1, 2. (a) Nso in̄wam mme uyen nnyịn ẹkeme ndin̄wana n̄kan Satan ye mme demon esie? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

APOSTLE PAUL ekemen nnyịn odomo ye mbonekọn̄ emi ẹn̄wanade ekọn̄. Edi ekọn̄ emi enye eketịn̄de aban̄a ikedịghe ekọn̄ oro ẹdade nsannsan ẹn̄wana. Nnyịn in̄wanake ye mme owo, in̄wana ye Satan ye mme demon esie. Mmọ ẹnen̄ede ẹfiọk ndin̄wana ekọn̄ sia ebịghi mmọ ẹketọn̄ọ ndin̄wana ekọn̄. Ekeme nditie nte nnyịn idikemke ubọk ye mmọ, akpan akpan edieke idide uyen. Ndi mme uyen ẹkeme ndikan utọ mme asua oro ẹkopde odudu ntem? Ih ẹkeme ndikan! Ediwak mmọ ẹkakan. Nso in̄wam mmọ ẹkan? Jehovah ọnọ mmọ odudu. Edi mmọ iwan̄ke-wan̄ ubọk itie. Ukem nte mbonekọn̄ oro ẹnen̄erede ẹfiọk ndin̄wana ekọn̄, mmọ “ẹmen ofụri n̄kpọekọn̄ Abasi ẹsịne.”​—Kot Ephesus 6:​10-12.

² Etie nte n̄kpọekọn̄ oro mbonekọn̄ Rome ẹkesisịnede ke apostle Paul akada ọnọ uwụtn̄kpọ oro. (Utom 28:16) Ẹyak ineme ntak emi uwụtn̄kpọ oro ọfọnde. Oyokop nte ndusụk uyen ẹtịn̄de se isinamde ọsọn̄ mmọ ndimen n̄kpọekọn̄ Abasi kiet kiet nsịne ye ufọn oro mmọ ẹbọde ke ndisịne mme n̄kpọekọn̄ emi.

3, 4. Didie ke akpanikọ oro ikpepde ke Bible etie nte n̄kpahaisịn owoekọn̄ Rome?

³ Kot Ephesus 6:14. Ẹma ẹsidian n̄kpri mbatmbat ukwak ke n̄kpahaisịn owoekọn̄ Rome. N̄kpahaisịn oro ama esikpeme owoekọn̄ isịn. Ẹkenam n̄kpahaisịn oro ntre man ukwak ikpanesịt ekeme ndidoro ke enye. Oro ama anam ukwak ikpanesịt idobike owoekọn̄ ke idem ikaha. Ndusụk n̄kpahaisịn ẹma ẹnyene itie emi ẹkesifakde akan̄kan̄ ye afaka. Owoekọn̄ oro akakpahade n̄kpahaisịn esie ọsọn̄ ama ekeme ndituak nda ikpat iba n̄n̄wana ekọn̄.

⁴ Kpa nte n̄kpahaisịn esikpemede owoekọn̄ isịn, ntre ke akpanikọ oro ikpepde ke Bible esikpeme nnyịn, iyakke ẹda nsunsu ukpepn̄kpọ ẹtụn nnyịn usụn̄. (John 8:​31, 32; 1 John 4:1) Nte itịmde-tịm ima akpanikọ oro ikpepde ke Bible, ntre ke edimem nnyịn utom ndimen “ukwak ikpanesịt” nsịne, oro edi, ndidu uwem nte Abasi amade. (Ps. 111:​7, 8; 1 John 5:3) Ke ini Ikọ Abasi enen̄erede an̄wan̄a nnyịn, idem idinyekke nnyịn nditịn̄ se ikpepde nnọ mbon oro ẹbiọn̄ọde nnyịn.​—1 Pet. 3:15.

