1. Didie ke Brọda Russell ye mme nsan̄a esie ẹkesikpep Ikọ Abasi? Nso ikanam utọ usụn̄ oro ọfọn?

SE IBEDE isua ikie ko ke edem, Brọda C. T. Russell ye owo ifan̄ efen emi ẹkesidụn̄ọrede Ikọ Abasi ẹma ẹtọn̄ọ ndisop idem nse m̀mê imekeme ndifiọk se Bible enen̄erede ekpep aban̄a Jehovah Abasi, Jesus Christ, ufak, ye se isitịbede owo ama akpa. Nte mmọ ẹkekpepde mme n̄kpọ emi ikawakke n̄kukọhọ. Owo kiet oyosio mbụme edi, ndien mmọ ẹdụn̄ọde kpukpru itie N̄wed Abasi emi aban̄ade mbụme oro. Ekem mmọ ẹyewet se mmọ ẹkụtde ke ndụn̄ọde oro ẹnịm. Jehovah ama an̄wam irenowo oro ẹkenen̄erede ẹyom ndidiọn̄ọ akpanikọ do ẹkụt ediwak akpanikọ ke Bible. Isụk idada mme akpanikọ oro ke ọsọn̄urua tutu emi.

2. Nso ikeme ndinam prọfesi Bible okûn̄wan̄a nnyịn ọfọn ndusụk ini?

² Nte mmọ ẹkesụk ẹdụn̄ọrede Ikọ Abasi, ikadaha mmọ ini ndikụt ke ẹkpedụn̄ọde akpanikọ kiet emi Bible ekpepde, ke esisọp an̄wan̄a owo akan se prọfesi ọwọrọde. Ntak edide ntre? Ntak kiet edi ke mme prọfesi Bible ẹsinen̄ede ẹn̄wan̄a owo ini mmọ ẹsụk ẹsude m̀mê ke mmọ ẹma ẹkesu ẹma. Ntak efen edi ke edieke anade prọfesi enen̄ede an̄wan̄a owo, ana ẹkere ẹban̄a kpukpru se idude ke prọfesi oro. Edieke iwụkde ekikere ke n̄kpọ kiet kpọt inyụn̄ idọn̄ke enyịn ke mme n̄kpọ eken ke prọfesi oro, nte prọfesi oro edin̄wan̄ade nnyịn idinenke. Etie nte se iwọrọde nnyịn ke prọfesi kiet ke n̄wed Joel edi oro. Ẹyak ifiak idụn̄ọde prọfesi oro inyụn̄ ineme se inamde oyom ikpụhọ se inịmde iban̄a prọfesi oro idahaemi.

3-4. Tutu emi, idọhọ ke prọfesi emi odude ke Joel 2:7-9 ada aban̄a nso?

³ Kot Joel 2:7-9. Joel ama etịn̄ ke udịm n̄kukun̄kpọyọriyọ  ẹyebiat n̄kpọ ke Israel. Mme ọdiọkitọn̄ n̄kukun̄kpọyọriyọ emi edet ye ọkpọ mban̄ ẹbietde eke ekpe ẹyeta se ededi emi mmọ ẹkụtde! (Joel 1:4, 6) Ke ediwak isua, ikọdọhọ ke prọfesi oro aban̄a nte ikọt Jehovah ẹsikwọrọde ikọ nte udịm n̄kukun̄kpọyọriyọ emi n̄kpọ ndomokiet mîkemeke ndikpan. Ikenịm ke ukwọrọikọ mmọ etịmede “isọn̄,” oro edi, mme owo emi ikpọ owo ido ukpono ẹtụnde usụn̄. *

⁴ Ikpokot Joel ibuot 2, ufan̄ikọ 7 esịm 9 kpọt, se inịmde oro ekpenen. Edi ima ise mme n̄kpọ efen emi ẹtịn̄de ke ofụri prọfesi oro, iyokụt ke ọfọn ikpụhọ se inịmde. Ẹyak idụn̄ọde ntak inan̄ emi ẹnamde idọhọ ntre.

5-6. (a) Se ikotde ke Joel 2:20 anam ibụp nso? (b) Se ikotde ke Joel 2:25 anam ibụp nso?

