LAYIDU jamana kɔnɔ, saan tun be daminɛ Eburuw fɛ sɛnɛ ani dannikɛ wagati la. O wagati be bɛn sɛtanburu ni ɔkutɔburu kalow ma an ka wagati la.

Mɔgɔw tun be saan jatiminɛ ka kɛɲɛ ni kalo bɔtumaw ye. Kalo tun be mɛɛn tile 29 wala tile 30. U tun be saan jati minɛ fana ka kɛɲɛ ni tile ye. Nka, saan min jati minɛna ka kɛɲɛ ni kalo bɔtumaw ye, o tun ka surun ka tɛmɛ saan min jati minɛna ka kɛɲɛ ni tile ye. O la, u tun ka ɲi ka fɛɛrɛ dɔ sɔrɔ min b’a to o wagati fila jaticogo be bɛn ɲɔgɔn ma. U tun b’o kɛ u kɛtɔ ka tile damanin wala kalo kelen fara saan kan tuma dɔw la. N’a sɔrɔ u tun b’o fara ka kɔn saan kura daminɛ ɲɛ. O cogo la, kalandiriye ka wagatiw tun be bɛn danni kɛ tuma wala sumantigɛ wagati ma.

Nka Musa ka wagati la, Ala y’a fɔ a sagokɛlaw ye ko diinanko ta fan fɛ, saan bena daminɛ Abibu wala Nisankalo la. O be bɛn marisi ni awirili kalo fan fɛ an ka wagati la (Ɛkiz. 12:2; 13:4). Ɲɛnagwɛ dɔ tun be kɛ o wagati la, o min sen fɛ u tun be ɔrizi kaan.—Ɛkiz. 23:15, 16.

Lɔnnikɛla Emil Schürer y’a fɔ a ka gafe kɔnɔ ko: “U tun be basigi koo min kan k’a filɛ n’u ka ɲi ka kalo kelen fara saan kan wala n’u man ɲi k’a fara a kan, o tun ka nɔgɔ yɛrɛ le.” A y’a fɔ fana ko: “Tɛmɛnkan seli tun be kɛ Nisankalo tile 14nan loon na, tuma min na kalo yeelen b’a tan ni fila la. Marisikalo ni awirilikalo cɛ, loon min na tile ni suu janya tun ye kelen ye, o loon dugusagwɛ tun be kɛ Tɛmɛnkan seli ye. Nka saan laban fan fɛ, n’u y’a kɔrɔsi ko loon min na tile ni suu janya ye kelen ye, Tɛmɛnkan seli wagati bena bɛn o loon ɲɛ, u b’a latigɛ ka kalo 13nan fara ka kɔn Nisankalo ɲɛ.”—Gafe The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135).

Jehova Seerew be basigi o jaticogo kelen lo kan n’u b’a latigɛra Matigi ka surafana ka kan ka kɛ loon tigitigi min na. O loon be bɛn Nisankalo tile 14nan ma, Eburuw ka kalandiriye kɔnɔ. O be kɛ marisi ni awirili kalo fan fɛ an ka wagati la. O loon be fɔ kafow ye duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ wagatijan ka kɔn Matigi ka surafana ɲɛ. *

Nka, Eburuw tun be kɛ cogo di k’a lɔn kalo be daminɛ tuma min na ani a be ban tuma min na? Bi, o ka nɔgɔ sabu i be se ka kalandiriye filɛ dɔrɔn wala ka aplikasɔn dɔ filɛ i ka telefɔni wala a ɲɔgɔnna kan. Nka Bibulu sɛbɛwagati la, o tun man nɔgɔ.

Nuhun ka wagati la, kalow tun be mɛɛn tile 30 (Zɛnɛzi 7:11, 24; 8:3, 4). Kɔfɛ, Eburuw ka kalandiriye kɔnɔ, kalow tun tɛ mɛɛn tile 30. Eburuw fɛ, kalo tun be daminɛ tuma min na kalogwɛ be bɔ kura ye. Kalo kura tun be daminɛ tile 29 wala tile 30 tɛmɛnin kɔ.

Loon dɔ, Dawuda y’a fɔ Zonatan ye ko: “Sini le bena kɛ kalokura ɲanagwɛ ye.” Zonatan fana delila k’o ɲɔgɔn fɔ (1 Sam. 20:5, 18). O la, a be komi u ka wagati la (Saan kɛmɛkulu 11nan na), u tun be kɔn ka jatiminɛ kɛ walisa k’a lɔn kalow be mɛɛn tile daa min na. Nka, Israɛldenw tun b’a lɔn cogo di ko kalo kura daminɛna? Gafe min be weele ko Mishna, o be kunnafoni dɔw di an ma o koo la. Yahutuw ka sariyaw n’u ka landakow lo be o gafe kɔnɔ. A fɔra o gafe kɔnɔ ko Yahutuw kɔseginin kɔ ka bɔ jɔnya la Babilɔni, u ka kititigɛlaw jɛnkulu lo tun b’a latigɛ kalo kura be daminɛ wagati min na. Yahutuw tun be ɲɛnagwɛw kɛ kalo wolonfila kɔnɔ. O kalow kɔnɔ, Yahutuw ka kititigɛlaw tun be ɲɔgɔnye dɔ kɛ tile 30nan loon na kalo o kalo. O sen fɛ, u tun b’a latigɛ kalo nata bena daminɛ tuma min na. U tun be basigi mun lo kan k’o kɛ?

U tun be cɛɛ dɔw bila kuluw kan Zeruzalɛmu lamini na sufɛ walisa u k’a filɛ ni kalo bɔra. N’u tun ye kalo ye, u tun be sin k’o fɔ kititigɛlaw jɛnkulu ye. Ni mɔgɔ caaman tun ye seereya kɛ o koo la, kititigɛlaw jɛnkulu tun b’a sara mɔgɔw la ko kalo kura daminɛna. Nka ni sankabaw wala bugun tun  ye o cɛɛw bali ka kalo kura ye do? O la, kititigɛlaw jɛnkulu tun b’a latigɛ ko kalo min ma ban fɔlɔ o be ni tile 30 ye ani ko kalo kura be se ka daminɛ.

Gafe Mishna b’a ɲɛfɔ ko walisa k’a sara mɔgɔw la ko kalo kura daminɛna, u tun be tasuma mana oliviye yiriw kulu kan, Zeruzalɛmu gɛrɛfɛ. U tun be tasuma mana fana kuluw kan Israɛl mara yɔrɔ bɛɛ la walisa k’o kunnafoni lase mɔgɔw ma. Kɔfɛ, u tora ka mɔgɔw ci k’o kunnafoni jɛnsɛn. O la, Yahutu minw tun be Zeruzalɛmu ni Israɛl mara yɔrɔ bɛɛ la ani minw jɛnsɛnnin lo mara wɛrɛw la, olu tun b’a lɔn ko kalo kura daminɛna. O cogo la, u bɛɛ tun be se ka ɲɛnagwɛw kɛ wagati kelen na.

Tablo min faranin be barokun nin kan, i be se ka kunnafoni nafamanw sɔrɔ o kɔnɔ ka ɲɛsin Eburuw ka kalow, u ka ɲɛnagwɛw ani u ka wagatiw koo ma.