1-2. (a) Didie ke Satan abian̄a mme owo? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

SATAN emi edide “ete nsu” abian̄a mme owo toto ke eyo Adam ye Eve. (John 8:44) Ndusụk abian̄a esie ẹsịne nsu emi enye osude aban̄a n̄kpa ye se isitịbede owo ama akpa. Nsu emi anam mme owo ẹnam ediwak se ẹsinamde ke obio ẹnyụn̄ ẹnịm ediwak se ẹsinịmde ẹban̄a n̄kpa ye mme akpan̄kpa. Emi esinam ndusụk nditọete nnyịn ‘ẹn̄wana ọkpọsọn̄’ man ẹka iso ẹnem Abasi esịt ke ini owo ke ubon m̀mê ke obio mmọ akpade.—Jude 3.

² Nso ikeme ndin̄wam fi ọsọn̄ọ ada anam se Bible ekpepde ẹkpedọhọ fi etiene anam se ẹsinamde ke obio mbufo ke ini owo akpade? (Eph. 6:11) Ẹkpenyịk eyenete etiene anam n̄kpọ emi Abasi mîmaha ke ini owo akpade, didie ke afo ekeme ndidọn̄ enye esịt nnyụn̄ nsọn̄ọ enye idem? Ke ibuotikọ emi, iyeneme nte Jehovah an̄wamde nnyịn idiọn̄ọ se ikpanamde. Edi yak ibem iso ineme se Bible etịn̄de aban̄a n̄kpa.

3. Nso ke akpa nsu akada edi?

³ Abasi ikoyomke mme owo ẹkpan̄a. Edi akana Adam ye Eve ẹkop uyo Jehovah man mmọ ẹkeme ndidu uwem ke nsinsi. Jehovah okowụk mmọ ete: “Amaedi mfri eto ifiọk eti ye idiọk, kûdia, koro ke usen eke afo adiade afo ayakpa.” Ewụhọ oro ikọsọn̄ke. (Gen. 2:16, 17) Edi Satan ama edisịn ntịme. Enye ama ada urụkikọt ọdọhọ Eve ete: “Mbufo idikpaha.” Eve ama enịm nsu oro onyụn̄ adia mfri eto oro; ama ọdiọk etieti. Ekem ebe esie ama etiene adia. (Gen. 3:4, 6) Nte idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ẹkesan̄ade ẹdụk ubonowo edi oro.—Rome 5:12.

4-5. Didie ke Satan aka iso ndibian̄a mme owo?

⁴ Adam ye Eve ẹma ẹkpa nte Abasi ọkọdọhọde. Edi Satan iketreke ndisu nsu mban̄a n̄kpa. Nte ini akakade, enye ama  osio mbufa nsu edi. Kiet edi ke owo ama akpa, ke ikpọkidem kpọt esikpa, edi ukpọn̄ aka iso odu uwem. Satan ada utọ nsu ntre abian̄a ata ediwak owo tutu esịm mfịn emi.—1 Tim. 4:1.

⁵ Nso inam ediwak owo ẹnịm nsu Satan? Satan ọfiọk ke mme owo ẹfefehe n̄kpa, enye onyụn̄ ada oro enyene ediwak owo. Nnyịn isiyomke ndikpa sia Abasi okobot nnyịn yak idu uwem ke nsinsi. (Eccl. 3:11) Ida n̄kpa nte asua.—1 Cor. 15:26.

6-7. (a) Ndi Satan ekeme anam mme owo ẹkûfiọk nnennen se isitịbede owo ama akpa? Nam an̄wan̄a. (b) Didie ke akpanikọ emi Bible ekpepde an̄wam nnyịn ikûfehe ndịk ntịme ntịme?

⁶ Kpa ye se Satan etịmede, mme owo ẹsụk ẹfọfiọk nnennen se isitịbede owo ama akpa. Mbon emi ẹfiọkde se Bible ekpepde aban̄a mme akpan̄kpa ye se Abasi aduakde ndinam nnọ mmọ ẹwak idahaemi ẹkan akpa. Mmọ ke ẹnyụn̄ ẹkwọrọ ẹnọ mbon en̄wen. (Eccl. 9:5, 10; Utom 24:15) Ndifiọk se Bible ekpepde ọdọn̄ nnyịn esịt inyụn̄ iyakke ikop ndịk m̀mê itie ikpa ekikere iban̄a se itịbede inọ mme akpan̄kpa. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn isifeheke owo n̄kpa, isinyụn̄ itịmekede esịt m̀mê mbon nnyịn emi ẹkpade ke ẹbọ ufen. Imọfiọk ke mmọ idụhe uwem ke ebiet en̄wen, ke mmọ inyụn̄ ikemeke ndinam owo ndomokiet n̄kpọ. Etie nte n̄kpọ eke mmọ ẹdede ọkpọsọn̄ idap. (John 11:11-14) Imọfiọk n̄ko ke mme akpan̄kpa idiọn̄ọke m̀mê isua ifan̄ ibe tọn̄ọ mmimọ ikakpa. Ntre ke ini mme owo ẹdisetde, edisụk itie mbon emi ẹsetde nte mmọ ẹbọp enyịn ẹtat, ekpededi mmọ ẹkekpa ata ediwak isua ko.