⁵ Akpa ntak edi se Jehovah etịn̄de aban̄a udịm n̄kukun̄kpọyọriyọ oro ete: “Ami nyenịm owo edem edere [mme n̄kukun̄kpọyọriyọ] anyan usụn̄ n̄kpọn̄ mbufo, nyonyụn̄ mbịn enye n̄ka edisat isọn̄ ye ndon.” (Joel 2:20) Edieke mme n̄kukun̄kpọyọriyọ oro ẹdade ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah emi ẹkwọrọde ikọ ẹnyụn̄ ẹnamde mme owo ẹdi mbet Jesus nte Jesus okowụkde, nso ikpanam Jehovah ọdọhọ ke imọn̄ ibịn mmọ? (Ezek. 33:7-9; Matt. 28:19, 20) Emi enen̄ede owụt ke Jehovah ibịnke nti ikọt esie, ke enye ebịn n̄kpọ m̀mê owo emi edide mfịna ọnọ ikọt esie.

⁶ Ọyọhọ ntak iba edi se idude ke Joel 2:25. Jehovah ọdọhọ do ete: “Ami nyọnọ mbufo usiene ke mme isua oro n̄kukun̄kpọyọriyọ . . . ẹketade n̄kpọ.” Omokụt ke Jehovah ọkọdọhọ ke imọ ‘iyọnọ usiene’ ke se mme n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹketade ẹbiat. Edieke mme n̄kukun̄kpọyọriyọ oro ẹdade ẹban̄a ikọt Jehovah emi ẹkwọrọde Obio Ubọn̄ Abasi, ndi oro ikpọwọrọke ke etop mmọ ababiat n̄kpọ? Edi etop mmọ anyanyan̄a mme owo onyụn̄ ekeme ndinam ndusụk ndiọi owo ẹkabade esịt. (Ezek. 33:8, 19) Enye oro akam ọfọfọn ye ndiọi owo!

7. Ke Joel 2:28, 29, nso ke ikọ oro “ama ekem” an̄wam nnyịn idiọn̄ọ?

⁷ Kot Joel 2:28, 29. Ọyọhọ ntak ita edi nte n̄kpọ etịbede ke adiana ke adiana ke prọfesi oro. Ndi ama okụt ke Jehovah ọdọhọ ete: “Ama ekem, nyan̄wan̄a spirit mi nduọk,” oro edi, ke idin̄wan̄a iduọk ke mme n̄kukun̄kpọyọriyọ oro ẹma ẹkekụre utom emi ẹkedọn̄de mmọ? Edieke mme n̄kukun̄kpọyọriyọ oro ẹdide mme ọkwọrọ etop Obio Ubọn̄ Abasi, nso ikpanam Jehovah an̄wan̄a spirit esie ọduọk mmọ ke mmọ ẹma ẹkekwọrọ ikọ ẹma? Se idude edi ke ekpedi Abasi inọhọ mmọ okopodudu edisana spirit esie, mmọ ikpekemeke ndika iso n̄kwọrọ ikọ ke adan̄a ediwak isua emi kpa ye emi ẹkọbọde mmọ ẹnyụn̄ ẹkpande utom mmọ.

8. Mmanie ke mme n̄kukun̄kpọyọriyọ ke Ediyarade 9:1-11 ẹda ẹban̄a? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

⁸ Kot Ediyarade 9:1-11. Ẹyak ise ọyọhọ ntak inan̄. Akpa akpa ikesidọhọ ke se mme n̄kukun̄kpọyọriyọ ke prọfesi Joel ẹnamde aban̄a utom ukwọrọikọ nnyịn ke ntak prọfesi kiet ke N̄wed Ediyarade emi ebietde eke Joel oro. Udịm n̄kukun̄kpọyọriyọ eke Ediyarade ẹnyene iso owo ẹnyụn̄ “ẹyara mme n̄kpọ eke ẹbietde mme anyanya emi ẹnamde ke gold ke ibuot.” (Edi. 9:7) Mmọ ẹtụhọde “[mme  asua Abasi] emi mînyeneke ufịkn̄kpọ Abasi ke ọkpọiso mmọ” ke ọfiọn̄ ition; n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹsinyụn̄ ẹdu uwem ke n̄kpọ nte ọfiọn̄ ition. (Edi. 9:4, 5) Se ẹtịn̄de emi ebiet se ikọt Jehovah emi ẹyetde aran ẹsinamde. Mmọ ẹsitịn̄ se Abasi aduakde ndinam idiọk ererimbot emi uko uko, se mmọ ẹtịn̄de onyụn̄ afafịna mbon emi ẹdade ye ererimbot emi.