5. Ntak emi ikpesitịn̄de akpanikọ kpukpru ini?

⁵ Nso idin̄wam nnyịn isinam se ikpepde ke Bible isinyụn̄ itịn̄ akpanikọ kpukpru ini? Ana inen̄ede ima akpanikọ oro Bible ekpepde tutu enye etie nte n̄kpọ eke imende enye ikpaha ke isịn. Ntak emi nnyịn mîkposụho nsu? Nsu edi n̄kpọ kiet emi Satan adade enyene ediwak owo. Nsu esibiat n̄kpọ ọnọ owo oro osude nsu onyụn̄ abiat ọnọ owo oro enịmde nsu oro. (John 8:44) Kpa ye oro nnyịn mîfọnke ima, ana idomo ukeme ndisitịn̄ akpanikọ. (Eph. 4:25) Isimemke nditịn̄ akpanikọ kpukpru ini. Abigail emi edide isua 18 ọdọhọ ete: “Ndusụk ini esitie nte ufọn idụhe nditịn̄ akpanikọ, akpan akpan ke ini edide okposu nsu emekeme ndibọhọ afanikọn̄.” Edi ntak emi enye esimade nditịn̄ akpanikọ? Enye ọdọhọ ete: “Esịt esina mi sụn̄ ke ini ntịn̄de akpanikọ. Ndisitịn̄ akpanikọ anam ete ye eka mi ye mme ufan mi ẹsinịm ikọ mi.” Victoria emi edide isua 23 ọdọhọ ete: “Mme owo ẹkeme ndiyom ndifịna fi uwem ke ini etịn̄de akpanikọ onyụn̄ anamde mmọ ẹfiọk se afo enịmde. Edi edieke ọsọn̄ọde ada ayadia ediwak ufọn, utọ nte ndinyene uko, ndinen̄ede n̄kpere Jehovah, mbon oro ẹmade fi ẹyenyụn̄ ẹkpono fi.” Omokụt ntak emi ọfọnde do ndika iso ‘nda akpanikọ mbọbọ ke isịn’ kpukpru ini!

6, 7. Ntak emi ẹmende edinen ido ẹdomo ye ukwak ikpanesịt?

⁶ Enyene ukwak ikpanesịt kiet emi mbonekọn̄ Rome eyo mme apostle ẹkesisịnede. Ẹkesida n̄kpri ukwak ẹdian mbiọn̄ mbiọn̄ ke ikpa ẹnam ukwak ikpanesịt oro. Ẹma ẹsidian n̄kpri ukwak en̄wen ke ukwak ikpanesịt oro man ofụk afara owoekọn̄. Utọ ukwak ikpanesịt emi ikesiyakke owoekọn̄ ọsọp isan̄ nte enye akpamade. Akana enye esinyụn̄ ese ke ubọk ke ubọk m̀mê ekpri ukwak ndomokiet ekịbe ọwọrọ. Edi utọ ukwak ikpanesịt emi ama esikpeme owoekọn̄ esịt ye mme ndido eken, ikesiyakke akan̄kan̄ m̀mê idan̄ mme asua anam enye n̄kpọ.

⁷ Uwụtn̄kpọ emi owụt ke ibet Jehovah emi etiede nte ukwak ikpanesịt ekeme ndikpeme ndamban̄a esịt nnyịn. (N̄ke 4:23) Owoekọn̄ ididehedei imen ukwak ikpanesịt esie emi ẹdade eti ukwak ẹnam ikokpụhọ ye enye oro ẹdade n̄ket ẹnam; nnyịn ikponyụn̄ idehedei imen ibet Jehovah ikpụhọ ye ekikere idem nnyịn. Nnyịn ikemeke-keme ndida ifiọk idem nnyịn n̄kpeme esịt nnyịn. (N̄ke 3:​5, 6) Ntak edi oro anade ika iso ikụt ite ke “ukwak ikpanesịt” oro Jehovah ọnọde nnyịn ke ekpeme esịt nnyịn.

8. Ntak emi ọfọnde isọn̄ọ ida inam se Jehovah amade?

⁸ Ndi akanam emekere ke ndinịm ibet Jehovah ọsọn̄ akaha m̀mê ke iyakke fi anam  se akpamade ndinam? Daniel emi edide isua 21 ọdọhọ ete: “Mme titia ye nditọ ufọkn̄wed nnyịn ẹsisak mi ke ntak emi ndude uwem nte Abasi amade. Ke nsonso oro, bụt ama esinam mi, esịt ikesinyụn̄ inemke mi.” Nso ikan̄wam enye? Enye ọdọhọ ete: “Nte ini akakade, mma n̄kụt ke ọfọn ndidu uwem nte Jehovah amade. Ndusụk nditọ ufọkn̄wed nnyịn ẹma ẹtọn̄ọ ndida n̄kpọsọn̄ ibọk, ndusụk ikamaha ndidi n̄wed aba. Uwem mmọ ikọwọrọke n̄kpọ. Ndidu uwem nte Jehovah amade akam ọfọn ye nnyịn.” Madison edi isua 15. Enye ọdọhọ ete: “Isimemke ndinam se Jehovah amade nnyụn̄ ntre nditiene mme ufan mi nnam se mmọ ẹkerede ke ọfọn.” Nso in̄wam enye? Enye ọdọhọ ete: “Mmesiti ke n̄kere enyịn̄ ndian Jehovah, ke Satan onyụn̄ ada idomo an̄wana ekọn̄ ye ami. Esịt esinen̄ede enem mi ke ini mbede idomo.”

