1. Gwɛlɛya juman lo tun be Zowasi, Oziyasi ani Zoziyasi kan?

 MIIRI k’a filɛ ko i kɛra masacɛ ye Ala ka jama kun na k’a sɔrɔ i ye denmisɛn wala kanbele ye! I bena i ka kuntigiya kɛ cogo di do? Bibulu be kanbelenin caaman kofɔ minw kɛra masacɛw ye Zuda. Misali la, Zowasi tun be ni saan 7 dama lo ye, Oziyasi saan 16 ani Zoziyasi saan 8. Miiri k’a filɛ koow gwɛlɛyara u ma cogo min na! Nka, Jehova ni mɔgɔ wɛrɛw ye u dɛmɛ u ye see sɔrɔ o gwɛlɛyaw kan ani u ye koo ɲuman caaman kɛ.

2. Mun na a ka ɲi an ka Zowasi, Oziyasi ani Zoziyasi ka maanaw lajɛ?

² An tɛ masacɛw wala masamusow ye. Nka, an be se ka kalan nafamanw sɔrɔ Zowasi, Oziyasi ani Zoziyasi ka koow la. U ye desizɔn ɲumanw ta, nka u ye desizɔn juguw ta fana. An bena tɛmɛ u ka koow fɛ k’a yira ko a kɔrɔtanin lo an ka teri ɲumanw sugandi, an majiginin ka to ani an ka to ka Jehova yɔrɔ ɲini.

3. Masacɛ Zowasi ye sarakalasebagaw kuntigi Yoyada ka ladiliw ta cogo di?

³ Zowasi ye desizɔn ɲumanw ta: a ladegi. Masacɛ Zowasi kanbele tuma na, a ye desizɔn ɲuman dɔ ta. A denmisɛn tuma na, a facɛ sara. Sarakalasebagaw kuntigi Yoyada y’a lamɔ ani k’a kalan Jehova koo la. Zowasi ye koow kɛ hakilitigiya la, a kɛtɔ ka sɔn Yoyada ka ladiliw ma. Yoyada ka ɲɛyirali ɲuman ye Zowasi lasun a y’a latigɛ ka Jehova sago kɛ ani ka jama dɛmɛ a k’o kɛ fana. A yɛrɛ y’a kɛ u ye Jehova batosoba lalaga.—2 Til. Kib. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Ni Jehova ka sariyaw ka di an ye, o b’an nafa cogo di? (Talenw 2:1, 10-12).

 ⁴ N’i bangebagaw wala mɔgɔ wɛrɛ b’i kalanna walisa i ka Jehova kanu ani k’a ka sariyaw labato, u be koo nafamanba lo kɛra i ye (Talenw 2:1, 10-12 kalan). I bangebagaw be se k’i kalan cogo caaman na. An k’a filɛ balimamuso Katya facɛ y’a dɛmɛ cogo min na a ye desizɔn ɲumanw ta. Loon o loon n’a facɛ tun be tagara n’a ye lakɔliso, u tun be baro kɛ tilara kalan kan. Katya ko: “N’ tun be gwɛlɛya minw sɔrɔ tile kɔnɔ, o barow tun be n’ dɛmɛ ka see sɔrɔ u kan.” Nka, i bangebagaw be basigi Bibulu kan ka ladili minw di i ma, n’a b’i ɲɛɛ na ko u be i niin degun kojugu do? Mun lo be se k’i dɛmɛ ka sɔn o ladiliw ma? Balimamuso Anastasia ko a bangebagaw tun be wagati ta k’a ɲɛfɔ a ye fɛɛn min kama u ye sariya dɔw sigi. A ko: “O ye n’ dɛmɛ k’a faamu ko u tun t’a ɲinina ka n’ niin degun, nka, u tun b’a fɛ ka n’ latanga le sabu u be n’ kanu.”

5. I ka kɛwalew bena nɔɔ juman lo to i bangebagaw ni Jehova kan? (Talenw 22:6; 23:15, 24, 25).

⁵ I bangebagaw be basigi Bibulu kan ka ladili minw di i ma, n’i be sɔn u ma, u ninsɔn bena diya. Min yɛrɛ kɔrɔtanin lo kosɔbɛ, i bena Ala dusu diya ani i bena teriya kɛ n’a ye fɔɔ abada (Talenw 22:6; 23:15, 24, 25 kalan). Yala o t’i lasun ka kanbelenin Zowasi ladegi wa?

