1. Walisa ka kɛ kerecɛn kolɔnbaga ye, an ka ɲi ka mun lo kɛ?

 A B’AN kabakoya k’a ye deen be kɔrɔbaya joona joona cogo min na ka kɛ baliku ye. A be komi a tɛ jijali foyi kɛ o kama. Nka walisa ka kɛ kerecɛn kolɔnbaga ye, o tɛ ɲɛ jijali kɔ b (1 Kor. 13:11; Eburuw 6:1). Walisa k’o laɲinita dafa, an ka ɲi ka jɛnɲɔgɔnya teriman kɛ ni Jehova ye. An mako b’a ka hakili senu na fana walisa ka kɛ n’a ka jogow ɲɔgɔn ye, ka koo tigitigi dɔw degi ani k’an yɛrɛ labɛn kunkanbaara nataw kama.—Talenw 1:5.

2. Zɛnɛzi 1:27 b’an dɛmɛ ka mun lo faamu? An bena mun lo lajɛ?

² Jehova ye cɛɛ ni muso dan (Zɛnɛzi 1:27 kalan). U fari cogoya tɛ kelen ye. U be dan na cogo wɛrɛw la fana. Misali la, Jehova ye kunkanbaara tigitigi dɔw kalifa u kelen kelen ma. O la, u mako be jogow ni setigiya dɔw la walisa k’u ka kunkanbaaraw dafa (Zɛnɛzi 2:18). Barokun nin na, an bena a ye sunguruw be se ka min kɛ walisa ka kɛ kerecɛn kolɔnbagaw ye. Barokun nata la, an bena a ye balima kanbelew be se ka min kɛ.

3-4. Balima sunguruw be se ka ɲɛyirali ɲumanw sɔrɔ min k’u ladegi? (jaa lajɛ fana).

³ Bibulu be cɛɛw ni muso caaman kofɔ minw tun be Jehova kanu ani u tun b’a sago kɛ (barokun nin lajɛ jw.org kan: “Les femmes dans la Bible : que pouvons-​nous apprendre d’elles ?”). I ko an y’a ye barokun ka vɛrise  jɔnjɔn na cogo min na, o musow tun b’u “yɛrɛ kɔlɔsi kosɔbɛ” ani u tun be “tilenninya kɛ koo bɛɛ la.” Ka fara o kan, balima sunguruw be se ka balimamuso kolɔnbagaw sɔrɔ u ka kafo kɔnɔ, u be se ka minw ladegi.

⁴ N’i ye balima sunguru ye, yala i be balimamuso kolɔnbaga dɔw lɔn i be se ka minw ladegi wa? N’o lo, u ka jogo ɲumanw kɔrɔsi. O kɔ, a filɛ i be se k’u ladegi cogo min na. Dakun nɔfɛtaw la, an bena kuma jogo kɔrɔtanin saba dɔw koo la, balima sunguruw ka ɲi k’a ɲini ka kɛ ni minw ye n’u b’a fɛ ka kɛ kerecɛn kolɔnbagaw ye.

5. Walisa ka kɛ balimamuso kolɔnbaga ye, mun na majigilenya kɔrɔtanin lo kosɔbɛ?

⁵ Walisa ka kɛ balimamuso kolɔnbaga ye, majigilenya kɔrɔtanin lo kosɔbɛ. Muso majiginin be jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni Jehova ani tɔɔw ye (Zaki 4:6). Misali la, muso min be Jehova kanu, a be a yɛrɛ majigi ka 1 Korɛntikaw 11:3 ka sariyakolo labato, o min ye ka kolo balimacɛw ye a sankolola Faa ye kuntigiya kalifa minw ma. A be se k’o kɛ kafo ani denbaya kɔnɔ. c

6. Balima sunguruw be kalan juman lo sɔrɔ Erebɛka ka majigilenya koo la?

⁶ An ka Erebɛka ka ɲɛyirali lajɛ. Muso hakilitigi tun lo ani a ka ɲɛnamaya kuru bɛɛ la, a ye desizɔnw ta minw b’a yira ko a jaa ka gwɛlɛ. A tun b’a lɔn fana a ka ɲi ka koow kɛ tuma min na ani cogo min na (Zɛnɛzi 24:58; 27:5-17). O bɛɛ n’a ta, a tun be bonya la tɔɔw kan ani ka tugu cikanw kɔ (Zɛnɛzi 24:17, 18, 65). Jehova ye kuntigiya kalifa minw ma, n’i b’i yɛrɛ majigi ka sɔn u ta ma i ko Erebɛka, i bena kɛ ɲɛyirali ɲuman ye i ka denbaya ani kafodenw fɛ.

