛ. Nka u ka gwɛlɛyaw tun ma ban fɔlɔ.
An ka arajobon tun lɔra kura ye ani balimaw mako tun be minan minw na, olu sɔrɔko tun man nɔgɔ. Nka balimaw ye minan kɔrɔ dɔw sɔrɔ k’u saan arajobon gɛrɛfɛ. Sanni u ka mikro san, u ye baara kɛ ni telefɔni dɔ ka mikro ye. Minan minw tun b’u fɛ, o tun tɛ minan sɔngɔ gwɛlɛw ye. Loon dɔ sufɛ feburukalo la, balimaw tun b’a fɛ k’a filɛ n’o minanw be baara kɛ. U mako tun b’a la ka fɛɛn dɔ bɔ arajo la. O kama, balimaw ye Masaya dɔnkiliw la. Balimacɛ Ernest Lowe y’o balimaw dɔ ye. A y’a lakali ko koo dɔ kɛra o loon na min be yɛlɛko bila mɔgɔ la. A ko tuma min na u tun be dɔnkili lara, Kititigɛla Rutherford b y’u weele sabu a b’u lamɛnna a ka arajo la k’a to Buruklini. Kilomɛtɛrɛ 25 lo tun b’o arajoso ni Buruklini cɛ.
Balimacɛ Rutherford ye tulon kɛ k’a fɔ u ye ko: “Aw y’aw ka mankan nin dabila! A kɛra komi aw be kasira le.” Maloya ye balimaw minɛ ani u y’u ka mansinw faga joona joona. Nka u y’a faamu k’u ka arajo be baara kɛ ani k’u labɛnnin lo k’u ka emisɔn fɔlɔ bɔ.
Saan 1924, feburukalo tile 24, an ka emisɔn fɔlɔ bɔra. Balimacɛ Rutherford ko: “Masacɛ Krista ye baara min kalifa an ma, an bena tɛmɛ o arajoso fɛ k’o kɛ.” A y’a fɔ ko o arajoso kuun jɔnjɔn ye “ka mɔgɔw dɛmɛ u ka Bibulu faamu ani k’a faamu fana ko an be wagati min na, o kɔrɔtanin lo.”
O emisɔn fɔlɔ ɲɛna yɛrɛ le! An ye baara kɛ n’o arajoso ye saan 33 kɔnɔ ani an tun be Jehova sagokɛlaw ka kalanw lo bɔ a kan.
U Y’U JAA GWƐLƐYA KA LEGILIZI KUNTIGIW KA NGALON KALANW BƆ KƐNƐ KAN
Saan 1924 zuwekalo la, an ye lajɛnba dɔ kɛ Kolɔmbis, Oyo mara la. Bibulu Kalandenw bɔra duniɲa faan bɛɛ la ka na ani kalanw kɛra kaan nunu na: arabukan, angilikan, faransɛkan, alemankan, gɛrɛkikan, hɔngirikan, italiyɛnkan, lituyanikan, polonɛkan, irisikan, ikrɛnikan ani skandinavikanw. Mɔgɔw tun be se k’o kalan dɔw lamɛn arajo la. Balimaw ye labɛnw kɛ fana walisa o yɔrɔ zurunali dɔ ka to ka barokunw bɔ o lajɛnba ka kalanw koo la loon o loon.
Lamisalon zuwekalo tile 24, lajɛnba kɛra dugu min kɔnɔ, balima 5000 ni kɔ lo bɔra ka waajuli kɛ yen. U ye gafe 30000 di mɔgɔw ma ani u sera ka bibulukalan daminɛ ni mɔgɔ waa caaman ye. A fɔra Kɔrɔsili Sangaso kɔnɔ ko: “O loon diyara ka tɛmɛ lajɛnba ka loon tɔɔw bɛɛ kan.”
Jumalon zuwekalo tile 25, balimacɛ Rutherford ka kalan dɔ la, a y’a jaa gwɛlɛya ka sɛbɛ dɔ kalan, min ye legilizi kuntigiw ka ngalon kalanw bɔ kɛnɛ kan. O sɛbɛ kɔnɔ, a tun fɔra ko politiki kuntigiw, diinan kuntigiw ani jagokɛlaw ɲɛmɔgɔw “be mɔgɔw bali ka tiɲɛn lɔn Ala ka Masaya koo la, Ala bena tɛmɛ min fɛ ka adamadenw duga.” A tun fɔra yen fana ko o mɔgɔw be “tugu Nasiyɔn Zini kɔ ani u be ngalon tigɛ k’a fɔ ko Ala be tɛmɛ o ɔriganisasiyɔn lo fɛ ka dugukolo mara.” Bibulu Kalandenw tun ka ɲi k’u jaa gwɛlɛya ka se k’o kibaro fɔ mɔgɔw ye.
