1-2. Ikọ Jesus ke John 4:35, 36 ọkọwọrọ nso?

JESUS akasan̄a ke in̄wan̄ ebe; etie nte ekedi in̄wan̄ emi barley ọtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikọri. (John 4:3-6) Eyesịm n̄kpọ nte ọfiọn̄ inan̄ mbemiso edi se ẹkpen̄ede. Edi Jesus ama etịn̄ n̄kpọ emi akakpade owo idem ete: “Ẹmenede enyịn ẹse in̄wan̄, ẹte n̄kpọ ẹdat se ẹkpen̄ede.” (Kot John 4:35, 36.) Ikọ esie ọkọwọrọ nso?

² Etie nte Jesus eketịn̄ aban̄a nditan̄ mme owo mbok, idịghe ndikpen̄e se ẹtọde. Da se iketịbede esisịt ini mbemiso enye etịn̄de ikọ oro ke uwụtn̄kpọ. Okposụkedi emi mme Jew mîkesisan̄ake n̄kpọ ye mbon Samaria, Jesus ama ọkwọrọ ikọ ọnọ n̄wan Samaria kiet, n̄wan oro ama onyụn̄ akpan̄ utọn̄! Ini Jesus etịn̄de aban̄a in̄wan̄ emi ‘n̄kpọ adatde se ẹkpen̄ede,’ mbon Samaria emi n̄wan oro eketịn̄de n̄kpọ aban̄a Jesus ọnọ ke ẹkeyịre udịm ẹdi ndikop mme n̄kpọ efen nto Jesus. (John 4:9, 39-42) N̄wed kiet emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a Bible ọdọhọ ete: “Mme owo oro ndikọsọsọp n̄ka ndisobo ye Jesus . . . okowụt ke mmọ ẹketie nte n̄kpọ-in̄wan̄ emi ekemde se ẹkpen̄ede.”

3. Ukwọrọikọ fo editie didie edieke adade mme owo nte Jesus akadade?

³ Afo esida didie mbon emi ọkwọrọde eti mbụk ọnọ? Ndi esida mmọ nte n̄kpọ-in̄wan̄ emi ekemde se ẹkpen̄ede? Ekpedi ntre, n̄kpọ ita emi ẹyetịbe. Akpa, udûsịnke ifu ke ukwọrọikọ. Ini idọk isiniọn̄ke, ntre ini idụhe ndibiat. Ọyọhọ iba, esịt eyenem fi ama okụt nte mme owo ẹkopde eti mbụk. Bible ọdọhọ ke mme owo ẹsidadat esịt ke ini ukpen̄e. (Isa. 9:3) Ọyọhọ ita, afo edida owo kiet kiet nte owo emi ekemede ndidi mbet Christ, oro ayanam fi ada se mmọ ẹmade ọtọn̄ọ ukwọrọikọ ye mmọ.

4. Nso ke idikpep ito apostle Paul ke ibuotikọ emi?

 ⁴ Ndusụk mbet Jesus ẹkekere ke mbon Samaria ikemeke-keme ndidi mbet Jesus, edi Jesus akada ke mmọ ẹkeme ndidi mbet imọ. Ikpenyene ndida ke mme owo ke efakutom nnyịn ẹkeme ndidi mbet Christ. Apostle Paul ama enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn. Nso ke ikeme ndikpep nto enye? Ke ibuotikọ emi, iyeneme (1) nte enye akasan̄ade ọdiọn̄ọ se mbon oro enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ẹnịmde, (2) nte enye akasan̄ade ọdiọn̄ọ se mmọ ẹmade, ye (3) nte enye akadade ke mmọ ẹkeme ndidi mbet Jesus.

5. Nso ikanam emem Paul utom ndikwọrọ ikọ ke synagogue?

⁵ Paul ama esiwak ndikwọrọ ikọ ke synagogue mme Jew. Ke uwụtn̄kpọ, “ke sabbath ita enye [ama] ada N̄wed Abasi ọkọk ibuot ye mmọ” ke Thessalonica. (Utom 17:1, 2) Etie nte Paul ikenyeneke mfịna ndikwọrọ ikọ ke synagogue sia enye ekedi Jew. (Utom 26:4, 5) Ama an̄wan̄a enye nte mme Jew ẹsinamde n̄kpọ, ntre ikọsọn̄ke enye ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ.—Phil. 3:4, 5.

