1, 2. Didie ke David okowụt ke ida ye Abasi? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

SAUL ama asan̄a ye mbonekọn̄ esie 3,000 aka wilderness ke Judah okoyom David ndiwot. Okoneyo kiet, David ye n̄kparawa esie ẹma ẹkụt ebiet emi Saul ye mbonekọn̄ esie ẹkenade. Kpukpru mmọ ẹma ẹde, ntre David ye Abishai ẹma ẹsan̄a sụn̄sụn̄ ẹbe mbonekọn̄ Saul ẹkesịm ebiet emi Saul anade. Abishai ama esịn David inua ke utọn̄ ete: “Mbọk, yak nda eduat emi n̄kịm enye ndian ke isọn̄ ini kiet kpọt, ndikịmke enye ikaba.” Edi David ikayakke enye owot Saul. Enye ama ọdọhọ Abishai ete: “Kûwot enye, koro anie anyan ubọk otụk enye emi Jehovah eyetde aran ndien ọbọhọ ubiomikpe?” Ekem, David ama ọdọhọ ete: “Nsa mi-o! Koro mîfọnke Jehovah ke enyịn ami ndinyan ubọk mi ntụk enye emi Jehovah eyetde aran!”—1 Samuel 26:8-12.

 ² David ama ọdiọn̄ọ se imọ ikpanamde man iwụt ke ida ye Jehovah. Enye ama ọdiọn̄ọ ke ana imọ ikpono Saul, enye ikonyụn̄ ikereke-kere ndinam enye ibak. Ntak-a? Koro Abasi ekemek Saul edidem Israel. Kpa nte ekedide ke eyo David, Jehovah oyom kpukpru ikọt esie mfịn ẹsọn̄ọ ẹda ye imọ ẹnyụn̄ ẹkpono mbon oro imọ idọhọde ẹsụk ibuot ẹnọ.—Kot Psalm 18:25.

3. Didie ke Abishai ọkọsọn̄ọ ada ye David?

³ Abishai ama okpono David sia enye ama ọfiọk ke Abasi ama emek David ndidi edidem. Edi David ama anam ikpọ idiọkn̄kpọ ke ini enye ekedide edidem. Enye ama esịn efịbe ye n̄wan Uriah onyụn̄ ọdọhọ Joab anam ẹwot Uriah ke ekọn̄. (2 Samuel 11:2-4, 14, 15) Joab ekedi eyeneka Abishai, ntre ekeme ndidi Joab ama etịn̄ se David akanamde ọnọ Abishai, edi Abishai okosụk okpokpono David. (1 Chronicle 2:16) Ke adianade do, Abishai ekedi akwa owoekọn̄, enye akpakada odudu esie anam idemesie edidem, edi enye ikanamke ntre. Utu ke oro, enye ama asan̄a utom ọnọ David inyụn̄ iyakke mme asua ẹwot enye.—2 Samuel 10:10; 20:6; 21:15-17.

4. (a) Didie ke David okowụt ke imọsọn̄ọ ida ye Abasi? (b) Mmanie en̄wen ke idineme iban̄a?

⁴ David ama ọsọn̄ọ ada ye Jehovah ke ofụri eyouwem esie. Ke ini enye ekedide ekpri akparawa, enye ama owot Goliath emi ekesuenede enyịn̄ Jehovah okonyụn̄ esuenede nditọ Israel. (1 Samuel 17:23, 26, 48-51) David ama anam idiọkn̄kpọ ke ini enye ekedide edidem, ntre Jehovah ama ọdọn̄ prọfet Nathan aka ọkọnọ enye item. Inikiet inikiet, David ama enyịme ke imanam idiọkn̄kpọ, atua n̄kpọfiọk, onyụn̄ akabade esịt. (2 Samuel 12:1-5, 13) Ekem, ke ini David ọkọsọn̄de, enye ama ọnọ ediwak gold, silver, ye mme ọsọn̄urua itiat ẹda ẹbọp temple Jehovah. (1 Chronicle 29:1-5) Kpukpru emi owụt ke kpa ye oro David akanamde ikpọ idiọkn̄kpọ, enye okosụk ọsọsọn̄ọ ada ye Abasi. (Psalm 51:4, 10; 86:2) Ke ibuotikọ emi, iyeneme nte David ye ikọt Abasi eken ke eyo esie ẹkesọn̄ọde ẹda ye Jehovah, ye nte ikemede ndiwụt ke ida ye Jehovah ikan nte idade ye owo en̄wen ekededi. Iyonyụn̄ ineme iban̄a mme edu emi ẹdin̄wamde nnyịn inam emi.