7. Ɛsitɛri tun b’a seko daan lɔn. Balima sunguruw be se k’a ladegi cogo di?

⁷ K’i seko daan lɔn, o ye jogo ye kerecɛn kolɔnbagaw bɛɛ ka ɲi ka kɛ ni min ye. Bibulu b’an jija ko an k’an yɛrɛ majigi ani k’an seko daan lɔn (Talenw 11:2). Ɛsitɛri  tun b’a seko daan lɔn ani a tun be kantigiya kɛ Ala ye. Komi a tun b’a seko daan lɔn, o y’a tanga kuncɛbaya ma. A ye Maridose ka ladiliw lamɛn ani k’u sira tagama. Maridose tun ye a facɛfitinin deen ye min ka kɔrɔ n’a ye (Ɛsit. 2:10, 20, 22). I fana be se k’a yira ko i be i seko daan lɔn i kɛtɔ ka ladili ɲumanw ɲini tɔɔw fɛ ani k’u sira tagama.—Titi 2:3-5.

8. Ka kɛɲɛ ni 1 Timote 2:9, 10 ye, ni balimamuso b’a seko daan lɔn, o bena a dɛmɛ cogo di ka desizɔn ɲumanw ta a ka fanidoncogo n’a kuun dilancogo koo la?

⁸ Ɛsitɛri y’a yira ko a b’a seko daan lɔn a kɛtɔ k’a janto tɔɔw ka miiriya la. A “tun cɛɛ ka ɲi kosɔbɛ, a filɛ tun ka di.” O bɛɛ n’a ta, a tun t’a yɛrɛ yira (Ɛsit. 2:7, 15). Balimamusow be se ka Ɛsitɛri ladegi cogo di? U be se k’o kɛ cogo minw na, u dɔ lakalila 1 Timote 2:9, 10 kɔnɔ. A fɔra yen ko: “Ne b’a ɲini musow fɛ ko u k’u yɛrɛ masiri cogo bɛnnin na, ka fani don minw b’u sutara.” O vɛrisew kɔnɔ, ciden Pol ye kerecɛnmusow jija u ka fani bɛnninw don minw b’a yira k’u be bonya la tɔɔw kan. Walisa k’o kɛ, kerecɛnmuso ka ɲi k’a yira a ka fanidoncogo fɛ ko a b’a janto tɔɔw dusukunnakow n’u ka miiriya la. An balimamuso kolɔnbagaw koo ka di an ye kosɔbɛ sabu u b’a yira u ka fanidoncogo fɛ k’u be bonya la tɔɔw kan!

9. An be kalan juman lo sɔrɔ Abigayɛli fɛ?

⁹ Faamuyali hakili ye jogo wɛrɛ ye balimamuso kolɔnbagaw bɛɛ be ni min ye. Faamuyali hakili ye mun lo ye do? Setigiya lo min be mɔgɔ dɛmɛ ka ɲuman ni juguman faranfasi ka bɔ ɲɔgɔn na ani k’a latigɛ ka koo tilennin kɛ. An ka Abigayɛli ka koo lajɛ. A cɛɛ ye desizɔn jugu dɔ ta min tun bena bɔnɛba lase a ka sokɔnɔmɔgɔw bɛɛ ma. Nka, Abigayɛli sinna ka dɔ kɛ dɔ ye. A ka faamuyali hakili sababu la, mɔgɔ caaman niin kisira (1 Sam. 25:14-23, 32-35). Faamuyali hakili b’an dɛmɛ fana ka kumawagati ni jewagati lɔn. Ani a b’an dɛmɛ ka koow kɛ k’a dama kɛɲɛ n’an b’an mako donna tɔɔw la.—1 Tes. 4:11.

