1-2. An ye mun lo ye barokun tɛmɛnin na? An bena mun lo ye barokun nin na?

BAROKUN tɛmɛnin na, an kumana ladili nafaman dɔw koo la, minw be sɔrɔ Levitiki sapitiri 19nan kɔnɔ. Misali la, vɛrise 3nan na, an y’a ye ko Jehova tun y’a fɔ Israɛldenw ye ko u k’u bangebagaw bonya. An y’a ye an be se k’o ladili sira tagama cogo min na bi an kɛtɔ k’an janto an bangebagaw la farikolo, dusukunnakow ani Alako ta fan fɛ. O vɛrise kelen nin kɔnɔ, Ala tun y’a fɔ a ka mɔgɔw ye ko u ka lafiɲɛlon labato. An y’a ye fana ko hali ni an tɛ lafiɲɛlon sariya labato bi, an be se k’o sariyakolo sira tagama an kɛtɔ ka wagati kunmabɔ tuma bɛɛ Alakow kama. N’an b’o kɛ, an b’a yira ko an b’an jijara ka kɛ mɔgɔ senumanw ye i ko Levitiki 19:2 ani 1 Piyɛri 1:15 b’a fɔ cogo min na.

² Barokun nin na, an bele bena kuma Levitiki sapitiri 19nan koo la. O sapitiri b’a yira ko farikolo dɛsɛ be minw na, an ka ɲi k’u minɛ ni ɲumanya ye, an ka ɲi ka kɛ hɔɔrɔnw ye jagokow la ani k’an mɔgɔɲɔgɔn kanu. Komi an b’a fɛ ka kɛ mɔgɔ senumanw ye i ko an ka Ala, an k’a filɛ an be se ka kalan minw sɔrɔ o sapitiri la.

3-4. Ka kɛɲɛ ni Levitiki 19:14 ye, Israɛldenw tun ka ɲi ka tulogwerenw ni fiyentɔw minɛ cogo di?

³ Levitiki 19:14 kalan. Farikolodɛsɛ tun be mɔgɔ minw na, Jehova tun b’a ɲini Israɛldenw fɛ u k’u minɛ ni ɲumanya ye. Misali la, u tun man ɲi ka tulogweren danga, o kɔrɔ, k’a bagabaga wala ka kumajugu fɔ a ma. K’o koo kɛ  tulogweren na, o ye juguya yɛrɛ lo ye sabu min be fɔra a koo la, a tɛ se k’o mɛn ani k’a yɛrɛ lafasa.

⁴ Ka fara o kan, vɛrise 14nan na, a fɔra ko Ala sagokɛlaw tun man ɲi ka “seen talonfɛn bila fiɲɛntɔ ɲa.” Farikolodɛsɛ be mɔgɔ minw na, gafe dɔ y’a fɔ olu koo la ko: “Galen, Israɛldenw gɛrɛfɛjamanaw na, mɔgɔw tun b’u tɔɲɔ ani k’u tɔɔrɔ.” N’a sɔrɔ mɔgɔ jugu dɔw tun be fɛɛnw bila fiyentɔw ɲɛɛ walisa u ka talon. U tun b’o kɛ walisa ka juguya kɛ u la wala ka yɛlɛ u la. O tun ye kɔnɔnajuguya yɛrɛ lo ye! Nka Jehova ye sariya min di a ka mɔgɔw ma, o sababu fɛ a y’a yira u la ko u ka ɲi ka makari farikolo dɛsɛbagatɔw la.