9-11. (a) Nso ke isịne emi etiede nte ikpaukot? (b) Nso idinam etetịm enem nnyịn ndikwọrọ ikọ?

⁹ Kot Ephesus 6:15. Owoekọn̄ Rome oro mîkesịneke ikpaukot ekọn̄ ikeben̄eke idem ndika ekọn̄. Ẹkesikịm ikpa ita ẹdian kiet ẹda ẹnam idak ikpaukot oro; ikpaukot oro ama ọsọn̄ idem etieti onyụn̄ enem ndisịne. Enye ikesiyakke owoekọn̄ ọfiọnọde ọduọ.

¹⁰ Ikpaukot oro mbonekọn̄ Rome ẹkesisịnede ama esin̄wam mmọ ẹn̄wana ekọn̄; ntre n̄ko ke ndamban̄a ikpaukot oro isịnede an̄wam nnyịn ikwọrọ eti mbụk emem inọ mme owo. (Isa. 52:7; Rome 10:15) Ndusụk ini, esiyom inyene uko man ikeme ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo. Bo emi edide isua 20 ọdọhọ ete: “Idem ama enyek mi ndikwọrọ ikọ nnọ nditọ klas nnyịn. Etie nte bụt akanam mi. Ke ini mfiakde ntie n̄kere, mfiọkke ntak emi n̄kayakde bụt anam mi. Enenem mi idahaemi ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ.”

¹¹ Ediwak uyen ẹkụt ke esinen̄ede enem mmimọ ndikwọrọ ikọ edieke mmimọ iben̄ede idem. Didie ke afo ekeme ndiben̄e idem? Julia emi edide isua 16 ọdọhọ ete: “Mmesidọn̄ n̄wed nnyịn ke ekpat ufọkn̄wed mi. Mmesinyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ ke ini nditọ ufọkn̄wed nnyịn ẹtịn̄de se mmọ ẹkerede ẹnyụn̄ ẹnịmde. Oro esinam mi mfiọk nte n̄kpan̄wamde mmọ. Ke ini mben̄ede idem, mmesikeme ndineme se idin̄wamde mmọ.” Makenzie edi isua 23. Enye ọdọhọ ete: “Edieke afo ọfọnde ido, esinyụn̄ amade ndikpan̄ utọn̄, ọyọfiọk se ifịnade ubọkn̄ka fo. Mmesikot kpukpru n̄kpọ oro esop Abasi ẹsion̄ode ẹnọ mme uyen. Oro esin̄wam mi n̄keme ndiwụt mmọ n̄kpọ ke Bible m̀mê ke jw.org oro edin̄wamde mmọ.” Se mme uyen oro ẹtịn̄de owụt ke ndinen̄ede mben̄e idem ndikwọrọ ikọ etie nte ndisịne “ikpaukot” oro ekemde nnyịn ọfọn.

12, 13. Nso idi kiet ke otu “enyịm ikan̄” Satan?

¹² Kot Ephesus 6:16. “Akwa otuekọn̄” oro mbonekọn̄ Rome ẹkesikamade eketie nte akwa, ama esinyụn̄ ofụk mmọ ọtọn̄ọde ke afara esịm edọn̄. Akwa otuekọn̄ emi ikesiyakke n̄kpọekọn̄ mme asua, utọ nte akan̄kan̄, eduat, ye idan̄ anam mmọ n̄kpọ.

