1. Mun na an be se ka kalan sɔrɔ mɔgɔkɔrɔbaw fɛ?

 AN KELEN kelen bɛɛ mako be ladiliw la walisa ka desizɔn ɲumanw ta. An be se ka ladili ɲumanw sɔrɔ diinan mɔgɔkɔrɔw ani kerecɛn kolɔnbaga wɛrɛw fɛ. Hali n’u kɔrɔnin lo kosɔbɛ, an man ɲi k’a miiri ko nafa t’u ka ladiliw la bi. Jehova b’a fɛ an ka kalan sɔrɔ mɔgɔkɔrɔbaw fɛ. U ye wagati caaman kɛ ka tɛmɛ an kan minkɛ, u be koo caaman lɔn, u be koo caaman faamu ani u ye hakilitigiya sɔrɔ.—Zɔbu 12:12.

 2. An bena mun lo lajɛ barokun nin na?

² Bibulu sɛbɛwagati la, Jehova tɛmɛna mɔgɔkɔrɔba kantigiw fɛ k’a ka jama jija ani k’u ɲɛminɛ. An ka Musa, Dawuda ani ciden Zan ka koo lajɛ. U ma ɲɛnamaya kɛ wagati kelen na ani u ka koow cogoya tun tɛ kelen ye fewu. U ka ɲɛnamaya laban fan fɛ, u ye ladili ɲumanw di mɔgɔ dɔw ma minw sii tun ma se u ta ma. O cɛɛ kantigiw sinsinna a kan ko nafa b’a la ka mɛnni kɛ Ala fɛ. Jehova y’a kɛ u y’u ka hakilitigiya kumaw sɛbɛ Bibulu kɔnɔ walisa an fana ka nafa sɔrɔ o la. An kɔrɔla wo, an ma kɔrɔ wo, n’an y’o ladiliw lajɛ o bena an nafa (Ɔrɔm. 15:4; 2 Tim. 3:16). Barokun nin na, an bena o cɛkɔrɔba saba ka kuma labanw lajɛ ani k’a filɛ an be kalan minw sɔrɔ u la.

“AW BENA TO SII LA, KA SAAN CAAMAN KƐ”

 3. Musa ye baara kɛ Jehova n’a ka jama ye cogo jumanw na?

³ Musa y’a sɔbɛ don ka baara kɛ Jehova ye a sii bɛɛ la. A kɛra kira, kititigɛla, jama kuntigi ani tarikikow sɛbɛbaga ye. Musa tun be koo caaman lɔn! A ye Israɛldenw ɲɛminɛ ka bɔ jɔnya la Ezipiti ani a ɲɛɛ lara Jehova  ka kabako caaman kan. Kitabu duuru minw be Bibulu daminɛyɔrɔ la, Jehova tɛmɛna Musa fɛ k’olu ni Zaburuw 90nan sɛbɛ. A be komi ale lo ye Zaburuw 91nan ani Zɔbu ka kitabu sɛbɛ fana.

 4. Musa ye jɔnw lo jija ani mun na?

⁴ Musa sara a saan 120. Dɔɔni ka kɔn o ɲɛ, a ye Israɛldenw bɛɛ lajɛn ani Jehova tun ye koo minw kɛ u ye, a y’u hakili jigi o la. Saan caaman ka kɔn o ɲɛ, Israɛlden dɔw ɲɛɛ lara Jehova ka kabakow kan ani u y’a ye a ye Ezipitikaw ɲangi cogo min na (Ɛkiz. 7:3, 4). U y’a ye ko Jehova ye kɔgɔji wulen tilan fila ani u tagamana k’a cɛtigɛ. O kɔ, u y’a ye a ye Farahuna n’a ka kɛlɛbolo halaki cogo min na (Ɛkiz. 14:29-31). U y’a ye fana ko Jehova y’u latanga ani k’a janto u la kongokolon kɔnɔ (Deter. 8:3, 4). Sisan, Israɛldenw surunyana layidu jamana na. O kama, dɔɔni ka kɔn Musa satuma ɲɛ, a y’u jija. a

 5. Musa ka kuma laban minw be sɔrɔ Deteronɔmu 30:19, 20 kɔnɔ, o y’a to Israɛldenw lara mun lo la?

⁵ Musa ye mun lo fɔ? (Deteronɔmu 30:19, 20 kalan). Siniɲasigi ɲuman tun be Israɛldenw kɔnɔna. Jehova ka duga barika la, u tun bena sijan sɔrɔ layidu jamana kɔnɔ. O jamana tun cɛ ka ɲi ani sumanw tun be ɲɛ yen kosɔbɛ. Musa y’a cogo lakali u ye ko: “Dugubaba ɲumamanw be min kɔnɔ aw ma minw lɔ, ani boon minw fanin be fɛnɲuman sifa bɛɛ la aw ma minw ɲini, ni kɔlɔnw be yen, aw ma minw sogi, ani ɛrɛzɛnforow ni olivuyiriw aw ma minw tutu.”—Deter. 6:10, 11.