5. Farikolodɛsɛ be minw na, an be se k’a yira cogo di ko an be makari u la?

⁵ Farikolodɛsɛ tun be minw na, Yezu y’a yira ko a be makari u la. A tun ye min fɔ Zan Batizelikɛla ye, o b’o lo yira. A ko: “Fiɲɛntɔw be yeli kɛra, murukuw be taama, farisogobanatigiw be kɛnɛyara, tulogwerenw be mɛnni kɛra, suuw be kununna.” Mɔgɔw ye Yezu ka kabakow ye minkɛ, “u ye Ala tanu.” (Luka 7:20-22; 18:43). An minw ye kerecɛnw ye, an b’a fɛ ka Yezu ladegi an kɛtɔ ka makari farikolo dɛsɛbagatɔw la. O kama, an b’u minɛ ni ɲumanya ye, an b’an mako don u la ani an be muɲu u kɔrɔ. Tiɲɛn lo ko Jehova ma see di an ma ka kabakow kɛ. Nka minw ye fiyentɔw ye yɛrɛ yɛrɛ la wala Alako ta fan fɛ, a ye nɛɛma di an ma an k’a fɔ olu ye ko alijɛnɛ kɔnɔ, u bena kɛ kɛnɛya dafanin na ani ko bɛɛ bena jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ ni Ala ye (Luka 4:18). Mɔgɔ caaman be Ala tandora o kibaro diiman kosɔn.

6. Sariya tan minw tun dira Israɛldenw ma, Levitiki sapitiri 19nan b’an dɛmɛ k’o faamu bɛrɛbɛrɛ cogo di?

⁶ Sariya tan minw tun dira Israɛldenw ma, Levitiki sapitiri 19nan ka vɛrise dɔw b’an dɛmɛ k’a faamu o sariyaw tun ɲɛsinna koo minw ma. Misali la, sariya seeginan tun b’a fɔ ko: “Aw kana soɲali kɛ.” (Ɛkiz. 20:15). Dɔw tun be se k’a miiri  ko n’u ye u janto u kana mɔgɔ si ka fɛɛn dɔ ta, o kɔrɔ ko u b’o sariya lo labatora ten. K’a sɔrɔ a tun be se ka kɛ ko u be sonyali kɛ cogo wɛrɛw la.

7. Sariya seeginan tun be min fɔ sonyali koo la, cogo juman na jagokɛla dɔw tun t’o labato?

⁷ Jagokɛla dɔ tun be se k’a disi gosi ko ale ma deli k’a tɔɲɔgɔn ka fɛɛn si ta. Nka, yala a tun ye hɔɔrɔn ye tuma bɛɛ jagokow la wa? Jehova tun y’a fɔ Israɛldenw ye Levitiki 19:35, 36 la ko: “Aw kana tilenbaliyako kɛ ni sumanikɛkala ye, walima ni kilo ye, ani sumanikɛminan ye. Kilo bɛnnin ni sumanikɛnigɛ ɲanaman, ni sumanikɛfilen bɛnnin ani litiri bɛnnin ka sɔrɔ aw fɛ.” Jagokɛla min ka kilo wala sumanikɛminan tun bɛnnin tɛ, a tun b’a ka sannikɛlaw sonyana le. Levitiki sapitiri 19nan ka vɛrise wɛrɛw b’o miiriya gwɛya.

8. Min fɔra Levitiki 19:11-13 kɔnɔ, o tun be Yahutuw dɛmɛ cogo di ka sariya seeginan ka miiriya jɔnjɔn sira tagama? An fana be se k’o sira tagama cogo di?

⁸ Levitiki 19:11-13 kalan. Levitiki 19:11 ka kumaw be daminɛ ko: “Aw kana soɲali kɛ.” Vɛrise 13nan b’a fɔ ko: “Aw kana aw mɔgɔɲɔgɔn tɔɲɔ.” Tiɲɛn na, mɔgɔ min tɛ hɔɔrɔn ye jagokow la, o tigi be sonyali lo kɛra. Sariya seeginan tun b’a fɔ ko sonyali man ɲi. Min fɔra Levitiki ka kitabu kɔnɔ, o tun be Yahutuw dɛmɛ k’a faamu cogo min na u tun be se k’o sariya ka miiriya jɔnjɔn sira tagama. O kɔrɔ, cogo min na u tun be se ka kɛ hɔɔrɔnw ye u ka kokɛtaw bɛɛ la. A ka ɲi an fana ka miiri k’a filɛ Jehova ka miiriya ye min ye nanbarako ani sonyali koo la. An be se k’an yɛrɛ ɲininga ko: “Ni n’ be Levitiki 19:11-13 kalanna, yala n’ b’a ye ko n’ ka ɲi ka yɛlɛmani dɔw kɛ n’ ka ɲɛnamaya la wa? Yala n’ ka ɲi ka yɛlɛmani dɔw kɛ n’ ka jagokow ani n’ ka baarakɛcogo la wa?”