5. Abishai ndikoyom ndiwot Saul ekpep nnyịn nso?

⁵ Ke ini Abishai okoyomde ndiwot Saul, enye okoyom ndiwụt ke ida ye David. Edi David ikayakke enye owot Saul, sia enye ama ọdiọn̄ọ ke ifọnke owo anam “enye emi Jehovah eyetde aran” n̄kpọ. (1 Samuel 26:8-11) Se inemede emi ekpep nnyịn ata akpan n̄kpọ: Ke ini anade ibiere m̀mê anie ke ikpada inọ, oyom ikere m̀mê enyene se Bible etịn̄de emi edin̄wamde nnyịn ibiere n̄kpọ emi.

6. Kpa ye emi isimade ndida nnọ mme ufan ye mbonubon nnyịn, ntak emi anade inen̄ede ikpeme idem?

⁶ Imesima ndida nnọ mbon oro nnyịn imade, utọ nte mme ufan m̀mê  mbonubon nnyịn. Ndien sia nnyịn mîfọnke ima, esịt nnyịn ekeme ndibian̄a nnyịn. (Jeremiah 17:9) Ntre edieke owo emi nnyịn imade anamde idiọkn̄kpọ onyụn̄ ọkpọn̄de Jehovah, ana iti ke ndisọn̄ọ nda ye Jehovah edi akpan n̄kpọ akan ndida ye owo ekededi.—Kot Matthew 22:37.

7. Didie ke eyenete an̄wan kiet ọkọsọn̄ọ ada ye Jehovah ke ini ẹkesiode eka esie ẹfep ke esop?

⁷ Edieke edide ẹma ẹsio owo ke ubon mbufo ẹfep ke esop, emekeme ndiwụt Jehovah ke imọ ida ye enye. Ke uwụtn̄kpọ, usen kiet eka Anne emi ẹkesiode ẹfep ke esop ama okot Anne ke fon ọdọhọ ke imọn̄ idi idise enye. ^[1] (Se ikọ idakisọn̄.) Enye ọkọdọhọ ke esịt inemke imọ nte owo ndomokiet ke ufọk mîmaha nditịn̄ ikọ ye imọ. N̄kpọ emi ama anam Anne ofụhọ onyụn̄ ebiere ndiwet eka esie leta. Mbemiso enye ekewetde leta oro, enye ama etie ekere aban̄a se Bible etịn̄de aban̄a nte ikpanamde n̄kpọ ye mbon oro ẹsiode ẹfep ke esop. (1 Corinth 5:11; 2 John 9-11) Enye ama etịn̄ ke leta oro ukpono ukpono ke enye eka mmimọ akakam ọkpọn̄ mmimọ ke ini enye akanamde idiọkn̄kpọ onyụn̄ esịn ndikabade esịt. Enye ama ọdọhọ eka esie ke edieke enye oyomde ndifiak n̄kop inemesịt, ke ana enye afiak ọnyọn̄ etiene Jehovah.—James 4:8.

8. Mme edu ewe ẹdin̄wam nnyịn isọn̄ọ ida ye Abasi?

⁸ Ikọt Abasi oro ẹkesọn̄ọde ẹda ye enye ke eyo David ẹma ẹsụhọde idem, ẹfọn ido, ẹnyụn̄ ẹnyene uko n̄ko. Ẹyak ise nte mme edu emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn n̄ko isọn̄ọ ida ye Jehovah.

