1. Didie ke ẹkesinam n̄kpọ Jehovah toto ke eset?

JEHOVAH ye Jesus ẹdiana kiet toto ke ini emi ẹketọn̄ọde ndibot n̄kpọ. Jesus ke Jehovah ekebem iso obot mbemiso obotde kpukpru n̄kpọ eken. Jesus ama adiana ye Jehovah anam utom, okonyụn̄ odu “enye ke n̄kan̄ nte ata anamutom.” (Mme N̄ke 8:30) Ikọt Jehovah n̄ko ẹma ẹsidiana kiet ẹnam utom emi Abasi ọkọnọde mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, Noah ye ubon esie ẹma ẹdiana kiet ẹkọn̄ ubom. Nte ini akakade, nditọ Israel ẹma ẹdiana kiet ẹbọp tent utuakibuot, ẹdiana kiet ẹkpọk enye, ẹnyụn̄ ẹmen ẹkebọp ke nsio nsio ebiet. Mmọ ẹma ẹsikwọ ndinem ikwọ, ẹnyụn̄ ẹbre n̄kpọ ẹtoro Jehovah ke temple. Ikọt Jehovah ẹkekeme ndinam kpukpru emi koro mmọ ẹma ẹdiana kiet.—Genesis 6:14-16, 22; Numbers 4:4-32; 1 Chronicle 25:1-8.

2. (a) Mme Christian eyo mme apostle ẹkesinam n̄kpọ Abasi didie? (b) Ewe mbụme ke idineme?

² Mme Christian eyo mme apostle ẹma ẹsidiana kiet  n̄ko. Apostle Paul ọkọdọhọ ke kpa ye oro mmọ ẹkenyenede nsio nsio enọ, ẹkenyụn̄ ẹnọde mmọ nsio nsio utom ndinam, mmọ ẹma ẹsidiana kiet. Kpukpru mmọ ẹketiene Adausụn̄ mmọ, Jesus Christ. Paul ekemen mmọ odomo ye idem owo emi enyenede nsio nsio ndido, edi ẹdiana kiet ẹnam utom. (Kot 1 Corinth 12:4-6, 12.) Nso ke aban̄a nnyịn mfịn? Didie ke ikeme ndidiana kiet n̄kwọrọ ikọ, nnam n̄kpọ ke esop, ye ke ubon?

3. Nso ke apostle John okokụt ke n̄kukụt?

³ Ke eyo mme apostle, apostle John ama okụt ke n̄kukụt nte angel itiaba ẹfride obukpon̄. Ke ini ọyọhọ angel ition ekefride obukpon̄, John ama okụt “ntantaọfiọn̄ oro okotode enyọn̄ ediduọ ke isọn̄.” “Ntantaọfiọn̄” oro ama ada ukpọhọde ọkpọhọde n̄kịmn̄kịm editụn̄ọ ukpe. Ata obubịt nsụn̄ikan̄ ama ọwọrọ ke ukpe oro. Ekem ata ediwak n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹma ẹwọn̄ọ ke nsụn̄ikan̄ oro. Mmọ ikataha eto m̀mê ikọn̄, edi ẹkekam ẹtop mbon oro “mînyeneke ufịkn̄kpọ Abasi ke ọkpọiso mmọ.” (Ediyarade 9:1-4) John ama ọdiọn̄ọ ke n̄kukun̄kpọyọriyọ emi ẹwakde ntem ẹsinen̄ede ẹbiat n̄kpọ, ukem nte ẹkebiatde ke Egypt ke eyo Moses. (Exodus 10:12-15) N̄kukun̄kpọyọriyọ emi John okokụtde ẹda ẹban̄a mme Christian oro ẹyetde aran, emi ẹkwọrọde ke ẹmọn̄ ẹsobo kpukpru nsunsu ido ukpono. Ata ediwak mbon en̄wen emi ẹdoride enyịn ndidu uwem mi ke isọn̄ ẹtiene mmọ ẹkwọrọ etop emi. Mmọ ẹdiana kiet ẹnam utom emi. Utom ukwọrọikọ emi an̄wam ediwak owo ẹkpọn̄ nsunsu ido ukpono ẹnyụn̄ ẹwọrọ ke ufụn Satan.