9. Levitiki 19:13 ka sariya tun be baarakɛlaw latanga cogo di?

⁹ Kerecɛn ka ɲi ka kɛ hɔɔrɔn ye n’a ka baaradenw ye. Levitiki 19:13 yɔrɔ laban b’a fɔ ko: “Aw ka baaraden ka sara kana si aw bolo.” Galen, Israɛldenw fanba bɛɛ tun ye foro baarakɛlaw lo ye ani u tun ka ɲi ka baaradenw sara baara jiginin kɔ. Ni mɔgɔ dɔ tun m’a ka baaraden sara baara jiginin kɔ, o kɔrɔ ko o baaraden mako tun be wari min na walisa k’a ka denbaya mako wasa o loon na, a tun b’a jɛn o la. Jehova tun y’a ɲɛfɔ Israɛldenw ye ko: “Fantan lo, a kɔrɔtɔnin be k’a ka sara sɔrɔ.”—Deter. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. An be se ka kalan juman lo sɔrɔ Levitiki 19:13 kɔnɔ?

¹⁰ Bi, baarakɛlaw fanba b’u ka sara sɔrɔ kalo tilancɛ, wala kalosa la. U t’u ka sara sɔrɔ loon loon. Nka sariyakolo min be sɔrɔ Levitiki 19:13 kɔnɔ, o bele be se k’an nafa. Baarada ɲɛmɔgɔ dɔw b’u ka baaradenw tɔɲɔ, u t’u sara ka ɲɛ. U b’a lɔn k’o baaradenw bolomako tɛ ani ko u bele bena to ka baara kɛ u ye hali ni u ka sara tɛ bɛrɛ ye. O koo ɲɔgɔn na, a kɛra komi o baarada ɲɛmɔgɔw ka baaradenw ka sara be ‘sira u bolo’ le. Kerecɛn ka ɲi k’a janto k’a ka baaradenw minɛ ni tilenninya ye. Sisan, an k’a filɛ an be se ka kalan wɛrɛ min sɔrɔ Levitiki sapitiri 19nan kɔnɔ.

11-12. Yezu ye mun lo bɔ kɛnɛ kan a kɛtɔ ka Levitiki 19:17, 18 kɔnɔko fɔ?

¹¹ Ala b’a fɛ an ka tɔɔw minɛ ka ɲɛ. O kɔrɔ tɛ dɔrɔn ko an man ɲi ka koo jugu kɛ u la. Levitiki 19:17, 18 b’o lo yira. (A kalan.) Jehova y’a fɔ ka gwɛ ko: “Aw  k’aw mɔgɔɲɔgɔn kanu i n’a fɔ aw yɛrɛ.” Kerecɛn min b’a fɛ k’a koo diya Ala ye, ale ka ɲi k’o cikan labato.

¹² Yezu y’a yira ko cikan min be sɔrɔ Levitiki 19:18 kɔnɔ, o kɔrɔtanin lo kosɔbɛ. Loon dɔ, Fariziɲɛ dɔ y’a ɲininga ko: “Sariya kɔnɔ, cii jumɛn le koo ka gwɛlɛ?” Yezu y’a jaabi ko ka Jehova kanu n’an dusu bɛɛ, an niin bɛɛ ani an hakili bɛɛ ye, “o le ye cii fɔlɔ ye, ani o koo le ka gwɛlɛ fana.” O kɔ, Yezu ye Levitiki 19:18 kɔnɔko fɔ ko: “A filanan be yen min koo ka gwɛlɛ i n’a fɔ fɔlɔ. O ye ko: ‘I k’i mɔgɔɲɔgɔn kanu i n’a fɔ i yɛrɛ.’ ” (Mat. 22:35-40). An be se k’an ka kanuya yira tɔɔw la cogo caaman na. Levitiki sapitiri 19nan be kuma u dɔw koo la.

