Dziɖuɖu Etɔxɛe
Dziɖuɖu Etɔxɛe
ÐE WOTSIA tre ɖe ŋuwò le wò xɔse ta—ɖewohĩ le dɔwɔƒe, le suku, le ƒomea me, alo le dziɖuɖua ƒe mɔxeɖenuwo ta? Ekema dzi megaɖe le ƒowò o. Wodo Yehowa Ðasefo geɖe kpɔ alea tɔgbe, ke hã, woɖu dzi. Bu Erna Ludolph ƒe kpɔɖeŋua ŋu kpɔ.
Wodzi Erna le Lübeck, Germany, le ƒe 1908 me. Eya koe nye Yehowa subɔla le woƒe ƒomea me. Esime Hitler ƒe dziɖuɖua va zi dzi le ƒe 1933 me la, agbenɔnɔ va sesẽ na Yehowa Ðasefowo. Erna ƒe dɔwɔhatiwo ɖe hae be egbe be yemagblɔ Hitler ƒe gbedonamea o, eye esia wɔe be Nazitɔwo va lé. Enɔ gakpɔ kple fuwɔamegakpɔ vovovowo me ƒe enyi sɔŋ le Hamburg-Fuhlsbüttel, Moringen, Lichtenburg, kple Ravensbürck. Esime Erna nɔ Ravensbürck la, nane dzɔ si wɔe be wòva ɖu dzi.
Aƒemedɔwɔla si to Vovo
Nufialagã Friedrich Holtz kple srɔ̃a, Alice, wonɔ Berlin. Womenye Nazi dunyahehabɔbɔ me tɔwo o eye womeda asi ɖe woƒe nukpɔsusuwo hã dzi o. Gake wodo ƒome kple SS-srafo megãwo ƒe tatɔ aɖe si kpɔa fuwɔamesaɖa aɖe me tɔwo dzi. Eyata esi nufialagãa kple srɔ̃a nɔ aƒemedɔwɔla aɖe dim la, SS-srafowo ƒe megã sia ɖe mɔ na wo be woatia nyɔnu gaxɔmenɔlawo dometɔ ɖeka. Eyata, le March ƒe 1943 me la, Alice yi Ravensbürck be yeatia ame ɖeka wòava nye yewoƒe aƒemedɔwɔla. Amekae wòtia? Erna Ludolph ye. Erna ʋu yi ɖanɔ Holtz ƒomea gbɔ, eye wowɔa nu kpli nyuie. Esi aʋaa ke megbe la, eʋu kple ƒome ma ke yi Halle le Saale-tɔsisia to. Erna gado go tsitretsiɖeŋu le afima hã, gake fifia ya, etso Ɣedzeƒe Germany Sosialist dziɖuɖumegãwo gbɔ. Le ƒe 1957 me la, wonya ƒomea ɖo ɖe Ɣetoɖoƒe Germany, eye Erna yi kpli wo. Mlɔeba, Erna vo aʋu eƒe xɔse me.
Aleke Erna ɖu dzi etɔxɛe? Erna ƒe agbenɔnɔ nyui kple bibi ɖe gbeƒãɖeɖe Biblia ƒe gbedasia me wɔe be, Alice Holtz kple via atɔ̃awo katã va zu Yehowa Ðasefo xɔ nyɔnyrɔwo. Gakpe ɖe eŋu la, Alice ƒe mamayɔvi 11 sɔŋ hã nye Ðasefowo. Wo dometɔ eve le dɔ wɔm fifia le Yehowa Ðasefowo ƒe alɔdzedɔwɔƒe si le Selters, Germany. Susanne, si nye Alice vinyɔnuawo dometɔ ɖeka gblɔ be: “Erna ƒe kpɔɖeŋu koŋue wɔe be míaƒe ƒomea le nyateƒea me.” Woɖo Erna ƒe dzidodoa teƒe geɖe. Ke le gowò me ya ɖe? Wò dzidodo nuteƒewɔwɔtɔe le nɔnɔme sesẽwo me ate ŋu ahe teƒeɖoɖo siawo tɔgbe vɛ. Nyateƒee, agbenɔnɔ nyui kple bibi ɖe gbeƒãɖeɖe me ate ŋu akpe ɖe ŋuwò nàɖu dzi le mɔ tɔxɛ nu. *
[Etenuŋɔŋlɔ]
^ mm. 6 Esime wonɔ nyati sia ŋlɔm be woata la, Erna Ludolph trɔ megbe esime wòxɔ ƒe 96. Ewɔ nuteƒe yiɖase nuwuwu.
[Nɔnɔmetata si le axa 31]
Erna Ludolph (le anyinɔƒe) kple Holtz ƒomea me tɔwo