1-2. Mun na an ka ɲi ka kanuya kantigiman yira ɲɔgɔn na?

AN KA ɲi ka kanuya kantigiman yira ɲɔgɔn na kuun jɔnjɔn caaman kosɔn. U dɔw ye jumanw ye? A kɔrɔsi Bibulu ka talen nunu b’o ɲiningali jaabi cogo min na: “Kana ɲumanya * ni tiɲɛ dabila. . . . O la, i koo bena diya Ala n’i tɔɲɔgɔnw ye. U bena i jati hakilitigi ye.” “Koɲumankɛbaga b’o kɛ a yɛrɛ le ye.” “Mɔgɔ min be tilenninya ni ɲumanya kɛ, o tigi be sii sɔrɔ.”—Talenw 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Kuun minw kama an ka ɲi ka kanuya kantigiman yira, o talenw be u saba kofɔ. A fɔlɔ, n’an be kanuya kantigiman yira, o b’a to an koo be diya kosɔbɛ Ala ye. A filanan, o b’an nafa sisan yɛrɛ. Ɲɛyirali fɛ, kanuya kantigiman b’a to an be teriya sɔbɛ kɛ ni tɔɔw ye fɔɔ abada. A sabanan, n’an be kanuya kantigiman yira, an bena dugaw sɔrɔ sini ma. O dugaw dɔ ye ɲɛnamaya banbali ye. Tiɲɛn na, kuun bɛrɛ b’an fɛ ka Jehova ka ladili nin sira tagama: “Aw ka ɲumanya ni makari kɛ ɲɔgɔn ye.”—Zak. 7:9.

3. An bena ɲiningali jumanw lo jaabi barokun nin na?

³ Barokun nin na, an bena ɲiningali naani nunu lo jaabi: An ka ɲi ka kanuya kantigiman yira jɔnw lo la? An be kalan jumanw lo sɔrɔ Ruti ka kitabu kɔnɔ kanuya kantigiman koo la? An be se ka kanuya kantigiman yira  cogo di bi? Minw be kanuya kantigiman yira, olu be nafa jumanw lo sɔrɔ o la?

4. An be se ka Jehova ka kanuya kantigiman ladegi cogo di? (Mariki 10:29, 30).

⁴ Barokun tɛmɛnin y’an dɛmɛ k’a faamu ko minw be Jehova kanu ani k’a bato, a b’a ka kanuya kantigiman yira olu dɔrɔn lo la (Dan. 9:4). An b’a fɛ ‘ka Ala ladege, bari an y’a deenw ye minw koo ka d’a ye.’ (Efɛz. 5:1). O kama, an b’a fɛ ka kanuya kantigiman yira an balimaw na.—Mariki 10:29, 30 kalan.

5-6. N’u ko “kantigiya,” o kɔrɔ be se ka kɛ mun lo ye?

⁵ Siga t’a la, n’an y’a faamu koɲuman kanuya kantigiman kɔrɔ ye min ye, an bena se k’a yira bɛrɛbɛrɛ an balimaw na. Mɔgɔw be kantigiya koo faamu cogo min na, an bena a ye faranfasi min be o ni kanuya kantigiman cɛ. An ka ɲɛyirali dɔ lajɛ.

 ⁶ Mɔgɔ min ye baara kɛ saan caaman kɔnɔ baarakɛyɔrɔ dɔ la, an be se k’a fɔ k’o tigi ye baaraden kantigi ye. Nka o saanw kuru bɛɛ la, n’a sɔrɔ a m’a ka ɲɛmɔgɔ si kunbɛn ka ye. O baarada ɲɛmɔgɔw be desizɔn minw ta, n’a sɔrɔ a sɔnnin tɛ u ma tuma dɔw la. O baarakɛyɔrɔ man di a ye. Nka, a ninsɔn ka di k’a ka balo sɔrɔ o baara la. A bena to ka baara kɛ yen fɔɔ tuma min na a bena taga antɛrɛti la, wala n’a nana baara wɛrɛ sɔrɔ min ka fisa.

7-8. a) Mun lo be mɔgɔ lasun ka kanuya kantigiman yira? b) Mun na an bena vɛrise dɔw lajɛ Ruti ka kitabu kɔnɔ?