6. Didie ke mbon emi Paul ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ke an̄waurua Athens ẹkekpụhọde ye mbon emi enye ọkọkwọrọde ọnọ ke synagogue?

⁶ Ke mbon emi ẹkekọbọde Paul ẹma ẹkenam enye efehe ọkpọn̄ Thessalonica ye Beroea, enye ama ekesịm Athens. Enye ama afiak “ọtọn̄ọ ndikọk ibuot ke synagogue ye mme Jew ye mmọ efen emi ẹtuakde ibuot ẹnọ Abasi.” (Utom 17:17) Edi mbon emi enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ke an̄waurua ẹkedi isio. Mmọ ẹma ẹsịne mbon akwaifiọk ye mme Gentile eken emi ẹkedade se enye ọkwọrọde nte “obufa ukpepn̄kpọ.” Mmọ ẹkedọhọ enye ẹte: “Afo amada ndusụk n̄kpọ emi ẹtiede esen esen ke utọn̄ nnyịn edi.”—Utom 17:18-20.

7. Utom 17:22, 23 owụt ke didie ke Paul okokpụhọde nte enye ọkwọrọde ikọ?

⁷ Kot Utom 17:22, 23. Idịghe nte Paul ọkọkwọrọde ikọ ọnọ mme Gentile ke Athens ke enye ọkọkwọrọ ọnọ mme Jew ke synagogue. Anaedi enye ama obụp idemesie ete, ‘Nso ke mbon Athens emi ẹnịm?’ Enye ama etịm ese nte n̄kpọ etiede ke n̄kann̄kụk esie onyụn̄ ese nte ido ukpono abasi mme owo do etiede. Ke oro ebede, enye ama oyom n̄kpọ emi mmọ ẹnịmde emi ekemde ye N̄wed Abasi. Ete kiet emi esiwetde n̄kpọ aban̄a Bible ọdọhọ ke ‘sia Paul ekedide Jew onyụn̄ edide Christian, ke enye ama ọdiọn̄ọ ke mbon Greek emi ẹkponode ndem ituakke ibuot inọ Abasi emi mme Jew ye mme Christian ẹdọhọde  ke edi ata Abasi, edi ke enye ama odomo ndiwụt ke Abasi emi imọ ikwọrọde inọ mbon Athens idịghe esen Abasi ke utọn̄ mmọ.’ Paul ama enyịme ndikpụhọde nte enye ọkwọrọde ikọ. Mbon Athens ẹma ẹbọp itieuwa ẹnọ “Abasi Emi Owo Mîfiọkke.” Ntre Paul ama ọdọhọ mmọ ke etop emi imọ ikwọrọde inọ mmọ oto Abasi emi mmọ ẹdomode ndituak ibuot do nnọ. Kpa ye emi mbon Gentile mîkemeheke ye N̄wed Abasi, Paul ikadaha nte ke mmọ ikemeke-keme ndikabade ndi mbet Christ. Utu ke oro, enye akada mmọ nte n̄kpọ-in̄wan̄ emi ẹdatde se ẹkpen̄ede, onyụn̄ okpụhọde nte enye ọkwọrọde eti mbụk ọnọ mmọ.

8. (a) Akpanam didie ọdiọn̄ọ ido ukpono emi mbon efakutom mbufo ẹkade? (b) Owo ọkpọdọhọ ke imenyenyene ido ukpono imọ, nso ke ọkpọbọrọ?

⁸ Ukem nte Paul, sikama enyịn se se ikade iso. Siyom n̄kpọ emi owụtde se mme owo ke efakutom mbufo ẹnịmde. Didie ke owo abana ufọk ye moto esie? Ndi enyịn̄ esie, ọfọn̄ esie, nte enye abanade idem, m̀mê usem esie anam fi ọdiọn̄ọ ido ukpono esie? Akam ekeme ndidi enye osio ọdọhọ fi ke imenyenyene ido ukpono imọ. Owo ọkpọdọhọ Sista Flutura emi edide akpan asiakusụn̄ ntre, enye esibọrọ ete, “N̄kedịghe ndinam fi enịm se nnịmde, n̄kedi ndineme mban̄a . . . ”

9. Didie ke ekeme ndida se aka-ufọkabasi enịmde emi esịnede ke Bible ntọn̄ọ nneme ye enye?

⁹ Nso ke ekpeneme ye owo emi esikade ufọkabasi? Domo ndiyom n̄kpọ emi mbufo mbiba ẹnyịmede. Ekeme ndidi enye atuak ibuot ọnọ Abasi kiet, ọfiọk ke Jesus ke Abasi ada anyan̄a ubonowo, mîdịghe enịm ke idu ke ini emi idiọkn̄kpọ okponde etieti, ke ibịghike ke idiọkn̄kpọ eyetre. Da se mbufo mbiba ẹnịmde oro tọn̄ọ ukwọrọikọ ke usụn̄ emi edinemde enye ndikop.