9. Nso ke mme n̄kukun̄kpọyọriyọ emi Joel okokụtde ẹnen̄ede ẹda ẹkpụhọde ye mbon emi John etịn̄de aban̄a?

⁹ Imọdiọn̄ọ ke enyene ndusụk n̄kpọ emi prọfesi N̄wed Ediyarade adade ebiet eke Joel. Kpa ye oro, enyene mme akpan n̄kpọ emi ẹkpụhọrede ke prọfesi mbiba oro. Ke prọfesi Joel, mme n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹma ẹta kpukpru ikọn̄. (Joel 1:4, 6, 7) Ke n̄kukụt John, ẹdọhọ mme n̄kukun̄kpọyọriyọ “ẹkûbiat ikọn̄ ke isọn̄.” (Edi. 9:4) Mme n̄kukun̄kpọyọriyọ emi Joel okokụtde ẹketo edere ẹdi. (Joel 2:20) Mbon emi John okokụtde ẹketo editụn̄ọ ukpe ẹwọn̄ọ. (Edi. 9:2, 3) Ẹbịn mme n̄kukun̄kpọyọriyọ emi Joel okokụtde ẹfep. Edi ke Ediyarade, Jehovah ibịnke mmọ, akam ayayak mmọ ẹkụre utom mmọ. Idụhe n̄kpọ ndomokiet emi owụtde ke Jehovah imaha se mme n̄kukun̄kpọyọriyọ eke Ediyarade ẹnamde.—Se ekebe oro “Profesi Iba Emi Ẹban̄ade N̄kukun̄kpọyọriyọ Ẹbiet Edi Ẹnyene Ukpụhọde.”

10. Nso inam ikeme ndidọhọ ke n̄kukun̄kpọyọriyọ emi Joel ye John ẹketịn̄de ẹban̄a ẹda ẹban̄a nsio nsio n̄kpọ?

 ¹⁰ Mme akpan n̄kpọ emi prọfesi mbiba oro ẹdade ẹkpụhọde ẹwụt ke mmọ ẹban̄a nsio nsio n̄kpọ. Ndi ikọ nnyịn ọwọrọ ke n̄kukun̄kpọyọriyọ emi Joel eketịn̄de aban̄a idịghe ukem ye enye emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke N̄wed Ediyarade? Ih. Ke Bible, n̄kpọ kiet esiwak ndida mban̄a nsio nsio n̄kpọ etiene se ẹtịn̄de ẹban̄a. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkot Jesus “Ekpe emi otode esien Judah” ke Ediyarade 5:5, edi ke 1 Peter 5:8 ẹkot Devil “ekpe eke okụnide.” Nsio nsio mbụme emi ibụpde iban̄a se inịmde iban̄a prọfesi Joel idahaemi owụt ke oyom ikpụhọ se inịmde iban̄a prọfesi oro. Nso ke inịm idahaemi?

11. Se idude ke Joel 1:6 ye 2:1, 8, 11 anam idiọn̄ọ nso iban̄a mbon emi mme n̄kukun̄kpọyọriyọ oro ẹdade ẹban̄a?

¹¹ Ima itịm ise mme ufan̄ikọ eken ke prọfesi Joel, iyokụt ke ẹketịn̄ ẹban̄a en̄wan emi mbonekọn̄ ẹdidade ẹdi. (Joel 1:6; 2:1, 8, 11) Jehovah ọkọdọhọ ke iyada “akwa udịmekọn̄” imọ (mbonekọn̄ Babylon) inọ nditọ Israel emi ẹkesọn̄de ibuot ye imọ ufen. (Joel 2:25) Enen nte ẹkotde udịmekọn̄ oro “owo edem edere” sia mbon Babylon ẹdito edere edere ida ekọn̄ idụk Israel. (Joel 2:20) Ẹmen udịmekọn̄ oro ẹdomo ye n̄kukun̄kpọyọriyọ emi ẹtịmde ke udịm ke udịm. Joel eketịn̄ ntem aban̄a mme n̄kukun̄kpọyọriyọ oro: “Mmọ [owo ekọn̄ kiet kiet] ẹsan̄a nte owo emi asan̄ade ke usụn̄ esie. . . . Mmọ ẹbụmede ẹdụk obio. Ẹfen̄e ẹdọk ibibene. Ẹdọk ẹdụk mme ufọk. Mmọ ẹsan̄a mme window ẹdụk nte inọ.” (Joel 2:8, 9) Da nte ke omokụt se itịn̄de emi. Se nte mbonekọn̄ ẹyọhọde kpukpru ebiet. Ebiet ndomokiet idụhe se owo efehede ekedịbe. Idụhe owo ndomokiet emi ekemede ndifehe mbọhọ udịmekọn̄ mbon Babylon!