⁷ An kumana kantigiya min koo la  dakun 6nan na, faranfasi min be o ni kanuya kantigiman cɛ, o ye ŋaniya lo ye. Bibulu sɛbɛwagati la, mun na Ala sagokɛlaw tun be kanuya kantigiman yira? Minw ye kanuya kantigiman yira, u m’o kɛ sabu u tun waajibiyanin lo. Nka, u y’o kɛ sabu a tun ka di u ye. An ka Dawuda ka koo lajɛ. Zonatan facɛ tun b’a fɛ ka Dawuda faga. O bɛɛ n’a ta, Dawuda dusukun y’a lasun ka kanuya kantigiman yira a teri sɔbɛ Zonatan na. Saan caaman Zonatan sanin kɔ, Dawuda bele tora ka kanuya kantigiman yira Zonatan dencɛ Mefibosɛti la.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ An be se ka koo caaman faamu kanuya kantigiman koo la, an kɛtɔ ka vɛrise dɔw lajɛ Ruti ka kitabu kɔnɔ. Mɔgɔ minw kofɔra o kitabu kɔnɔ, an be kalan jumanw lo sɔrɔ u fɛ kanuya kantigiman koo la? An be se k’o kalanw sira tagama cogo di an ka kafo kɔnɔ? *

9. Mun na Nawomi tun b’a miiri ko Jehova b’ale kɛlɛla?

⁹ Nawomi, a buranmuso Ruti ani Bowazi ka koo lakalila Ruti ka kitabu kɔnɔ. Bowazi tun be Ala kanu ani a tun ye Nawomi cɛɛ somɔgɔ dɔ ye. Nawomi, a cɛɛ ani u dencɛ fila tun tagara sigi Mowabu sabu kɔngɔ tun donna Israɛl jamana na. K’u to o yɔrɔ la, Nawomi cɛɛ sara. A dencɛ fila ye muso furu. Nka a fɔ man di, olu fana nana sa (Ruti 1:3-5; 2:1). O dusukasikow y’a to Nawomi jigi tigɛra kosɔbɛ. A jigi tigɛra fɔɔ, a tun b’a miiri ko Jehova tun b’ale kɛlɛla.  A dusukunnakow tun ye min ye Ala koo la, a kɔrɔsi a y’o fɔ cogo min na: “Masaba bolo le be ne kan.” “Setigi ye ne dusu kasi.” A y’a fɔ fana ko: “Masaba bolo be ne kan, Setigi ye ne kɛ makaritɔ ye.”—Ruti 1:13, 20, 21.

10. Jehova ye Nawomi ka kumaw ta cogo di ani a ye mun lo kɛ Nawomi ye?

¹⁰ Jehova ye Nawomi ka kumaw ta cogo di? A ma Nawomi bila o kosɔn. Nka, a y’a yira ko a b’a dusukunnakow faamu. Jehova b’a faamu ko “tɔɔrɔ be se ka hakilitigi kɛ naloman ye.” (Waaj. 7:7). Nawomi mako tun be dɛmɛ na walisa k’a ye ko Jehova be n’a ye. Jehova y’a dɛmɛ cogo di? (1 Sam. 2:8). A ye Ruti lasun a ye kanuya kantigiman yira Nawomi na. Ruti tun b’a fɛ k’a yira Nawomi na ko a b’a kanu. O kama, a y’a dɛmɛ ni ɲumanya ye walisa a dusu kana kasi kojugu ani a k’a lɔn ko Jehova b’a kanu. An be kalan jumanw lo sɔrɔ Ruti ka koo la?

11. Minw dusu kasinin lo wala u fari fagara, mun na balima dɔw b’a ɲini k’u dɛmɛ ni ɲumanya ye?

¹¹ Minw dusu kasinin lo wala u fari fagara, kanuya kantigiman b’an lasun k’a ɲini k’u dɛmɛ. Ruti tora ni Nawomi ye. O cogo kelen na bi, kafoden minw dusu kasinin lo wala u fari fagara, balima caaman be to k’u dɛmɛ ni ɲumanya ye. U be u balimaw kanu ani u b’a fɛ k’u seko bɛɛ kɛ k’u dɛmɛ (Talenw 12:25; 24:10). O bɛnnin lo ni ciden Pol ka ladili nin ye: “Minw jusu kasira, aw ye olugu jusu saaro, ka barakantanw dɛmɛdɛmɛ, ka muɲu bɛɛ kɔrɔ.”—1 Tes. 5:14, Biblu Ala ta Kuma.