 6. Mun na Ala y’a to siya wɛrɛw ye see sɔrɔ Israɛldenw kan?

⁶ Musa ye Israɛldenw lasɔmi fana ko n’u b’a fɛ ka to o jamana ɲuman kɔnɔ, u ka ɲi ka Jehova ka cikanw labato. Musa y’u jija ko u “ka sii sɔrɔko kɛ,” u kɛtɔ ka mɛnni kɛ Jehova fɛ ani u “nɔrɔnin ka to a la.” Nka Israɛldenw m’o kɛ. O kama, Jehova y’a to Asirikaw ani o kɔ Babilɔnikaw ye see sɔrɔ u kan ani k’u minɛ ka taga n’u ye jɔnya la.—2 Mas. 17:6-8, 13, 14; 2 Til. Kib. 36:15-17, 20.

 7. An be kalan juman lo sɔrɔ Musa ka kumaw na? (jaa lajɛ fana).

⁷ An be kalan juman lo sɔrɔ Musa ka kumaw na? N’an be mɛnni kɛ Jehova fɛ, an bena to niin na fɔɔ abada. Israɛldenw tun surunyana kosɔbɛ layidu jamana na. An fana surunyana kosɔbɛ duniɲa kura la, Ala ye min layidu ta an ye. Yanni dɔɔni dɔrɔn, dugukolo bena kɛ alijɛnɛ ye kokura (Ezayi 35:1; Luka 23:43). Sutana n’a ka jinaw tɛna kɛ yen tugun (Yir. 20:2, 3). Diinan minw tɛ tiɲɛn fɔ mɔgɔw ye Jehova koo la, olu bɛɛ bena halaki (Yir. 17:16). Adamadenw ka gofɛrɛnɛman minw b’u fanga digi mɔgɔw kan, olu fana bena halaki (Yir. 19:19, 20). Mɔgɔ murutinin si tɛna kɛ alijɛnɛ kɔnɔ (Zab. 37:10, 11). Adamadenw bɛɛ bena Jehova ka sariya tilenninw labato. O la, u kaan bɛnnin bena to hɛɛrɛ la. U bena ɲɔgɔn kanu ani ka la ɲɔgɔn na (Ezayi 11:9). An kɔrɔtɔnin lo kosɔbɛ o wagati ka se! N’an tora ka mɛnni kɛ Jehova fɛ, an tɛna ɲɛnamaya kɛ alijɛnɛ kɔnɔ dugukolo kan saan kɛmɛkulu caaman dɔrɔn dɛ, nka fɔɔ abada.—Zab. 37:29; Zan 3:16.

 8. Jehova ye layidu min ta ɲɛnamaya banbali koo la, o ye misɔnden dɔ dɛmɛ cogo di? (Zude 20, 21).

 ⁸ Jehova ye layidu min ta ɲɛnamaya banbali koo la, n’an tora ka miiri o la kosɔbɛ, gwɛlɛya o gwɛlɛya mana an sɔrɔ, an nɔrɔnin bena to Jehova la (Zude 20, 21 kalan). O layidu be se k’an barika bonya fana walisa an ka see sɔrɔ an ka barikantanyaw kan. Balimacɛ dɔ ye misɔnden ye Afiriki kabi saan caaman ani a y’a ɲɛfɔ ko min man di Jehova ye, tuma caaman na, o kɛli nege tun be ale minɛ. A ko: “N’ y’a faamu ko ni n’ y’o kɛ, o be se k’a to n’ tɛ ɲɛnamaya banbali sɔrɔ. O la, n’ tora ka bondori kɛ n’o nege jugu ye ani ka to ka Jehova deli kosɔbɛ o koo la. A ka dɛmɛ barika la, n’ ye see sɔrɔ o nege jugu kan.”

