1. Nso isinam ama mbon emi ẹsinyenede ime?

 IDỤHE owo nnyịn ndomokiet emi mîmaha mbon emi ẹsinyenede ime. Nso inam edi ntre? Isida mbon emi ẹkemede ndibet n̄kpọ owo isịnke editịm nte mbon emi ẹdiọn̄ọde idem. Mbon en̄wen ẹkpenyene ime ye nnyịn ima inam ndudue, esinem nnyịn. Imọkọm Abasi nte owo emi ekekpepde nnyịn Bible ekenyenede ime ye nnyịn nte enye osụk etịmede ndinam se Bible ekpepde an̄wan̄a nnyịn, ye nte isụk idomode ndinyịme m̀mê ndinam se Bible ekpepde. Enye emi enemde nnyịn akan edi nte Jehovah Abasi enyenede ime ye nnyịn!​—Rome 2:4.

2. Nso ye nso ikeme ndinam ọsọn̄ nnyịn ndinyene ime?

² Mbon en̄wen ẹma ẹnyene ime, esinem nnyịn etieti. Edi n̄kpọ emi ẹkotde ime mi ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ nnọ nnyịn ndusụk ini. Se uwụtn̄kpọ mi. Usụn̄ ọkpọbọp yak kpukpru moto ẹtuak ẹda, ifịk ekeme ndibọp nnyịn akpan akpan ekpedi oro ayanam ikesịm ebiet emi ikade ke idiọk ini. Mbon en̄wen ẹkpenam se ibiakde nnyịn, esịt ekeme ndiyat nnyịn etieti. Onyụn̄ ekeme ndisọn̄ nnyịn ndusụk ini ndibet obufa ererimbot emi Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde. Ndi akpama ndinen̄ede nnyene ime? Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme nte ikemede ndiwụt ke imenyene ime ye ntak emi enen̄erede edi akpan n̄kpọ nnyịn ndinyene ime. Imọn̄ ineme n̄ko se ikemede ndin̄wam nnyịn itetịm inyene ime.

3. Didie ke owo emi enyenede ime esinam n̄kpọ ẹma ẹyat enye esịt?

³ Ẹyak ise usụn̄ inan̄ emi ikemede ndiwụt ke imenyene ime. Akpa, owo emi enyenede ime isisọpke iyatesịt. Enye esidomo  nditie sụn̄sụn̄; ẹkpeyat enye esịt enye isisioho owo usiene; enye ekpenyene akamba mfịna emi etịmerede enye, enye isiyakke oro anam enye otop owo nte ata. Akpa ini emi ikụtde ikọ emi “isọpke iyatesịt” ke Bible edi ini ẹdọhọde ke Jehovah edi “Abasi mbọm ye mfọn, isọpke iyatesịt edi awak ima-mfọnido ye akpanikọ.”​—Ex. 34:6.

4. Owo emi enyenede ime esinam n̄kpọ didie ekpedi se enye ebetde n̄kpọ?

⁴ Ọyọhọ iba, owo emi enyenede ime esikeme ndibet n̄kpọ sụn̄-n̄ ntem. N̄kpọ emi enye ebetde ekpebịghi akan nte enye ekekerede, utọ owo oro isidịghe afịna idem ọdọdọk, eseme idem ososụhọde; isinyụn̄ itiehe nte afia emi anade ekpekpeme idem idikọhọde itọ owo. (Matt. 18:26, 27) Awawak ini emi anade inyene ime. Ke uwụtn̄kpọ, owo ekpetịn̄ ikọ, ana inyene ime ikpan̄ utọn̄ ikop se enye etịn̄de, ikûsịbe enye ikọ ke inua. (Job 36:2) Nte isụk idomode ndin̄wam owo emi ikpepde Bible yak se Bible ekpepde an̄wan̄a enye mîdịghe etre idiọk uwem, ekeme ndidi se inyenede ime n̄ko.

