1. Tịn̄ se iketịbede emi akanamde Jesus anam akpa utịben̄kpọ esie.

 SE IYOMDE ndibụk eketịbe ke utịt utịt 29 C.E. emi Jesus ọkọtọn̄ọde utom ukwọrọikọ esie. Ẹkot enye, Mary eka esie, ye ndusụk mme mbet esie usọrọ ndọ ke Cana, ke edere edere Nazareth emi Jesus otode. Mary edi ufan ubon mme ebendọ ye n̄wanndọ, onyụn̄ etie nte enye etiene ese aban̄a isenowo do. Ndọ ke aka iso, edi wine okụre. Akamba mfịna edi oro, sia ndọk emi ekemede ndisịm ubon mbiba oro ye mme anam ndọ ididịghe ekpri. b Etie nte isenowo ẹwak ẹkan se ẹkekerede. Inikiet inikiet, Mary ọdọhọ eyen esie ete: “Mmọ inyeneke wine.” (John 2:1-3) Jesus ama anam se owo mîkopke akanam. Enye ama anam mmọn̄ akabade “eti wine.”​—John 2:9, 10.

2-3. (a) Siak mme utịben̄kpọ emi Jesus akanamde. (b) Didie ke ndineme mme utịben̄kpọ Jesus ekeme ndin̄wam nnyịn?

² Jesus ama anam ediwak utịben̄kpọ efen ini enye odude ke isọn̄. c Jesus ama ada utịbe odudu esie an̄wam ata ediwak owo. Yak inọ uwụtn̄kpọ iba kpọt. Ke kiet enye ọkọnọ irenowo 5,000 udia, ke efen enye ọnọ irenowo 4,000. Ẹkpedian ibat iban ye nditọwọn̄ ke ini mbiba oro, ẹkeme ndibe 27,000. (Matt. 14:15-21; 15:32-38) Ke uwụtn̄kpọ mbiba oro, Jesus ama ọkọk ediwak owo udọn̄ọ n̄ko. (Matt. 14:14; 15:30, 31) Kere nte  idem akakpade otuowo oro nte enye ọkọkọkde mme owo udọn̄ọ afiak ọnọ mme owo udia!

³ Imekeme ndikpep ekese nto mme utịben̄kpọ Jesus. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme ndusụk se ikemede ndikpep, emi ẹkemede ndinam itetịm ibuọt idem ye Jehovah ye Jesus. Ekem iyeneme nte ikemede ndikpebe nsụhọdeidem Jesus ye nte enye ekesikopde mme owo mbọm ini enye anamde utịben̄kpọ.

4. Mme utịben̄kpọ Jesus ẹkpep nnyịn nditetịm mbuọt idem ye mmanie?

⁴ Mme utịben̄kpọ Jesus ẹkpep nnyịn mme n̄kpọ emi ẹkemede ndinam itetịm ibuọt idem ye enye ye Ete esie. Jehovah akakam ọnọ Jesus odudu anam mme utịben̄kpọ oro. Utom 10:38 ọdọhọ ete: “Abasi [ekeyet] enye aran ke edisana spirit ye odudu, enye onyụn̄ asan̄a ke idụt oro anam ufọn ọnọ mme owo onyụn̄ anam kpukpru mmọ emi Devil efịkde ẹkop nsọn̄idem; koro Abasi ama odu ye enye.” Ti n̄ko ke Jesus ama ekpebe Ete esie n̄kpọ isụhọke. Se enye ekpetetịn̄, se enye akpananam, idem ye mme utịben̄kpọ esie ẹkewụt nte Ete esie esikerede n̄kpọ ye nte esitiede Ete esie ke idem n̄kpọ ama etịbe. (John 14:9) Yak ineme n̄kpọ ita emi ikemede ndikpep nto mme utịben̄kpọ Jesus.