“I BENA SEE SƆRƆ”

 9. Dawuda ye gwɛlɛya jumanw lo sɔrɔ?

⁹ Dawuda tun ye masacɛ ɲuman ye. A fana tun ye fɔlikɛla, dɔnkililabaga, kɛlɛden ani kira ye. A ye gwɛlɛya caaman sɔrɔ. Saan caaman kɔnɔ, a tora ka boli ka dogo dogo sabu masacɛ Sayuli tun b’a ɲinina k’a faga. Dawuda siginin kɔ masaya la, wagati dɔ la a bolila tugun sabu a dencɛ Abisalɔn tun b’a fɛ ka masaya bɔsi a la ani a tun b’a ɲinina k’a faga. Dawuda ka gwɛlɛyaw n’a ka barikantanya bɛɛ n’a ta, a ye kantigiya kɛ Ala ye a sii bɛɛ la. Jehova ko ‘Dawuda koo diyara ale ye.’ Siga t’a la, an ka ɲi ka Dawuda ka ladiliw lamɛn!—Kɛw. 13:22; 1 Mas. 15:5.

10. Mun na Dawuda ye ladili di a dencɛ Solomani ma min tun bena sigi masaya la a nɔɔ na?

¹⁰ Misali la, an k’a filɛ Dawuda ye ladili min di a dencɛ Solomani ma min tun bena sigi masaya la a nɔɔ na. Jehova ye kanbele Solomani lo sugandi walisa a ka to ka batoli senuman lafasa ani ka batoso dɔ lɔ min bena nɔɔrɔ la ale kan (1 Til. Kib. 22:5). Solomani tun bena gwɛlɛya caaman sɔrɔ. Dawuda ye mun lo fɔ a ye do? An k’o lajɛ.

11. Ka kɛɲɛ ni 1 Masacɛw 2:2, 3 ye, Dawuda ye ladili juman lo di Solomani ma ani o kumaw dafara cogo di? (jaa lajɛ fana).

¹¹ Dawuda ye mun lo fɔ? (1 Masacɛw 2:2, 3 kalan). Dawuda y’a fɔ a dencɛ ye ko n’a ye mɛnni kɛ Jehova fɛ, a bena kɛ masacɛ ɲuman ye ani Jehova bena a duga. Saan caaman kɔnɔ, Jehova y’a kɛ Solomani ka koow ɲɛna a bolo kosɔbɛ (1 Til. Kib. 29:23-25). Solomani ye Alabatosoba cɛɲumanin lɔ, a ye Bibulu ka kitabu dɔw sɛbɛ ani a ka kumaw be sɔrɔ Bibulu yɔrɔ wɛrɛw la. A ka hakilitigiya n’a ka nafoloba kosɔn, mɔgɔw tun b’a kofɔ yɔrɔ bɛɛ (1 Mas. 5:14). I ko Dawuda tun y’a ɲɛfɔ cogo min na, ni Solomani tun tora ka mɛnni kɛ  Jehova fɛ, o dɔrɔn lo tun bena a to a ka koow be ɲɛ a bolo. A fɔ man di nka tuma min na Solomani kɔrɔla, a y’a daminɛ ka ala wɛrɛw bato. O ma diya Jehova ye. Ani a ma to ka hakilitigiya di Solomani ma tugun walisa a ka jama ɲɛminɛ cogo ɲuman ani cogo tilennin na.—1 Mas. 11:9, 10; 12:4.

12. An be kalan juman lo sɔrɔ Dawuda ka kumaw na?

¹² An be kalan juman lo sɔrɔ Dawuda ka kumaw na? N’an be mɛnni kɛ Jehova fɛ, a b’an duga ani k’an dɛmɛ (Zab. 1:1-3). Tiɲɛn lo ko Jehova m’a daa di ko a bena nafolo di an ma ani k’a to an be tɔgɔba sɔrɔ i ko Solomani. Nka, n’an be mɛnni kɛ a fɛ, a bena hakilitigiya di an ma walisa an ka to ka desizɔn ɲumanw ta (Talenw 2:6, 7; Zaki 1:5). A ka ladiliw be se k’an dɛmɛ ka desizɔn ɲumanw ta ka ɲɛsin baarako, lakɔli, ɲɛnagwɛko ani wariko ma. N’an be Jehova ka ladiliw sira tagama, an be jɛnɲɔgɔnya min kɛra n’a ye, o tɛna nagasi ani an bena ɲɛnamaya banbali sɔrɔ (Talenw 2:10, 11). An bena teri sɔbɛw sɔrɔ ani an ka denbaya bena kɛ hɛɛrɛ la.