5. Tịn̄ usụn̄ en̄wen emi ikemede ndiwụt ke imenyene ime.

⁵ Ọyọhọ ita, owo emi enyenede ime idịghe owo emi esinamde n̄kpọ ikereke kan̄a. Imọdiọn̄ọ ke ndusụk ini n̄kpọ esitịbe emi anade isọsọp inam n̄kpọ. Edi owo emi enyenede ime ama enyene akpan n̄kpọ emi enye oyomde ndinam, enye isibụmekede inam idaha ibat ibuot; mîdịghe enye ọkọtọn̄ọ ndinam, enye anam nte ikan̄ odụk ndak, idaha ini inam ọfọn. Utu ke oro, enye esida ini etịm ekere se enye edinamde ye nte enye edisan̄ade inam n̄kpọ oro, ekem enịm ini emi edikemde se enye adade anam n̄kpọ oro ọfọn.

6. Owo emi enyenede ime esinam n̄kpọ didie afanikọn̄ ama esịm enye?

⁶ Ọyọhọ inan̄, owo emi enyenede ime esidomo ndiyọ se iwọrọde enye inyụn̄ itọhọke. Ke utọ n̄kpọ enye oro, ime ye ndiyọ n̄kpọ ẹdi nditọeka. Ikpenyene mfịna, idiọkke nditịn̄ nnọ owo idem nnyịn nte n̄kpọ etiede ye nte etiede  nnyịn ke idem. Edi owo emi enyenede ime esidomo nte enye ekekeme ndikere nti n̄kpọ emi ẹtịbede ẹnọ enye, ye nte enye ekemede ndika iso nnam n̄kpọ Abasi ye idatesịt. (Col. 1:11) Sia idide Christian, ọfọn iwụt ke imenyene ime ke kpukpru usụn̄ emi isụk inemede mi. Ntak-a? Ẹyak ineme ntak ifan̄.

7. Didie ke James 5:7, 8 owụt ntak emi anade inyene ime? (Se ndise n̄ko.)

⁷ Ọfọn inyene ime sia oro edinam ẹnyan̄a nnyịn. Ukem nte nti ikọt Abasi ke eset ẹkenyenede ime ẹbet Abasi anam se enye ọkọn̄wọn̄ọde, ana nnyịn n̄ko inyene ime ibet Abasi anam se enye ọkọn̄wọn̄ọde. (Heb. 6:11, 12) Bible emen nnyịn odomo ye ọtọin̄wan̄. (Kot James 5:7, 8.) Ọtọin̄wan̄ esisịn idem ọtọ n̄kpọ onyụn̄ ọduọk mmọn̄ ke se enye ọtọde, edi enye isidiọn̄ọke akpan ini emi n̄kpọ oro edikọride. Ntre, enye esinyene ime ebet onyụn̄ enịm ke se imọ ikọtọde oyon̄wụm, imọ inyụn̄ ikpen̄e. Ukem nte ọtọin̄wan̄ oro, imesika iso isịn idem inam n̄kpọ Abasi kpa ye emi nnyịn “mîfiọkke usen eke Ọbọn̄ [nnyịn] edidide.” (Matt. 24:42) Imesinyene ime ibet Jehovah inyụn̄ inịm ke enye ayanam kpukpru se enye ọkọn̄wọn̄ọde ke ekemini. Nnyịn mînyeneke ime aba, ekeme ndikak nnyịn ndibet Jehovah, nnyịn inyụn̄ itọn̄ọ ndikpọn̄ Jehovah sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄. Imonyụn̄ ikeme nditọn̄ọ ndisịn ofụri ekikere nnyịn ke mme n̄kpọ emi inịmde ke ẹmọn̄ ẹnam esịt enem nnyịn idahaemi. Edi ikpenyene ime, iyọyọ isịm akpatre, ẹyenyụn̄ ẹnyan̄a nnyịn.​—Mic. 7:7; Matt. 24:13.