9. Ntak emi Abner okodomode ndiwot David?

⁹ Jonathan eyen Saul ye Abner etubom ekọn̄ Israel ẹma ẹkụt ini emi David ekemende ibuot Goliath ọsọk Edidem Saul. Jonathan ama akabade ufan David onyụn̄ ọsọn̄ọ ada ye enye. (1 Samuel 17:57–18:3) Edi Abner ikadaha ye David. Enye akakam ada ye Saul emi okoyomde ndiwot David. (1 Samuel 26:1-5; Psalm 54:3) Jonathan ye Abner ẹma ẹdiọn̄ọ ke Abasi ama emek David ndidi udiana edidem Israel. Edi ke Saul ama akakpa, Abner ikosụk imaha ndida ye David. Utu ke oro, enye ama odomo ndinam Ish-bosheth  eyen Saul edidem. Nte ini akakade, etie nte Abner ama oyom ndinam idemesie edidem. Ekeme ndidi ntak oro akanam enye enyene ebuana ye kiet ke otu iban Edidem Saul. (2 Samuel 2:8-10; 3:6-11) Ntak emi Abner mîkanamke n̄kpọ ye David nte Jonathan akanamde? Ntak edi ke Jonathan ama ọsọn̄ọ ada ye Jehovah onyụn̄ osụhọde idem, edi Abner ikadaha.

10. Ntak emi Absalom mîkọsọn̄ọke ida ye Abasi?

¹⁰ Absalom, eyen Edidem David ikọsọn̄ọ ida ye Abasi sia enye ikosụhọkede idem. Enye okoyom ndidi edidem, ntre enye ama “etịm chariot ye mme enan̄-mbakara ọnọ idemesie, owo aba ye duop ẹnyụn̄ ẹfehe ẹbe iso ẹnọ enye.” (2 Samuel 15:1) Enye ama ada nneminua anam ediwak nditọ Israel ẹda ye enye. Enye ama akam odomo ndiwot ete esie, kpa ye oro enye ọkọdiọn̄ọde ke Jehovah ekemek David ete esie edidem Israel.—2 Samuel 15:13, 14; 17:1-4.

11. Nso ke mbụk Abner, Absalom, ye Baruch ekpep nnyịn?

¹¹ Owo emi mîsụhọkede idem onyụn̄ oyomde ikpọ itie isikemeke ndisọn̄ọ nda ye Abasi. Nnyịn imama Jehovah, nnyịn idinyụn̄ itiehe nte Abner ye Absalom emi ẹkedide mbon ibak ẹnyụn̄ ẹyomde ikpọ itie. Edi ana inen̄ede ikpeme mbak nnyịn iditọn̄ọ ndikere ke akpana inen̄ede inyene okụk m̀mê inam utom emi edinamde nnyịn idi mme ọwọrọiso owo. Emi idiyakke nnyịn idi ufan Jehovah. Enyene ini emi Baruch, ewetn̄wed Jeremiah, mîkokopke inemesịt ndinam n̄kpọ Abasi ke ntak emi enye okoyomde ikpọ n̄kpọ. Jehovah ama ọdọhọ Baruch ete: “Sese! Nyowụri se mbọpde, nnyụn̄ ndịbede se ntọde, kpa ofụri isọn̄ oro. Edi amaedi afo, afo osụk oyom ikpọ n̄kpọ ọnọ idemfo. Kûyom.” (Jeremiah 45:4, 5) Baruch ama akpan̄ utọn̄ ọnọ Jehovah. Ana nnyịn n̄ko ikpan̄ utọn̄ inọ Jehovah, koro ẹmọn̄ ẹsosobo idiọk ererimbot emi.