13. Mun lo ye Carmen dɛmɛ a y’a ka ɲɛnamaya kɛcogo fisaya?

¹³ Carmen be Mozanbiki jamana na. Fɔlɔ la, a tun b’a miiri ko n’i b’a fɛ ka wasa i ka ɲɛnamaya la, fɔɔ i ka kalanbabaw kɛ. O kama, a tagara inivɛrisite la walisa ka boonlɔ baara degi. A ko: “N’ tun be kalan min kɛra, o tun ka di n’ ye. Nka, a tun be n’ ka wagati caaman ta ani ka n’ sɛgɛn kojugu. 7H30 tun be n’ sɔrɔ lakɔliso la ani n’ tun be to yen fɔɔ wulafɛ 6H00. Lajɛntaga tun ka gwɛlɛ n’ ma ani ne ni Jehova ka jɛnɲɔgɔnya tun be nagasira. A tun be n’ kɔnɔ ko n’ b’a ɲinina ka baara kɛ kuntigi fila lo ye” (Mat. 6:24). Ka ɲɛsin a ka koow cogoya ma, a ye delili kɛ ani ka sɛgɛsɛgɛri kɛ an ka gafew kɔnɔ. A ko: “Diinan mɔgɔkɔrɔw ni n’ bamuso ye ladili ɲumanw di n’ ma. O kɔ, n’ y’a latigɛ ka inivɛrisite dabila ani ka kudayi cidenya baara daminɛ. O ye n’ dɛmɛ ka desizɔn ɲumanw ta ani n’ ma nimisa o la abada.”

14. Musa ni Dawuda ye ladili jɔnjɔn juman lo di?

 ¹⁴ Musa ni Dawuda fila bɛɛ tun be Jehova kanu ani u tun b’a lɔn ko a kɔrɔtanin lo kosɔbɛ ka mɛnni kɛ a fɛ. U ka kuma labanw na, u ye mɔgɔw jija u k’u ladegi, u kɛtɔ k’u masiri kosɔbɛ Jehova Ala la. U fila bɛɛ y’u lamɛnbagaw lasɔmi fana ko n’u bɔra Jehova kɔ, a bena ban u la ani a y’a daa di ko a bena duga minw lase u ma, u tɛna o sɔrɔ tugun. U ka ladiliw be an fana nafa bi. Saan kɛmɛkulu caaman o kɔ, Jehova sagokɛla wɛrɛ y’a ɲɛfɔ ko a kɔrɔtanin lo kosɔbɛ an ka to kantigiya la Jehova ye.

“O LE KA DI N YE KA TƐMƐ FƐƐN BƐƐ KAN”

15. Mun lo y’a to ciden Zan tun be koo caaman lɔn?

¹⁵ Ciden Zan koo tun ka di Yezu Krista ye kosɔbɛ (Mat. 10:2; Zan 19:26). A ye Yezu bila sira a ka cidenya baara kuru bɛɛ la, a y’a ka kabako koow ye ani a tora n’a ye wagati gwɛlɛw na. U ye Yezu faga a ɲɛɛ na ani a y’a ye a suu kununin kɔ. A y’a ye fana kerecɛn kafo yiriwara cogo min na saan kɛmɛkulu fɔlɔ la. U tun ye mɔgɔ kantigi damanin ye ani u cayara, fɔɔ ka taga se tuma min na kibaro diiman “fɔra danfɛnw bɛɛ ye diɲɛ kɔnɔ.”—Kɔlɔs. 1:23.

16. Zan ka lɛtɛrɛw ye jɔnw lo nafa galen ani u be jɔnw lo nafara bi?

¹⁶ Zan ye sijan sɔrɔ. A ka ɲɛnamaya laban fan fɛ, a ye nɛɛma sɔrɔ ka Ala ka Kuma yɔrɔ dɔw sɛbɛ. Ala tɛmɛna Yezu fɛ ka koo kabakoman minw yira, Zan y’o sɛbɛ Yirali ka kitabu kɔnɔ (Yir. 1:1). A ye Evanzili dɔ sɛbɛ a tɔgɔ lara min kan. A ye bataki saba fana sɛbɛ. A y’a ka bataki sabanan ci kerecɛn kantigi Gayusi lo ma, a tun be o min jati a deen kanulen ye Alako ta fan fɛ (3 Zan 1). Siga t’a la, Zan tun be kerecɛn caaman wɛrɛw jati a deenw ye. O cɛkɔrɔba kantigi ye min sɛbɛ, o ye Yezu ka kalandenw bɛɛ jija kabi o wagati, fɔɔ ka na se bi ma.