10. Nso ke ikpodomo ndinam? Ntak-a?

¹⁰ Kûfre ke ndusụk owo inịmke kpukpru se ẹkpepde ke ido ukpono mmọ. Ntre, idem ke ama ọkọfiọk ido ukpono emi owo akade, domo ndifiọk se enye ke idemesie enịmde. David emi edide akpan asiakusụn̄ ke Australia ọdọhọ ete: “Ediwak owo ẹbuak ekikere mbon akwa ifiọk ye ukpepn̄kpọ ido ukpono mmọ.” Sista Donalta emi odude ke Albania ọdọhọ ete: “Ndusụk mbon emi isisobode ẹsidọhọ ke imenyene ido ukpono, edi ekem mmọ ẹdọhọ ke mmimọ inen̄ekede inịm ke Abasi odu.” Brọda kiet emi edide isụn̄utom ke Argentina ọdọhọ ke ndusụk owo ẹdọhọ ke imenịm Abasi-Ita-ke-Kiet, edi ke mmọ inịmke ke Ete, Eyen, ye edisana spirit ẹdi Abasi kiet. Enye ọdọhọ ete: “Ndifiọk ke ekeme ndidi owo emi n̄kwọrọde ikọ nnọ inịmke kpukpru se  ẹkpepde ke ido ukpono esie esinam emem mi utom ndifiọk se nnyịn mbiba inyịmede.” Ntre domo ndifiọk se mme owo ẹnen̄erede ẹnịm. Oro ayanam fi ekeme ‘ndikabade ndi kpukpru n̄kpọ nnọ kpukpru orụk owo’ ukem nte Paul.—1 Cor. 9:19-23.

11. Utom 14:14-17 owụt ke didie ke Paul ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mbon Lystra yak enem mmọ ndikop?

¹¹ Kot Utom 14:14-17. Paul ama okụt se mbon emi enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ẹmade onyụn̄ ada oro ọkwọrọ ikọ ọnọ mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, mbon emi enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ke Lystra ikenen̄ekede ifiọk N̄wed Abasi, ndusụk ikakam ifiọkke-fiọk. Ntre enye ama ada n̄kpọ emi edisọpde in̄wan̄a mmọ eneme n̄kpọ ye mmọ. Enye ama etịn̄ aban̄a eti idọk ye ndikop inem uwem. Enye akada ikọ ye uwụtn̄kpọ emi ẹdisọpde in̄wan̄a mmọ.

12. Akpanam didie ọdiọn̄ọ se owo amade man ada oro ọtọn̄ọ ukwọrọikọ ye enye?

¹² Da mbufiọk diọn̄ọ se mme owo ke efakutom mbufo ẹmade nyụn̄ da oro tọn̄ọ ukwọrọikọ ye mmọ. Akpanam didie ọdiọn̄ọ se owo amade nte osụk asan̄ade ekpere enye mîdịghe asan̄ade ekpere ufọk esie? Kama enyịn se se ikade iso. Ekeme ndidi enye ke anam n̄kpọ ke in̄wan̄esa, ke okot n̄wed, ke ọdiọn̄ n̄kpọisan̄, mîdịghe ke anam n̄kpọ en̄wen ekededi. Da oro tọn̄ọ ukwọrọikọ ye enye edieke okụtde ke odot. (John 4:7) Ọfọn̄ emi owo esịnede akam ekeme ndinam fi ọfiọk ebiet emi enye otode, ubọkutom esie, m̀mê n̄ka mbre mbuba emi enye amade akan. Brọda Gustavo ọdọhọ ete: “Mma ntọn̄ọ nneme ye ekpri akparawa isua 19 emi ekesịnede ọfọn̄idem emi ẹ-drọde ọwọrọetop ọkwọikwọ. Mma mbụp enye n̄kpọ mban̄a ọfọn̄idem oro, enye onyụn̄ etịn̄ se inamde imọ ima owo oro. Nneme oro ama anam ntọn̄ọ ndikpep enye Bible. Idahaemi enye edidi eyenete nnyịn.”

