Ƒome siwo me atikɔmeviwo le la doa go kuxi sesẽ siwo meɖea fu na ƒome bubuwo o le nuwɔwɔ kple ame siwo mele ƒomea me o me. * Zi geɖe la, ehiãna be dzila siwo si atikɔmeviwo le la nado ka kple dzila kemɛa le ɖeviawo sasrã kpɔ, hehenana wo kple wo dzi kpɔkpɔ me. Ate ŋu asesẽ na xɔlɔ̃wo kple ƒometɔwo hã be woadze ŋku ɖe ƒometɔ yeyeawo ŋu. Kpɔ ale si Biblia ƒe aɖaŋuɖoɖowo ate ŋu akpe ɖe wò ƒomea ŋu miakpɔ kuxi siawo gbɔe ɖa.

Judith si le Namibia, si si atikɔmeviwo le la gblɔ be: “Ðeviawo dada gblɔ na wo gbe ɖeka be wo fofo srɔ̃ yeyea ko menye, eye vi siwo míadzi la menye wo nɔviwo o. Eƒe nyawo te ɖe dzinye ŋutɔ, elabena melɔ̃ viawo abe nye ŋutɔ vinyewoe wonye ene.”

Ƒome ŋuti nunyalawo lɔ̃ ɖe edzi be ɖeviawo ƒe kadodo kple wo dzila kemɛa ate ŋu ahe kuxi sesẽwo vɛ ahade mama ƒomea me. Zi geɖe la, ɖeviawo dada kpakple wo fofo srɔ̃ dome koŋue kuxia nɔna. Nu kae ate ŋu akpe ɖe wo ŋu?

 Kuxia gbɔkpɔnu: Ðo seɖoƒe siwo sɔ. Ne èdze agbagba be yeaxe mɔ na dzila kemɛa be wòagado ka aɖeke kple ɖeviawo o la, ate ŋu ate ɖe wo dzi. * Wɔƒe vevi aɖe le ɖeviawo dzilawo, ame ‘siwo dzi wo’ la si woawɔ le ɖeviawo ƒe agbe me. (Lododowo 23:22, 25) Ke hã ne èɖea mɔ na dzila kemɛa wòdea nu wò ƒomea ƒe nyawo me fũu akpa la, esia ate ŋu aɖe fu na srɔ̃wò yeyea alo aku dzi nɛ gɔ̃ hã. Dze agbagba nàda asɔ, ɖo seɖoƒe siwo sɔ be nàkpɔ wò srɔ̃ɖeɖea ta, ke hã nàyi edzi awɔ nu aduadu kple dzila kemɛa le afi siwo wòanya wɔ le.

MƆFIAME NA DZILAWO

• Ne èle nu ƒom kple srɔ̃wò tsãtɔa la, na dzeɖoɖoa naku ɖe mia viwo koŋ ŋu eye migaƒo nu tso nya bubuwo ŋu fũu o. Le kpɔɖeŋu me, àte ŋu abiae ŋuɖɔɖotɔe be ɖe wòanya wɔ be wòaɖo ɣeyiɣi ɖi ɖe kaƒoƒo ŋu le ŋkekea me hã. Zi geɖe la, esia dea ame dzi wu be woaƒo ka ɣesiaɣi ko alo esime zã tsi.

• Ne menye gbɔwòe ɖeviawo le o la, ɖewohĩ àte ŋu ato kaƒoƒo, lɛtaŋɔŋlɔ, nyatakakaɖoɖoɖa to asitelefon dzi, alo e-mail dzi anɔ kadodo me kpli wo. (5 Mose 6:6, 7) Ame aɖewo wɔa videokadodowo ŋu dɔ gɔ̃ hã. Àte ŋu ato mɔ siawo dzi anya viwòwo ƒe hiahiãwo kple kuxiwo ahana kpekpeɖeŋu wo wu ale si nèsusui gɔ̃ hã.

MƆFIAME NA ÐEVIAWO FOFO SRƆ̃

• Na wòadze kɔtɛ be mèle agbagba dzem be yeaxɔ ɖe ɖeviawo dada teƒe o atsɔ aɖee afia be ‘yese veve ɖe enu.’ (1 Petro 3:8) Ne gbɔwòe ɖeviawo le la, nɔ nu ƒom tso wo ŋu na wo dada edziedzi, vevietɔ nu nyui siwo wowɔna. (Lododowo 16:24) Bia aɖaŋuɖoɖo tso egbɔ, eye nàda akpe nɛ ne eɖo aɖaŋu aɖe na wò.