6. Yoyada sanin kɔ, Zowasi y’a daminɛ ka jɔn ka ladiliw lo sira tagama ani o nɔfɛkow kɛra mun ye? (2 Tilew Kibaru 24:17, 18).

⁶ Zowasi ye desizɔn juguw ta: kalan sɔrɔ o la. Yoyada sanin kɔ, Zowasi y’a daminɛ ka jɛnɲɔgɔnya kɛ ni mɔgɔ juguw ye (2 Tilew Kibaru 24:17, 18 kalan). A ye mɛnni kɛ Zuda kuntigiw fɛ, olu minw tun tɛ Jehova kanu. Siga t’a la, i sɔnnin b’a ma ko Zowasi tun man kan ka tugu o mɔgɔ juguw kɔ (Talenw 1:10). Nka a sɔnna u ka ladili juguw ma. Ani tuma min na a balimacɛ Zakari y’a ladi, a y’a kɛ u y’a faga (2 Til. Kib. 24:20, 21; Mat. 23:35). O ye desizɔn jugu yɛrɛ lo ye! Zowasi y’a ka ɲɛnamaya daminɛ ka ɲɛ. Nka a fɔ man di, kɔfɛ a murutira Jehova ma ani a kɛra mɔgɔfagala ye. A laban, a ka baaradenw y’a faga (2 Til. Kib. 24:22-25). Tiɲɛn na, n’a tun tora ka mɛnni kɛ Jehova n’a kanubagaw fɛ, a ka ɲɛnamaya tun bena laban cogo wɛrɛ la. I be kalan juman lo sɔrɔ o la?

7. I ka ɲi ka jɔnw lo sugandi k’u kɛ i teriw ye? (jaa lajɛ fana).

 ⁷ An be kalan fɔlɔ min sɔrɔ Zowasi ka koo la, o ye ko an ka ɲi ka teriw sugandi minw bena nɔɔ ɲuman to an kan. O ye teriw ye minw be Jehova kanu ani u b’a fɛ k’a dusu diya. Waajibi tɛ k’an teriw sugandi an filankuruw dɔrɔn cɛma. A to i hakili la ko Yoyada tun ka kɔrɔ ni Zowasi ye fɔɔ ka taga ka na. Nka, o m’u bali ka kɛ teriw ye. Ka ɲɛsin i teriw sugandi cogo ma, i yɛrɛ ɲininga ko: “Yala u be n’ dɛmɛ ka n’ ka limaniya barika bonya Jehova koo la wa? U be n’ jija n’ ka Ala ka sariyaw labato wa? A ka di u ye ka Jehova n’a ka tiɲɛnkalan nafamanw kofɔ wa? U be bonya la Ala ka sariyaw kan wa? U be n’ diyanyekow dama lo fɔ n’ ye wala u be u jaa gwɛlɛya ka n’ ladi ni n’ filila?” (Talenw 27:5, 6, 17). Tiɲɛn na, n’i teriw tɛ Jehova kanu, i mako t’u la. Nka n’u be Jehova kanu, nɔrɔ u la. U bena i dɛmɛ.—Talenw 13:20.

8. N’an be baara kɛ ni rezo sosiyow ye, an ka ɲi k’an janto mun lo la?

⁸ Rezo sosiyow ye fɛɛrɛ ɲuman ye min b’an dɛmɛ ka kumaɲɔgɔnya kɛ n’an somɔgɔw n’an teriw ye. Nka, mɔgɔ caaman be tɛmɛ u fɛ k’u yɛrɛ yira. Misali la, u be fotow ni videwow bila k’a yira u ye sanni ni fɛɛn minw kɛ. N’i be baara kɛ ni rezo sosiyow ye, i yɛrɛ ɲininga ko: “Yala n’ ka laɲinita ye ka n’ yɛrɛ yira wa? N’ b’a fɛ ka tɔɔw jija wala n’ b’a fɛ k’a yira ko n’ ɲɔgɔn tɛ yen? Mɔgɔ minw be rezo sosiyow kan, yala n’ b’a tora u ka nɔɔ jugu to n’ ka miiriyaw, n’ kumacogo ni n’ ka kɛwalew kan wa?” Balimacɛ Nathan Knorr tun ye Koow Ɲɛnabɔla Jɛnkulu mɔgɔ dɔ ye ani a ye ladili nin di ko: “Kana a ɲini k’i koo diya mɔgɔw ye, n’o tɛ, i koo tɛna diya mɔgɔ si ye. Nka, a ɲini k’i koo diya Jehova ye ani i koo bena diya Jehova kanubagaw bɛɛ ye.”