13. Didie ke akpanam ọdọn̄ owo ndikpep Bible?

¹³ Ke ini ọtọn̄ọde ndikpep owo Bible, nam enenem enye; wụt enye nte ukpepn̄kpọ oro edin̄wamde enye. (John 4:13-15) Ke uwụtn̄kpọ, mma kiet emi ekenyịmede  ndikop ukwọrọikọ ama ọdọhọ Sista Poppy odụk esịtufọk. Sista Poppy ama okụt ke setifiket emi ọkọn̄ọde ke ibibene owụt ke enye edi prọfesọ emi ekekpepde aban̄a ukpepn̄wed. Ntre Sista Poppy ama ọsọn̄ọ etịn̄ ke nnyịn n̄ko imesikpep mme owo n̄kpọ ke mbono esop nnyịn ye ke ini ikpepde mmọ Bible ke ufọk mmọ. Mma oro ama enyịme ẹkpep imọ Bible, odụk mbono esop edem usen oro, onyụn̄ etiene aka mbono circuit esisịt ini ke oro ebede. Ke isua kiet ebede, enye ama ana baptism. Bụp idemfo: ‘Nso ke mbon oro n̄kọkwọrọde ikọ nnọ ẹma? Ndi mmekeme nditịn̄ mban̄a nte isikpepde mme owo Bible ke usụn̄ emi edinamde ọdọn̄ mmọ ndikpep Bible?’

14. Akpanam didie an̄wam owo kiet kiet emi ekpepde Bible?

¹⁴ Ke ama ọkọtọn̄ọ ndikpep owo Bible, sitịm idem ini ekededi emi oyomde ndikpep enye n̄kpọ. Kere ban̄a ubon esie, itie emi enye akakade n̄wed eketre, se iwọrọde enye ke uwem, ye se enye amade. Mek mme itie Bible emi edikotde, mme vidio emi edibrede, ye mme uwụtn̄kpọ emi edidade inam akpanikọ Bible an̄wan̄a enye. Bụp idemfo, ‘Nso ke enye edinen̄ede ima, nso idinyụn̄ inam akpanikọ Bible odụk enye esịt?’ (N̄ke 16:23) Ke Albania, mma kiet emi Sista Flora emi edide asiakusụn̄ ekekpepde n̄kpọ ama ọsọn̄ọ etịn̄ ete, “N̄kemeke ndinịm ke mme owo ẹyeset.” Flora ikodomoke ndinyịk enye enịm ke Abasi ayanam mme owo ẹset. Flora ọdọhọ ete: “Mma n̄kere ke ana enye ebem iso kan̄a ọfiọk Abasi emi ọn̄wọn̄ọde ndinam mme owo ẹset.” Tọn̄ọde ke ini oro, ini ekededi emi Flora ekpepde enye n̄kpọ, enye ama esinen̄ede etịn̄ aban̄a nte Jehovah amade nnyịn, onyụn̄ enyenede ọniọn̄ ye odudu. Nte ini akakade, mma oro ama enen̄ede enịm ke mme owo ẹyeset. Enye edi Ntiense Jehovah idahaemi, inyụn̄ isịnke ifu ke n̄kpọ Abasi.

15. Utom 17:16-18 owụt ke nso ke Paul okokụt ke Athens emi akafịnade enye, edi nso ikanam enye okûtre ndikwọrọ ikọ nnọ mbon Athens?

¹⁵ Kot Utom 17:16-18. Paul ikekereke ke mbon Athens ikemeke-keme ndidi mbet Christ, kpa ye emi ukpono ndem, oburobụt ido, ye ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo ẹkeyọhọde do; enye ikonyụn̄ iyakke usọn̄enyịn mmọ akpan enye ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ. Paul ke idemesie ama akabade edi mbet Christ kpa ye emi enye ekesidide “osụn̄i isụn̄i ye andikọbọ ye owo emiom.” (1 Tim. 1:13) Ukem nte Jesus okokụtde ke Paul ekeme ndidi mbet imọ, Paul n̄ko ama okụt ke mbon Athens ẹkeme ndidi mbet Christ. Ndusụk owo ke obio oro ẹma ẹnyụn̄ ẹdi.—Utom 9:13-15; 17:34.