8. Didie ke ime esin̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte inamde n̄kpọ ye mbon en̄wen? (Colossae 3:12, 13)

⁸ Ime esin̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte inamde n̄kpọ ye mbon en̄wen. Ime esin̄wam nnyịn itịm ikpan̄ utọn̄ mbon en̄wen ẹma ẹtịn̄ ikọ. (Jas. 1:19) Ime n̄ko esin̄wam nnyịn idu ke emem ye mme owo. N̄kpọ ekpetịbe, ime idiyakke inam n̄kpọ wap ikereke, mîdịghe itịn̄ ikọ emi mîfọnke ye owo. Owo akpanam se ibiakde nnyịn, ime idiyakke isọp iyat esịt. Utu ke nnyịn ndisio owo usiene, ‘iyaka iso iyọ kiet eken inyụn̄ ifen kiet eken ke ofụri esịt.’​—Kot Colossae 3:12, 13.

9. Didie ke ime esin̄wam nnyịn ima inyene se anade ibiere? (Mme N̄ke 21:5)

⁹ Ime ekeme ndin̄wam nnyịn ibiere n̄kpọ yak etetịm ọfọn. Utu ke ndibụmede mbiere n̄kpọ m̀mê ndinam akpa n̄kpọ emi odụkde nnyịn ibuot, iyada ini idụn̄ọde n̄kpọ oro, ikere nsio nsio usụn̄ emi ikemede ndinam n̄kpọ oro, inyụn̄ imek enye emi ọfọnde akan. (Kot Mme N̄ke 21:5.) Se uwụtn̄kpọ mi. Ekpedi iyom utom, ekeme ndidọn̄ nnyịn ndinyịme akpa utom emi ikụtde ekpededi idiyakke isidụk mbono esop m̀mê ika ukwọrọikọ kpukpru ini. Edi edieke inyenede ime, iyetịm ikere m̀mê itieutom oro oyom usụn̄ didie, ẹka utom n̄kanika ifan̄, ẹnyọn̄ ke ifan̄, inyụn̄ ikere m̀mê ayayak inyene ini idu ye mbonubon nnyịn, ifiak inyene ini inam n̄kpọ Abasi. Ima inyene ime, nnyịn idibiereke n̄kpọ emi idituade n̄kpọfiọk n̄kpọn̄.

10. Ekpedi Christian ikesinyeneke ime, nso idin̄wam enye enyene onyụn̄ akaka iso enyene?

¹⁰ Bọn̄ akam dọhọ Abasi an̄wam fi etetịm enyene ime. Ime esịne ke otu mme edu emi spirit Abasi esin̄wamde owo enyene. (Gal. 5:22, 23) Ntre imekeme ndibọn̄ akam mben̄e Jehovah edisana spirit esie, inyụn̄ idọhọ enye an̄wam nnyịn inyene mme edu emi spirit oro esin̄wamde owo enyene. N̄kpọ ekpetịbe emi ekemede ndinam ikûnyene ime, imekeme ‘ndika iso mben̄e’ Jehovah edisana spirit esie man an̄wam nnyịn inyene ime. (Luke 11:9, 13) Imekeme ndiben̄e Jehovah n̄ko ite anam ida  mfịna oro nte enye adade. Ekem ima ibọn̄ akam ima, nnyịn idomo nte ikekeme ndinyene ime kpukpru usen. Nte isịnde idem ibọn̄ akam inyụn̄ inen̄erede idomo ndinyene ime, ntre ke iditetịm inyene ime. Edu oro eyemehe nnyịn, iyonyụn̄ ikabade idi mbon emi ẹsinyenede ime.

11-12. Didie ke Jehovah owụt ke imenyene ime?