10-11. N’i be se kalangwɛ ni sɛbɛri la koɲuman, o be se ka ele ni tɔɔw nafa cogo di? (jaa lajɛ fana).

¹⁰ Kerecɛnmuso ka ɲi ka koo tigitigi dɔw degi. A be koo minw degi a denmisɛn tuma, u dɔw bena a nafa a sii bɛɛ la. An ka o koow la damanin lajɛ.

¹¹ Kalangwɛ ni sɛbɛri degi koɲuman. Yɔrɔ dɔw la, mɔgɔw b’a jati ko nafa t’a la muso ka kalangwɛ ni sɛbɛri degi. Nka, o koow kɔrɔtanin lo kosɔbɛ kerecɛnw bɛɛ fɛ d (1 Tim. 4:13). O la, kana a to foyi k’i  bali ka kalangwɛ ni sɛbɛri degi koɲuman. I bena nafa juman lo sɔrɔ o la? O be se k’i dɛmɛ ka baara sɔrɔ ani k’o mara. I bena kɛ Ala ka Kuma kalanbaga ɲuman ni a kalanfa ɲuman ye. Min yɛrɛ kɔrɔtanin lo n’a bɛɛ ye, o ye ko i bena i magwɛrɛ Jehova la kosɔbɛ n’i tora k’a ka Kuma kalan ani ka miiri a kan.—Zozuwe 1:8; 1 Tim. 4:15.

12. Talenw 31:26 b’i dɛmɛ k’a mun lo faamu?

¹² I yɛrɛ degi ka lamɛnni kɛ koɲuman ani ka kuma ni ɲumanya ye. O kɔrɔtanin lo kosɔbɛ kerecɛnw fɛ. Ka ɲɛsin o ma, kalanden Zaki ye ladili ɲuman nin di an ma: “Mɔgɔ kelen kelen bɛɛ ka kan ka lamɛnni kɛ ka ɲa, nga a kana teliya ka kuma.” (Zaki 1:19). N’i be tɔɔw lamɛn koɲuman, i b’i yɛrɛ bila u nɔɔ na, o kɔrɔ, i b’a yira ko i be “makari” u la (1 Piyɛri 3:8). N’i tɛ mɔgɔ dɔ ka kuma wala a dusukunnakow faamuna ka ɲɛ, ɲiningali bɛnninw kɛ. O kɔ, wagati ta ka miiri ka sɔrɔ ka kuma (Talenw 15:28). I yɛrɛ ɲininga ko: “N’ b’a fɛ ka min fɔ, yala tiɲɛn lo ani o be mɔgɔ jija wa? Yala o bena bonya la a tigi kan ani kuma ɲuman lo wa?” Balimamuso minw be lamɛnni kɛ koɲuman ani u be kuma ni ɲumanya ye, olu ladegi (Talenw 31:26 kalan). A kɔrɔsi u be kuma tɔɔw fɛ cogo min na. N’i b’i yɛrɛ degi ka lamɛnni kɛ koɲuman ani ka kuma ni ɲumanya ye, i bena jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni tɔɔw ye.

13. I be se ka soo ladoncogo degi cogo di? (jaa lajɛ fana).

¹³ Soo ladoncogo degi. Yɔrɔ caaman na, musow lo be sokɔnɔbaaraw fanba kɛ. I bamuso wala balimamuso setigi wɛrɛ be se k’i degi o baaraw la koɲuman. Balimamuso Cindy ko: “N’ bamuso ye n’ kalan koo nafamanba minw na, u la dɔ ye ko n’i b’i sɔbɛ don ka baara kɛ, i be ninsɔndiya sɔrɔ o la. A ye n’ degi tobili, sokɔnɔbaaraw, fanikalan ani sannikɛcogo la. O ye koow nɔgɔya n’ ma ani k’a to n’ be sera ka caaman kɛ Jehova ka baara la. N’ bamuso y’a yira n’ na fana ko n’ ka ɲi ka tɔɔw ladon. O y’a to n’ ye balima ɲumanw kunbɛn n’ be se ka minw ladegi.” (Talenw 31:15, 21, 22). Muso min b’a sɔbɛ don baara la, a be mɔgɔw ladon ani a be se sokɔnɔbaaraw la, ale nafa ka bon a ka denbayamɔgɔw ani kafomɔgɔw fɛ.—Talenw 31:13, 17, 27; Kɛw. 16:15.