• Mèganɔ lɔlɔ̃ ɖem fia ɖeviawo fũu le wo dada ŋkume o. Beverly, si le United States, si si atikɔmeviwo le la gblɔ be: “Ðeviawo di be yewoanɔ yɔyem be Dada. Míelɔ̃ ɖe edzi be woayɔm nenema ne míele aƒe me, gake womayɔm be Dada ne wole wo dada, Jane, alo eƒe ƒometɔwo gbɔ o. Mía kple Jane dome va le nyuie le afɔɖeɖe sia megbe. Mía kplii siaa míekpe ɖe ɖeviawo ŋu le woƒe sukufefewo kple tsaɖiɖi ƒe ɖoɖo siwo sukua wɔ na wo la gɔ̃ hã me.”

MƆFIAME SIWO ANA ÐEVIAWO DZILAWO KPLE WO FOFO ALO WO DADA SRƆ̃ DOME NANƆ NYUIE

• Mègagblɔ nya aɖe si mesɔ o la le ɖeviawo dzila alo wo fofo alo wo dada srɔ̃ yeyea ŋu wòage ɖe ɖeviawo ƒe to me gbeɖe o. Ele bɔbɔe be woagblɔ ame kemɛa ŋu nya gbegblẽ, gake esia tena ɖe ɖeviwo dzi ŋutɔ. Eye màte ŋu anya ɣeyiɣi si me woyina wò nyaa gblɔ ge na ame kemɛa alo ale si woyina egblɔ gee o. (Nyagblɔla 10:20) Ne ɖevia gblɔ be dzila kemɛa, alo ye fofo alo ye dada srɔ̃ yeyea gblẽ ŋuwò la, na wò susu nanɔ ɖevia ƒe seselelãme koŋ ŋu. Ðewohĩ àte ŋu agblɔ be: “Ete ɖe dzinye be egblɔ nya ma nèse. Ðe dawò do dziku ɖe ŋunye tae, eye ɣeaɖewoɣi ne amewo do dziku la, wogblɔa nya siwo mesɔ o.”

• Midze agbagba miana sededewo kple hehenana nato mɔ ɖeka le aƒe evea siaa me. Ne esia manya wɔ o la, midze agbagba miaɖe nu me na ɖeviawo, gake  migada ame kemɛa ɖe anyi o. Bu kpɔɖeŋu sia ŋu kpɔ:

  Ðeviawo fofo srɔ̃: Kɔku, meɖe kuku tsɔ papahũa yi ɖasia.

  Kɔku: Le Dada ƒe me la, míedanɛ ɖe anyigba eye eya ŋutɔ sianɛ.

  Ðeviawo fofo srɔ̃ (dzikutɔe): Kuviawɔwɔe nye ema fiam wòle wò.

  Ðe ŋuɖoɖo si gbɔna masɔ wu oa?

  Ðeviawo fofo srɔ̃ (tufafatɔe): Oo, nenema? Le afi sia ya, míawo ŋutɔwoe siaa wo.

• Dze agbagba be nàgawɔ ɖoɖo na viwòawo ɖe nu bubu aɖe wɔwɔ ŋu le ɣeyiɣi si me woayi aɖasrã dzila kemɛa kpɔ la dzi o. (Mateo 7:12) Ne màte ŋu awɔ asitɔtrɔ le ɖoɖowɔɖia ŋu o la, ke bia mɔ le dzila kemɛa gbɔ hafi nàgblɔ ɖoɖoa ŋu nya na ɖeviawo.

Agbalẽ si nye Step Wars gblɔ be nyɔnu aɖe fa konyi be ye srɔ̃ dea via tsitsiwo dzi eye medina be yealɔ̃ ɖe edzi be womewɔa nu ɖe ye ŋu nyuie o. Egblɔ be: “Esia kua dzi nam ŋutɔ.” Aleke nàwɔ be mia kple viwò tsitsiwo dome ƒomedodo nagagblẽ nu le wò srɔ̃ɖeɖea ŋu o?

