1. Mmanie ẹkesiak esop ke Philippi?

INI Paul, Silas, Luke, ye Timothy ẹsịmde Philippi, mmọ ẹma ẹkụt ediwak mbon emi ẹkeyomde ndikop eti mbụk Obio Ubọn̄. Nditọete inan̄ emi ẹkenyenede ifịk mi ẹma esiak esop do, ndien kpukpru mbufa nditọete oro ẹma ẹtọn̄ọ ndisop idem ọtọkiet. Etie nte mmọ ẹkesisop idem ke ufọk Lydia; sista oro ama esima ndikama owo esen etieti.—Utom 16:40.

2. Nso mfịna ikesịm esop oro ke mîkebịghike?

² Ikebịghike, mfịna ama esịm esop emi ẹkesiakde obufa do. Satan ama anam mme asua akpanikọ ẹdomo ndinam Paul ye mme nsan̄a esie ẹtre ukwọrọikọ. Ẹma ẹmụm Paul ye Silas, ẹda ikpa ẹmia mmọ, ẹnyụn̄ ẹsịn mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ke ẹma ẹkesana mmọ ẹyak, mmọ ẹma ẹkese mbufa mbet oro ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mmọ idem. Ekem Paul, Silas, ye Timothy ẹma ẹkpọn̄ obio oro, edi etie nte Luke ama aka iso odu do. Mbufa nditọete oro ẹkenam n̄kpọ didie? Jehovah ama ada spirit esie an̄wam mmọ ẹka iso ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ esie. (Phil. 2:12) Se mmọ ẹkenamde emi ama anam Paul enyene eti ntak ndikop idatesịt!

3. Philippi 1:9-11 owụt ke nso ke Paul ọkọbọn̄ akam aban̄a?

³ Ke n̄kpọ nte isua duop ama ekebe, Paul ama ewet leta ọnọ ẹsọk esop emi okodude ke Philippi. Nte osụk okotde leta oro, oyokụt adan̄a nte Paul akamade nditọete esie. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “[Ọdọn̄] mi ndikụt kpukpru mbufo ye utọ esịt ima eke Christ Jesus enyenede.” (Phil. 1:8) Enye ama ọdọhọ mmọ ke leta oro n̄ko ke imọ imesisịn mmọ ke akam. Paul ama ọdọhọ Jehovah an̄wam mmọ yak ima mmọ ọdọdiọn̄ awak, an̄wam mmọ ẹdụn̄ọde ẹfiọk se idide akpan n̄kpọ ikan, ẹnana ndo, ẹkpeme mbak mmọ idinam mbon efen ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ, ẹnyụn̄ ẹka iso ẹyọhọ ye mfri  edinen ido. Imekere ke afo n̄ko emenịm ke imekeme ndikpep n̄kpọ nto ikọ Paul oro. Ntre ẹyak ikot se enye ekewetde ọnọ ẹsọk nditọete ke Philippi. (Kot Philippi 1:9-11.) Ekem iyeneme mme n̄kpọ emi enye eketịn̄de do inyụn̄ ise nte ikemede ndinam mmọ kiet kiet.

4. (a) Akpa John 4:9, 10 ọdọhọ ke didie ke Jehovah okowụt ke imama nnyịn? (b) Adan̄a didie ke ikpama Abasi?

⁴ Jehovah ọkọnọ Eyen esie edi isọn̄ edikpa ke ntak idiọkn̄kpọ nnyịn man owụt adan̄a nte imọ inen̄erede ima nnyịn. (Kot 1 John 4:9, 10.) Utọ ima emi Abasi amade nnyịn mi anam nnyịn ima enye n̄ko. (Rome 5:8) Edi adan̄a didie ke ikpama Abasi? Se Jesus eketịn̄de ye Pharisee kiet ọbọrọ mbụme emi. Enye ọkọdọhọ ete: “Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo ye ke ofụri ukpọn̄ fo ye ke ofụri ekikere fo.” (Matt. 22:36, 37) Iyom ndima Abasi ke ofụri esịt, inyụn̄ iyom edi eyo esiere, nnyịn ima enye ikan nte ikamade. Paul ọkọdọhọ nditọete ke Philippi ete ‘yak ima mmọ ọdọdiọn̄ awak.’ Nso ke ikpanam man idọdiọn̄ ima Abasi?