16-17. Nso iwụt ke kpukpru orụk owo ẹkeme ndidi mbet Christ? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁶ Ke eyo mme apostle, kpukpru orụk owo ẹma ẹkabade ẹdi mbet Christ. Ini Paul ekewetde leta ọnọ mme Christian ke Corinth ke Greece, enye ama ọdọhọ ke ndusụk owo ke esop oro ẹkesidi mme abiatibet, ndusụk ẹdu ata oburobụt uwem. Ekem enye ama ọdọhọ ete: “Ndusụk mbufo ẹketie ntem. Edi ẹmeyet mbufo ẹsana.” (1 Cor. 6:9-11) Ndi afo akpakada ke utọ mme owo oro ẹkeme ndikpụhọde n̄kabade ndi mbet Christ?

¹⁷ Ediwak owo mfịn ẹnyịme ndikpụhọde n̄kabade mbet Christ. Ke uwụtn̄kpọ, akpan asiakusụn̄ kiet ke Australia emi ekerede Yukina ama okụt ke kpukpru orụk owo ẹkeme ndinam se Bible etịn̄de. Ke itie mbubehe kiet, sista oro ama okụt n̄kaiferi emi ewetde n̄kpọ ọyọhọ idem onyụn̄ esịnede ikpọ ekpat ekpat ọfọn̄. Yukina ọdọhọ ete: “N̄kọsọpke  mma ndiketịn̄ ikọ ye enye, edi ekem mma n̄kọtọn̄ọ nneme ye enye. Mma n̄kụt ke enye ama Bible etieti sia ndusụk se enye ekewetde ke idem ẹkedi mme ufan̄ikọ ke Psalm!” N̄kaiferi oro ama ọtọn̄ọ ndikpep Bible onyụn̄ odụk mbono esop. *

18. Ntak emi nnyịn mîkpekereke ke mme owo idikemeke ndidi mbet Christ?

¹⁸ Ndi Jesus ndikodori enyịn ke ata ediwak owo ẹyedi mbet imọ akanam enye ekere ke n̄kpọ adat se ẹkpen̄ede ke in̄wan̄? Idịghe ntre. N̄wed Abasi ama etetịn̄ ke ibat ibat owo kpọt ẹdibuọt idem ye enye. (John 12:37, 38) Jesus ama onyụn̄ ọdiọn̄ọ se isịnede owo ke esịt, ntre enye ama ọdiọn̄ọ ke ediwak owo idinyịmeke se imọ itịn̄de. (Matt. 9:4) Kpa ye oro enye eketịn̄de enyịn an̄wam mbon emi ẹdinịmde enye ke akpanikọ, enye ama esịn idem ọkwọrọ ikọ ọnọ kpukpru owo. Ntre, nnyịn emi mîkam idiọn̄ọke se isịnede owo ke esịt ikpanaha isida ke efakutom nnyịn ifọnke m̀mê ke owo enye emi m̀mê enye oko idikemeke ndidi mbet Christ! Utu ke oro, nịm ke mme owo ẹkeme ndidi mbet Christ. Isụn̄utom kiet emi ekerede Marc ke Burkina Faso ọdọhọ ete: “Mbon emi n̄kekerede ke ẹyenam ọfọn ẹsitre ndikpep Bible. Edi mbon emi n̄kekerede ke idinamke ọfọn ẹsinam ọfọn etieti. Ntre mmekpep ke ọfọn ndiyak spirit Jehovah ada nnyịn usụn̄.”

19. Ikpada mme owo ke efakutom nnyịn didie?

¹⁹ Nnyịn mîtịmke ise, imekeme ndikere ke iwakke mme owo ke efakutom nnyịn emi ẹbietde n̄kpọ-in̄wan̄ emi adatde se ẹkpen̄ede. Ti se Jesus ọkọdọhọde mme mbet esie. N̄kpọ adat se ẹkpen̄ede ke in̄wan̄. Mme owo ẹkeme ndikpụhọde n̄kabade ndi mbet Christ. Jehovah ada utọ mbon oro nte “ndiye n̄kpọ.” (Hag. 2:7) Edieke idade mme owo nte Jehovah ye Jesus ẹdade, iyoyom usụn̄ ifiọk n̄kpọ iban̄a ubon mmọ, ebiet emi mmọ ẹkekade n̄wed ẹketre, se iwọrọde mmọ ke uwem, ye se mmọ ẹmade. Nnyịn ididaha mmọ nte mbon emi mîkemeke-keme ndikpụhọde, edi idida mmọ nte mbon emi ẹdidide nditọete nnyịn.