Dɔɔni o kɔ, a tun fɔra Kɔrɔsili Sangaso kɔnɔ ko: “Lajɛnba min kɛra Kolɔmbis, o ye balima kisɛyaninw ka limaniya barika bonya . . . O kama, u jaa gwɛlɛyara ka waajuli kɛ kɔrɔbɔliw bɛɛ n’a ta.” Leo Claus tun be o lajɛnba la, ani a ko: “O
lajɛnba kɔ, an tun kɔrɔtɔnin lo k’o kibaro fɔ an ka kiinmɔgɔw ye.”Balimacɛ Rutherford tun ye sɛbɛnin min kɔnɔnakumaw kalan, Bibulu Kalandenw y’a daminɛ k’o miliyɔn caaman di mɔgɔw ma ɔkutɔburukalo la. Dugu dennin dɔ la min tɔgɔ ko Kleveland, Oklahoma mara la, balimacɛ Frank Johnson ye sɛbɛninw tilantilan ka ban minkɛ, a tun ka ɲi ka kɔnɔni kɛ miniti 20 sanni balima tɔɔw ka n’a kunbɛn. A tun man ɲi ka lɔ yɔrɔ min na mɔgɔ caaman tun be se k’a ye sabu dugu mɔgɔw tun diminin b’a kɔrɔ a ka waajuli baara kosɔn ani u tun b’a yɔrɔ ɲinina. Balimacɛ Johnson y’a latigɛ ka taga a yɛrɛ dogo legilizi dɔ kɔnɔ min yɔrɔ tun man jan n’a ye. Komi mɔgɔ si tun tɛ yen, a ye sɛbɛnin kelen don pastɛri ka Bibulu kɔnɔ ani ka kelen kelen bila sigilan bɛɛ kan. A y’o kɛ joona joona. Komi wagati bele tun b’a fɛ, a tagara o ɲɔgɔn kɛ legilizi fila la tugun.
Frank teliyara ka na lɔ yɔrɔ min na balima tɔɔw tun ka ɲi ka n’a kunbɛn. A dogora esansi feereyɔrɔ dɔ kɔfɛ ani cɛɛ minw tun b’a yɔrɔ ɲinina, a tun b’a yɛrɛ kɔrɔsira olu ma. O cɛɛw tɛmɛna a la, nka u m’a ye. U tagara tuma min na dɔrɔn, balima tɔɔw nana Frank ta ani u tagara. O balimaw tun be waajuli kɛra o yɔrɔ kɔrɔ.
U la kelen ko: “Tuma min na an tun be bɔra o dugu la, an tɛmɛna o legilizi saba gɛrɛfɛ. Mɔgɔ 50 ɲɔgɔn lɔnin tun lo o legilizi kelen kelen bɛɛ ɲɛfɛ. Frank tun ye sɛbɛnin minw bila u ka sigilanw kan, dɔw tun b’o kalanna ani dɔ wɛrɛw tun be o yirala u ka pastɛri la. An teliyara ka bɔ o yɔrɔ la walisa kunko kana an sɔrɔ! An b’an ka Ala Jehova fo sabu a y’an dɛmɛ k’a lɔn an ka ɲi k’a ka kibaro lase cogo min na ani an ka ɲi ka min kɛ walisa an juguw kana an minɛ.”
BIBULU KALANDENW YE WAAJULI KƐ NI JAGWƐLƐYA YE
Jamana wɛrɛw la fana, Bibulu Kalandenw ye waajuli kɛ ni jagwɛlɛya ye. Sarabɔnbɔla minw bɔra Polɔɲi ka na Faransi saheli fan fɛ, Józef Krett ye olu waaju. A tun be labɛn kɛra ka forobakalan dɔ kɛ min barokun ko: “Yanni dɔɔni suuw bena kunu.” Tuma min na balimaw tun be welelisɛbɛw tilanna mɔgɔw ye, mɔnpɛricɛ dɔ y’a fɔ a ka legilizimɔgɔw ye ko u kana taga o kalan lamɛn. A ye kangari min la, o yɛrɛ le ye mɔgɔw lasun ka taga o kalan lamɛn. Mɔgɔ 5000 ni kɔ bɛɛ lo tagara o kalan lamɛn, hali o mɔnpɛricɛ yɛrɛ! Balimacɛ Krett y’a fɔ mɔnpɛricɛ ye ko a k’a ka lannakow lafasa nka a banna. Kalan bannin kɔ, sɛbɛ minw tun be balimacɛ Krett fɛ, a y’o bɛɛ tilan tilan mɔgɔw ye sabu u tun b’a fɛ sɔbɛ la ka dɔ lɔn tugun Ala ka Kuma koo la.—Amɔsi 8:11.
Balimacɛ Claude Brown tagara waajuli kɛ Côte-de-l’Or jamana na Afiriki. O jamana be weele sisan ko Gana. Mɔgɔ caaman ye tiɲɛn lɔn sabu a ye forobakalan caaman kɛ yen ani ka sɛbɛw di mɔgɔ caaman ma. John Blankson, tun be kalan kɛra walisa ka kɛ farmasiyɛn ye. A ye balimacɛ Brown ka forobakalan dɔ lamɛn. A y’a faamu joona ko a ye tiɲɛn sira lo sɔrɔ. John ko: “ N’ ye tiɲɛn lɔn minkɛ, o ye n’ ninsɔn diya kosɔbɛ. Ani n’ tun be kuma a koo la ni mɔgɔ caaman ye an ka lakɔli la.”