¹¹ Tie kere mbụk mme owo ke Bible emi ẹkenyenede ime. Mbụk mme owo ke Bible emi ẹkenyenede ime ebiet ntan. Ima itie ikere mbụk mmọ, iyekpep nsio nsio usụn̄ emi ikemede ndiwụt ke imenyene ime. Edi mbemiso inemede eke mmọ, ẹyak ineme eke Jehovah emi ime esie edide anana-mbiet.

¹² Ke In̄wan̄ Eden, Satan ama abiat Jehovah enyịn̄ onyụn̄ anam etie nte ke Jehovah ikarake ọfọn, ke Enye inyụn̄ imaha mbon emi Enye akarade. Utu ke Jehovah ndikowot Satan nsio inikiet inikiet, Enye ama enyene ime, omụm idem akama, onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke eyedi se ini ebede man ẹkụt ke ukara imọ ọfọn akan. Nte enye osụk ebetde, enye ke ọyọ esuene emi ẹsuenede enyịn̄ esie. Ntak en̄wen emi Jehovah osụk enyenede ime edi man ata ediwak owo ẹkeme ndinyene nsinsi uwem. (2 Pet. 3:9, 15) Oro anam ediwak miliọn owo ẹdiọn̄ọ Jehovah. Edieke isịnde ekikere ke mme ufọn emi ime Jehovah anamde ọnọ mme owo, etie nte oro ayanam enen̄ede emem nnyịn utom ndinyene ime mbet ini enye edisobode ererimbot emi.

13. Didie ke Jesus owụt ke imọ idi eyen-mbiet-ete ke n̄kpọ aban̄ade ime? (Se ndise n̄ko.)

¹³ Jesus edi eyen-mbiet-ete ke n̄kpọ ime emi, enye ama onyụn̄ anam mme owo ẹkụt oro ini enye odude mi ke isọn̄. Ikesimemke utom inọ enye ndusụk ini ndiwụt ke imenyene ime, akpan akpan enye ama anam n̄kpọ ye mme scribe ye mme Pharisee emi ẹkedide  mbon mbubịk. (John 8:25-27) Edi ukem nte Ete esie, enye ikesisọpke iyatesịt. Ẹkpesụn̄i enye mîdịghe ẹnam se ibiakde enye, enye ikesisioho usiene. (1 Pet. 2:23) Jesus ama enyene ime ọyọ kpukpru se ikọwọrọde enye, itọhọke. Imosụk ise Bible ọdọhọde “[itịm ikere] enye emi ọkọyọde utọ idiọk ndutịn̄ oro mme anamidiọk ẹketịn̄de”! (Heb. 12:2, 3) Edieke iyakde Jehovah an̄wam nnyịn, nnyịn n̄ko imekeme ndinyene ime nyọ se ededi emi ọwọrọde nnyịn.

14. Nso ke ikeme ndikpep nto ime Abraham? (Mme Hebrew 6:15) (Se ndise n̄ko.)

¹⁴ Ekpedi se ikekerede iban̄a utịt ererimbot itịbeke kan̄a, idinam didie? Ekeme ndidi ikodori enyịn utịt ndidi anyan ini ko ke edem. Idem ekeme ndinyek nnyịn ke imọn̄ idikpa, nnyịn isụk ikwe utịt edide kan̄a. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ika iso inyene ime? Kere uwụtn̄kpọ Abraham. Ini Abraham edide isua 75 inyụn̄ inyeneke eyen, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ enye ete: “Nyanam akwa idụt oto fi ọwọrọ.” (Gen. 12:1-4) Ndi Abraham ama okụt nte un̄wọn̄ọ oro osude? Ama okụt ndusụk, ikwe ndusụk. Ke Abraham ama ekebe Akpa Euphrates, afiak ebet isua 25 ke enye ekedikụt utịben̄kpọ emi Jehovah akanamde yak Isaac eyen esie amana. Enye ama afiak ebet isua 60 mbemiso Esau ye Jacob nditọ nditọ esie ẹkemanade. (Kot Mme Hebrew 6:15.) Abraham ikodụhe uwem ikụt nte nditọ nditọ esie ẹkabarede akwa idụt ẹnyụn̄ ẹdade Isọn̄ Un̄wọn̄ọ ẹnyene. Edi enye ye Jehovah emi okobotde enye ẹkedi itai ye aban̄. (Jas. 2:23) Abraham ama eset edi, eyenem enye etieti ndidiọn̄ọ ke mbuọtidem ye ime imọ ama anam edidiọn̄ esịm kpukpru mme idụt! (Gen. 22:18) Nso ke ikpep? Ekeme ndidi nnyịn idikwe  nte kpukpru se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ẹtịbede idahaemi. Edi ikpenyene ime nte Abraham, imenịm ke Jehovah ọyọdiọn̄ nnyịn idahaemi onyụn̄ ọdiọn̄ nnyịn akan oro ke obufa ererimbot emi enye ọn̄wọn̄ọde ndimen ndi.​—Mark 10:29, 30.