12. Balima min fari fagara, an be se k’ale dɛmɛ cogo fisaman juman lo la?

¹² Balima min fari fagara, tuma caaman na i be se k’a dɛmɛ cogo fisaman min na, o ye k’a lamɛn ani k’a hakili sigi ko i b’a kanu. I be min bɛɛ kɛra walisa ka Jehova sagokɛla kanulenw dɛmɛ, a ɲɛɛ b’o la (Zab. 41:2). Talenw 19:17 b’a fɔ ko: “Ka koɲuman kɛ dɛsɛbagatɔ ye, o ye jurudon ye Masaba la, min be koɲuman juru sara.”

13. Faranfasi juman lo be Ruti ni Ɔripa cɛ? Ruti ye kanuya kantigiman yira Nawomi na cogo di? (Jaa lajɛ ɲɛɛ fɔlɔ kan.)

¹³ Min ye Nawomi sɔrɔ a cɛɛ n’a dencɛ fila sanin kɔ, n’an miirila o la, o b’an dɛmɛ k’a faamu bɛrɛbɛrɛ kanuya kantigiman kɔrɔ ye min ye. Tuma min na Nawomi y’a mɛn ko “Masaba makarila a ka siya la ka dumuni d’u ma,” a y’a latigɛ ka kɔsegi a ka jamana na (Ruti 1:6). A buranmuso fila bɛɛ y’a latigɛ ka tugu a kɔ. Nka sira kan, Nawomi y’a fɔ o muso fila ye siɲɛ saba ko u ka kɔsegi Mowabu. Mun lo kɛra do? Bibulu b’a fɔ ko: “Ɔripa y’a bolo meleke a biranmuso la k’a fo  kosɔbɛ, ka sɔrɔ ka faran a la, nga Uruti ma sɔn ka faran a la.” (Ruti 1:7-14). Ɔripa kɔsegira Mowabu i ko Nawomi y’a ɲini a fɛ cogo min na. Ruti m’o kɛ. Ale fana tun be se ka kɔsegi a wolodugu la. Nka komi a tun be ni kanuya kantigiman ye Nawomi koo la, a y’a latigɛ ka to n’a ye walisa k’a dɛmɛ (Ruti 1:16, 17). Mɔgɔ m’a waajibiya k’o kɛ. A y’o kɛ sabu o diyara a ye le. Ruti ye kanuya kantigiman lo yira ten. An be kalan juman lo sɔrɔ Ruti ka koo la?

14. a) Bi, balima kanulen caaman b’a latigɛ ka mun lo kɛ? b) Ka kɛɲɛ ni Eburuw 13:16 ye, an be se k’an koo diya Ala ye cogo di?

¹⁴ Kanuya kantigiman b’an lasun ka jijalibaw kɛ walisa ka tɔɔw dɛmɛ. I ko galen, bi an balima caaman b’a latigɛ ka kanuya kantigiman yira u kerecɛnɲɔgɔnw na. U b’o kɛ hali n’u m’o balimaw ye ka ye. Ɲɛyirali fɛ, n’u y’a mɛn ko balawoko kɛra yɔrɔ dɔ la, u be sin k’u yɛrɛ labila walisa ka dɛmɛ don yen. Ni wariko gwɛlɛya be dɔ kan kafo kɔnɔ, u tɛ sigasiga ka dɔ kɛ dɔ ye walisa k’a tigi dɛmɛ cogo tigitigi dɔw la. U be jijalibaw kɛ walisa ka tɔɔw dɛmɛ i ko Maseduwanikaw y’a kɛ cogo min na saan kɛmɛkulu fɔlɔ la. U b’u ka wagati n’u bololafɛnw kɛ k’u balima dɛsɛbagatɔw dɛmɛ “fɔɔ ka tɛmɛ u seko yɛrɛ kan.” (2 Kor. 8:3). Jehova mana a ye u be kanuya kantigiman yirala o cogo la, o b’a dusu diya yɛrɛ le!—Eburuw 13:16 kalan.