¹³ Nsu edi n̄kpọekọn̄ m̀mê “enyịm ikan̄” kiet emi Satan esidade an̄wana ye mbufo mme uyen. Enye osu nsu odori Jehovah ete ke Jehovah imaha fi inyụn̄ idọn̄ke-dọn̄ enyịn m̀mê afo do m̀mê udụhe. Sista Ida edi isua 19. Enye esikere ke imọ iwọrọke n̄kpọ ndomokiet. Enye ọdọhọ ete: “N̄kesikere ke Jehovah idọn̄ke mi enyịn inyụn̄ iyomke ndidi ufan mi.” Nso in̄wam Ida akan utọ ekikere emi? Enye ọdọhọ ete: “Mbono esop esinam mi nnen̄ede mbuọt idem ye Jehovah. Ini akpa, n̄kesidodop uyo ntie ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ sia n̄kekere ke ibeheke owo ndomokiet m̀mê mmọbọrọ mbụme m̀mê mbọrọke. Edi idahaemi mmesiben̄e idem nnọ mbono esop, mmesinyụn̄ ndomo  ndibọrọ mbụme utịm ikaba m̀mê ikata. Isimemke, edi esinem mi ke idem mma mbọrọ mbụme. Nditọete ẹsisọn̄ọ mi idem. Kpukpru ini oro nnyọn̄de mbono esop, mmesikụt ke Jehovah ama mi.”

14. Nso ke mbụk Sista Ida ekpep nnyịn?

¹⁴ Enyene akpan n̄kpọ kiet oro mbụk Sista Ida ekpepde nnyịn. Otuekọn̄ oro mbonekọn̄ Rome ẹkesikamade ikesidịghe eyo esiere enye okpon mîdịghe ekpri, ekesisụk etie nte ẹkenamde enye. Edi mbuọtidem itiehe ntre. Mbuọtidem nnyịn ke Abasi ekeme nditetịm nsọn̄ mîdịghe emem. Esịne nnyịn ke ubọk. (Matt. 14:31; 2 Thess. 1:3) Ana inam mbuọtidem nnyịn etetịm ọsọn̄!

15, 16. Didie ke idotenyịn etie nte ndụn?

¹⁵ Kot Ephesus 6:17. Nte ẹkenamde ndụn oro owoekọn̄ Rome ekesiyarade ikesiyakke n̄kpọekọn̄ oro mme asua ẹtopde ọtọ enye ibuot, itọn̄, ye iso. Ẹma ẹsisịn ubọk ke ndusụk ndụn man owoekọn̄ ekpekeme ndikama ke ubọk nsana.

¹⁶ Ukem nte ndụn esikpemede owoekọn̄ mfre, ntre n̄ko ke “idotenyịn edinyan̄a” esikpeme nnyịn ekikere. (1 Thess. 5:8; N̄ke 3:21) Idotenyịn esinam isịn esịt ke se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ nnyịn inyụn̄ iyakke mme mfịna anam idem emem nnyịn. (Ps. 27:​1, 14; Utom 24:15) Edieke iyomde idotenyịn ekpeme nnyịn, ana inen̄ede inịm ke iyenyene se idoride enyịn. Emi etie nte ndiyara ndụn ke ibuot kpukpru ini utu ke ndiyarade n̄kakama ke ubọk.

17, 18. (a) Didie ke Satan ekeme ndidomo ndinam iyarade ndụn nnyịn ikama ke ubọk? (b) Didie ke ikeme ndiwụt ke Satan ibian̄ake nnyịn?

¹⁷ Didie ke Satan ekeme ndidomo ndinam  nnyịn iyarade ndụn nnyịn ikama ke ubọk? N̄kọ emeti nte enye okodomode nditap Jesus. Satan ama enen̄ede ọdiọn̄ọ ke Jesus ayakara mme owo ke ini iso. Edi akana Jesus ebet tutu ekem ini emi Jehovah ekenịmde. Mbemiso Jesus akarade mme owo, akana enye ọbọ ufen onyụn̄ akpa. Satan ama ọdọhọ Jesus ke edieke enye atuakde ibuot ọnọ imọ inikiet kpọt, ke imekeme ndinam enye ọsọsọp ọtọn̄ọ ndikara mme owo utu ke nditie mbet ini oro Jehovah enịmde. (Luke 4:​5-7) Satan onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndinọ nnyịn ediwak nti n̄kpọ ke obufa ererimbot. Edi ana ibet tutu ini oro, inyụn̄ iben̄e idem ndiyọ nsio nsio afanikọn̄ oro ẹkemede ndisịm nnyịn. Satan esidomo ndinam nnyịn iyom ndidu inem uwem idahaemi utu ke nditie mbet obufa ererimbot. Enye oyom isịn ibuot isịn itọn̄ iyom ndinyene kpukpru n̄kpọ idahaemi. Enye iyomke ibem iso iyom Obio Ubọn̄ Abasi.​—Matt. 6:​31-33.