12. Didie ke prọfesi Joel emi aban̄ade n̄kukun̄kpọyọriyọ okosu?

¹² Ke isua 607 mbemiso eyo Christ, mbon Babylon (m̀mê mbon Chaldea) ẹma ẹfụk Jerusalem nte n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹfụk isọn̄. Bible ọdọhọ ete: “Edidem mbon Chaldea . . . emi okowotde n̄kparawa mmọ ke akan̄kan̄ ke edisana ebiet mmọ . . . ikenyeneke mbọm inọ akparawa m̀mê n̄kaiferi, akani owo m̀mê owo usọn̄ emi idem ememde. Enye ada kpukpru mmọ esịn enye ke ubọk. Ndien enye ọfọp ufọk ata Abasi onyụn̄ owụri mme ibibene Jerusalem; mmọ ẹnyụn̄ ẹfọp kpukpru mme tọwa ufọkidụn̄ esie ke ikan̄ ọkọrọ ye kpukpru ndiye n̄kpọ esie, man osobo mmọ efep.” (2 Chron. 36:17, 19) Ini mbon Babylon ẹsobode Jerusalem ẹma, n̄kukụre se mbon emi ẹkekụtde se iketịbede ẹkekemede ndidọhọ ekedi: “Enye edi ndon, owo ye ufene inyụn̄ idụhe ke esịt. Ẹmeyak enye ẹsịn ke ubọk mbon Chaldea.”—Jer. 32:43.

13. Tịn̄ se Jeremiah 16:16, 18 ọwọrọde.

¹³ Ke n̄kpọ nte isua 200 ama ekebe tọn̄ọ Joel ekewet prọfesi oro, Jehovah ama ada Jeremiah etịn̄ prọfesi efen aban̄a nsobo emi mbon Babylon ẹdisobode nditọ Israel. Enye ọkọdọhọ ke mbon Babylon ẹyeda ini ẹdụn̄ọde ẹyom kpukpru nditọ Israel emi ẹkenamde ndiọi n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹmụm mmọ. Bible ọdọhọ ete: “ ‘Sese ami mmọn̄ ndọn̄ ẹkekot ediwak mme ọkọiyak,’ uyo Jehovah edi emi, ‘ndien mmọ ẹyeyom mmọ ẹmụm; ndien ke oro ebede ami nyọdọn̄ ẹkekot ediwak atautop, ndien mmọ ẹyebịn ikọt ẹyom mmọ ke kpukpru  ikpọ obot ye ke kpukpru n̄kpri obot ye ke mme aba ikpọ itiat. . . . Ami nyosio ọyọhọ usiene oro ekemde ye ndudue mmọ ye idiọkn̄kpọ mmọ.’ ” Idụhe inyan̄ibom m̀mê akai ndomokiet emi edinamde nditọ Israel ẹdịbe ẹbọhọ se mbon Babylon ẹdinamde mmọ.—Jer. 16:16, 18.

14. Ini ewe ke Joel 2:28, 29 okosu?

¹⁴ Ke Joel ama eketịn̄ prọfesi nsobo oro ama, idahaemi enye etịn̄ eti mbụk ete ke isọn̄ ayafiak ọfọn n̄kpọ. (Joel 2:23-26) Enye ama owụt n̄ko ete ke ini iso, ke Ikọ Abasi ididịghe se ẹfiọn̄ọde-fiọn̄ọ ubọk ẹyom. Jehovah ọkọdọhọ ete: “Nyan̄wan̄a spirit mi nduọk kpukpru orụk obụkidem, ndien nditọiren mbufo ye nditọiban mbufo ẹyetịn̄ prọfesi. . . . Nyonyụn̄ n̄n̄wan̄a spirit mi nduọk ifịn iren ye ifịn iban mbufo.” (Joel 2:28, 29) Idịghe ndondo emi nditọ Israel ẹkenyọn̄de Babylon ẹdi idụt mmọ ke emi eketịbe. Ekedi ke Pentecost isua 33 eyo mme apostle, ke n̄kpọ nte isua 600 ama ekebe. Isan̄a didie idiọn̄ọ?