5. Nso ikanam esidọn̄ Jesus ndinam mme utịben̄kpọ? (Matthew 20:30-34)

⁵ Akpa, Jesus ye Ete esie ẹma nnyịn ata etieti. Ini Jesus okodude ke isọn̄, enye ama ada utịbe odudu esie an̄wam mbon emi enye okokụtde nte ẹbọde ufen man owụt adan̄a nte imọ imade mme owo. Ini kiet, irenowo iba emi ẹkedide nnan ẹma ẹkpe Jesus ubọk ẹte an̄wam mmimọ. (Kot Matthew 20:30-34.) Itie Bible oro ọdọhọ ke “mbọm mmọ [ama] anam” Jesus, ekem enye ama anam mmọ ẹkụt usụn̄. Ikọ Greek oro ẹkabarede nte “mbọm mmọ anam” idịghe n̄kpọ emi owo ọdọhọde ‘mbọm-o, mbọm-o,’ edi edi enye emi se iwọrọde owo efen otụkde enye tutu mbọm owo oro owot enye. Utọ mbọm oro akanam Jesus esinanam n̄kpọ owụt ke imama mme owo. Mbọm oro akanam enye ọnọ mbon emi biọn̄ ọdọn̄de udia, onyụn̄ anam idem ọsọn̄ owo akpamfia. (Matt. 15:32; Mark 1:41) Imenịm ke Jehovah Abasi nnyịn emi enyenede “esịt mbọm” ye Eyen esie ẹma nnyịn tutu, ke ufen emi ibọde abiak mmọ. (Luke 1:78; 1 Pet. 5:7) Ọdọn̄ mmọ nditre kpukpru afanikọn̄ emi ẹsụk ẹtụkde owo iso ke isọn̄!

6. Nso utọ odudu ke Abasi ọnọ Jesus?

⁶ Ọyọhọ iba, Abasi ọnọ Jesus odudu nditre kpukpru mfịna mme owo. Jesus akanam mme utịben̄kpọ oro owụt ke enye enyene odudu nditre kpukpru mfịna emi nnyịn mîkemeke nditre. Ke uwụtn̄kpọ, enye enyene odudu ndisio nnyịn ke ufụn idiọkn̄kpọ emi ikadade imana, emi edide ntak kpukpru mfịna emi ẹsịmde mme owo, sịm udọn̄ọ emi isidọn̄ọde ye n̄kpa emi isikpade. (Matt. 9:1-6; Rome 5:12, 18, 19) Mme utịben̄kpọ esie ẹkewụt ke enye ekeme ndikọk “kpukpru orụk” udọn̄ọ onyụn̄ ekeme ndinam mme akpan̄kpa ẹset. (Matt. 4:23; John 11:43, 44) Oyobio ekpefịme nte nso, demon ọkpọsọn̄ odudu nte nso, Jesus akan kpukpru oro ubọk. (Mark 4:37-39; Luke 8:2) Nnyịn ndidiọn̄ọ ke Jehovah ọnọ Eyen esie utọ odudu oro ọdọn̄ nnyịn esịt etieti!

7-8. (a) Mme utịben̄kpọ Jesus ẹnam inịm nso? (b) Ewe utịben̄kpọ ọdọn̄ fi ndikụt ke obufa ererimbot emi osụk edide?

⁷ Ọyọhọ ita, imenen̄ede inịm ke nti n̄kpọ emi Abasi ọn̄wọn̄ọde ndinam ke ukara esie ke ini iso ẹyetịbe. Se ikpepde ito mme utịben̄kpọ emi Jesus akanamde ke isọn̄ edi ke emi  enye edide Edidem ke heaven mi, ke se enye edinamde ini ukara Abasi edisịmde isọn̄ eyesịm kpukpru ebiet. Ukara oro esesịm ama. Se nti n̄kpọ emi ẹdisịmde nnyịn ini oro. Iyenyene ata nsọn̄idem sia enye eyetre kpukpru udọn̄ọ ye ndo emi ẹtụhọrede mme owo mfịn. (Isa. 33:24; 35:5, 6; Edi. 21:3, 4) Idụhe eke edinanade udia. Nnyịn idibọhọ ufen aba ke ntak oyobio, ikan̄, unyekisọn̄, m̀mê n̄kpọ ntre. (Isa. 25:6; Mark 4:41) Mbon nnyịn ẹyeset, oyonyụn̄ enem nnyịn ndifiak n̄kụt mmọ. (John 5:28, 29) Ewe utịben̄kpọ enen̄ede ọdọn̄ fi ndikụt ke obufa ererimbot emi edide?