4. Ewe utom ke Abasi ọdọhọ nnyịn inam mfịn, ndien nso idin̄wam nnyịn inam utom emi?

⁴ Abasi ọdọhọ nnyịn ikwọrọ “eti mbụk” inọ mme owo ke ofụri ererimbot mbemiso utịt edide. Ata akwa utom edi emi! (Matthew 24:14; 28:19, 20) Ana isan̄a ikot kpukpru mbon oro “itọn̄ asatde” ẹdi ẹdin̄wọn̄ “mmọn̄ uwem,” oro edi, ana ikpep kpukpru mbon oro ẹyomde ndifiọk akpanikọ Bible. (Ediyarade 22:17) Edi ana kpukpru owo ke esop ‘ẹdiana kiet’ man ikeme ndinam utom emi.—Ephesus 4:16.

5, 6. Didie ke utom ukwọrọikọ anam nnyịn idiana kiet?

⁵ Oyom ẹnam ata eti ndutịm man nnyịn ikeme ndikwọrọ ikọ nnọ ata ediwak owo nte ikekeme. Ndausụn̄ oro ẹsinọde ke esop nnyịn esin̄wam nnyịn ikwọrọ ikọ. Ke in ẹkụrede mbono an̄wautom, imesiwọrọ ikọkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ inọ mme owo. Imesinọ mme owo mme n̄wed oro ẹdade ẹkpep Bible. Imọnọ mme owo ke ofụri ererimbot ediwak miliọn n̄wed. Ndusụk ini, ẹsidọhọ nnyịn inam san̄asan̄a utom ukwọrọikọ. Ke ini inamde utom emi, ọwọrọ idiana ye ediwak miliọn owo emi ẹkwọrọde kpa etop kiet  emi ke ofụri ererimbot. Mme angel, emi ẹn̄wamde ikọt Abasi ẹkwọrọ eti mbụk, ẹtiene nnyịn ẹnam utom emi n̄ko.—Ediyarade 14:6.

⁶ Ke ini ikotde N̄wedisua nnyịn ikụt nte ẹkwọrọde ikọ ke ofụri ererimbot, esịt esinen̄ede enem nnyịn. Kere n̄ko nte ndinọ mme owo n̄wedikot ẹdidụk akamba mbono nnyịn anamde nnyịn idiana kiet ke ofụri ererimbot. Ẹsinam ukem ukem n̄kpọ ke kpukpru ikpọ mbono ke ofụri ererimbot. Utịn̄ikọ emi ẹsinọde, ye drama ye nnamn̄wụt emi ẹsinamde ẹsin̄wam nnyịn inam n̄kpọ Jehovah ke ofụri esịt. Ndidụk Editi n̄kpa Christ kpukpru isua esinam nnyịn idiana kiet ye nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot. (1 Corinth 11:23-26) Kpukpru isua, nnyịn imesisop idem ke Nisan 14 ke utịn̄ ama okosụhọde, ke ofụri ererimbot, inịm Editi n̄kpa Christ. Nnyịn isinam emi man ikọm Jehovah ke se enye anamde ọnọ nnyịn, inyụn̄ iti usen n̄kpa Jesus nte enye ọkọdọhọde. Mbemiso inịmde Editi, nnyịn imesidiana kiet ikot adan̄a ediwak owo nte ikekeme ẹdi ẹditiene nnyịn ẹti n̄kpa Christ.