⁷ Omokụt do ke se Bible ekpepde aban̄a se isitịbede ke ini owo akpade isọn̄ke ndin̄wan̄a owo, onyụn̄ esịne ifiọk? Ibietke-biet nsu Satan emi otụnde mme owo usụn̄! Nsu Satan otụn mme owo usụn̄ afiak abiat Andibot nnyịn enyịn̄. Man enen̄ede an̄wan̄a nnyịn ibak emi nsu Satan anamde, yak ineme mme mbụme emi: Didie ke nsu Satan abiat Jehovah enyịn̄? Didie ke anam mme owo ẹkûda uwa ufak Christ ke n̄kpọ? Didie ke anam ubonowo ẹdọdiọn̄ ẹfụhọ ẹnyụn̄ ẹbọ ufen?

8. Nte Jeremiah 19:5 owụtde, didie ke nsu emi Satan osude aban̄a mme akpan̄kpa abiat Jehovah enyịn̄?

⁸ Nsu emi Satan osude aban̄a mme akpan̄kpa abiat Jehovah enyịn̄. Nsu oro esịne enye emi enye ọdọhọde ke Abasi esitụhọde ndusụk mme akpan̄kpa ke ikan̄ hell.  Utọ ukpepn̄kpọ oro ababiat Abasi enyịn̄! Nso inam idọhọ ntre? Utọ ukpepn̄kpọ oro anam mme owo ẹnịm ke Abasi ima edi ibak nte Devil. (1 John 4:8) Utọ n̄kpọ oro etie fi didie ke idem? Ata akpan n̄kpọ akam edi m̀mê oro etie Jehovah didie ke idem. Se inamde ibụp ntre edi ke Jehovah asasua kpukpru orụk ibak.—Kot Jeremiah 19:5.

9. Nsu Satan anam mme owo ẹda didie uwa ufak Christ emi John 3:16 ye 15:13 ẹtịn̄de?

⁹ Nsu emi Satan osude aban̄a mme akpan̄kpa iyakke mme owo ẹda uwa ufak Christ ke n̄kpọ. (Matt. 20:28) Nsu efen emi Satan osude edi ke owo enyene ukpọn̄ emi mîkemeke ndikpa. Ekpedi ikọ oro edi akpanikọ, ọwọrọ kpukpru owo ẹkpedu uwem ke nsinsi. Ufọn ikpokodụhe Christ ndikpa mfak nnyịn man ikeme ndidu uwem ke nsinsi. Kûfre ke Christ ndiwa idem esie nnọ nnyịn edi n̄kponn̄kan ima emi akanam ẹmade ubonowo. (Kot John 3:16; 15:13.) Kere nte esitiede Jehovah ye Eyen esie ke idem mmọ ẹma ẹkop ẹkpepde ukpepn̄kpọ emi anamde etie nte utọ ọsọn̄urua enọ oro inyeneke ufọn!