5. Nso idinam nnyịn itetịm ima Abasi?

⁵ Nnyịn mîdiọn̄ọke Abasi, nnyịn idikemeke ndima enye. Bible ọdọhọ ke “owo eke mîmaha ima ifiọkke Abasi, koro Abasi edi ima.” (1 John 4:8) Apostle Paul ama owụt ke iyetetịm ima Abasi ima idiọn̄ọ akpanikọ emi aban̄ade enye inyụn̄ idiọn̄ọ nte enye esisede n̄kpọ. (Phil. 1:9) Ini ikọtọn̄ọde ndikpep Bible, ima itọn̄ọ ndima Jehovah kpa ye emi nnyịn mîkọdiọn̄ọke kpukpru n̄kpọ iban̄a enye. Edi nte ikakade iso ikpep iban̄a Jehovah, ntre ke iketetịm ima enye. Oro anam idọhọ ke ndikpep Bible kpukpru ini nnyụn̄ ntie n̄kere se ikpepde ẹsịne ke otu mme n̄kpọ emi ẹdide akpan n̄kpọ ẹkan ke uwem nnyịn!—Phil. 2:16.

6. Nso ke ikpep ke 1 John 4:11, 20, 21 iban̄a ndidọdiọn̄ nnyene ima?

⁶ Utọ akwa ima emi Abasi amade nnyịn ayanam nnyịn n̄ko ima nditọete nnyịn. (Kot 1 John 4:11, 20, 21.) Imekeme ndikere ke idisọn̄ke nnyịn ndima nditọete nnyịn sia ikponode Jehovah, idomode ndikpebe nti edu esie, isinyụn̄ ikpebede uwụtn̄kpọ Jesus emi akamade nnyịn tutu akpa ke ibuot nnyịn. Edi ekeme ndisọn̄ nnyịn ndusụk ini ndinịm ewụhọ emi ọdọhọde ima kiet eken. Ẹyak ineme n̄kpọ kiet emi eketịbede ke esop ke Philippi.

7. Item emi Paul ọkọnọde Euodia ye Syntyche ekpep nnyịn nso?

⁷ Euodia ye Syntyche ẹma ẹsidiana ye apostle Paul ẹnam n̄kpọ Abasi; mmọ mbiba ikesidaha edem ke utom Abasi. Edi etie nte mmọ ẹma ẹtọhọ inyụn̄ idịghe ufan aba. Ke leta emi Paul ekewetde ọnọ ẹsọk esop emi nditọete iban iba oro ẹkedude, enye ama asiak mmọ mbiba enyịn̄, ọnọ mmọ ọkpọkpọ item ete “ẹnyene ekikere kiet ke Ọbọn̄.” (Phil. 4:2, 3) Paul ama ekere ke edi se imọ inọde ofụri esop item n̄ko, ntre enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹka iso ẹnam kpukpru n̄kpọ ye unana nsụkuyo ye mfan̄a.” (Phil. 2:14) Paul ikedịpke inua; imenịm ke utọ item emi ama an̄wam nditọete iban iba oro onyụn̄ an̄wam kpukpru owo ke esop oro ẹdọdiọn̄ ẹma kiet eken.