15-16. Ruti y’a yira cogo di ko a m’a fari faga Nawomi koo la?

¹⁵ Ruti ye Nawomi dɛmɛ cogo min na, n’an y’o lajɛ an bena kalan nafaman caaman sɔrɔ. An k’u damanin lajɛ.

¹⁶ Kana i fari faga. Tuma min na Ruti tun ko a bena tugu a buranmuso kɔ ka taga Zuda, a daminɛ na, Nawomi banna. Nka, Ruti m’a fari faga. Mun lo sɔrɔla o la? “Nawomi y’a ye ko a y’a latigɛ sɔbɛ la ka tugu ale kɔ, o la a ma sɔn k’a wajibiya tugu.”—Ruti 1:15-18.

17. Mun lo bena an dɛmɛ an kana an fari faga joona?

¹⁷ An be kalan min sɔrɔ o la: Minw fari fagara, n’an b’a fɛ k’u dɛmɛ, fɔɔ an ka muɲu le. An man ɲi k’an fari faga u kɔrɔ. Balima min mako be dɛmɛ na, ale be se ka ban an ka dɛmɛ na a daminɛ na. Nka, kanuya kantigiman bena an lasun k’an seko bɛɛ kɛ walisa ka to k’a dɛmɛ (Gal. 6:2). An jigi b’a la ko a bena laban ka sɔn an k’a dɛmɛ ani k’a dusu saalo.

18. N’a sɔrɔ mun le ye Ruti dusu tiɲɛ?

¹⁸ Kana i dusu tiɲɛ. Nawomi ni Ruti senin Bɛtilehɛmu, Nawomi y’a sigiɲɔgɔn kɔrɔw ye ani a y’a fɔ u ye ko: “Ne tun be bɔ yan tuma min na ka taga, ne wasanin tun lo. Masaba ye ne kɔsegi bolo lakolon.” (Ruti 1:21). Miiri k’a filɛ n’a sɔrɔ Ruti dusu tiɲɛna cogo min na tuma min na a ye Nawomi ka kumaw mɛn! Ruti tun y’a seko bɛɛ kɛ walisa ka Nawomi dɛmɛ. A kasira n’a ye, a y’a dusu saalo ani a tagamana n’a ye tile caaman kɔnɔ. O bɛɛ n’a ta, Nawomi ko: “Masaba ye ne kɔsegi bolo lakolon.” Ruti tora ni Nawomi ye. Nka Nawomi ka kumaw fɛ, a tun be komi, a tun t’a waleɲuman lɔn a ka dɛmɛ kosɔn. N’a sɔrɔ o ye Ruti dusu tiɲɛ kosɔbɛ! Nka, a tora ni Nawomi ye.

19. Mun lo bena an dɛmɛ an be to k’a ɲini ka balima dɔ dusu saalo?

¹⁹ An be kalan min sɔrɔ o la: An ka jijaliw bɛɛ n’a ta, balima min dusu kasinin lo, ale be se ka koo dɔ fɔ min  be se k’an dusu tiɲɛ. Nka, an b’an jija walisa an dusu kana tiɲɛ. An be to k’a dɛmɛ ani an be Jehova deli a k’a to an be fɛɛrɛ dɔ sɔrɔ walisa k’o balima dusu saalo.—Talenw 17:17.

20. Ruti mako tun be fanga min na walisa ka to ka Nawomi dɛmɛ, a y’o sɔrɔ cogo di?

²⁰ Mɔgɔ jija wagati bɛnnin na. Ruti ye kanuya kantigiman yira Nawomi na. Nka sisan, ale yɛrɛ mako be jijali la. Jehova ye Bowazi lasun ka Ruti jija. Bowazi y’a fɔ a ye ko: “Masaba k’i sara, i ka sara ka kɛ fɛɛn ɲanaman ye Masaba fɛ, min ye Isirayɛli ka Ala ye, i nana i yɛrɛ kalifa min ma!” O jijali kumaw ye Ruti dusu saalo yɛrɛ le! A y’a fɔ Bowazi ye ko: “I ye kunmaɲuman fɔ k’i ka baaraden jigi tugu.” (Ruti 2:12, 13). Bowazi ye Ruti jija wagati bɛnnin na. O kɛra sababu ye Ruti mako tun be fanga min na walisa ka to ka Nawomi dɛmɛ, a y’o sɔrɔ.