9. Jehova ye Oziyasi dɛmɛ a ye mun lo kɛ? (2 Tilew Kibaru 26:1-5).

⁹ Oziyasi ye desizɔn ɲumanw ta: a ladegi. Masacɛ Oziyasi kanbele tuma na, a tun majiginin lo. A tun be ni “Alaɲasiran” ye. A ye saan 68 sɔrɔ ani Jehova y’a duga a ka ɲɛnamaya fanba la (2 Tilew Kibaru 26:1-5 kalan). A ye see sɔrɔ Israɛldenw jugu caaman kan ani a ye baaraba kɛ walisa Zeruzalɛmu latanganin ka to (2 Til. Kib. 26:6-15). Ala tun y’a dɛmɛ ka koo minw bɛɛ kɛ, siga t’a la o y’a ninsɔn diya.—Waaj. 3:12, 13.

10. Oziyasi ka koo labanna cogo di?

¹⁰ Oziyasi ye desizɔn juguw ta: kalan sɔrɔ o la. Masacɛ Oziyasi tun be deli k’a fɔ tɔɔw ye u ka ɲi ka min kɛ. N’a sɔrɔ o y’a to a y’a miiri ko a be se k’a diyanyekow bɛɛ kɛ. Loon dɔ, a donna Jehova batoso kɔnɔ ani kuncɛbaya y’a lasun a y’a ɲini ka wusulan jɛni sarakabɔlan kan. K’a sɔrɔ masacɛw tun man kan k’o kɛ (2 Til. Kib. 26:16-18). Sarakalasebagaw kuntigi Azariyawu y’a ɲini k’a bali k’o kɛ, nka a dimina kosɔbɛ. A fɔ man di nka, Oziyasi ma to kantigiya la Jehova ye. O kama, Jehova y’a ɲangi, a kɛtɔ ka kunna bana bila a la (2 Til. Kib. 26:19-21). Ni Oziyasi majiginin tun tora, a ka ɲɛnamaya tun bena laban cogo wɛrɛ la!

11. Mun lo bena an dɛmɛ an majiginin ka to? (jaa lajɛ fana).

¹¹ Oziyasi ye fanga sɔrɔ minkɛ, a ɲinɛna ko Jehova lo ye fanga ni nafolo di a ma. An be kalan juman lo sɔrɔ o la? An k’a to an hakili la ko Jehova lo be an duga ani  ka nɛɛma baaraw kalifa an ma. Sanni an k’an yɛrɛ yira an ka kɛtaw kosɔn, an ka ɲi ka Jehova lo waleɲuman lɔn b (1 Kor. 4:7). An ka ɲi k’an yɛrɛ majigi ka sɔn a ma ko an ye mɔgɔ dafabaliw ye ani ko an mako be kololi la. Balimacɛ dɔ be ni saan 60 ɲɔgɔn ye ani a ko: “N’ y’a faamu ko n’ man ɲi ka dimi wala ka n’ fari faga ni tɔɔw ye n’ ka filiw kofɔ n’ ye. N’u ye n’ kolo n’ ka filiw kosɔn, n’ be n’ jija ka yɛlɛmaniw kɛ ani ka to ka n’ seko fisaman kɛ Jehova ye.” Tiɲɛn na, n’an be mɛnni kɛ Jehova fɛ ani n’an majiginin tora, koow bena ɲɛ an bolo.—Talenw 22:4.