8. Nso ikeme ndinam enen̄ede ọsọn̄ nnyịn ndima nditọete nnyịn? Nso ikeme ndin̄wam nnyịn?

⁸ Ndusụk ini, nnyịn ndikọn̄ nyịre ke ndudue nditọete ekeme ndinam enen̄ede ọsọn̄ nnyịn ndima mmọ nte ọkọsọn̄de Euodia ye Syntyche. Kpukpru nnyịn imesinam ndudue kpukpru usen. Edieke ikade iso ikere iban̄a ndudue mbon en̄wen,  ọyọsọn̄ nnyịn ndima mmọ. Yak idọhọ ke brọda kiet efre nditiene nnyịn nnam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ asana. Utọ n̄kpọ oro ekeme ndiyat nnyịn. Edi edieke itọn̄ọde ndibat kpukpru ndudue eken emi brọda oro akanamde, ekeme ndinen̄ede nyat nnyịn tutu nnyịn inen̄ekede ima enye aba nte ikesimade. Edieke afo enyenede utọ mfịna emi, enyene akpan n̄kpọ kiet emi akpanade eti. N̄kpọ oro edi ke Jehovah ọdiọn̄ọ kpukpru ndudue nnyịn ye eke brọda oro. Kpa ye oro, enye osụk amama brọda oro onyụn̄ ama nnyịn nde. Ke ntak oro, ana idomo ndima mme owo nte Jehovah amade, inyụn̄ isiwak ndikere mban̄a nti edu emi nditọete nnyịn ẹnyenede. Ima idomo nte ikekeme ndima nditọete nnyịn, emi ayanam itetịm idiana ye mmọ.—Phil. 2:1, 2.

9. Nso ye nso isịne ke “se idide akpan n̄kpọ ikan” emi Paul akasiakde ke leta emi enye ekewetde ọnọ ẹsọk nditọete ke Philippi?

⁹ Jehovah ama ada spirit esie anam Paul ọdọhọ nditọete ke Philippi ete “ẹfiọk se idide akpan n̄kpọ ikan.” Ana nnyịn n̄ko inam se ẹkedọhọde nditọete oro. (Phil. 1:10) Ndusụk n̄kpọ emi ẹdide akpan n̄kpọ ẹdi nsio nsio usụn̄ emi isiwụtde ke imokpono enyịn̄ Jehovah, mme un̄wọn̄ọ esie emi ẹsisude, ye emem ye edidianakiet emi odude ke esop. (Matt. 6:9, 10; John 13:35) Ima ida mme n̄kpọ emi nte se idide akpan n̄kpọ ikan ke uwem nnyịn, emi esiwụt ke imama Jehovah.

10. Nso ke ana inam man Jehovah abat nnyịn nte mbon emi ẹnanade ndo?

¹⁰ Paul ama ọdọhọ n̄ko ke ana ‘inana ndo.’ Emi iwọrọke ke ana ifọn ima. Nnyịn ikemeke ndinana ndo nte Jehovah Abasi. Edi Jehovah ayabat ke imanana ndo edieke idomode ofụri ukeme nnyịn ndinen̄ede mma nditọete nnyịn nnyụn̄ ndụn̄ọde mfiọk se idide akpan n̄kpọ ikan. Usụn̄ kiet emi iwụtde ke imama nditọete nnyịn edi ndinam se ikekeme mbak nnyịn idinam mmọ ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ.

11. Ntak emi anade ikpeme mbak nnyịn idinam mbon efen ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ?

¹¹ Item emi ẹnọde ẹte ikpeme mbak nnyịn idinam mbon efen ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ idịghe n̄kpọ mbubru. Didie ke ikeme ndinam owo atuak ukot ọduọ? Se imekde ndida nnem idem esịt, utọ ọfọn̄ emi isisịnede, m̀mê idem utọ utom emi inamde ekeme ndinam owo atuak ukot ọduọ. Ekeme ndidi se inamde idiọkke, edi edieke oro anamde esịt afịna owo efen ndien enye anam n̄kpọ emi mîyakke enye ekpere Abasi aba, ata idiọk n̄kpọ edi oro. Jesus ọkọdọhọ ke ndinam ndima nditọete nnyịn ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ ọdiọk akan owo ndikọn̄ nnyịn ndodobi itiat ke itọn̄ mmen ntop nduọk ke inyan̄!—Matt. 18:6.