John y’a faamu ko Bibulu tɛ mɔgɔ kalan Ala tigiya saba koo la. Loon dɔ, a tagara legilizi dɔ la walisa ka mɔnpɛricɛ ɲininga o koo la. Mɔnpɛricɛ dimina ani a pɛrɛnna a kun ko: “Ele tɛ kerecɛn ye, i ye sutanamɔgɔ lo ye. Taga ka bɔ yan!”
John kɔsegira soo tuma min na, a ye lɛtɛrɛ sɛbɛ mɔnpɛricɛ ma k’a fɔ a ye k’u ka ɲɔgɔn kunbɛn jama ɲɛna ani ka kuma Ala tigiya saba kalan koo la. Mɔnpɛricɛ y’a kɛ u ye John weele a ka lakɔli ɲɛmɔgɔ ka biro la. Lakɔli ɲɛmɔgɔ ye John ɲininga ni a ye lɛtɛrɛ dɔ ci mɔnpɛricɛ ma.
John y’a jaabi ko: “Ɔnhɔn.”
Lakɔli ɲɛmɔgɔ y’a ɲini John fɛ ko a ka lɛtɛrɛ ci mɔnpɛricɛ ma ka yafa deli. O kama John y’a sɛbɛ ko:
“N’ ka profesɛri ko n’ ka lɛtɛrɛ ci i ma walisa ka yafa deli. N’ bena o kɛ nka fɔɔ i ka sɔn a ma fɔlɔ ko i be mɔgɔw kalanna ngalon lo la.”
Lakɔli ɲɛmɔgɔ kabakoyara ani a y’a ɲininga ko: “Blankson, i b’a fɛ ka nin lo ci tiɲɛn na wa?”
“Ɔnhɔn misiye n’ be se ka o le sɛbɛ.”
“An bena i gwɛn ka bɔ lakɔli nin na. Gofɛrɛnɛman be mɔnpɛricɛ kɔ. O kama i tɛ se ka to lakɔli nin na n’i tora ka koo jugu fɔ mɔnpɛricɛ koo la.”
“Nka misiye, . . . n’aw b’an kalanna, n’an ma fɛɛn dɔ faamu, n’ ko an be to ka ɲiningaliw kɛ?”
“Ɔnhɔn aw be ɲiningaliw kɛ.”
“Ayiwa misiye, n’ ye o ɲɔgɔn lo kɛ do. Mɔnpɛricɛ tun b’an kalanna Bibulu la ani n’ ye ɲiningali kɛ a ye. N’a do ma se k’o jaabi, mun na n’ ka ɲi ka yafa deli a fɛ?”
Blankson ma yafa deli mɔnpɛricɛ fɛ, ani u m’a gwɛn ka bɔ lakɔliso la fana.
BIBULU KALANDENW NINSƆN TUN KA DI KA BAARA CAAMAN KƐ
Kɔrɔsili Sangaso kɔnɔ, u ye saan 1924 ka waajuli baara koo lakali ka surunya ten: “Tiɲɛn na, i ko Dawuda, an be se k’a fɔ ko: ‘I be barika don ne la kɛlɛ kama.’ (Zaburuw 18:40). O saan na, an ye jijaliba yɛrɛ lo sɔrɔ sabu an y’a ye cogo minw na Jehova y’an dɛmɛ a ka baara la. A sagokɛla kantigiw ye kibaro diiman waajuli kɛ ni ninsɔndiya ye.”
Kɔfɛ o saan na, balimaw ye labɛnw kɛ walisa ka arajoso wɛrɛ lɔ. O arajoso lɔra Sikago, Etazini mara la. A tɔgɔ lara ko WORD o kɔrɔ, kuma. A tɔgɔ lara ten sabu u tun bena Ala ka Kuma lo fɔ o arajo la. U ye baara kɛ ni minan minw ye walisa k’o arajoso lɔ, o barika tun ka bon ni fɔlɔ taw ye. O la, mɔgɔw tun bena se ka Masaya kibaro mɛn k’u to yɔrɔjan na hali Kanada saheli fan fɛ.
Saan 1925, Jehova ye balimaw dɛmɛ ka faamuyali kura sɔrɔ Yirali sapitiri 12nan koo la. Ani o y’u jija. Dɔw ye Jehova sago kɛli dabila o kosɔn. Nka balima caaman ninsɔn diyara k’a lɔn koo minw tun be kɛra sankolo la, ani o tun ɲɛsinna Ala sagokɛlaw ma dugukolo kan cogo min na.
a Sisan, a be weele ko Kerecɛnw ka ɲɛnamaya n’u ka waajuli baara: Lajɛnsɛbɛ.
b Joseph Rutherford lo tun be Bibulu Kalandenw ka baara ɲɛminɛna o wagati la ani mɔgɔw tun b’a weele ko Kititigɛla Rutherford. U tun b’a weele ten sabu sanni a ka na baara kɛ Betɛli la, a tun ye kititigɛla ye Misuri jamana na.