21. Ka kɛɲɛ ni Ezayi 32:1, 2 ye, diinan mɔgɔkɔrɔ kanutigiw be u balimaw dɛmɛ cogo di?

²¹ An be kalan min sɔrɔ o la: Minw be kanuya kantigiman yira tɔɔw la, tuma dɔw la, olu fana mako be jijali la. Bowazi ye Ruti tando tuma min na a y’a ye a be Nawomi minɛna ni ɲumanya ye. Bi fana, diinan mɔgɔkɔrɔw be u balimaw tando, n’u y’a ye ko u be tɔɔw minɛna ni ɲumanya ye. U be u tando ni ɲumanya ye wagati bɛnnin na minkɛ, o be barika don u balimaw na walisa u kana u fari faga.—Ezayi 32:1, 2 kalan.

22-23. Nawomi ka koow filɛcogo yɛlɛmana cogo di ani mun na? (Zaburuw 136:23, 26).

²² Wagati damanin tɛmɛnin kɔ, Bowazi y’a tɛgɛ labila ka dumuni di Ruti ni Nawomi ma (Ruti 2:14-18). O ye mun lo kɛ Nawomi na? A ko: “Masaba min be  hinɛ taabagaw n’u kɔmɔgɔw la, ale ka barika don cɛɛ nin na.” (Ruti 2:20a). Nawomi ka koow filɛcogo yɛlɛmana pewu! A daminɛ na, a kasitɔ y’a fɔ ko: “Masaba bolo be ne kan.” Nka sisan, a y’a fɔ ni ninsɔndiya ye ko: “Masaba . . . be hinɛ.” Mun lo y’a to Nawomi ka koow filɛcogo yɛlɛmana?

²³ Nawomi y’a daminɛ k’a faamu ko Jehova m’ale to yen abada. Nawomi kɔsegitɔ Zuda, a mako tun be dɛmɛ min na, Jehova tɛmɛna Ruti fɛ k’o lase a ma (Ruti 1:16). Nawomi y’a ye fana ko Jehova tɛmɛna Bowazi fɛ k’u dɛmɛ ni ɲumanya ye. “Mɔgɔ minw ka kan ka janto” u la, Bowazi tun y’u dɔ ye * (Ruti 2:19, 20b). N’a sɔrɔ Nawomi tun b’a fɔra a yɛrɛ ye ko: “Sisan, n’ b’a faamu ko Jehova ma n’ to yen abada! A tora ni n’ ye tuma bɛɛ.” (Zaburuw 136:23, 26 kalan). Nawomi tun be Ruti ni Bowazi waleɲuman lɔn kosɔbɛ sabu u tora k’a dɛmɛ! U bɛɛ ninsɔn diyara k’a ye ko Nawomi ye nisɔndiya ni fanga sɔrɔ kokura Jehova sago kɛli la.

24. Mun na an b’a fɛ ka to ka kanuya kantigiman yira an balimaw na?

²⁴ An ye mun lo faamu Ruti ka kitabu kɔnɔ kanuya kantigiman koo la? Kanuya kantigiman b’an lasun an kana an fari faga joona an balimaw koo la, minw dusu kasinin lo. O kanuya b’an dɛmɛ fana an ka to ka jijalibaw kɛ walisa k’u dɛmɛ. Minw be kanuya kantigiman yira tɔɔw la, diinan mɔgɔkɔrɔw ka ɲi k’olu jija ni dusudiya ye wagati bɛnnin na. An ye minw dɛmɛ, n’an y’a ye ko u ye ninsɔndiya ni fanga kura sɔrɔ Jehova sago kɛli la, o b’an ninsɔndiya kosɔbɛ (Kɛw. 20:35). Nka, kuun minw kama an be kanuya kantigiman yira, u bɛɛ la belebeleba ye juman lo ye? O ye ko an b’a fɛ ka Jehova ladegi ani k’a dusu diya, ale min ka “ɲumanya . . . ka bon.”—Ɛkis. 34:6; Zab. 33:22.