12. Se ebe ye n̄wan kiet emi ẹdide mme asiakusụn̄ ẹkenamde ekpep nnyịn nso?

¹² Kop nte ebe ye n̄wan kiet emi ẹdide mme asiakusụn̄ ẹkenamde item Jesus emi. Enyene ebe ye n̄wan efen ke esop mmọ emi ẹkenade baptism obufa, emi ẹketode ufọk emi ibet okokponde, owo mîkonyụn̄ iyakke mmọ ẹnam ediwak n̄kpọ. Ebe ye n̄wan emi ẹkenade baptism obufa mi ẹkenịm ke ikpanaha mme Christian ẹka ufọk senima ẹkese fim, ọkpọkọm ẹsio eti fim do. Ama afịna mmọ etieti ini mmọ ẹkekopde ke mme asiakusụn̄ oro ẹma ẹka ufọk senima ẹkese fim. Ke mme asiakusụn̄ oro ẹma ẹkekop n̄kpọ emi, mmọ ẹma ẹtre ndika ufọk senima tutu mbufa nditọete oro ẹda Bible ẹtịm ẹkpep esịt mmọ n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹdinen̄ede  ẹdiọn̄ọ ndibiere se inende ye se mînenke. (Heb. 5:14) Sia mme asiakusụn̄ oro mîkọkọn̄ke iyịre ke se mmọ ẹkemade, oro okowụt ke ima emi mmọ ẹmade obufa brọda ye sista emi idịghe n̄kpọ inua inua.—Rome 14:19-21; 1 John 3:18.

13. Didie ke ikeme ndinam owo akanam idiọkn̄kpọ?

¹³ Usụn̄ efen emi ikemede ndinam owo atuak ukot ọduọ edi ndinam enye anam idiọkn̄kpọ. Didie ke utọ n̄kpọ oro ekeme nditịbe? Yak idọhọ ke enyene eyen ukpepn̄kpọ Bible emi ama eketịme ke ediwak isua nditre ndikpa mmịn. Enye edikụt ke nditre ọkpọsọn̄ mmịn ofụri ofụri edin̄wam imọ. Enye okpụhọde uwem esie etieti onyụn̄ ana baptism. Ekem ko brọda kiet esịn ekpri usọrọ, okot nditọete, onyụn̄ okot enye n̄ko. Enye ọnọ obufa brọda emi ọkpọsọn̄ mmịn onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Afo edi Christian idahaemi, omonyụn̄ enyene spirit Jehovah. Edu kiet emi spirit Jehovah esinamde owo enyene edi mfara ke idem. Edieke afarade ke idem, akpana ekeme ndida ọkpọsọn̄ mmịn ekpri.” Imọdiọn̄ọ ke edieke obufa brọda oro adade utọ idiọk item oro, enye ekeme ndifiak ntọn̄ọ ndikpa mmịn.

14. Didie ke mme mbono esop ẹsin̄wam nnyịn inam item emi odude ke Philippi 1:10?

¹⁴ Mme mbono esop nnyịn ẹsin̄wam nnyịn inam item emi odude ke Philippi 1:10 ke ediwak usụn̄. Akpa, nsio nsio nti n̄kpọ emi ẹsidade Bible ẹkpep nnyịn do ẹsinam iti se Jehovah adade ke akpan n̄kpọ akan. Ọyọhọ iba, imesikpep  nte ikpanamde-nam se ikpepde man ikeme ndinana ndo. Ọyọhọ ita, se ikpepde esin̄wam nnyịn ima kiet eken inyụn̄ inam nti n̄kpọ. (Heb. 10:24, 25) Adan̄a nte nditọete nnyịn ẹkade iso ndisọn̄ọ nnyịn idem, ntre ke iditetịm ima Abasi nnyịn ye nditọete nnyịn. Ima ima Abasi ye nditọete nnyịn ke ofụri esịt, iyodomo nte ikekeme mbak nnyịn idinam nditọete nnyịn ẹtuak ukot ẹduọ.

15. Nso ke owo ‘ndiyọhọ ye mfri edinen ido’ ọwọrọ?

¹⁵ Paul ama enen̄ede ọbọn̄ akam ete yak nditọete ke Philippi “ẹyọhọ ye mfri edinen ido.” (Phil. 1:11) Imenịm ke “mfri edinen ido” oro ama esịne mmọ ndima Jehovah ye ikọt esie. Enye esịne n̄ko nditịn̄ se mmọ ẹnịmde ẹban̄a Jesus ye idotenyịn emi mmọ ẹnyenede nnọ mbon en̄wen. Ke Philippi 2:15, enye ọkọdọhọ mmọ “[ẹyama] nte se inọde un̄wana ke ererimbot.” Uwụtn̄kpọ oro ama odot sia Jesus okot mbet esie “un̄wana ererimbot.” (Matt. 5:14-16) Enye owụk mbet esie n̄ko ete ‘ẹkenam mme owo ẹdi mbet imọ,’ onyụn̄ ọdọhọ ke mmọ ‘ẹyetie ntiense ẹban̄a imọ tutu esịm ata utịt ikpehe isọn̄.’ (Matt. 28:18-20; Utom 1:8) Ke ini inamde se ikekeme man itiene inam akpan utom emi, oro owụt ke imosion̄o m̀mê ke imọyọhọ ye “mfri edinen ido.”