12. Zoziyasi ye Jehova yɔrɔ ɲini cogo di a kanbele tuma? (2 Tilew Kibaru 34:1-3).

¹² Zoziyasi ye desizɔn ɲumanw ta: a ladegi. Zoziyasi y’a daminɛ ka Jehova yɔrɔ ɲini a kanbele tuma. A tun b’a fɛ ka Jehova lɔn ani k’a sago kɛ. Nka, koow tun man nɔgɔ o masacɛ fɛ. A tun ka ɲi k’a jaa gwɛlɛya ka tiɲɛn batoli lafasa k’a sɔrɔ mɔgɔw fanba tun be ngalon alaw lo bato. Ani a y’o lo kɛ. Sanni a yɛrɛ ka saan 20 sɔrɔ, a y’a daminɛ ka ngalon diinanw tunu ka bɔ jamana kɔnɔ.—2 Tilew Kibaru 34:1-3 kalan.

13. K’i yɛrɛkun di Jehova ma, o kɔrɔ ko di ele fɛ?

¹³ Hali n’i ye denmisɛn ye, i be se k’a latigɛ ka Zoziyasi ladegi, i kɛtɔ k’a ɲini ka koo caaman lɔn Jehova n’a jogo ɲumanbaw koo la. N’i y’o kɛ, o bena i lasun k’i yɛrɛkun di a ma. O bena nɔɔ juman lo to i ka ɲɛnamaya kan? Luke batizera a saan 14 ani a ko: “K’a ta sisan ma, n’ bena to ka Jehova sago lo kɛ n’ ɲɛnako fɔlɔ ye ani n’ bena a ɲini k’a dusu diya.” (Mariki 12:30). N’ele fana b’a fɛ k’o lo kɛ, i bena dugabaw sɔrɔ o la!

14. Kanbelew ni sunguru dɔw be masacɛ Zoziyasi ladegi cogo di? Misali dɔw fɔ.

¹⁴ N’i ye kanbele wala sunguru ye ani i be Jehova sago kɛra, n’a sɔrɔ gwɛlɛya juman lo b’i kan? Johan batizera a saan 12. A ko a ka klasidenw be to k’a  lasun walisa a ka shisha min (cigarettes électroniques). Walisa ka ban o la, Johan be to ka miiri sigarɛtimin be se ka nɔɔ min to a ka kɛnɛyako ani ale ni Jehova ka teriya kan. Rachel batizera a saan 14 ani a y’a ɲɛfɔ min b’ale dɛmɛ ka see sɔrɔ gwɛlɛyaw kan lakɔliso la. A ko: “N’ be fɛɛn minw ye wala u be n’ kalan min na, n’ be n’ jija k’a filɛ jɛɛn min be o ni Bibulu ka fɔta cɛ. Misali la tarikikow kalantɔ, koo dɔ be se ka n’ hakili jigi Bibulu ka maana wala kiraya kuma dɔ la. Wala tuma dɔw la, ni n’ be baro kɛra ni dɔ ye, n’ be miiri vɛrise dɔ la n’ be se ka min kofɔ a ye.” Gwɛlɛya minw b’i kan, n’a sɔrɔ u be dan na ni masacɛ Zoziyasi taw ye. O bɛɛ n’a ta, i be se ka kɛ hakilitigi ni kantigi ye i ko ale. N’i be gwɛlɛyaw muɲu i denmisɛn tuma, o bena i dɛmɛ ka gwɛlɛya wɛrɛw muɲu kɔfɛ.

15. Mun lo ye Zoziyasi dɛmɛ ka Jehova sago kɛ kantigiya la? (2 Tilew Kibaru 34:14, 18-21).

¹⁵ Masacɛ Zoziyasi saan 26, a y’a daminɛ ka Alabatosoba lalaga. O baara kɛtɔ, u ye “Masaba ka sariyasɛbɛ ye, Musa tun ye min di.” Tuma min na masacɛ ye o kalan lamɛn, a sinna ka yɛlɛmaniw kɛ walisa k’o sariyasɛbɛ kɔnɔnakumaw labato (2 Tilew Kibaru 34:14, 18-21 kalan). Yala i b’a fɛ ka Bibulu kalan loon o loon wa? N’i b’o kɛra ka ban, yala o kalan ka di i ye wa? O kalan kɛtɔ, yala i b’a ɲini k’i hakili to vɛrisew la minw be se k’i dɛmɛ wa? Luke min kofɔra ka tɛmɛ, ale be miiriya ɲuman minw sɔrɔ a ka kalan na, a b’u sɛbɛ. N’i b’o ɲɔgɔn kɛ, o bena i dɛmɛ k’i hakili to vɛrise dɔw wala miiriya jɔnjɔnw na minw diyara i ye. N’i tora ka Bibulu kɔnɔkow lɔn ani u koo tora ka diya i ye, a bena diya i ye kosɔbɛ fana ka Jehova sago kɛ. I ko masacɛ Zoziyasi, o bena i lasun ka koow kɛ ka kɛɲɛ ni Ala ka Kuma ye.