⁸ Ini Jesus ekesinamde mme utịben̄kpọ, enye ama esinen̄ede osụhọde idem onyụn̄ okop mme owo mbọm. Ọfọn inyene edu iba oro. Imọn̄ ida uwụtn̄kpọ iba ineme se itịn̄de oro. Iditọn̄ọ ke se iketịbede ke ndọ emi enye akakade ke Cana.

9. Nso ikanam Jesus anam utịben̄kpọ ke ndọ oro? (John 2:6-10)

⁹ Kot John 2:6-10. Ini wine okokụrede ke ndọ oro, ndi akana Jesus anam utịben̄kpọ amama, imaha-ma? Ihih-o. Idụhe prọfesi ndomokiet emi ọkọdọhọde ke Messiah ayanam utọ utịben̄kpọ oro. Edi kere nte ekpetiede fi ke idem mmịn okpokụre ọkpọn̄ isenowo ke ndọ fo. Anaedi mbọm ubon mme ebendọ, mme n̄wanndọ, ye akpan akpan eke ebendọ ye n̄wanndọ oro akanam Jesus. Enye ikonyụn̄ iyomke mmọ ẹdia ndọk, oro akanam enye  anam utịben̄kpọ emi iketịn̄de ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ. Jesus ama anam n̄kpọ nte lita mmọn̄ 390 akabade wine emi enemde utọ oro idụhe. Ekeme ndidi enye akanam awak ntre man osụhọ se ẹdade ẹnam n̄kpọ efen, m̀mê ẹnyam ẹmen okụk oro ẹnọ obufa ebe ye n̄wan oro ẹdian ẹse ẹban̄a idem. Imenịm ke ebe ye n̄wan oro ẹma ẹkọm enye etieti ke se enye akanamde oro ọnọ mmọ!

10. Nso idi ndusụk akpan n̄kpọ emi ikụtde ke mbụk emi odude ke John ibuot 2? (Se ndise n̄ko.)

¹⁰ Kere ndusụk akpan n̄kpọ emi ikụtde ke mbụk emi odude ke John ibuot 2. Ndi ama okụt ke idịghe Jesus ọkọdọn̄ mmọn̄ ọyọhọ aban̄ mmọn̄ emi ẹkedade itiat ẹbot do? Enye ọkọdọn̄ mme asan̄autom emi ẹkedude do utu ke ndisio idem etop. (Ufan̄ikọ 6, 7) Ke enye ama akanam mmọn̄ akabade wine, Jesus ikadaha ubọk esie itọhọ wine oro imen isọk etubom usọrọ, ọkọdọn̄ mme asan̄autom oro. (Ufan̄ikọ 8) Jesus ikonyụn̄ itọhọke wine oro inyan isenowo ke iso ite: ‘Ami nnam wine enye emi, ẹtabi ẹse!’

11. Nso ke ikeme ndikpep nto utịben̄kpọ Jesus?

¹¹ Nso ke ikeme ndikpep nto utịben̄kpọ emi Jesus akanamde mmọn̄ akabade wine? Ikpep nsụhọdeidem. Jesus ikakamake utịben̄kpọ oro ikpọt inua. Akananam idịghe enye ama anam n̄kpọ, enye asan̄a ọkpọt inua ete imọ ikanam. Utu ke oro, ekesidi se enye akpananam enye ayak kpukpru itoro ye ubọn̄ ẹka ẹbịne Ete esie. (John 5:19, 30; 8:28) Ikposụhọde idem nte Jesus, ididịghe ima inam n̄kpọ nnyịn isio idem etop. Se nnyịn ikpananam ke utom Abasi, inaha isio idem etop. Utịbe Abasi emi ayakde inam n̄kpọ inọ enye ke ikpakam isio etop. (Jer. 9:23, 24) Ẹyak itoro enye sia enye odot itoro. Jehovah mîkpan̄wamke nnyịn, ikpada idem ke m̀mọ̀n̄ ibot aban̄ isio inua?​—1 Cor. 1:26-31.