14. I be kalan juman lo sɔrɔ Crystal ka koo la ani mun lo ka ɲi ka kɛ i ɲɛnako fɔlɔ ye?

¹⁴ A degi ka koow kɛ i yɛrɛ ma. A kɔrɔtanin lo kerecɛnw bɛɛ k’a degi ka koow kɛ u yɛrɛ ma (Filip. 4:11). Balimamuso Crystal ko: “N’ bangebagaw ye n’ dɛmɛ ka kalanbolo dɔ sugandi lise la min bena n’ nafa. N’ facɛ ye n’ jija n’ ka wariko jatiminɛ degi lakɔli la ani o ye n’ nafa kosɔbɛ.” A ka ɲi i k’a lɔn i be se ka wari sɔrɔ cogo min na. Nka o dama tɛ bɔri kɛ. A ɲini k’a lɔn fana i be se ka baara kɛ n’i ka wari ye cogo min na hakilitigiya la walisa  i ka musakaw kana caya n’i ka sɔrɔ ye (Talenw 31:16, 18). Ni waajibiko tɛ, kana juru ta ani min b’i bolo, a to o k’i wasa. O la, i bena se ka Alakow kɛ i ɲɛnako fɔlɔ ye.—1 Tim. 6:8.

15-16. Balimamuso minw ma furu, mun na u koo ka gwɛlɛ an ma kosɔbɛ? (Mariki 10:29, 30).

¹⁵ N’i be ni kerecɛn jogow ye ani i ye koo nafaman dɔw degi, i bena se ka kunkanbaara nataw dafa koɲuman. An ka koo damanin lajɛ i be se ka minw latigɛ.

¹⁶ I be se k’a latigɛ ka to musogwana ye wagati dɔ la. Ka kɛɲɛ ni Yezu ka kumaw ye, muso dɔw b’a latigɛ ko u tɛna furu hali ni mɔgɔw tɛ musogwanaw filɛ ni ɲɛɛ ɲuman ye u ka mara la (Mat. 19:10-12). Koo dɔw lo b’a to muso dɔw b’a latigɛ ka to musogwanaw ye. Nka, la a la ko Jehova ni Yezu t’i mafiɲɛya sabu i furunin tɛ. Duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ, balimamuso minw furunin tɛ, olu be nɔɔ ɲuman to kafoden tɔɔw kan. U be tɔɔw kanu ani k’u mako don u la sɔbɛ la minkɛ, u kɛra kɔrɔ ni dɔgɔw ani bamusow ye Alako ta fan fɛ balima caaman fɛ.—Mariki 10:29, 30 kalan; 1 Tim. 5:2.

17. Balima sunguru be se k’a yɛrɛ labɛn cogo di sisan kudayi cidenya baara kama?

¹⁷ I be se ka kɛ kudayi cidenya baarakɛla ye. Duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ, balimamusow be baara caaman kɛ waajuli la (Zab. 68:12). Yala i be se k’a latigɛ sisan ka kɛ kudayi cidenya baarakɛla dɔ ye wa? I be se ka kɛ piyɔniye ye, ka dɛmɛ don lɔli baara la wala ka kɛ betɛliden ye. Delili kɛ i ka laɲinita koo la. Mɔgɔ minw y’o laɲinita ɲɔgɔn dafa ka ban, kuma olu fɛ ani a ɲini k’a lɔn i ka ɲi ka sarati minw dafa. O kɔ, labɛn dɔw kɛ minw bena i dɛmɛ k’i ka laɲinita dafa. N’i y’i ka laɲinita dafa, o bena sababu ɲuman caaman di i ma Jehova ka baara la.