13. Yusufu ka koo b’an dɛmɛ cogo di ka Levitiki 19:18 kɔnɔna kuma faamu bɛrɛbɛrɛ?

¹³ An be se k’a yira an mɔgɔɲɔgɔn na cogo minw na ko an b’a kanu, u dɔ ye ka Levitiki 19:18 ka ladili sira tagama. A fɔra yen ko: “Aw kana kojugu juru sara ɲɔgɔn na. Aw kana aw ka siyaden ka koo mara aw kɔnɔ.” N’a sɔrɔ an be mɔgɔ dɔw lɔn minw ye dimi mara u baarakɛɲɔgɔn, u ka lakɔli filankuru wala u somɔgɔ dɔ kɔrɔ saan caaman kɔnɔ yɛrɛ! A to i hakili la ko Yusufu kɔrɔw diminin tora a kɔrɔ minkɛ, o le y’a to u labanna ka kojuguba kɛ a la (Zɛnɛzi 37: 2-8, 25-28). Nka Yusufu m’u ka koo jugu juru sara u la fewu! Hali ni sababu tun b’a fɛ k’a yɛrɛ mɔnɛbɔ a kɔrɔw la, a makarila u la. Yusufu ma dimi mara. Nka, ladili min nana sɛbɛ kɔfɛ Levitiki 19:18 kɔnɔ, a ye koow kɛ ka kɛɲɛ n’o ye.—Zɛnɛzi 50:19-21.

14. Sariyakolo minw be sɔrɔ Levitiki 19:18 kɔnɔ, mun lo b’a yira ko an bele ka ɲi k’u sira tagama?

¹⁴ Kerecɛn minw b’a fɛ k’u koo diya Ala ye, u ka ɲi ka Yusufu ladegi. A m’a ɲini k’a kɔrɔw ka koo jugu juru sara u la, nka a yafara u ma. Yezu y’an jija o lo la a ka delili modɛli kɔnɔ: A ko minw y’an hakɛ ta, an ka yafa olu ma (Mat. 6:9, 12). Ciden Pol fana y’a kerecɛnɲɔgɔnw ladi ko: “Ne teriw, aw kana aw mɔnɛ bɔ.” (Ɔrɔm. 12:19). A y’u jija fana ko: “N’a sɔrɔla ko dɔ ye koo dɔ kɛ min ma  bɛn a tɔgɔɲɔn ma, aw ka yafa ɲɔgɔn ma tuma bɛɛ ka ɲɔgɔn dɛmɛdɛmɛ.” (Kɔlɔs. 3:13). Jehova ka sariyakolow tɛ yɛlɛma. O la, sariyakolo minw be sɔrɔ Levitiki 19:18 kɔnɔ, an bele ka ɲi k’u sira tagama.

15. Ɲɛyirali dɔ fɔ k’a yira fɛɛn min kama ni dɔ donna an gasi la, an ka ɲi ka yafa a ma ani k’o koo bɔ an hakili la?

¹⁵ An ka ɲɛyirali dɔ lajɛ. Ni dɔ donna an gasi la, o be i n’a fɔ ni an fari yɔrɔ dɔ mandimina. N’an mandimina, o be se ka kɛ joli dennin wala joliba ye. Misali la, n’an be nanfɛnw tigɛ tigɛra, an be se k’an bolokunnanden tigɛ fitinin. A be se ka digi an na kosɔbɛ, nka o dimi tɛna mɛɛn. Tile kelen wala tile fila o kɔ, n’a sɔrɔ an yɛrɛ tɛna a lɔn tugun yɔrɔ min tun mandimina. O cogo kelen na, ni dɔ donna an gasi la, tuma dɔw la, o tɛ kɛ kooba ye. Misali la, ni an teri dɔ ye kuma dɔ fɔ an ma min y’an dusu kasi, a tɛna gwɛlɛya an ma ka yafa a ma. Nka, n’an mandimina fɔɔ ka juguya, n’a sɔrɔ dɔgɔtɔrɔ bena o joli kalan ani ka bandi siri a la. N’an tora ka maga maga o joli la, a tɛna suma, a be se ka juguya yɛrɛ. A fɔ man di nka, o ɲɔgɔn lo b’an sɔrɔ ni dɔ ye koo dɔ kɛ min digira an na kosɔbɛ ani an be to ka miiri o la tuma o tuma. Minw be dimi mara, olu be koo jugu kɛra u yɛrɛ lo la. Ladili min be sɔrɔ Levitiki 19:18 kɔnɔ, a ka fisa an k’o sira tagama!