16. Mun na Zoziyasi ye filiba dɔ kɛ? An be kalan juman lo sɔrɔ o la?

¹⁶ Zoziyasi ye desizɔn jugu dɔ ta: kalan  sɔrɔ o la. Tuma min na Zoziyasi tun be ni saan 39 ɲɔgɔn ye, a ye fili dɔ kɛ min y’a to a bɔnɛna a niin na. Sanni a k’a to Jehova k’a ɲɛminɛ, a y’a jigi la a yɛrɛ kan (2 Til. Kib. 35:20-25). An be kalan juman lo sɔrɔ o la? An sanda mana kɛ min o min ye wala an be Bibulu kalanna a mɛnna cogo o cogo, an ka ɲi ka to ka Jehova yɔrɔ ɲini. O kɔrɔ ko tuma o tuma, an ka ɲi ka to ka Jehova deli a k’an ɲɛminɛ, k’a ka Kuma sɛgɛsɛgɛ ani ka sɔn kerecɛn kolɔnbagaw ka ladiliw la. N’an y’o kɛ, an man teli ka filibaw kɛ ani an bena ninsɔndiya sɔrɔ.—Zaki 1:25.

17. An ye kalan nafaman jumanw lo sɔrɔ Zuda masacɛ saba nunu ka koo la?

¹⁷ Kanbeleya wala sunguruya wagati be sababu ɲuman caaman di i ma. Zowasi, Oziyasi ani Zoziyasi ka koow b’a yira ko kanbelew ni sunguruw be se ka desizɔn ɲumanw ta ani ka Jehova dusu diya. Tiɲɛn lo ko o masacɛ kanbelew ye fili dɔw kɛ minw ye bɔnɛ lase u ma. Nka, u ye koo ɲuman minw kɛ n’i be u ladegi o la ani n’i b’i yɛrɛ tanga u ka filiw ma, i bena ninsɔndiya sɔrɔ i ka ɲɛnama kɔnɔ.

18. Misali jumanw lo b’a yira ko i be se ka ninsɔndiya sɔrɔ i ka ɲɛnama kɔnɔ? (jaa lajɛ fana).

¹⁸ Kanbelew ni sunguru wɛrɛw kofɔra Bibulu kɔnɔ, minw tun magwɛrɛnin lo Jehova la, u koo diyara a ye ani u ye ninsɔndiya sɔrɔ. Dawuda ye u dɔ ye. A denmisɛn tuma, a y’a latigɛ ka Ala sago kɛ ani kɔfɛ a kɛra masacɛ kantigi ye. Tiɲɛn lo ko tuma dɔw la, a ye fili dɔw kɛ. Nka, Ala tun b’a jati mɔgɔ kantigi ye (1 Mas. 3:6; 9:4, 5; 14:8). N’i be Dawuda ka maana lajɛ koɲuman, o bena i jija i ka to kantigiya la. Wala i be se k’a ɲini ka dɔ lɔn tugun Mariki wala Timote koo la. I bena a ye ko u y’a daminɛ ka Jehova sago kɛ kabi u kanbele tuma ani u tora kantigiya la. O ye Jehova n’olu yɛrɛ ninsɔn diya kosɔbɛ.

19. I ka ɲɛnamaya be se ka kɛ cogo di?

¹⁹ I be min kɛ sisan, o lo bena a latigɛ i ka ɲɛnamaya bena kɛ cogo min na sini ma. N’i b’i jigi la Jehova kan sanni k’i jigi la i yɛrɛ ka hakilitigiya kan, Jehova bena i dɛmɛ ka desizɔn ɲumanw ta (Talenw 20:24). I be se ka ninsɔndiya sɔrɔ i ka ɲɛnamaya kɔnɔ ani ka wasa. A to i hakili la ko i be min kɛ Jehova ye, o ka di a ye. I be se ka koo fisaman min kɛ, o ye k’an sankolola Faa kanutigi sago kɛ.