15. Nso ke ikeme ndikpep ini itiede ke idem nnyịn ikpep Ikọ Abasi?

¹⁵ Mbụk mbon en̄wen emi ẹkenyenede ime mmọdo ediwak ke Bible. (Jas. 5:10) Ndi emekeme ndikpep mban̄a mmọ? b Ke uwụtn̄kpọ, ini David edide ekpri akparawa ke ẹkeyet enye aran man edi edidem ke Israel ke ini iso, edi enye ama ebet ata ediwak isua mbemiso edide edidem. Nte Simeon ye Anna ẹkesụk ẹbetde ndikụt Messiah emi ẹken̄wọn̄ọde, mmọ iketreke ndisịn idem nnam n̄kpọ Abasi. (Luke 2:25, 36-38) Ama okot mbụk mme owo ntre, bụp idemfo mme mbụme emi: ‘Nso ikanam owo oro enyene utọ ime oro? Nso ufọn ke ime oro akanam ọnọ enye? Didie ke n̄keme ndikpebe enye?’ Ekpekpep aban̄a mbon emi mîkenyeneke ime, emekeme ndidia ufọn n̄ko. (1 Sam. 13:8-14) Emekeme ndibụp idemfo: ‘Nso ikanam mmọ ẹnana ime? Nso iketịbe ke ntak emi mmọ ẹkenanade ime?’

16. Tịn̄ ndusụk ufọn emi ididiade ima inyene ime.

¹⁶ Kere mme ufọn emi ididiade ima inyene ime. Ima inyene ime, imesinen̄ede ikop inemesịt inyụn̄ inen̄ede inyene emem. Ke ntak oro, ididịghe kwa ini kwa ini esịt etịmede nnyịn, idem oyonyụn̄ ọsọn̄ nnyịn. Ima inyene ime ye mbon en̄wen, iyodu ke emem ye mmọ. Nditọete ke esop nnyịn ẹyenen̄ede ẹdiana kiet. Nnyịn mîsọpke iyat esịt ke ini owo anamde se iyatde nnyịn, mfịna oro idikponke ikan se ima ikododu ke isọn̄. (Ps. 37:8; N̄ke 14:29) Edi se ifọnde ikan edi ke ima inyene ime, isikpebe Ete nnyịn emi odude ke heaven inyụn̄ itetịm ikpere enye.

17. Nso ke ikpebiere ndinam?

¹⁷ Ime edi ata ediye edu emi anamde ufọn ọnọ kpukpru nnyịn! Kpa ye edide idimemke utom nnyịn ndinyene ime kpukpru ini, edieke Jehovah an̄wamde nnyịn, iyaka iso inyene edu emi. Nte isụk inyenede ime ibet obufa ererimbot, imenịm ke “enyịn Jehovah ke ese mbon oro ẹbakde enye, kpa mbon oro ẹbetde ima-mfọnido esie.” (Ps. 33:18) Yak kpukpru nnyịn ibiere nditetịm nnyene ime.