16. Didie ke Philippi 1:12-14 owụt ke imekeme ndiyama nte se inọde un̄wana idem ke ini mîmemke inọ nnyịn? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

¹⁶ Kpukpru nnyịn imekeme ndiyama nte se inọde un̄wana inamke n̄kpọ m̀mê n̄kpọ etie didie ye nnyịn. Ndusụk ini, n̄kpọ emi etiede nte ke idiyakke nnyịn ikwọrọ eti mbụk ekeme ndikabade ndi n̄kpọ emi edinamde nnyịn inyene ifet ikwọrọ. Da apostle Paul ke uwụtn̄kpọ. Ẹkekọbi enye ẹtem ke ufọk ke Rome ini enye ekewetde leta ọnọ ẹsọk esop ke Philippi.  Edi n̄kpọkọbi oro ikakpanke enye ndikwọrọ ikọ nnọ mbonekọn̄ emi ẹkekpemede enye ye mbon emi ẹkedide ẹdise enye. Paul ama esịn ifịk ọkwọrọ ikọ kpa ye emi n̄kpọ eketiede ntem ye enye, ndien emi ama anam nditọete ẹnyene uko “ẹtịn̄ ikọ Abasi . . . ifeheke ndịk.”—Kot Philippi 1:12-14; 4:22.

17. Didie ke ndusụk nditọete ẹka iso ẹkwọrọ ikọ idem ke ini mîmemke?

¹⁷ Ediwak nditọete nnyịn ẹnam n̄kpọ emi owụtde ke mmọ ẹnyene uko nte Paul. Mmọ ẹdụn̄ ke mme idụt emi mmọ mîkemeke ndikwọrọ ikọ an̄wan̄wa m̀mê ke ufọk ke ufọk, ntre mmọ ẹsiyom nsio nsio usụn̄ efen ẹkwọrọ eti mbụk. (Matt. 10:16-20) Ke idụt kiet ntre, esenyịn circuit ama ọdọhọ yak mme asuanetop kiet kiet ẹda iman mmọ, mbọhọidụn̄ mmọ, nditọ ufọkn̄wed mmọ, mbon itieutom mmọ, ye mme ọdiọn̄ọ mmọ nte efakutom mmọ ẹnyụn̄ ẹkụt ẹte ke imọkwọrọ ikọ inọ kpukpru mmọ. Ke ufan̄ isua iba, ibat esop ke circuit oro ama ọdọk etieti. Ekeme ndidi owo ifịnake nnyịn ndikwọrọ ikọ an̄wan̄wa ke ebiet emi idụn̄de. Edi imekeme ndikpep ata akpan n̄kpọ nto se nditọete nnyịn oro ẹkenamde, oro edi ke ana ika iso iyom nsio nsio usụn̄ emi ikemede ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo, inyụn̄ inịm ke Jehovah ọyọnọ nnyịn odudu ndika iso n̄kwọrọ ikọ idem ke ini ọsọn̄de ndinam ntre.—Phil. 2:13.

18. Nso ke ikpebiere ndinam?

¹⁸ Ata akpan ini ke idu emi, ntre ana inen̄ede ibiere ndinam item emi spirit Abasi akanamde Paul ewet ke leta emi enye ọkọnọde ẹsọk nditọete ke Philippi. Ẹyak idụn̄ọde ifiọk se idide akpan n̄kpọ ikan, inana ndo, ikpeme mbak idinam mbon efen ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ, inyụn̄ ika iso iyọhọ ye mfri edinen ido. Ima inam ntre, ima nnyịn ọyọdọdiọn̄ awak, iyonyụn̄ inam ẹkpono Jehovah Ete nnyịn emi amade nnyịn.