12. Tịn̄ ntak emi edisọn̄de nnyịn ndida ye Abasi edieke imade ndinam se inemde nnyịn.

¹² Daniel, eyenete nnyịn emi odụn̄de ke Mexico ekenyene ndibiere m̀mê anie ke imọ idida inọ. Enye okoyom ndidọ eyen ererimbot. Daniel ọdọhọ ete: “Mma nsiwet enye leta idem ke mma n̄kọtọn̄ọ utom usiakusụn̄.” Ekem, enyịn ama  edin̄wan̄a Daniel ke enye anam se inemde enye, inamke se Abasi amade. Enye ikadaha ye Jehovah, ikonyụn̄ isụhọkede idem. Enye ama etịn̄ se enye akanamde emi ọnọ ebiowo emi enyenede mbufiọk. Daniel ọdọhọ ete: “Ebiowo oro ama ọdọhọ ke edieke nyomde ndida ye Jehovah, ana ntre ndisiwet eyenan̄wan oro leta. Ke mma n̄kọbọn̄ akam ediwak ini nnọ Abasi nnyụn̄ ntua eyet, mma ntre ndisiwet enye leta. Ikebịghike, mma nnen̄ede n̄kop inem ukwọrọikọ.” Daniel edi esenyịn circuit idahaemi onyụn̄ ọdọ n̄wan oro amade Jehovah.

13. Didie ke Nathan akada ọnọ Jehovah ye David ke ini David akanamde idiọkn̄kpọ?

¹³ Edieke isọn̄ọde ida ye Jehovah, emi ayanam nnyịn ikeme n̄ko ndisọn̄ọ nda ye mbon en̄wen nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ. Prọfet Nathan ama ọsọn̄ọ ada ye Jehovah ye David. Ke David ama ekesịn efịbe ye n̄wan owo onyụn̄ owot ebe, Jehovah ama ọdọhọ Nathan ọkọnọ enye item. Nathan ama enyene uko onyụn̄ anam se Jehovah ọkọdọn̄de enye. Edi enye ama ada mbufiọk etịn̄ ikọ ye David isueneke-suene enye. Se enye akanamde emi owụt ke enye ama ọfọn ido. Enye okoyom David ọfiọk nte idiọkn̄kpọ esie okponde eketre. Enye ama ọnọ David mbụk aban̄a owo inyene kiet emi ekeyịpde n̄kukụre erọn̄ emi ubuene kiet ekenyenede. David ama enen̄ede ayat esịt ke ini enye okokopde se owo inyene emi akanamde. Nathan ama ọdọhọ enye ete: “Afo edi owo oro!” David ama okụt ke imedue Jehovah.—2 Samuel 12:1-7, 13.

14. Didie ke afo ekeme ndida nnọ Jehovah, ufan fo m̀mê mbonubon mbufo?

¹⁴ Afo n̄ko emekeme ndida nnọ Jehovah ye mbon en̄wen, ke ndifọn ido ye mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi ọmọfiọk eyenete emi anamde akwa idiọkn̄kpọ. Emekeme ndiyom ndidop uyo ke ntak emi enye edide ata ufan fo m̀mê owo ke ufọk mbufo. Edi ọmọdiọn̄ọ ke edieke odopde uyo ke udaha unọ Jehovah. Ntre, nam nte Nathan, kûdop uyo ke se enye anamde. Dọhọ enye okûbiat ini ndiketịn̄ n̄kpọ emi nnọ mbiowo man ẹn̄wam enye, emi oyowụt ke ọmọfọn ido ye enye. Edi edieke enye mîkaha iketịn̄ inọ mbiowo, afo ka ketịn̄. Edieke anamde ntem, ọwọrọ ada ọnọ Jehovah. Emi owụt n̄ko ke ọmọfọn ido ye eyenete fo, sia edieke etịn̄de ọnọ mbiowo, ẹyen̄wam enye afiak edi ufan Jehovah. Mmọ ẹyeda ifụre ifụre ido ẹnen̄ede enye.—Kot Leviticus 5:1; Galatia 6:1.