7. Nso ke nnyịn ikeme ndinam sia idianade kiet?

⁷ N̄kukun̄kpọyọriyọ kiet ikemeke ndinen̄ede mbiat n̄kpọ. Kpasụk ntre, owo kiet kpọt ikemeke ndikwọrọ ikọ nnọ kpukpru owo. Edi sia nnyịn idianade kiet inam utom emi, imanam ata ediwak miliọn owo ẹfiọk n̄kpọ ẹban̄a Jehovah inyụn̄ inam ediwak mmọ ẹtoro ẹnyụn̄ ẹkpono enye.

8, 9. (a) Nso uwụtn̄kpọ ke Paul ọkọnọ ndiwụt ke ọfọn inen̄ede idiana kiet? (b) Didie ke ikeme ndinam esop adiana kiet?

⁸ Paul ama anam nditọete ke Ephesus ẹfiọk nte ẹtịmde esop, onyụn̄ ọdọhọ ke akpana kpukpru owo ke esop ẹda ‘ima ẹkọri ke kpukpru n̄kpọ.’ (Kot Ephesus 4:15, 16.) Paul ama emen esop odomo ye idem owo onyụn̄ ọdọhọ ke owo nnyịn kiet kiet ekeme ndinam esop adiana kiet onyụn̄ etiene Jesus, emi adade esop usụn̄. Enye ama ọdọhọ ke “ikek” adian kpukpru ndido idem ọtọkiet. Ntre, nso ke kpukpru nnyịn ikpanam, edide idi uyen m̀mê akwaowo, m̀mê idem ọsọn̄ nnyịn m̀mê isọn̄ke?

⁹ Jesus emek mbiowo ete ẹda usụn̄ ke esop; enye oyom nnyịn ikpono mmọ inyụn̄ itiene ndausụn̄ oro mmọ ẹnọde. (Mme Hebrew 13:7, 17) Isimemke ndinam emi kpukpru ini. Edi imekeme ndiben̄e Jehovah an̄wam nnyịn inam emi. Edisana spirit esie ekeme ndin̄wam nnyịn itiene ndausụn̄ ekededi oro mbiowo ẹnọde nnyịn. Edieke nnyịn isụhọrede idem inyụn̄ itienede ndausụn̄ mbiowo, emi ayanam esop enen̄ede adiana kiet onyụn̄ anam itetịm ima nditọete nnyịn.

10. Didie ke mme asan̄autom unamutom ẹsinam esop adiana kiet? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

¹⁰ Mme asan̄autom unamutom ẹn̄wam  n̄ko ndinam esop adiana kiet. Mmọ ẹsịn idem ẹn̄wam mbiowo. Imọkọm mmọ ke kpukpru se mmọ ẹnamde. Ke uwụtn̄kpọ, mmọ ẹsikụt ẹte ke nnyịn imenyene mme n̄wed oro ẹwakde ẹkem ndida n̄kwọrọ ikọ, ẹsinyụn̄ ẹdara isenowo oro ẹsidide mbono esop nnyịn. Mmọ ẹsin̄wam ndidiọn̄ Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyụn̄ nnam enye asana. Ke ini nnyịn iberede ye nditọete emi, emi esinam nnyịn idiana kiet inam n̄kpọ Jehovah, esinyụn̄ anam n̄kpọ asan̄a ke nde ke nde ke esop.—Men Utom 6:3-6 domo.

11. Didie ke n̄kparawa ẹkeme ndinam esop adiana kiet?

¹¹ Ndusụk mbiowo ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ ke esop ke ata ediwak isua. Edi, ekeme ndidi mmọ ikemeke ndinam n̄kpọ esop aba nte mmọ ẹkesinamde ke ini ẹkedide n̄kparawa. N̄kpri n̄kparawa ke esop ẹkeme ndin̄wam mmọ. Edieke ẹnọde mmọ ukpep, mmọ ẹkeme ndin̄wam nnam ediwak utom ke esop. Ke ini mme asan̄autom unamutom ẹsịnde idem ẹnam utom mmọ, mmọ ẹkeme ndidot ndidi mbiowo nte ini akade. (1 Timothy 3:1, 10) Ndusụk mbiowo emi ẹdide n̄kparawa ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ Abasi tutu ẹdot ndidi mme esenyịn circuit. Emi anam mmọ ẹkeme ndin̄wam nditọete ke ata ediwak esop. Esinem nnyịn ndikụt n̄kparawa ẹnyịmede ndin̄wam nditọete.—Kot Psalm 110:3; Ecclesiastes 12:1.