16. Ka kɛɲɛ ni Levitiki 19:33, 34 ye, Jehova tun b’a ɲini Israɛldenw fɛ u ka lonanw minɛ cogo di? An be kalan juman lo sɔrɔ o la?

¹⁶ Tuma min na Jehova ko Israɛldenw ka u mɔgɔɲɔgɔn kanu, a tun t’a fɔra u ye ko u ka ɲi k’u ka kanuya yira u Israɛldenɲɔgɔnw dɔrɔn lo la. Lonan minw tun b’u cɛma, Jehova tun ko u ka olu fana kanu. O lo yirala ka gwɛ Levitiki 19:33, 34 kɔnɔ. (A kalan.) Jehova tun b’a ɲini Israɛldenw fɛ u ka “lonan minɛ i n’a fɔ dugulen” ani “k’a kanu” i n’a fɔ u yɛrɛ. Misali la, sariya tun b’a fɔ ko Israɛldenw ka ɲi k’a to lonanw ni fantanw ka fɛfɛri kɛ u ka forow kɔnɔ (Lev. 19:9, 10). Sariyakolo min ye ko an ka lonanw kanu, o ɲɛsinna kerecɛnw fana ma bi (Luka 10:30-37). Cogo di do? Duniɲa kɔnɔ, mɔgɔ miliyɔn caaman bɔra u ka duguw wala u ka jamanaw na ka taga sigi lonanya la yɔrɔ wɛrɛw la. N’a sɔrɔ o mɔgɔ dɔw b’i ka soo gɛrɛfɛ. An ka kan ka danbe  la o cɛɛw, o musow ani o denmisɛnw kan ani k’u bonya.

17-18. a) Levitiki 19:2 ani 1 Piyɛri 1:15 b’an jija mun lo la? b) Ciden Piyɛri b’an jija an k’an seen don baara kɔrɔtanin juman lo la?

¹⁷ Levitiki 19:2 ani 1 Piyɛri 1:15 be Ala sagokɛlaw jija u ka kɛ mɔgɔ senumanw ye. Levitiki sapitiri 19nan ka vɛrise caaman wɛrɛw be se k’an dɛmɛ k’a lɔn an be se k’an koo diya Jehova ye cogo min na. An ye vɛrise damanin lo lajɛ, minw b’a yira an ka ɲi ka koo minw kɛ ani an man ɲi ka minw kɛ. * Sariyakolo minw be sɔrɔ o vɛrisew la, Gɛrɛkikan sɛbɛninw b’a yira ko an ka ɲi k’u labato. Nka ciden Piyɛri be kuma koo kɔrɔtanin wɛrɛ koo la.

¹⁸ N’a sɔrɔ an b’an niin don Alakow la ani an be koo ɲuman caaman kɛ. Nka ciden Piyɛri be kerecɛnw jija u ka koo kɔrɔtanin dɔ kɛ. A ko an ka kɛ mɔgɔ senumanw ye an ka kokɛtaw bɛɛ la. Ka kɔn o ɲɛ, a y’an jija ko: “Aw labɛnnin ka to baara kama.” (1 Piyɛri 1:13, 15). A tun kaan be baara juman lo ma? Piyɛri ko Krista balima mɔlenw tun bena Ala “ka ɲumanya kofɔ.” (1 Piyɛri 2:9). Tiɲɛn na, nɛɛma dira kerecɛnw bɛɛ ma bi u k’u niin don o baara kɔrɔtaninba la, o min be adamadenw bɛɛ nafa. Nɛɛmaba lo Ala ka mɔgɔ senumanw fɛ ka waajuli kɛ ani ka mɔgɔw kalan tuma bɛɛ ni kisɛya ye! (Mariki 13:10). Sariyakolo minw be sɔrɔ Levitiki sapitiri 19nan na, n’an b’an seko bɛɛ kɛ k’u sira tagama, an b’a yira o cogo la ko an be Ala n’an mɔgɔɲɔgɔn kanu. Ka fara o kan, an b’a yira ko an b’a fɛ ka kɛ “mɔgɔ senumanw” ye an ka kokɛtaw bɛɛ la.