15, 16. Ntak emi akanade Hushai enyene uko man ekeme ndisọn̄ọ nda ye Abasi?

¹⁵ Hushai ekedi kiet ke otu ufan David emi mîkọkpọn̄ke enye. Ke ini ndusụk nditọ Israel ẹkeyomde ndimen Absalom nnịm edidem, ama oyom Hushai enyene  uko man ekeme ndida nnọ Abasi ye David. Enye ama ọdiọn̄ọ ke Absalom asan̄a ye mbonekọn̄ esie edi Jerusalem, ndien ke David efehe. (2 Samuel 15:13; 16:15) Edi nso ke Hushai akanam? Ndi enye ama ọkpọn̄ David akabade ada ye Absalom? Baba-o! Kpa ye edide David ama ọsọn̄ ndien ediwak owo ẹma ẹyom usụn̄ nte ẹkpewotde enye, Hushai okosụk ada ye David sia Jehovah ekemek David edidem. Ntem, Hushai ama aka okosobo ye enye ke Obot Olive.—2 Samuel 15:30, 32.

¹⁶ David ama ọdọhọ Hushai afiak ọnyọn̄ Jerusalem akanam nte ida ye Absalom man enye ekpekeme ndinam Absalom okop item esie, okûkop eke Ahithophel. Hushai ama enyene uko ada ọnọ Jehovah onyụn̄ anam se David ọkọdọn̄de enye, ikereke m̀mê ẹmọn̄ ẹkewot imọ. David ama ekpe Jehovah ubọk ete an̄wam Hushai, Jehovah ama onyụn̄ an̄wam enye. Absalom ama okop item Hushai ikopke eke Ahithophel.—2 Samuel 15:31; 17:14.

17. Ntak emi uko edin̄wamde nnyịn isọn̄ọ ida?

¹⁷ Oyom inyene uko man ikeme ndisọn̄ọ nda ye Jehovah nnyụn̄ n̄kop uyo esie utu ke ndinam se inemde mbonubon nnyịn, mbon itieutom nnyịn, m̀mê mbon ukara. Ke uwụtn̄kpọ, toto ke ini oro Taro emi odụn̄de ke Japan ekedide ekpri eyen, enye ama esinam ofụri se enye ekekeme ndinem ete ye eka esie esịt. Enye ama esikop uyo mmọ onyụn̄ anam se ededi emi mmọ ẹdọhọde, ke ntak emi enye amade mmọ. Edi ke ini enye ọkọtọn̄ọde ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah, ete ye eka esie ẹma ẹdọhọ enye okûkpep. Esịt ikenemke enye, ama onyụn̄ ọsọn̄ enye ndidọhọ mmọ ke imọ imebiere ndisidụk mbono esop. Taro ọdọhọ ete: “Mmọ ẹma ẹyat esịt ke ediwak isua ẹnyụn̄ ẹdọhọ n̄kûdedei n̄waha ufọk mmimọ. Mma mbọn̄ akam nnọ Abasi nte an̄wam mi nsọn̄ọ nda ye enye. Idahaemi, esịt osụhọde mmọ, mmesika n̄kese mmọ ini eke mmama.”—Kot Mme N̄ke 29:25.

18. Nso ke afo ekpep ke ukpepn̄kpọ mfịn emi?

¹⁸ Nnyịn n̄ko iyokop inemesịt edieke isọn̄ọde ida ye Jehovah kpa nte David, Jonathan, Nathan, ye Hushai ẹkekopde inemesịt. Nnyịn iyomke nditie nte Abner ye Absalom emi mîkọsọn̄ọke ida ye Abasi. Imọfiọk ke nnyịn ifọnke ima, ke imesinyụn̄ inam ndudue. Edi ẹyak iwụt Jehovah ke ndisọn̄ọ nda ye enye kpukpru ini edi se inen̄ede ibehe nnyịn.