15. Se ikụtde ke Utom 2:16, 17 owụt ke nso ke Peter okokpụhọ ke prọfesi Joel oro ke Joel 2:28? Nso ke oro owụt?

¹⁵ Ini ndyọ ndyọ n̄kpọ kiet eketịbede ke usen Pentecost, spirit Abasi ama anam apostle Peter ọdọhọ ke Joel 2:28, 29 osu oro. Ke n̄kpọ nte n̄kanika usụkkiet usenubọk usen oro, Jehovah ama an̄wan̄a edisana spirit ọduọk mme owo ke utịbe utịbe usụn̄, mbon emi ẹkebọde spirit oro ẹma ẹtọn̄ọ nditịn̄ mban̄a “ikpọ utom Abasi” ke nsio nsio usem. (Utom 2:11) Spirit Abasi ama onyụn̄ anam Peter okpụhọ ndusụk ikọ emi okodude ke prọfesi Joel oro. Ndi ọmọdiọn̄ọ se enye okokpụhọde? (Kot Utom 2:16, 17.) Ini Peter ọtọn̄ọde nditịn̄ se idude ke prọfesi oro, enye ikọdọhọke  “ama ekem” ẹyen̄wan̄a spirit Abasi ẹduọk “kpukpru orụk obụkidem.” Enye ọkọdọhọ “ke mme akpatre usen,” ẹyen̄wan̄a spirit Abasi ẹduọk “kpukpru orụk obụkidem.” Mme akpatre usen emi enye eketịn̄de aban̄a ekedi mme akpatre usen editịm n̄kpọ mme Jew, oro edi, mbemiso ẹsobode Jerusalem ye temple emi okodude do. Emi owụt ke ediwak isua ama ebe mbemiso prọfesi Joel oro osude.

16. Didie ke spirit Abasi akan̄wam ẹkwọrọ ikọ ke eyo mme apostle? Didie ke spirit oro an̄wam mfịn?

¹⁶ Ke ẹma ẹkenọ mme owo spirit Abasi ke utịbe utịbe usụn̄ ke eyo mme apostle, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndisịn idem n̄kwọrọ ikọ, nte ini akakade ukwọrọikọ mmọ ama atara aka anyan etieti. Ini apostle Paul ekewetde leta ọnọ ẹsọk nditọete ke Colossae ke n̄kpọ nte isua 61 eyo mme apostle, enye ama ekeme ndidọhọ ke ẹma ẹkwọrọ eti mbụk “ẹnọ kpukpru edibotn̄kpọ ke idak ikpaenyọn̄.” (Col. 1:23) Ke eyo Paul, “kpukpru edibotn̄kpọ” akada aban̄a nsio nsio itie ke ererimbot emi ẹkediọn̄ọde ini oro. Okopodudu edisana spirit Jehovah anam ikwọrọ ikọ ikan oro ke eyo nnyịn, imonyụn̄ ikwọrọ “tutu esịm utịt isọn̄”!—Utom 13:47; se ekebe oro “ Nyan̄wan̄a Spirit Mi Nduọk” Mme Asan̄autom Mi.

17. Nso ke inịm idahaemi iban̄a prọfesi Joel emi aban̄ade n̄kukun̄kpọyọriyọ?

¹⁷ Nso ikpụhọde? Prọfesi emi odude ke Joel 2:7-9 enen̄ede an̄wan̄a nnyịn idahaemi. Imedikụt ke mme ufan̄ikọ oro iban̄ake nte isịnde ifịk ikwọrọ ikọ, edi aban̄a se mbonekọn̄ Babylon ẹkenamde ini mmọ ẹmende en̄wan ẹdụk Jerusalem ke isua 607 mbemiso eyo Christ.

18. Nso n̄kpọ emi aban̄ade ikọt Jehovah mîkpụhọke?

¹⁸ Nso mîkpụhọke? Ikọt Jehovah ke ẹka iso ẹkwọrọ ikọ ke kpukpru ebiet, ke ẹnyụn̄ ẹkwọrọ ke nsio nsio usụn̄. (Matt. 24:14) Idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ukara ẹnamde emi ekemede ndikpan nnyịn ndikwọrọ ikọ. Jehovah ke ọdiọn̄ nnyịn, imonyụn̄ isịn ifịk ikwọrọ ikọ idahaemi ikan akpa, ke inyụn̄ ikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi uko uko! Ke isụhọde idem iyak Jehovah anam prọfesi Bible an̄wan̄a nnyịn, imonyụn̄ inịm ke enye ayanam nnyịn idiọn̄ọ “ofụri akpanikọ” ke ekemini esie!—John 16:13.