12. Nọ uwụtn̄kpọ emi owụtde usụn̄ en̄wen emi ikemede ndisụhọde idem nte Jesus.

¹² Enyene usụn̄ en̄wen emi ikemede ndisụhọde idem nte Jesus. Yak idọhọ ke akparawa kiet emi edide asan̄autom unamutom enyene utịn̄ikọ, akpa onyụn̄ edi oro. Ndien ebiowo kiet ada ini an̄wam enye. Brọda oro ọkọnọ utịn̄ikọ oro, enye enem kpukpru owo ke esop onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem. Mbono esop akasuana, owo edika ọkọdọhọ ebiowo oro ete: ‘Utịn̄ikọ Brọda Ntem-Ntem ama ada ikan̄-o.’ Ndi ebiowo oro ọkpọdọhọ: ‘Ntre ke edi, edi ini emi n̄kadade n̄n̄wam enye ikedịghe ekpri’? Mîdịghe ndi akpakam osụhọde idem ọdọhọ: ‘Nte fi, enem mi nte brọda oro ekemede ndinọ utịn̄ikọ ntre-o’? Ikposụhọde idem, ima inam n̄kpọ inọ owo nnyịn idiyomke ẹditoro nnyịn. Imenịm ke Jehovah okụt onyụn̄ ama se inamde oro; enye oro onyụn̄ ekem nnyịn. (Men Matthew 6:2-4 domo; Heb. 13:16) Imenịm ke ikposụhọde idem nte Jesus ke esinem Jehovah esịt.​—1 Pet. 5:6.

13. Nso ke Jesus okụt ini enye ekperede Nain? Nso ke enye anam? (Luke 7:11-15)

¹³ Kot Luke 7:11-15. Enyene se iketịbede ke n̄kpọ nte isua kiet ye ubak ama ekebe tọn̄ọ Jesus ọkọtọn̄ọ ukwọrọikọ. Da nte ke omodu do. Jesus aka Nain ke Galilee. Obio oro iyomke usụn̄ ikpọn̄ Shunem emi prọfet Elisha akanamde eyen mma kiet eset n̄kpọ nte isua 900 mbemiso se iyomde ndibụk emi. (2 Ndi. 4:32-37) Nte Jesus asan̄ade ekpere inuaotop obio oro, enye okụt nte ẹbiomde okpo ẹwọrọ ke obio, udi ke ẹka oro. Enyene mbọm etieti sia n̄kukụre eyen ebekpa ke ẹmen ẹka ndibụk oro. Mma oro ke ofụhọ, ediwak mbon obio mmọ ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye enye. Jesus anam mme obiom okpo ye mbon emi ẹsan̄ade ye mmọ ẹtuak ẹda, onyụn̄ anam eyen mma oro eset.  Idịghe ekpri n̄kpọ ke Jesus anam ọnọ mma oro! Bible asiak owo ita emi Jesus akanamde eset; akparawa emi edi akpa.

14. Nso idi ndusụk akpan n̄kpọ emi ikụtde ke mbụk emi odude ke Luke ibuot 7? (Se ndise n̄ko.)

¹⁴ Kere ndusụk akpan n̄kpọ emi ikụtde ke mbụk emi odude ke Luke ibuot 7. Ndi ama okụt ke ekedi Jesus ‘okụt’ nte eka eyen oro ofụhọde “mbọm n̄wan oro anam enye”? (Ufan̄ikọ 13) Anaedi ekedi Jesus okụt nte mma oro atuade asan̄a, ke ẹbiom okpo eyen esie ẹtiene enye, mbọm mma oro owot enye. Ikedịghe mbọm mma oro anam enye, enye etre do; enye ama ananam n̄kpọ owụt. Imenịm ke enye ọkọdọhọ mma oro “kûtua aba” ke ata sụn̄sụn̄ uyo. Ke ama eketịn̄ ama, enye ama anam n̄kpọ an̄wam mma oro. Enye ama anam akparawa oro eset onyụn̄ “ayak enye ọnọ eka esie.”​—Ufan̄ikọ 14, 15.