18. Mun na balimamuso ka ɲi k’a furuɲɔgɔn sugandi koɲuman? (jaa lajɛ fana).

¹⁸ I be se k’a latigɛ ka furu. An kumana jogow ani setigiya minw koo la barokun nin na, olu bena i dɛmɛ ka kɛ furumuso ɲuman ye. Nka n’i y’a latigɛ ka furu, i ka ɲi k’i furuɲɔgɔn sugandi koɲuman. O ye desizɔn kɔrɔtaninba dɔ lo ye i ka ɲɛnamaya kuru bɛɛ la. A to i hakili la ko i bena furu cɛɛ min ma, i bena kɛ ale ka kuntigiya lo kɔrɔ (Ɔrɔm. 7:2; Efɛz. 5:23, 33). O kama, i yɛrɛ ɲininga ko: “Kerecɛn  kolɔnbaga lo wa? Yala a be Alakow kɛ a ɲɛnako fɔlɔ ye wa? Yala a be desizɔn ɲumanw ta wa? A be sɔn a ka filiw ma wa? A be musow bonya wa? Yala a bena se ka n’ dɛmɛ n’ ka to ka jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni Jehova ye wa? Yala a bena se ka n’ mako wasa ani ka kɛ teri ɲuman ye n’ fɛ wa? A b’a ka kunkanbaara dafa ka ɲɛ wa? Misali la, kunkanbaara jumanw lo kalifara a ma kafo kɔnɔ ani a b’u dafa cogo di?” (Luka 16:10; 1 Tim. 5:8). Tiɲɛn lo ko n’i b’a fɛ ka furucɛ ɲuman sɔrɔ, ele yɛrɛ fana ka ɲi k’i yɛrɛ labɛn ka kɛ furumuso ɲuman ye.

19. Mun na muso ninsɔn ka ɲi ka diya ka kɛ a cɛɛ “dɛmɛbaga” ye?

¹⁹ Bibulu b’a fɔ ko furumuso ɲuman ye a cɛɛ “dɛmɛbaga ye, min bɛ bɛn a ma.” (Zɛnɛzi 2:18, Biblu Ala ta Kuma). Yala o be muso mafiɲɛya le wa? Ayi dɛ! O ye kunkɔrɔta lo ye muso fɛ. Siɲɛ caaman Bibulu kɔnɔ, Jehova yɛrɛ weelela ko “dɛmɛbaga” (Zab. 54:6; Eburuw 13:6). Muso b’a yira cogo di ko a ye dɛmɛbaga ɲuman ye a cɛɛ fɛ? N’a cɛɛ ye desizɔnw ta denbaya koo la, a b’a seko bɛɛ kɛ walisa o desizɔnw ka ɲɛ a bolo. Komi a be Jehova kanu, a be banba ka to k’a cɛɛ tɔgɔɲuman fɔ (Talenw 31:11, 12; 1 Tim. 3:11). I be se k’i yɛrɛ labɛn o kunkanbaara kama i kɛtɔ ka dɔ fara i ka kanuya kan Jehova koo la, ani ka kɛ dɛmɛbaga ɲuman ye i ka sokɔnɔmɔgɔw ni kafodenw fɛ.

20. Denba be se ka nɔɔ juman lo to a ka denbaya kan?

²⁰ I be se k’a latigɛ ka kɛ bamuso ye. I furunin kɔ, n’a sɔrɔ ele n’i cɛɛ bena deenw sɔrɔ (Zab. 127:3). O la, a kɔrɔtanin lo i ka kɔn ka miiri k’a filɛ i ka ɲi ka min kɛ walisa ka kɛ bamuso ɲuman ye. An kumana jogow ani setigiya minw koo la, u bena i dɛmɛ ka kɛ furumuso ani denba ɲuman ye. I ka kanuya, i ka ɲumanya ani i ka muɲuli bena i ka denbayamɔgɔw dɛmɛ ka ninsɔndiya sɔrɔ. I deenw bena a ye fana ko i b’u kanu ani ko u latanganin lo.—Talenw 24:3.

21. An be mun lo miiri an balimamusow koo la ani mun na? (jaa lajɛ ɲɛɛ fɔlɔ kan).

²¹ An balimamusow, an be aw kanu sabu aw be baaraba kɛ Jehova n’a ka jama ye (Eburuw 6:10). Aw b’aw jija kosɔbɛ ka kɛ ni jogow ni setigiya dɔw ye minw b’a to aw ni tɔɔw be ninsɔndiya sɔrɔ. O b’aw dɛmɛ fana aw k’aw yɛrɛ labɛn kunkanbaara nataw kama. Aw koo ka gwɛlɛ Jehova ka ɔriganisasiyɔn ma kosɔbɛ!