10. Didie ke nsu emi Satan osude aban̄a n̄kpa anam ubonowo ẹdọdiọn̄ ẹfụhọ ẹnyụn̄ ẹbọ ufen?

¹⁰ Nsu Satan anam ubonowo ẹdọdiọn̄ ẹfụhọ ẹnyụn̄ ẹbọ ufen. Ndusụk ini eyen ama ọbọhọ owo akpa, ẹsidọhọ ete ye eka ke Abasi ada enye man ekedi angel ke heaven. Ndi nsu Satan emi esidọn̄ mmọ esịt m̀mê esikam ananam mmọ ẹdọdiọn̄ ẹfụhọ? Ufọkabasi ẹsida nsunsu ukpepn̄kpọ ikan̄ hell ẹwụt ke imenyene unen nditụhọde mme owo, esịnede ndikọn̄ mbon emi mînịmke se ufọkabasi ẹkpepde ke eto mfọp. N̄wed kiet emi ẹwetde n̄kpọ ẹban̄a Esopikpe Catholic ke Spain ọdọhọ ke etie nte mbon emi ẹkesibakde utọ ibak emi ẹkenịm ke mmimọ inam mbon emi mînịmke se ufọkabasi ẹkpepde “ẹkụt nte ikan̄ hell editiede” man mmọ ẹkabade esịt mbemiso ẹkpade, mbak mmọ idika ikan̄ hell mmọ ẹma ẹkpa. Ke ndusụk idụt, mme owo ẹsikere ke ana ikpono mme ete ete mmimọ emi ẹma ẹkekpa inyụn̄ idọhọ mmọ ẹdiọn̄ mmimọ. Mmọ ẹsikere ke ana iwa n̄kpọ inọ mme ete ete mmọ emi ẹma ẹkekpan̄a, inam usọrọ ke ini ubụkowo, isịn usọrọ ida iti akpan̄kpa kpukpru isua, ye mme n̄kpọ ntre. Mbon en̄wen ẹsiyom ndinam esịt enem mme ete ete mmọ emi ẹma ẹkekpan̄a mbak mme ete ete mmọ idinọ mmọ ufen. Nsu Satan anam mmọ ẹnịm kpukpru emi, ndien emi iyakke mme owo ẹkop ata ndọn̄esịt. Utu ke oro, akam ananam owo etịmede esịt aban̄a se mîkpetịmekede, mîdịghe anam ndịk anam owo.

11. Didie ke mbon nnyịn ye mme ufan nnyịn emi ẹkerede ke inam nnyịn ufọn ẹkeme ndidomo ndinyịk nnyịn itiene inam se Bible akpande?

¹¹ Nnyịn ndima Jehovah ye Ikọ esie ayan̄wam nnyịn ikop uyo esie idem ke ini mbon nnyịn ye mme ufan nnyịn emi ẹkerede ke inam nnyịn ufọn ẹdomode ndinyịk nnyịn itiene inam mme n̄kpọ emi Abasi asuade ke ini owo akpade. Mmọ ẹkeme ndidọhọ ke nnyịn ikamaha owo nnyịn oro akpade do m̀mê ke nnyịn ikokponoke enye man ẹdomo ndinam bụt anam nnyịn. Mîdịghe, mmọ ẹkeme ndidọhọ ke nnyịn imọn̄ inam akpan̄kpa edifịna mmimọ. Didie ke ikeme ndiwụt ke imenịm se Bible ekpepde? Yak ineme nte afo ekemede ndinam mme item Bible oro ẹtienede mi.

12. Siak ndusụk n̄kpọ emi ẹsinịmde ẹnyụn̄ ẹnamde emi mîkemke ye Bible.

¹² Biere ke imọ iditieneke inam idinyụn̄ inịmke n̄kpọ emi mîsịneke ke Bible. (2 Cor. 6:17) Ke idụt kiet ke Caribbean, ediwak owo ẹnịm ke owo ama akpa, ke “ekpo” esie ekeme ndibet nsio mbon emi ẹkenamde  enye ibak usiene. N̄wed kiet ọdọhọ ke “ekpo” oro akam ekeme “ndinam mfịna ke ofụri obio.” Ke ndusụk itie ke Africa, mme owo ẹsida n̄kpọ ẹfụk ukụtiso ke ufọk emi owo akpade ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọde mme ndise akpan̄kpa ẹwụt ibibene. Ntak-a? Ndusụk owo ẹdọhọ ke mmimọ iyomke akpan̄kpa okụt idemesie! Sia idide Mme Ntiense Jehovah, nnyịn isinịmke ukpepn̄kpọ ekededi emi nsu Satan anamde mme owo ẹnịm m̀mê nditiene nnam n̄kpọ ekededi emi nsu Satan anamde mme owo ẹnam!—1 Cor. 10:21, 22.

13. James 1:5 owụt ke nso ke akpanam edieke mûnen̄ekede udiọn̄ọ m̀mê ndusụk se ẹsinamde ke ini owo akpade ọdiọk?

¹³ Edieke mûnen̄ekede udiọn̄ọ m̀mê ndusụk se ẹsinamde ke ini owo akpade ọdiọk, bọn̄ akam dọhọ Jehovah ọnọ fi ọniọn̄. (Kot James 1:5.) Ekem nam ndụn̄ọde ke mme n̄wed esop Abasi. Mîsụk inen̄ekede in̄wan̄a fi, emekeme ndibụp mbiowo ke esop mbufo. Mmọ iditemeke fi se akpanamde, edi ẹyen̄wam fi ọfiọk mme item Bible emi ẹkemede ndin̄wam fi, utọ nte mbon oro inemede ke ibuotikọ emi. Nte osụk anamde kpukpru emi, ke ‘ọnọ ukeme ufiọk n̄kpọ fo ukpep.’ Oro ayan̄wam fi ‘ọdiọn̄ọ se inende ye se ikwan̄ade.’—Heb. 5:14.