17. Ka kɛɲɛ ni 3 Zan 4 ye, mun lo be mɔgɔ ninsɔn diya ka tɛmɛ fɛɛn bɛɛ kan?

¹⁷ Zan ye mun lo sɛbɛ? (3 Zan 4 kalan). Zan ka bataki 3nan kɔnɔ, a y’a fɔ ko n’a y’a ye a balimaw be mɛnni kɛra Ala fɛ, o b’ale ninsɔn diya. Tuma min na a tun b’o bataki sɛbɛra, mɔgɔ dɔw tun be ngalon kalanw jɛnsɛnna ani ka na ni farali ye kafo kɔnɔ. Nka, dɔw tun be “taamana tiɲɛ sira kan.” U tun be mɛnni kɛ Jehova  fɛ ani k’a ka “ciiw bato.” (2 Zan 4, 6). O kerecɛn kantigiw ye Zan ninsɔn diya, nka o dɔrɔn tɛ. U ye Jehova fana ninsɔn diya.—Talenw 27:11.

18. An be kalan juman lo sɔrɔ Zan ka kumaw na?

¹⁸ An be kalan juman lo sɔrɔ Zan ka kumaw na? N’an be kantigiya kɛ Jehova ye, o be an yɛrɛ ni mɔgɔ wɛrɛw ninsɔn diya (1 Zan 5:3). Misali la, an ninsɔn be diya sabu an b’a lɔn ko an be Jehova dusu diyara. A ninsɔn be diya kosɔbɛ n’a y’a ye ko an be banna kɛwale juguw la ani k’a ka cikanw labato (Talenw 23:15). Mɛlɛkɛw fana ninsɔn be diya (Luka 15:10). An fana dusu be diya n’an y’a ye ko an balimaw be kantigiya kɛra gwɛlɛyaw ni kɔrɔbɔliw bɛɛ n’a ta (2 Tes. 1:4). Ni duniɲa juguman nin halakira tuma min na, an ninsɔn bena diya sabu an tora ka kantigiya kɛ Jehova ye k’an to Sutana ka duniɲa kɔnɔ.

19. An be mɔgɔw kalan tiɲɛnkalanw na minkɛ, balimamuso Rachel ye mun lo fɔ o koo la? (jaa lajɛ fana).

¹⁹ An ninsɔn ka di kosɔbɛ yɛrɛ le n’an be mɔgɔw kalan Jehova koo la. Balimamuso Rachel be Republiki Dominikɛni jamana na ani a b’a jati ko ka mɔgɔw kalan an ka Ala Jehova koo la, o ye nɛɛmaba yɛrɛ lo ye. A ye mɔgɔ caaman dɛmɛ u kɛra Jehova batobagaw ye. A ko: “N’ be minw kalanna Jehova koo la, k’a ye ko u b’a daminɛna k’a kanu, k’u jigi bɛɛ la a kan ani k’u ka ɲɛnamaya kɛcogo yɛlɛma walisa k’u koo diya a ye, o be n’ ninsɔn diya cogo min na, o tɛ se ka fɔ. N’ ye jijali minw kɛ ani n’ ye n’ yɛrɛ saraka cogo min na walisa k’u kalan, n’ be ninsɔndiya min sɔrɔ, o be tɛmɛ o kan fɔɔ ka taga ka na.”

NAFA SƆRƆ CƐƐ KANTIGIW KA KUMA LABANW NA

20. An ka koo jumanw lo bɔnin be Musa, Dawuda ani Zan taw ma?

²⁰ Musa, Dawuda ani Zan ka wagati n’u ka koow cogoya tɛ kelen ye n’an taw ye. Nka, an ka koo caaman bɔnin be ɲɔgɔn ma. U tun be tiɲɛn Ala Jehova lo bato, k’a deli, k’u jigi la a kan ani ka dɛmɛ ni ladiliw ɲini a fɛ. An fana b’o lo kɛ. I k’o cɛɛw, an lanin b’a la ko minw be mɛnni kɛ Jehova fɛ, a b’olu duga kosɔbɛ.

21. N’an b’an janto Musa, Dawuda, Zan ani mɔgɔkɔrɔba kantigi wɛrɛw ka ladiliw la, an bena duga jumanw lo sɔrɔ?

²¹ An ka to k’o cɛkɔrɔbaw ka ladiliw sira tagama ani ka Jehova ka cikanw labato. O la, an ka koo bɛɛ bena ɲɛ an bolo ani an bena “to sii la” fɔɔ abada! (Deter. 30:20). An ninsɔn bena diya fana k’a lɔn ko an koo ka di an sankolola Faa kanutigi ye, ale min b’a ka layiduw bɛɛ dafa cogo kabakoman na.—Efɛz. 3:20.