15. Nso ke ikeme ndikpep nto utịben̄kpọ Jesus?

¹⁵ Utịben̄kpọ emi Jesus akanamde yak eyen ebekpa eset ekeme ndikpep nnyịn nso? Ekpep nnyịn ndikop mbon emi ẹfụhọde n̄kpa owo mmọ mbọm. Nnyịn idikemeke ndinam mme akpan̄kpa ẹset nte Jesus akanamde. Edi imekeme ndikpebe nte Jesus okokopde mbon emi ẹkefụhọde n̄kpa owo mmọ mbọm, inyụn̄ ikama enyịn ise nte n̄kpọ etiede ye mmọ man ikeme ndin̄wam mmọ. Usụn̄ kiet emi ikemede ndiwụt ke mbọm mmọ anam nnyịn edi nditịn̄ nnyụn̄ nnam se idin̄wamde mmọ inyụn̄ idọn̄ mmọ esịt. d (N̄ke 17:17; 2 Cor. 1:3, 4; 1 Pet. 3:8) Ekpri se itịn̄de m̀mê inamde ekeme ndidọn̄ mmọ esịt onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem etieti.

16. Nso ke ekpep oto mbụk sista emi eyen esie akakpade, nte ẹfiakde ẹnam ẹwụt ke ndise oro?

¹⁶ Kop se iketịbede isua ifan̄ ke edem. Ini ẹkesụk ẹkwọde ikwọ ke mbono esop, sista kiet ama okụt nte sista efen emi akadade ekpere enye atuade eyet. Ikwọ oro akaban̄a ediset ke n̄kpa, ndien ibịghike ekpri eyen sista oro an̄wan akakpa. Sista oro ama eti ke eyen sista enye eken akpa, ntre enye ama ọsọsọp aka akawan̄a enye, ada do ye enye tutu ẹkwọ ikwọ oro ẹma. Sista emi eyen esie akakpade  do ọkọdọhọ ke se sista oro akanamde ama anam imọ inen̄ede ima nditọete. Enye ama ọkọm Abasi n̄ko nte enye akakade mbono esop usen oro. Enye ọkọdọhọ ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ edi itie emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn. Imenịm ke ọkpọkọm ata ekpri n̄kpọ ke esịt mbọm anam inam inọ mbon emi owo mmọ akpade, emi “spirit mmọ [onyụn̄] anuahade,” ke Jehovah okụt onyụn̄ ama se inamde oro.​—Ps. 34:18.

17. Mme utịben̄kpọ Jesus ẹkpep nnyịn nso?

¹⁷ Nnyịn ndikpep mban̄a mme utịben̄kpọ Jesus ke Bible ekeme ndinen̄ede nsọn̄ọ nnyịn idem. Mmọ ẹkpep nnyịn ke Jehovah ye Jesus ẹma nnyịn etieti, ke Jesus enyene odudu nditre kpukpru mfịna mme owo, ke imekeme ndinịm ke nti n̄kpọ emi Abasi ọn̄wọn̄ọde ndinam ke ini iso ẹyetịbe, ke imọn̄ ikokụt nti n̄kpọ oro. Ima itịm idụn̄ọde mme n̄kpọ oro, imekeme nditie n̄kere nsio nsio usụn̄ emi ikemede ndikpebe Jesus. Emekeme nditie ke idemfo n̄kpep mban̄a mme utịben̄kpọ eken emi Jesus akanamde, mîdịghe ekpep ke ini Utuakibuot Ubon mbufo. Se m̀mê nso ye nso ke ekeme ndikpep nto mme utịben̄kpọ oro, ekem neme se ekpepde ye mbon en̄wen. Utọ nneme oro eyenem-o!​—Rome 1:11, 12.

18. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi etienede?

¹⁸ Esisịt ini mbemiso Jesus akpade, enye ama anam owo efen eset. Ọyọhọ owo ita emi enye akanamde eset ekedi oro, enye onyụn̄ edi akpatre owo emi Bible ọdọhọde ke enye ama anam eset. Ediset ke n̄kpa enye oro ama okpụhọde ye eke mbon eken, sia owo enye oro ekedi edima ufan esie, ndien n̄kpa esie iketiehe nte eke mbon eken. Nso ke ikeme ndikpep nto se Bible etịn̄de aban̄a utịben̄kpọ enye oro? Nso ke ikpanam man inen̄ede inịm ke mme akpan̄kpa eyeset? Iyọbọrọ mme mbụme oro ke ibuotikọ emi etienede.