Kuxia gbɔkpɔnu: Se veve ɖe ame nu. Biblia gblɔ be: “Ame aɖeke neganɔ ye ŋutɔ ƒe nyonyo [ko] dim o, ke ame bubu tɔ boŋ.” (1 Korintotɔwo 10:24) Dze agbagba nàse ame kemɛa ƒe seselelãmewo gɔme eye nàse veve ɖe enu. Atikɔmevi tsitsiwo ate ŋu anɔ vɔvɔ̃m be yewo dzilaa magava lɔ̃ yewoƒe nya o. Alo woate ŋu ase le wo ɖokuiwo me be ne yewokɔ mo ɖe yewo dzila srɔ̃ la, anye nuteƒemawɔmawɔ na ƒome tsãtɔa. Azɔ hã dzilawo ate ŋu ase le wo ɖokuiwo me be nyahehe ɖe ɖeviawo ŋu anya wo ɖa le yewo ŋu.

Mègadze agbagba be yeaƒoe ɖe ɖeviawo nu be woalɔ̃ yeƒe nya o, ke boŋ ɖe mɔ esia nava le eɖokui si. Zi geɖe la, masɔ be nàƒoe ɖe ame aɖe nu be wòalɔ̃ yeƒe nya kokoko o. (Hawo ƒe Ha 8:4) Eya ta dze agbagba nàda asɔ, eye mègakpɔ mɔ na nu geɖe fũu akpa le wò ƒomedodo kple wò atikɔmeviawo me o.

Menye ɣesiaɣie nàgblɔ wò susuwo alo ale si nèse le ɖokuiwò me o, nenye be womewɔ nu ɖe ŋuwò nyuie o gɔ̃ hã. (Lododowo 29:11) Ne ele sesẽm na wò ŋutɔ be nàɖu wò aɖe dzi la, do gbe ɖa abe ale si Israel Fia David wɔe ene, esi wògblɔ be: “Yehowa, ɖo dzɔla na nye nu, eye [nàdzɔ] nye nuyiwo ƒe mɔnu ŋu!”—Psalmo 141:3.

Ne mietiae be yewoanɔ aƒe si me wonyi ɖeviawo le me la, ɖewohĩ ale si gbegbe woƒe dzi gaku ɖe aƒea ŋui la awɔ nuku na wò. Dze agbagba be màgawɔ asitɔtrɔ geɖe le aƒea me o, vevietɔ le woƒe xɔwo me. Miate ŋu abu eŋu kpɔ hã be ɖe wòanyo wu be miaʋu ayi aƒe bubu me hã.

Marion, si nye nyɔnu aɖe si le Canada, si si atikɔmeviwo le la gblɔ be: “Zi geɖe la, dzinyelawo naa nu vinyeŋutsuvia gake womenaa nu srɔ̃nye ƒe viawo ya o. Míawo ŋutɔwo míeƒlea nu na wo ɖe eteƒe, gake menye ɣesiaɣie ŋutetea nɔa mía ŋu o.”

Kuxia gbɔkpɔnu: Bu wò ƒome yeyea ŋu gbã. Na wò ƒometɔwo kple xɔlɔ̃wo nanya ale si gbegbe wò ƒome yeyea ƒe nyonyo le vevie na wòe. (1 Timoteo 5:8) Togbɔ be màte ŋu akpɔ mɔ be wò ƒometɔwo kple xɔlɔ̃wo nalɔ̃ wò ƒome yeyea me tɔwo enumake o hã la, àte ŋu abia tso wo si be woawɔ nu ɖe wo ŋu sɔsɔe ahaɖe ameŋububu afia. Na woanya ale si gbegbe wòate ɖe ɖeviawo dzii ne wometsɔ ɖe le eme na wo alo nyo dɔme na wo o.

Dze agbagba nàna kadodo nanɔ srɔ̃wò tsãtɔa dzilawo kple viwòwo dome. Vidada aɖe si le England, si ŋkɔe nye Susan, gblɔ be: “Esi srɔ̃nye ku ɣleti 18 megbe la, meɖe ŋutsu bubu, eye esesẽ na tonye kple lɔ̃xonye tsãtɔawo be woakɔ ŋkume ɖe srɔ̃nye yeyea. Gake esi míeva le ha dem kpli wo edziedzi, míenana ɖeviawo ƒoa ka na wo, eye míedaa akpe na wo ɖe woƒe kpekpeɖeŋu ta la, nɔnɔmeawo va ka ɖe eme.”

Mia kple ame siwo mele míaƒe ƒomea me o la dome kadodowo ate ŋu ana kuxiwo naɖo ƒomea me. Gake ne miewɔ Ŋɔŋlɔawo me aɖaŋuɖoɖowo dzi la, yayra sia si ƒe ŋugbe Biblia do la ate ŋu asu miaƒe ƒomea si: “Nunya wotsɔna tua xɔe, gɔmesese wotsɔna lia kee.”—Lododowo 24:3.