14. Nso ke ikpanam mbak idinam mme owo ẹtuak ukot ẹduọ?

¹⁴ “Ẹnam kpukpru n̄kpọ ẹnọ Abasi ubọn̄. Ẹkûnam n̄kpọ ẹdi ntak iduọ.” (1 Cor. 10:31, 32) Ke ini ikerede m̀mê ikpetetiene inam se ẹsinamde ke ini owo akpade, akpana ikere n̄ko m̀mê se ibierede ndinam ayanam esịt afịna mbon en̄wen, akpan akpan nditọete nnyịn. Nnyịn ididehedei iyom ndinam owo ndomokiet atuak ukot ọduọ! (Mark 9:42) Edi ana ikpeme n̄ko mbak idikokoi inam mbon emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ẹyat esịt. Ima ayanam itịn̄ ikọ ye mmọ ukpono ukpono, ndien oro ọyọnọ Jehovah ubọn̄. Nnyịn iditọhọke ye mmọ idinyụn̄ idaha se mmọ ẹnịmde inam n̄kpọ imam. Ti ke ima enyene odudu etieti! Edieke imade mme owo inyụn̄ inamde n̄kpọ ye mmọ ke ido ukpono, oro akam ekeme ndinam mbon oro ẹkekọbọde nnyịn ẹtre ndikọbọ nnyịn.

15-16. (a) Ntak emi ọfọnde ibabak inam mme owo ẹfiọk se inịmde? Nọ uwụtn̄kpọ. (b) Didie ke se Paul eketịn̄de ke Rome 1:16 ebehe nnyịn?

¹⁵ Nam mme owo ke obio mbufo ẹfiọk ke edi Ntiense Jehovah. (Isa. 43:10) Mbon mbufo ẹkeme ndiyat esịt edieke mûtieneke unam ndusụk n̄kpọ ke ini owo ke ubon mbufo akpade. Edi ekeme ndidi utọ  n̄kpọ oro idinen̄ekede isọn̄ fi ekpedi ama ananam mmọ efiọk ke imọ ituak ibuot inọ Jehovah Abasi. Francisco emi odụn̄de ke Mozambique ọdọhọ ete: “Ini ami ye Carolina an̄wan mi ikekpepde akpanikọ, ima idọhọ mbon nnyịn ke nnyịn iditieneke ituak ibuot inọ mme akpan̄kpa aba. Edi n̄kpọ emi akpakanamde ọsọn̄ nnyịn ndinam se ikebierede ama etịbe ini eyeneka Carolina an̄wan akakpade. Ke ini owo akpade ke n̄kan̄ nnyịn, ẹsidi ke ẹyet okpo esie ke ẹtan̄a n̄kpọ. Ekem n̄kpere n̄kan iman esie ayana okoneyo ita ke itie emi ẹkeduọkde mmọn̄ emi ẹkedade ẹyet okpo oro. Mmọ ẹsikere ke oro ayanam spirit akpan̄kpa okûyat esịt. Ubon mme Carolina ẹkedọhọ ke Carolina enyene ndina ke itie emi ẹkeduọkde mmọn̄ emi ẹkeyetde okpo eyeneka esie.”

¹⁶ Nso ke Francisco ye n̄wan esie ẹkenam? Francisco ọdọhọ ete: “Sia imade Jehovah inyụn̄ iyomde ndinam se enye amade, nnyịn ikenyịmeke ndinam utọ n̄kpọ oro. Ubon mme Carolina ẹma ẹyat esịt n̄kpa n̄kpa. Mmọ ẹma ẹdọhọ ke nnyịn ikponoke akpan̄kpa oro, ke mmimọ ididịghe idise nnyịn aba m̀mê ndin̄wam nnyịn. Sia ima ikananam mmọ ẹfiọk se inịmde mbemiso n̄kpọ oro etịbe, nnyịn ikenemeke se inịmde ye mmọ aba ini esịt okosụk ayatde mmọ do. Ndusụk mmọ ẹma ẹkam ẹda ye nnyịn, ẹdọhọ ke ima itetịn̄ se ikemede ndinam ye se nnyịn mîkemeke. Nte ini akakade, esịt ama osụhọde mbon mme Carolina, ima inyụn̄ inam emem. Ndusụk mmọ ẹma ẹkam ẹdi ufọk nnyịn ẹdidọhọ inọ mmimọ n̄wed Ikọ Abasi.” Ẹyak nnyịn ikûdedei uyak bụt anam nnyịn itre ndiwụt ke imenịm se Bible ekpepde aban̄a se isitịbede owo ama akpa.—Kot Rome 1:16.

17. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn idi ata ufan inọ eyenete emi owo esie akpade?

¹⁷ Ke ini owo eyenete nnyịn akpade, akpana isịn ofụri ukeme nnyịn ndidi “ata ufan” ye “eyeneka emi amanade ọnọ ini nnanenyịn.” (N̄ke 17:17) Didie ke ikeme ndidi “ata ufan,” akpan akpan ekpedi ubon eyenete ẹnyịk enye ẹte etiene anam se Bible akpande? Enyene item iba ke Bible emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn idọn̄ owo esịt.

18. Nso ikanam Jesus atua? Nso ke oro ekpep nnyịn?

 ¹⁸ “Ẹtuan̄a ye mmọ emi ẹtuan̄ade.” (Rome 12:15) Ekeme ndisọn̄ nnyịn ndifiọk se ikpetịn̄de ye eyenete emi ofụhọde n̄kpa owo esie. Ndusụk ini, eyet emi ituade kpọt ayanam mmọ ẹfiọk ke imekere iban̄a mmimọ. Ini Lazarus ufan Jesus akakpade, Mary, Martha, ye mbon en̄wen ẹma ẹtua n̄kpa edima eyeneka mmọ ye ufan mmọ. Ke Jesus esịmde do ke usen inan̄ ebede, enye n̄ko ama “atua eyet” kpa ye emi ọkọfiọkde ke imọn̄ inam Lazarus eset. (John 11:17, 33-35) Jesus nditua ama owụt nte n̄kpa Lazarus eketiede Jehovah ke idem. Ama owụt n̄ko adan̄a nte Jesus akamade ubon mme Lazarus, ndien imenịm ke oro ama enen̄ede ọdọn̄ Mary ye Martha esịt. Kpasụk ntre n̄ko, nditọete nnyịn ẹma ẹkụt ke imama mmimọ inyụn̄ ikere iban̄a mmimọ, mmọ ẹyekụt ke imenyene owo, ke imenyene mme ufan emi ẹkemede ndin̄wam mmimọ.

19. Didie ke ikeme ndinam item emi odude ke Ecclesiastes 3:7 ke ini idọn̄de eyenete esịt?

¹⁹ “Ini eke ẹdopde uyo ye ini eke ẹtịn̄de ikọ.” (Eccl. 3:7) Usụn̄ en̄wen emi ikemede ndidọn̄ eyenete esịt edi ndikpan̄ utọn̄ n̄kop se enye etịn̄de. Yak eyenete fo etịn̄ nte enen̄erede etie enye ke idem ọnọ fi, kûnyụn̄ uyat esịt enye ekpetịn̄ ikọ ikereke. (Job 6:2, 3) Ekeme ndidi ibuot oyon̄ enye ke ntak emi mbon esie emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ẹsịnde enye mmọn̄ ke idịbi ẹnyen̄e. Ntre bọn̄ akam ye enye. Kpe “Andikop akam” ubọk ete ọsọn̄ọ enye idem onyụn̄ an̄wam enye ekere n̄kpọ ọfọn. (Ps. 65:2) Kot Bible ye enye edieke okụtde ke edi se okotde. Mîdịghe kot ibuotikọ ke n̄wed nnyịn emi ekemede ndin̄wam enye, utọ nte mbụk eyouwem emi edisọn̄ọde enye idem.

20. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi etienede?

²⁰ Enem nnyịn ata etieti ndifiọk se isitịbede owo ama akpa ye se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ mbon emi ẹdude ke udi editi! (John 5:28, 29) Ntre yak inyene uko itịn̄ inyụn̄ inanam iwụt ke imenịm se Bible etịn̄de, inyụn̄ ikwọrọ inọ mbon en̄wen ini ekededi emi ikụtde ifet. Ke ibuotikọ emi etienede, iyeneme n̄kpọ en̄wen emi Satan odomode ndida nnam mme owo ẹkûfiọk se Bible ekpepde. N̄kpọ oro edi ubụpekpo m̀mê n̄kpọ mme demon. Iyokụt ntak emi anade ifep fim, ikwọ, n̄wed, ye se mme owo ẹsinamde emi ẹsan̄ade n̄kpọ ye afia Satan emi.