12, 13. Nso ikeme ndin̄wam ubon ẹdiana kiet?

¹² Didie ke ikeme ndin̄wam mbonubon nnyịn ẹdiana kiet? Ndisinịm Utuakibuot Ubon kpukpru urua ekeme ndin̄wam nnyịn inam emi. Ke ini ete ye eka ẹtiede ye nditọ mmọ ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a Jehovah, mmọ ẹsinen̄ede ẹma idemmọ ẹnyụn̄ ẹdiana kiet. Mmọ ẹkeme ndida ini emi n̄kpep nte ẹdikwọrọde ikọ, ndien emi ayanam kpukpru owo ẹben̄e idem ẹnọ ukwọrọikọ. Ke ini mmọ ẹkopde nte kpukpru owo ke ubon ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a se mmọ ẹkpepde ke Ikọ Abasi, ye nte mmọ ẹmade Jehovah ẹnyụn̄ ẹyomde ndinem enye esịt, emi esinam mmọ ẹtetịm ẹdiana kiet.

¹³ Didie ke ebe ye n̄wan ẹkeme ndidiana kiet? (Matthew 19:6) Ke ini ebe ye n̄wan ẹmade Jehovah, ẹnyụn̄ ẹdianade kiet ẹnam n̄kpọ esie, mmọ ẹyekop inemesịt, ndọ mmọ oyonyụn̄ enem. Ebe ye n̄wan ẹkpenyene ndiwụt n̄ko ke imama kiet eken, kpa nte Abraham ye Sarah, Isaac ye Rebekah, ye Elkanah ye Hannah ẹkewụtde. (Genesis 26:8; 1 Samuel 1:5, 8; 1 Peter 3:5, 6) Ke ini ebe ye n̄wan ẹnamde emi, mmọ ẹyenen̄ede ẹdiana kiet ẹnyụn̄ ẹtetịm ẹkpere Jehovah.—Kot Ecclesiastes 4:12.

14. Edieke ebe m̀mê n̄wan fo mînamke n̄kpọ Jehovah, nso ke akpanam man ndọ mbufo aka iso enem?

 ¹⁴ Bible ọdọhọ nnyịn ikûdọ owo emi mînamke n̄kpọ Jehovah. (2 Corinth 6:14) Edi enyene ndusụk nditọete nnyịn emi ebe m̀mê n̄wan mmọ mîdịghe Ntiense Jehovah. Ndusụk ke otu emi ẹkedifiọk akpanikọ ke ẹma ẹkedọ ndọ, edi ebe m̀mê n̄wan mmọ imaha ndidụk esop Abasi. Ndusụk ẹkedọ asan̄autom Jehovah, ekem ebe m̀mê n̄wan mmọ ẹkpọn̄ esop. Ke ini n̄kpọ etiede ntem, ana isịn idem inam se Bible etemede mbak ndọ nnyịn idisuana. Isimemke utom ndinam emi kpukpru ini. Ke uwụtn̄kpọ, Mary ye David ebe esie, ẹma ẹsidiana kiet ẹnam n̄kpọ Jehovah. Ekem, David ama etre ndisidụk mbono esop. Edi Mary okosụk ededi eti an̄wan onyụn̄ aka iso odu uwem nte Christian. Enye ama esikpep nditọ esie itiokiet Ikọ Abasi, esinyụn̄ odụk mbono esop ye ikpọ mbono. Ke ini nditọ Mary ẹma ẹkekpon ẹnyụn̄ ẹkpọn̄ ufọk, Mary ama aka iso ndinam n̄kpọ Jehovah kpa ye oro mîkememke inọ enye. Nte ini akakade, David ama ọtọn̄ọ ndisikot mme magazine emi Mary ekesinịmde ọnọ enye. Ikebịghike, enye ama afiak ọtọn̄ọ ndidụk mbono esop ndusụk ini. Eyeyen esie emi edide isua itiokiet ama esinịm itie ọnọ enye. Ndien usen ekededi oro David mîdụkke mbono esop, eyeyen esie esidọhọ enye ete: “Papa, ama enen̄ede ọdọn̄ mi ndikụt fi ke mbono esop mfịn.” David ama afiak ọnyọn̄ ebịne Jehovah ke isua 25 ama ekebe. Esịt enen̄ede enem enye ye n̄wan esie ndifiak ndiana kiet nnam n̄kpọ Jehovah.