¹⁸ Ata ediwak uyen nnyịn iyakke Satan ada utọ nsu emi enyene mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, Sista Kiana emi edide isua 20 ọdọhọ ete: “Mmọdiọn̄ọ ke Obio Ubọn̄ Abasi kpọt edikọk kpukpru mfịna nnyịn.” Didie ke emi an̄wam enye ekere n̄kpọ onyụn̄ odu uwem idahaemi? Enye ọdọhọ ete: “Ndifiọk ke Abasi ayanam isọn̄ emi edi Paradise iyakke nsịn esịt ke se mbon ererimbot emi ẹdade ke akpan n̄kpọ. Ndaha enọ mi m̀mê se n̄kemede ndinam nyom ndiwọrọ etop ke ererimbot emi. Utu ke oro, nda ini ye odudu mi nsịn idem nnam n̄kpọ Jehovah.”

19, 20. Nso idin̄wam nnyịn inen̄ede ifiọk ndida Ikọ Abasi n̄wụt mme owo se inịmde nnyụn̄ n̄kpep idem nnyịn ndikere n̄kpọ ọfọn?

¹⁹ Ke ini Paul ekewetde n̄wed Ephesus, akan̄kan̄ oro mbonekọn̄ Rome ẹkesikamade ọkọniọn̄ n̄kpọ nte ikpat iba. Ẹkesida enye ẹn̄wana ekọn̄ ye mme asua iso ye iso. N̄kpọ kiet emi akanamde mbonekọn̄ Rome ẹnen̄ede ẹfiọk ndida akan̄kan̄ n̄n̄wana ekọn̄ edi ke mmọ ẹma ẹsikpep idemmọ kpukpru usen nte ẹkpedade akan̄kan̄ ẹn̄wana ekọn̄.

²⁰ Paul ekemen Ikọ Abasi odomo ye akan̄kan̄ oro Jehovah ọnọde nnyịn. Edi ana ikpep ndisida Ikọ Abasi nnam mme owo ẹfiọk se inịmde inyụn̄ ikpep ndisiyak Ikọ Abasi an̄wam nnyịn isikere n̄kpọ ọfọn. (2 Cor. 10:​4, 5; 2 Tim. 2:15) Nso idin̄wam fi enen̄ede ọfiọk ndinam emi? Sebastian emi edide isua 21 ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kotde Bible, mmesiwet ufan̄ikọ kiet oro mmade ke ibuot kiet kiet nnịm. Mme ufan̄ikọ oro n̄wetde nnịm awak etieti. Emi anam ntetịm mfiọk nte Jehovah adade nsio nsio n̄kpọ.” Daniel oro ikasiakde ke ikpehe itiaita ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kotde Bible, mmesiwet mme ufan̄ikọ oro n̄kerede ke ayan̄wam mbon oro n̄kwọrọde ikọ nnọ. Mmedikụt ke mme owo ẹsima ndikpan̄ utọn̄ ke ini mmọ ẹkụtde ke imenen̄ede ima Bible, ke imonyụn̄ iyom ndin̄wam mmọ.”

21. Ntak emi nnyịn mîkpefeheke Satan ye mme demon esie?

²¹ Se mme uyen oro isiakde ke ibuotikọ emi ẹtịn̄de owụt ke ufọn idụhe ndifehe Satan ye mme demon esie. Imọdiọn̄ọ ke mmọ ẹnyene odudu, edi oro iwọrọke ke nnyịn ikemeke ndikan mmọ. Mmọ ididụhe ke nsinsi. Jesus Christ ọmọn̄ ọkọkọbi mmọ ke editụn̄ọ ukpe ini enye edikarade ke isua tọsịn kiet. Mmọ idinyeneke odudu ndinam nnyịn n̄kpọ ndomokiet ini oro. Ekem Jesus oyosobo mmọ efep. (Edi. 20:​1-3, 7-10) Imọdiọn̄ọ asua nnyịn, idiọn̄ọ mme n̄kari esie, imonyụn̄ idiọn̄ọ uduak esie. Jehovah iditreke-tre ndin̄wam nnyịn isọn̄ọ ida in̄wana ye enye!