15. Didie ke mbon emi ẹma ẹkedọ ndọ ẹbịghi ẹkeme ndin̄wam mbufa mme ọdọ ndọ?

¹⁵ Satan esịn ntịme ke ediwak ubon mfịn. Ntak edi oro akpanade ebe ye n̄wan emi ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah  ẹdiana kiet. Inamke n̄kpọ m̀mê ebịghi didie ọkọdọ ndọ, kere se akpanamde m̀mê ekpetịn̄de man ndọ fo enen̄ede enem. Edieke edide ebịghi ẹkenam ndọ, ẹnịm eti uwụtn̄kpọ ẹnọ mbufa mme ọdọ ndọ. Ẹmekeme ndikot obufa ebe ye n̄wan ẹdidụk utuakibuot ubon mbufo. Mmọ ẹyeda emi ẹkpep ke ekpededi owo ọdọ ndọ isua 100, ana enye osụk owụt ebe m̀mê n̄wan esie ke imama enye, ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹdiana kiet.—Titus 2:3-7.

16, 17. Nso iditịbe inọ mbon emi ẹdianade kiet ẹnam n̄kpọ Abasi?

¹⁶ Nditọ Israel ẹma ẹsidiana kiet ke ini mmọ ẹsikade ẹkekpono Abasi ke Jerusalem. Mmọ ẹma ẹsitịm kpukpru se mmọ ẹyomde ndida n̄ka isan̄ oro. Mmọ ẹkesisan̄a kiet ẹka isan̄ emi, ẹnyụn̄ ẹn̄wam kiet eken. Ke ini mmọ ẹsịmde temple, mmọ ẹma ẹsidiana kiet ẹtoro Jehovah ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ enye. (Luke 2:41-44) Mfịn, ana inen̄ede idiana kiet inyụn̄ ibere ye kiet eken adan̄a nte ikekeme, ke emi isụk iben̄ede idem ndidu uwem ke obufa ererimbot mi. Ndi ọmọdiọn̄ọ n̄kpọ en̄wen emi ekemede ndinam man enen̄ede adiana ye nditọete fo?

¹⁷ Mbon ererimbot ẹsitọhọ ẹnyụn̄ ẹn̄wana ye kiet eken ke ntak n̄kpọ kiet m̀mê eken. Edi imenen̄ede ikọm Jehovah Abasi nte enye anamde nnyịn inyene emem inyụn̄ ifiọk akpanikọ. Ke ofụri ererimbot, nnyịn ikọt Jehovah imatuak ibuot inọ enye nte enye oyomde. Nnyịn imenen̄ede idiana kiet ke mme akpatre usen emi ikan nte akanam idianade. Nnyịn ke isan̄a kiet ‘idọk obot Jehovah’ kpa nte Isaiah ye Micah ẹketịn̄de. (Isaiah 2:2-4; kot Micah 4:2-4.) Esịt eyenen̄ede enem nnyịn ke ini kpukpru owo ke isọn̄ ẹdidianade kiet ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah!